مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ تیر ۱۲۸۶ نشست ۱۱۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ تیر ۱۲۸۶ نشست ۱۱۷
مذاکرت روز سه شنبه ۲۴ جمادی الاولی ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۲۲ را آقای میرزا طاهر قرائت کردند.
حاج میرزا علی آقا وکیل محترم خراسان قبل از انعقاد مجلس اظهار داشتند که دو مطلب دارم
- یکی از آقایان وکلا استدعا می‌کنم که بنده را یک ماهه اجازه مرخصی بدهند که بروم مشهد و عیال خود را بیاورم چون محرمی ندارند مجبور هستم که شخصا بروم عموم از غیبت ایشان اظهار تاسف کردند ولی چون مطلب اضطراری بود راضی شدند مشروط بر اینکه زیاده از یکماه بطول نیانجامد
- مطلب دیگر از نویسندگان مجلس خواهشمندم که این مطالب را نوشته به سمع عموم برسانند و در زمان حضرت رسول (ص) این کتب حالیه مدون نبوده اغلب مطالب در دوره‌های بعد از راه مقدمیت واجب یا مستحب شد به زحمات زیاد تحقیق و تدقیق شد حال حالیه این مجلس هم مثل همان کتب و مدارس است و این مجلس به منزله یک مدرسه است و کس را شبهه بر او مبهم مانده باشد و در موافقت این مجلس با اساس شرع مقدس در شبهه بوده باشد بنده حاضر هستم که از روی ادله شرعیه بر طبق آیات قرآنی و اخبار نبوی جزییات و تکلیف را علی رؤس الاشهاد مدلل بدارم که سر موئی با احکام شرع مقدس مخالفت ندارد عموم حضار دعای خیر نموده بقا و دوام وجود اینگونه اشخاص عالم حقیقی را از حضرت حق خواستار شدند.
بحرالعلوم کرمانی – عزیزترین چیزها وقت این مجلس است علمای کرمان بنده را بوکالت انتخاب کردند این مطلب هم پوشیده نماند که اهالی کرمان دیناری هم بواسطه پریشانی اعانه به وکلا نداده‌اند از این باب هم کمال افتخار را داریم ولی اکنون بنده بواسطه پاره محظورات استعفا می‌خواهم.
تلگرافی از عراق رسیده بود قرائت شد قریب باین مضمون:
- بتوسط آقا سید حسن تقی زاده حضور وکلای عظام صمصام‌الملک که مامور حرکت دادن حاج آقا محسن بود واردشد پیش از آنکه از طرف صمصام‌الملک اقدام شود حاج آقا محسن اشرار را فرستاده دکاکین را بسته دیشب جمعی در پشت بام بازارها و غیره مشغول شلیک بودند امنیت سلب زودتر علاج نمایید.
- انجمن محلی عراق
ایضاً بتوسط آقای تقی‌زاده حضور مجلس:
- بعد از تراکم تلگرافات حاجی آقا محسن رفته بدهات و حال عودت کرد به شهر تعدیات و ظلم زیاد از سابق خاصه نسبت باهل انجمن همه نوع تهدید می‌شود هر گاه جلوگیری نشود جان فدائیان در خطر خواهد بود مستدعی آنکه هر طور صلاح بدانید رفع این اشرار را بنمایید الغوث الغوث
- انجمن اتحادیه عراق.
احسن الدوله – جهة آنکه مثل سالارالدوله که پسر شاه بود و یاغی شد در ۲۴ ساعت او را گرفتار کردند ولی حاجی آقا محسن و هر کس مدعی مجلس می‌شود روز بروز تقویتش زیادتر می‌شود چیست.
آقا شیخ ابراهیم – در زنجان بهم ریخته‌اند دو تلگراف آمده گفته‌اند انجمن و مجلس حرام است شهر مغشوش است هر چه اصرار می‌کنیم مأمور و حاکم برود بطفره میگذرانند امروز صبح رفتم برای تحصیل جواب. در دربار تمام اجزا تعطیل کرده مواجب می‌خواهند.
آقا میرزا محمود – دیروز شنیدم یکی می‌گفت در حضرت عبدالعظیم جمعی سوار را دیدم پس از تحقیق معلوم شد اینها را پسر حاج آقا محسن خواسته وآنها را بلباس مبدل فرستاده که اگر اقدامی شود آنها هم زد و خورد نمایند.
آقا میرزا محسن – مسئله عراق و حاجی آقا محسن زیاد از این است که در این تلگراف است دیروز برای بنده در این باب کاغذ و تلگراف آمده بود.
