مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ بهمن (دلو) ۱۳۰۳ نشست ۱۲۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ بهمن (دلو) ۱۳۰۳ نشست ۱۲۲
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۵
جلسه: ۱۲۲
صورت مشروح مجلس یوم سه‌شنبه چهاردهم دلو ۱۳۰۳ مطابق نهم رجب‌المرجب ۱۳۴۳
مجلس دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای سهم‌السلطان نایب رئیس تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم یکشنبه دوازدهم دلو را آقای آقا میرزا جواد خان قرائت نمودند)
نایب رئیس ـ آقای عراقی (اجازه)
حاج آقا اسمعیل عراقی ـ قبل از شروع به دستور بنده عرض دارم
نایب رئیس ـ آقای رهنما (اجازه)
رهنما ـ بنده در دستور عرض دارم.
نایب رئیس ـ آقای امیر حشمت (اجازه)
امیر حشمت ـ قبل از دستور عرض دارم.
نایب رئیس ـ آقای سرکشیک‌زاده (اجازه)
سرکشیک‌زاده ـ بنده هم قبل از دستور عرض دارم.
نایب رئیس ـ آقای تهرانی (اجازه)
آقا شیخ محمدعلی تهرانی ـ عرض بنده هم قبل از دستور است.
نایب رئیس ـ در صورت جلسه مخالفی نیست؟
(گفتند ـ خیر)
نایب رئیس ـ صورت جلسه تصویب شد. آقای عراقی (اجازه)
عراقی ـ بنده اساساً خیلی مایل هستم که وقت مجلس به غیر از آنچه که در دستور معین شده صرف چیز دیگری نشود و ما کلما یتمنی المرء یدرکه با این که بنده جزو اقلیت هستم و اقلیت هم مخالف دولت است و البته اقلیتی که مخالف دولت باشد باید همیشه فکر این باشد که بتواند یک چیزهایی پیدا کند و به آن وسیله بتواند انتقاداتی که تصور می‌کند به دولت بکند. ولی در عین حال هیچ میل ندارم داخل در یک اموری بشوم که راجع به دولت است مخصوصاً وزارت مالیه چون در دوره چهارم تقنینیه که اغلب از آقایان نمایندگان فعلی هم در آن دوره عضو بودند به یک زحماتی خواستند مالیه مرکز مالیه مملکت را تمرکز بدهند خیلی هم در این باب زحمت کشیدند و شاید یکی از بهترین خدمات دوره چهارم هم همین باشد.ولی از آن طرف متأسفانه وضع و سلوک مأمورین مالیه در ولایات طوری است که انسان مجبور می‌شود با این که محل ندارد وقت مجلس را تلف کند و با این که میل ندارد نسبت به ادارات دولتی و وزارتخانه‌ها حرفی بزند معذلک با این ترتیب مجبور می‌شود بیاید و یک قدری حرف بزند.مأمورین مالیه در ولایات طوری سلوک کنند که بنده قصور می‌کنم تا درجه می‌خواهند خودشان را مطیع مجلس هم حساب نکرده باشند. خیلی چیز غریبی است!!با بودن حکومت ملی به ابقا و بودن مجلس که مرکز ثقل و سیاست مملکت است مأمورین مالیه در ولایات چیزی را که همه می‌دانند مجلس رد کرده است از مردم مطالبه می‌کنند همچنین چیزهایی را که هنوز مجلس تصویب نکرده مطالبه می‌کنند و چیزهایی که سابقه قانونی نداشته عوض یک قران پنج قران می‌گیرند خیلی چیز عجیبی است!!! اوضاع مالیه را وقتی انسان نگاه می‌کند مبهوت می‌شود تابع مجلس که نیستند . . .
نجات ـ تابع دولت هم نیستند.
عراقی ـ بلی تابع دولت هم نیستند. مثلاً خانواری را مجلس رد کرده است مأمورین مالیه عمداً چشمشان را هم می‌گذارند و می‌گویند این ردی که شده با تلگراف بی‌سیم باشد در این مملکت ما که تلگراف بی‌سیم نداریم آنها هم این تلگراف را قبول ندارند!!حالا که این طور شده!! در قانون اساسی ما مطرح است که هیچ مالیاتی را نمی‌توان مطالبه کرد مگر این که مجلس شورای ملی تصویب کرده باشد پول گرفتن منوط به تصویب مجلس است نگرفتن آن منوط به تصویب مجلس شورای ملی نیست. مجلس باید بگوید بگیرد مگر نباید بگوید نگیر.گرفتن محتاج به گفتن مجلس است نه نگرفتن. حالا مأمورین مالیه برخلاف قانون و بدون تصویب مجلس دارند از مردم پول می‌گیرند چیز عجیبی است!!! از هر طرف می‌فرستند مالیات‌هایی را که هنوز مجلس تصویب نکرده است می‌گیرند مثلاً عشر اوقاف را با این که مسیوهایم و شاهزاده شیخ‌الرئیس در جلسه سابق مختصری در این خصوص به عرض مجلس رساندند ولی بنده هم ناچارم از بس تلگرافات راجع به این قضیه به بنده مخابره کرده‌اند این اظهارات را در مجلس بکنم و تصور هم نمی‌کنم دولت جلوگیری بکند و با تذکر بنده وزارت مالیه جلوگیری از مأمورین خودش بکند.اما حالا از آقایان نمایندگان استدعا می‌کنم تذکری به وزارت مالیه بدهند که اگر هم می‌گیرند طوری بگیرند که صدای مردم درنیاید و ما از مردم خجالت نکشیم و هی متوالیاً این قدر مکاتیب و تلگرافاتی که برای ما می‌آید اینجا قرائت کنیم و تذکر بدهیم.نیم عشر اوقاف هنوز در مجلس تصویب نشده آقایان شروع کرده‌اند به گرفتن. مثلاً مرد که مستأجر یک موقوفه‌ای است اجازه‌نامه‌اش را می‌آورد با تمبر اداره اوقاف و با تصویب اداره اوقاف به اداره مالیه ارائه می‌دهد آن وقت می‌گویند این مربوط به ما نیست.می‌گوید امسال این ملک را آفت زده است می‌گویند خیر آقا آفت‌زدگی راجع به مالک و موقوف علیهم است مربوط به مالیه نیست مالیه کاری به آفت‌زدگی ندارد ما این چیزها را نمی‌فهمیم. بودجه ما امسال کم است و نمی‌توانیم این کار را بکنیم.بنده هم تصدیق می‌کنم بودجه‌مان کم است ولی وقتی که یک پیشخدمت می‌خواهند به خراسان بفرستند از اینجا معین می‌کنند و مالیه صد و هیجده تومان خرج سفر می‌دهد که برود به خراسان.البته بودجه کم می‌شود پیشخدمت ماهی هیجده تومان دارد از اینجا صد و هیجده تومان به او خرج سفر می‌دهند که بروند مشهد و پیشخدمتی کند خیلی چیز غریبی است!!!در خراسان قحط‌الرجال بوده و پیشخدمت نبوده است باید از اینجا فرستاده شود!!! البته با این ترتیب بودجه کم می‌شود مضافاً به همه اینها است که یک موقوفاتی است که پدر بنده وقف کرده است بر اولاد و تا یک درجه هم تصور می‌کنم که این وقف برای این است که ما نتوانیم آن ملک را بفروشیم.این ملک وقف بر یک خیرات و مبراتی نبوده است. وقف اولاد ذکور است که نتوانند آن را بفروشند وقفنامه‌اش هم چاپ شده است و یک ترتیباتی دارد و اصلاً این جزء موقوفات نیست علاوه بر این که مجلس هنوز نیم عشر را تصویب نکرده است و این ملک هم جزو موقوفات نیست و آفت هم زده است مالیه آمده است و نیم عشر مطالبه می‌کند صاحبش فریاد می‌زند که آفت‌زده است می‌گویند خیر آفت نزده در موقوفه نباید صحبت آفت‌زدگی کرد.سایر چیزها را می‌شود گفت لیکن صحبت آفت‌زدگی در موقوفه نمی‌شود این است که از آقایان نمایندگان استدعا می‌کنم تذکری به دولت بدهند که راستی راستی در صدد جلوگیری از اعمال مأمورین وزارت مالیه برآید والا با این زحمتی که مردم در راه اقتصادیات مملکت می‌کشد و با این فقری که سرتاسر مملکت را گرفته است هرکس مجبور می‌شود محض خاطر دادن مالیات هم که شده باشد بگذارد و فرار کند. لذا تقاضا می‌کنم که آقایان هرچه زودتر این تذکر را به دولت بدهند.