آقا سید حسن تقی زاده – بنظر بنده اولیای دولت در این موقع خیانت می‌کنند ولی بواسطه آن اتحادی که از دو ماه قبل حاصل شد نمی‌توانم این کلمه را نگویم بلکه پُرُتست می‌کنم که حاجی آقا محسن قوه جدیدی بجهة خودش تحصیل نکرده و هم چنین جاهای دیگر جهة اینکه اقدام فوری نمی‌شود و مفسدین در دو فرسنگی شهر نشسته‌اند و جلوگیری نمی‌شود بلکه مساعدت با آنها می‌کنند بیست و پنج تلگراف می‌کند مجانی می‌شود در زنجان از طرف رئیس قشون مظفرالدوله و توپچیها که نوکر دولتند تحریک می‌شوند.
حاجی سید آقا – تحریک می‌کنند که وکلا را بکشید دیشب بنده با اشراف می‌رفتیم مردی آمد نسبت به بنده دست درازی کرده زننده هم معلوم است تا حال اگر فحش می‌شنیدیم دیگر کتک نمی‌خوردیم.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – خیانت را به بعضیها نسبت می‌دهند هنوز معلوم نشده ولی چیزی که مشهود شده است آقایانی که قوه مجریه هستند هیچ درصدد رفع نیستند بلکه همراهی هم به آنها می‌کنند اگر ما همه روزه اینجا برای این جزئیات گفتگو کنیم اوقات ما ضایع خواهد شد هر چه گفتگو می‌شود همین قسم می‌ماند آن روز در خصوص وزارت جنگ گفتگو شد نتیجه معلوم نشد.
اسدالله میرزا – درخصوص حاجی آقا محسن حقیقه سر مکنونی است که هر چندی ایشان چند فرسنگ حرکت می‌کنند دوباره بواسطه تلگراف غیبی عودت می‌کنند حالت حالیه عراق طوری مغشوش است که لاینقطع شلیک تفنگ است و امنیت سلب شده است.
عمادالحکما- صورت تلگرافات را از تلگرافخانه بخواهند آن طوری که زیر آنها نوشته شده مجانی باشد معلوم می‌شود که امر کی بوده است.
وکیل التجار- مطلب باید مشتبه نباشد همین قدر قهمیده شده که این تحریکات از کجا است دیگر زندگی نیست گمانم این است که بیش از این هم تحمل کردن جایز نباشد که اتصالا در اطراف آدم کشته شود و مال بغارت برود و هر چه به وزارتخانها رجوع شود هیچ اثری نبخشد در خصوص طوالش مکرر تظلم شده نسبت را برعیت داده کسی که باعث قتل و غارت شده او را نمی‌خواهند.
ثقة الاسلام – این اغتشاشات معلوم راه چاره را بگویید.
آقا سید حسن تقی زاده - علاج ظاهر است باید لایحه‌ای نوشته شود. به وزارت داخله که هر چه نوشته شد و گفته شد نتیجه نبخشید در خصوص اردبیل و غیره و ماکو گفته شد که اینها فوری است باید عاجلا جلوگیری شود نشد چهل وچهار طایفه در اردبیل بهم ریختند در ماکو هفتصد خانوار متواری شده‌اند آنچه باید قتل و غارت بشود شد هیچ اقدامی نشده جدا جلوگیری را از ایشان بخواهید از حاجی آقا محسن قرار بود که همان روزها جلوگیری شود چه شد؟
حسام الاسلام – اعتقاد بنده این است که هیئت وزرا را بخواهید و مسئولیت را بعهده تمام آنها بگذاریم اگر اقدام شد فبها والا وکلا کلا استعفا بدهند و تکلیف را بخود ملت واگذار نمایند.
احسن الدوله – بنده تمام تقصیر را از وکلا میدانم که مثل "امزجه سوداوی در آنی بجوش آمده و بعد از دو ساعت از جوش و خروش می‌افتند والله دولتیها از شما مایوسند خودمان هم مأیوسیم."
حاج محمد اسمعیل آقا – مدتی هیئت وزرا هجوم آوردند که مجلس نمی‌گذارد ما مشغول کار بشویم محض اتمام حجت ما هم در این مدت نهایت همراهی را کردیم. اگر چه میدانیم همراهی کردن آنها هم مثمر ثمری نیست نباید وزرا هم ملتفت نباشند عیب عمده در جای دیگر است آن اشخاصی که دور دولت را گرفته‌اند نمی‌گذارند کار از پیش برود مسامحه بیش از این نمی‌شود قتل و غارت اردبیل از این جزئیات نیست تلگراف را پاره کرده‌اند معلوم نیست چه خبر است.