بعضی از نمایندگان ـ صحیح است
نایب رئیس ـ آقای رهنما (اجازه)
رهنما ـ در موضوع قرارداد پستی به واسطه اشتباهی که در تاریخ مندرجه در پرتکل شده بود مجلس شورای ملی موکول به این کرد که کمیسیون اصل تاریخ را معین نموده و دومرتبه به مجلس راپورت بدهد و ببیند که آیا در موقع استنساخ اشتباه شده یا در اصل پرتکل اشتباه شده.آقای منشی محترم کمیسیون خارجه این زحمت را کشیدند و از وزارت خارجه صورتی گرفتند پس از آن هم از قرار معلوم از طرف مجلس شورای ملی شرحی به وزارت خارجه نوشته شده و جواب آن از طرف وزارت خارجه رسیده که عین آن را برای استحضار آقایان می‌خوانم:
مجلس مقدس شورای ملی
مرقومه محترمه مورخه هشتم دار ۱۳۰۳ نمره ۱۳۳۴ شرف وصول بخشید این که مرقوم فرموده‌اند در قسمت اول پرتگل ضمیمه قرارداد پستی و تلگرافی منعقده بین دولت ایران و جمهوری شوروی روسیه نوشته شده (زبان قراردادهای پستی و تلگرافی مورخ ۲۵ و ۲۷ آوریل ۱۹۲۴) در صورتی که تاریخ اصل دو فقره مقاوله‌نامه ۲۵ و ۲۷ آوریل ۱۹۲۳ می‌باشد.احتراماً زحمت‌افزا می‌گردد در قسمت فارسی و روسی اصل پرتگل که به امضای این جانب و آقای نماینده مختار دولت اتحاد جماهیر شوروی رسیده (۲۵ و ۲۷ آوریل ۱۹۲۳) نوشته نشده و متأسفانه معلوم می‌شود اختلاف فوق ناشی از اشتباهی است که در موقع استنساخ روی داده و به جای ۱۹۲۳ سهواً ۱۹۲۴ نوشته شده است آقای مشارالملک هم امضا کرده‌اند بنابراین خواسم عرض کنم مانعی ندارد ماده واحده که در این خصوص از طرف کمیسیون تقدیم شده و سابقاً هم مطرح شده بود جزو دستور شده و رأی گرفته شود وقت زیادی هم لازم ندارد.
بعضی از نمایندگان - صحیح است.
نایب رئیس - آقای امیر حشمت (اجازه)
امیر حشمت - وضعیت اسف‌آور سربازگیری و خانواری در این مملکت طوری است که خاطر غالب آقایان نمایندگان مستحضر است و اسباب زحمت زیادی برای دولت و یک عده زیادی از اهالی فراهم آورده است دولت هم به این معایب برخورده و لوایحی در این باب تهیه و به مجلس تقدیم نموده است که در کمیسیون نظام تحت شور و مطالعه است و برای این که کمیسیون محترم نظام زودتر این کار را خاتمه بدهند بنده پیشنهادی تقدیم کرده‌ام که بعد از تنفس دو نفر کسری اعضاء کمیسیون نظام را آقایان نمایندگان محترم انتخاب بفرمایند
(گفتند - صحیح ا ست)
و در موقع تنفس آقایان نمایندگان هر تصمیمی دارند اتخاذ فرمایند که زودتر دو نفر کسری اعضاء کمیسیون نظام انتخاب شده و راپورتش در مجلس مطرح شود.
امیر اعلم - راپورت کمیسیون نظام تقدیم شده و تحت طبع است
نایب رئیس - آقای سرکشیک‌زاده (اجازه)
سرکشیک‌زاده - گرچه بنده موافق با مذاکرات قبل از دستور نیستم ولی نظریه تعهدی که در مقابل شخصی کرده‌ام مجبورم عرایضم را خدمت آقایان نمایندگان محترم عرض کنم.تقریباً مدت ۹ ماه است جماعتی در مجلس شودای ملی متحصن شده‌اند و اظهاراتی نسبت به دولت دارند که بنده می‌شنوم بعضی از آنها اظهاراتشان مطابق با واقع است بنده نظری ندارم فقط یک نفر از آنها را عرض می‌کنم که بنده و شاید سایر آقایان او را خوب می‌شناسیم و او آقای مستعان‌الملک است این شخص زحمات زیادی در راه مشروطیت کشیده و با دربار باغ شاه جنگیده.تقریباً دو هزار تومان خسارت مالی دیده حبس و تبعید شده و خارج از انصاف است کسی که این زحمات را در راه مشروطیت کشیده امروز نتواند حرف حساب خودش را به گوش دولت برساند. بنده تصور می‌کنم که مقتضی قدردانی نسبت به اشخاصی که برای یک رژیمی در مملکت زحمت می‌کشد و فداکاری می‌نمایند این است که علاقمندان به آن رژیم در مقابل آن فداکاری‌ها اظهار قدردانی نمایند بنابراین بنده تصور می‌کنم خوب است از طرف مجلس شورای ملی شرحی به وزارت مالیه تذکر داده شود که اگر اظهارات این شخص مطابق با واقع است چرا جواب نمی‌دهند و اگر مطابق واقع نیست اقلاً ما در پیش خودمان خجل نباشیم که یک کسی که برای مشروطیت این قدر زحمت کشیده ۹ ماه در مجلس متحصن باشد و به او جواب حسابی داده نشود.