آقا میرزا محمود خوانساری – همه میدانند تشریف آوردن اعلیحضرت به مجلس تا چه اندازه مفید بوده و حاضر هم شده بودند که تشریف بیاورند آن اشخاصی که اطراف شاه هستند نگذاشتند همه میدانید نمی‌خواهم اسم ببرم.
رئیس - آنچه بنظر می‌رسد معالجه همان است که حسام الاسلام گفت باید هیئت وزرا را یک مجلس خواست و تکلیف را معین کرد.
حاج معین التجار – در همان مجلس دوشنبه این گفتگو شود و ببینیم تا فردا صبح می‌شود آنها را حاضر کرد گویا اتابک تمام وزرا را بجهة روز دوشنبه خواسته‌اند.
حاجی میرزا آقا – این مجلس باید علنی باشد این مجلس غیر از این کمیسیونهاست.
رئیس - اگر مجلس علنی شد شرط دارد که هر کس یک سوالی نکند در سایر جاها هم قرار است که سؤالات را پیش می‌نویسند که بترتیب مذاکره شود و وقت ضایع نگردد.
حاج محمد اسمعیل آقا – گمانم این است مطالب زیاد نباشد. مطلب یکی است باید پرسیده شود جهة آنکه از طرف دولت اقدام نمی‌شود در رفع این انقلابات چیست.
حسام الاسلام – باید وزرا را خواست وکلا باشند حجج اسلام باشند تندنویس هم باشند ولی تماشاچی نباشد.
گفتند باید تماشاچی باشند.
حاج محمد تقی – باید تماشاچی باشد که تکلیف خودشان را بدانند. رقعه از طرف وزارت داخله بمجلس رسیده بود قرائت شد قریب باین مضمون:
- بمجلس محترم شورای ملی
- مقصود وزارت داخله آن بود که مامور نظامنامه برود و رفع فساد را بنماید سردار امجد نوشته است مامور مخصوص بیاید و یک نفر هم از طرف مجلس خواسته‌اند که برود و رسیدگی نماید آن تلگراف شفارود را ملاحظه کرده هر طور مصلحت بدانید اقدام کنید
تلگراف شفارود قرائت شد:
- به توسط وزارت داخله بخاکپای مبارک
- حوادثی که در گرگان رود اتفاق افتاده بعرض رسانیده یک کرور ضرر ملاعلی دهری با سایر اشرار وارد آورده به آنهم قناعت نکرده رعایای روسیه را وارد، لکمهای ماهی گیری را سوزانیده، ثلث گرگان رود بباد رفت باز هم باید ساکت باشیم یا رفع کنید یا واگذار بخودمان نمایید.
آقا میرزا طاهر – تمام اینها دروغ است کاغذ رسیده که همین ارفع السلطنه اشرار خلخالی را دعوت کرده مردم را غارت نموده حال نسبتش را بجناب ملاعلی می‌دهند.
رئیس‌التجار – در مملکت ایران دو هیئت داریم یکی دولت هر چه از اطراف اخبار می‌رسد میگویید دروغ است. در هفته گذشته وزرا فرمانفرما را حاکم تبریز کردند از تبریز تلگراف آمده که ما او را نمی‌خواهیم شما یک تکلیفی هم برای وزرا معین نمایید.
آقا سید حسن تقی زاده – ما بطور اصول مشروطیت رفتار نمی‌کنیم هر جا صرفه دارد رفتار می‌کنیم هر جا ندارد نمی‌کنیم در تمام دنیا کلیه مطالب به ملاحظه یک نکته راجع به وزارتخانه‌ها است که آن مسئولیت باید ولی ما برخلاف رفتار می‌کنیم هم استقلال وزرا را می‌خواهیم و هم امنیت بلاد را و هر مطلبی که رجوع می‌شود میگویند نباید وقت معین کرد و حال آنکه باید خود وزارتخانها آن مطلب را فورا یا در وقت معین انجام بدهند و اگر غیر از این باشد تکلیف معلوم است و بالمره امر بما مشتبه شده است که وزرا ثابت لایتغیر هستند.
صدیق حضرت – اهمیت امنیت داخله بیش از اینها است که در این جزئیات گفتگو شود و سرحد آذربایجان همانطور بماند الان باید به اتابک تلفون بشود که فردا عصر هیئت وزرا حاضر شود به همان آمدن هم قناعت نباید کرد باید کار ختم شود.