نایب رئیس - آقای تهرانی (اجازه)
آقا شیخ محمدعلی تهرانی - بنده میل ندارم وقت آقایان را ضایع کرده باشم لیکن می‌خواستم عرض کنم فرق بین ما و اروپاییان این است که ما هزار فکر می‌کنیم و هزار قانون می‌نویسیم ولی یک ماده برای اجرای آن مواد و آن قوانین نمی‌نویسیم علی‌العکس اروپایی اگر یک ماده قانون نوشته‌اند هزار فکر می‌کنند از برای اجرای آن یک ماده قانون. سال آینده نزدیک است بودجه باید از طرف دولت بیاید در مجلس اصلاح شود.لیکن بنده اساس اصلاح بودجه را روی اساس تشکیلات وزارتخانه‌ها می‌دانم بودجه می‌آید در اینجا. حداقل اشل بیست تومان یا سی تومان یا سی و پنج تومان یا پنجاه تومان یا کمتر یا زیادتر معین می‌شود و از روی آن بودجه‌بندی می‌شود. لیکن این اندازه از بودجه و اصلاح اساساً به نظر بنده مفید برای مملکت نیست چرا؟ چون ممکن است هر وزارتخانه برحسب خیالات شخصی خودش. برحسب اراده شخصی خودش برحسب تضییقات یا تزریقاتی که از خارج به او می‌شود مدام دوایر و ادارات خودش را توسعه بدهد و زیاد کند مخصوصاً توجه آقایان را به مالیه می‌دهم چهارده میلیون منتهی پولی است که مالیه عایدات مستقیم و غیرمستقیم و گمرک می‌گیرد بیشتر از این نمی‌گیرد و سه میلیون و نیم بودجه‌اش است یک ماده از قانون اساسی را به آقایان تذکر می‌دهم و آن اصل شانردهم است که می‌نویسد: کلیه قوانینی که برای تشیید مبانی دولت و سلطنت و انتظام امور مملکتی و اساس وزارتخانه‌ها لازم است باید به تصویب مجلس شورای ملی برسد آن چیزی که اساس وزارتخانه‌ها روی او است قانون تشکیلات وزارتخانه‌ها است.
(بعضی از نمایندگان - صحیح است)
قانون تشکیلات هر وزارتخانه باید بدواً بیاید به مجلس و ما ببنیم. مثلاً معارف چند اداره می‌خواهد. چند دایره می‌خواهد. چند شعبه، مالیه، چند اداره می‌خواهد، چند دایره می‌خواهد چند شعبه و یک بساط عریض و طویلی برای وزارتخانه‌ها تشکیل و تأسیس نشود. ما باید اول نظریات‌مان را روی اساس تشکیلات بیندازیم بعد بودجه را روی آن اساس بریزیم و تعدیل کنیم. در موقعی که آقای مصدق‌السلطنه وزیر مالیه بودند.پس از آن که تشکیلات وزارت مالیه برحسب یک اصولی که از همین مجلس به واسطه پیشنهاد آقای مشیرالدوله گذشت ایشان یک ماده واحده پیشنهاد کرده که مفادش این است: قوانین راجع به تشکیلات ادارات وزارت مالیه از تاریخ تصویب این قانون تا مدت سه ماه موقوف‌الاجراء شده و وزیر مالیه مجاز است که ادارات مربوطه به آن قوانین را منحل کرده و اداراتی را که صلاح می‌داند تشکیل و قوانین مربوط به آن ادارات را که باید به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید به طور نظامنامه برای تجزیه و آزمایش در ادارات وزارت مالیه به جریان انداختند که بعد از تجدیدنظر آنها را به صورت لوایح قانونی به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید متأسفانه عمر وزارت آقای مصدق‌السلطنه زیاد نبود از آن زمانی که این ماده واحده را مجلس تصویب کرده تا به حال قریب سه سال است: این قانون مصوبه بیستم عقرب ۱۳۰۰ شمسی است حالا ۱۳۰۳ شمسی است عقرب و ثور و جوزا هم گذشته.