آقا سید جعفر- این حرف تمام است ولی میگوییم اگر مسامحه شود بحدی عرصه بر شما تنگ شود که هی نتوانید جلوگیری نمایید باید وزرا را خواست و کار را تمام کرد نه اینکه مثل آنروز وزیر مالیه بگوید من استعداد ندارم وزیر داخله بگوید طبیعت مملکت اینطور شده بعضیها هم اظهار تشکر بکنند در خصوص اشخاصی هم که حضرت عبدالعظیم هستند اگر حرف شرعی دارند بگویند جواب بشنوند اگر ما عاجز شدیم آنها ما را متنبه کند والا ما تکلیف خودمان را بدانیم.
آقا میرزا سید محمد مجتهد – آنها هیچ حرف شرعی ندارند حرف آنها در سر یک مسئله بود علما در خارج از مجلس باشند ما گفتیم در داخل باشند تلگرافی از کرمان رسید که بعضی از علما تلگرافی بر ضدیت با مجلس نمودند عجبا عجبا ما اهالی کرمان به اقتضای وقت تماماً حاضریم در ابقای مجلس جاناً و مالاً تلگرافی از سبزوار رسید حضور مجلس مقدس انجمن سبزوار را حاج میرزا حسن برقرار کرد ولی حاج میرزا حسین بر حسب تلگراف شیخ فضل الله در صدد تخریب انجمن است دیشب آدمهای حاج میرزا حسین ریخته بسر واعظ و او را زخم زده‌اند و در صدد قتل و اذیت اعضای انجمن هستند امنیت سلب شده رفع نمایید.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – آقایان سبزوار با هم ضدیت داشتند ولی میان حاج میرزا حسن و حاج میرزا حسین حرفی نبود حالا این حرکات یقینا ناشی از این تلگراف شده است.
وکیل الرعایا – وقتی که اتابک وزرات داخله را قبول کرد اشخاصی مثل نایب السلطنه و غیره ضد مجلس بودند اگر میدید که با آنها پیشرفت ندارد چطور قبول کرد پس باید این مطلب را دانست که کار یک ظاهری دارد که خیلی خوب و موجب اظهار تشکر و امتنان است ولی یک باطنی هم دارد که خیلی خراب است. بنده عرض می‌کنم اگر وزارت داخله از عهده برنمی آید استعفا بدهد تا ملت هر که را میداند معین کند.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – مملکت مدتی است رو بخرابی گذارده بود بمحض تبدیل سلطنت مستقله بمشروطیت نمی‌شود اخلاق مردم را تهذیب نموده معلوم است بواسطه تغییر وضع هم روزبروز در انقلاب است تقصیر وزراء حالیه هم نیست باید هر چه زودتر قوانین معین و مجری شود.
حسام الاسلام – امروز دو قوه در مملکت موجود است یک قوه در دست مجلس که بعاقلی رفتار می‌کند یک قوه هم در دست دیگری است مجلس باید قوه خود را زیاد کند و بر او غلبه حاصل نماید.
آقا سید حسن تقی زاده – این صحبتهایی که در باب وزارت داخله می‌شود بعد از این طوری خواهد شد که وزیر داخله وزیر ثابت الوزاره باشد باید ما تمام کارها را بگردن وزرا بیندازیم حتی اینکه اگر در بلوچستان اتفاقی افتاد بگویند وزیر داخله مسئول است ولی با این ترتیب اگر در هر جزئی از وزیری همراهی بکنید خلاف و ضد است و هر یک از وکلا هم حق دارند از وزیری شکایت بکنند.
آقا شیخ حسین – قرار شد وزرا را بخواهند حاضر شوند دیگر این گفتگوها لازم نیست.
حاج امام جمعه – اعتقاد خودم را عرض می‌کنم مکرر گفته‌ام باز هم می‌گویم ما در این بهارستان آسوده نشسته‌ایم و روزی دو ساعت هم باینجا آمده و می‌رویم وابدا از سایر جاهای مملکت خبردار نیستیم که چه می‌شود تلگراف اردبیل رفته وغیر از صدای شلیک تفنگ یزی نشنیده شما گمان می‌کنید بهمین چند کلمه مملکت آسوده می‌شود من بر حسب تکلیف می‌گویم که تمام مردم داعی بفساد هستند تا مجازات نباشد نمی‌شود تا قوه مجریه نباشد منظم نخواهد شد تقصیر وزرا چیست قشون که ندارید پول که ندارید پس فکری کنید که امنیت حاصل شود حرف را باید بی غرضانه گفت.
آقا سید حسن تقی زاده – پیش از آنکه ما فکر بکنیم عقلای عالم فکر کرده‌اند و گفته‌اند که باید جسبید هیئت وزرا مسئول را گرفت و امنیت خواست اگر از عهده برنیامدند عزلشان کرد همین طور باید رفتار نمود تا اصلاح شود هر چه عقلا فکر بکنند غیر از این چیزی نخواهند گفت.
آقا سید محمد جعفر- این فرمایش حضرت امام جمعه صحیح است ولی آنها کی آثار اتحاد و اتفاق خود را ارائه دادند که بآنها مطمئن باشیم.
آقا سید حسین بروجردی – باید کار را از راهش داخل شد نباید یکی یکی وزرا را چسبید باید هیئت وزرا را مسئول کار بکدیگر کرد که ضدیت در میان آنها نباشد در اینصورت تمام وزرا یکی خواهند شد و مواظب کار خواهند بود.
آقا میرزا فضلعلی آقا – حالا ما نباید باین مطلب بچسبیم که تقصیر با وزرا است یا با وکلا زنها و دخترهای مردم در خطرند در همه جا من تا حال بزبان نیاوردم که وکیل هستم زیرا که خجالت می‌کشم تا حال کاری برای ملت نکرده‌ایم خبر از عراق می‌رسد از سایر جاها اخبارات موحشه می‌رسد تاکنون در رفع این مفاسد چه اقداماتی شده است.
آقا سید حسن تقی زاده – مکرر گفته‌ام باز هم می‌گویم که هر کس می‌گوید نباید به وزرا چسبید خارج از مشروطیت است تکلیف مجلس نیست اصلاح مملکت را بکند یا اطراف شاه را صحیح نماید باید فقط وزرا را مسئول بداند.
حاج سید نصرالله – در این مطلب حرفی نیست که تمام مسئولیت با وزراست ولی باید یک اتفاقی در میانه باشد آنهم نمی‌شود مگر رفع سوءظن شاه از مردم که اتصالا معدودی دور او جمع شده القای شبهه می‌نمایند که این مردم با شما کار دارند اگر رفع این مطالب را کردید کارها اصلاح می‌شود.
حاج میرزا آقا – همه می‌فرمایید که باید دولت قوه خود را برای پیشرفت مشروطیت صرف کند بنده عرض می‌کنم صرف نمی‌شود آیا این پولی که می‌رود بحضرت عبدالعظیم اگر به سرباز داده شود مملکت امن نمی‌شود.
مخبرالملک – مطلب همانست که گفته شد باید وزرا را خواست و حرف را تمام کرد که مسئولیت تمام وزرا معلوم شود آنروز وزیر داخله گفت مسئولیت داخله را راسا و سایر را تادیاً قبول کردم ما نباید این حرف را قبول کنیم انتخاب وزرا باید موافق رای رئیس الوزرا باشد ولی باید مسئولیت هر یک معلوم گردد مدتی است از دولت شکایت می‌شود من هم همراه هستم ولی قدری هم باید از ملت شکایت کنیم یک ماه بعد از افتتاح مجلس پس از فکرهای زیاد قرار شد که یک سرمایه در یکجا جمع شده با آن کارها را صورت بدهند اغلب مردم هم اظهار همراهی می‌کردند ولی حالا خبری نیست همه با مجلس همراه هستند ولی در دادن پول حاضر نیستند خوب است در روزنامجات قدری همت خود را مصروف این مطلب دارند که مردم را تشویق کنند به همراهی با بانک از رعایا خبر می‌رسد تفاوت عمل را نمی‌دهیم سایرین هم پول به بانک نمی‌دهند از قرار معلوم باید پول را از خارج آورد الان پانزده روز است اعلان بلدیه منتشر شده است هیچ یک از این جراید در خصوص ترتیب این انجمن چیزی ننوشته‌اند در عوض اخبار لندن می‌نویسند خوب است نظر همه متوجه باین نکته شود که ما امروز قوه استعدادیه نداریم پول نداریم باید در این راه فکری کرد ودر صدد تشکیل بانک برآمد.
آقا سید جعفر- تمام این فرمایشات صحیح است ولی وزرا کجا ثروت باقی گذاردند تمام امتیازات را بخارجه دادند و ثروت خودشان را زیاد کردند با وجود این اگر امنیت بدهند مردم حاضرند که همه نوع همراهی بکنند حتی نسوان حلی و زیور خود را بفروشند و بدهند.
رئیس - برای عصر فردا می‌شود که وزرا حاضر شوند.
صدیق حضرت – تلفون می‌کنیم که فردا عصر اتابک با سایر وزرا حاضر شوند.
مجلس ختم شد.