(خنده نمایندگان)
ببخشید جدی و دلو هم گذشته و تقریباً این تأسیس این ماده قانون سه سال و دو ماه گذشته است و هیچ وزارتخانه یعنی هیچ وزیر مالیه متوجه به این ماده قانون نشده در صورتی که مجلس تکلیف کرده است که پس از سه ماه نظامنامه تشکیلات وزارت مالیه را بنویسند و به موقع عمل بگذارند و بعد بیاورند در مجلس و به صورت قانون تشکیلات در مجلس تصویب شود و خارج شود.از آن وقت تا به حال که سه سال و دو ماه است تمام درصدد آزمایش هستند الان فرض بفرمایید آقایان متصل می‌فرمایند که نیم عشر اوقاف را می‌گیرند. حالا صحیح است یا ناصحیح بنده معتقدم یا معتقد نیستم کاری به آن ندارم. ولی الان یک اداره به نام اداره اوقاف در وزارت مالیه تأسیس شده چرا؟ برای این که ما قانون تشکیلات نداریم.پس بنابراین بنده از آقایان محترم تقاضا می‌کنم که مطابق اصل شانزدهم قانون اساسی اخطار کنند به همه وزارتخانه‌ها که قانون تشکیلات‌شان را به مجلس بیاورند خاصه وزارت مالیه که موافق اصل شانزدهم قانون اساسی و مطابق این ماده واحده که مصوبه بیستم عقرب ۱۳۰۰ شمسی است تشکیلات‌شان را به فوریت بیاوند به مجلس تا مجلس بداند صد تا اداره پرعرض و طول لازم دارد یا ده تا پس از آن که معین شد اساس بودجه روی آن تشکیلات وضع شود و برود وزارتخانه‌ها.
بعضی از نمایندگان - وارد دستور شویم.
نایب رئیس - وارد دستور می‌شویم دستور برحسب تعیین جلسه قبل لایحه طرح قانونی استخدام اعضاء اداری مجلس شورای ملی است ولی بعضی پیشنهادات امروز رسیده که قرائت می‌شود.
آقای رهنما پیشنهاد خودتان را کتباً مرقوم فرمایید تا قرائت شود
(پیشنهادهای مزبور به ترتیب ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقایان مشاراعظم و دامغانی: بنده پیشنهاد می‌کنم لایحه امتیاز راه بندر جز در درجه اول دستور امروز باشد.
پیشنهاد آقای امیر حشمت: بنده پیشنهاد می‌کنم دو نفر کسری اعضاء کمیسیون نظام امروز بعد از تنفس انتخاب شود.
پیشنهاد آقای روحی: بنده پیشنهاد می‌کنم که شور دوم قانون سجل احوال جزو دستور امروز مجلس شورای ملی باشد
پیشنهاد محمدهاشم میرزا شیخ‌الرئیس: بنده پیشنهاد می‌کنم قانون ممیزی جزو دستور امروز شود.
نایب رئیس - بدواً رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای مشاراعظم.
یک نفر ازنمایندگان - توضیح بدهند.
نایب رئیس - چند فقره پیشنهاد شده اگر بخواهیم وارد در مذاکرات در این پیشنهادات بشویم تمام وقت مجلس باید صرف شود. شیروانی - بنده با تمام این پیشنهادات مخالف هستم.
نایب رئیس - هر کس مخالف است رأی نخواهد داد.آقای مشاراعظم. (اجازه)
مشاراعظم - واگذار می‌کنم به آقای دامغانی.
نایب رئیس - آقای دامغانی بفرمایید
شریعتمدار دامغانی - مدخلیت شوسه شدن راه بندر جز و دامغان به استرآباد در اقتصادیات این مملکت به قدری واضح است که محتاج به بیان نیست.اگر این راه دایر شود تقریباً یک باب تجارتی است که برای یک قسمت از اهالی شرق و شمال مفتوح خواهد شد. بنده معتقدم برای این که این اولین امتیازی است که به اتباع داخله داده می‌شود برای این که موجب تشویق دیگران هم بشود که بلکه انشاء‌الله بیایند امتیاز سایر راه‌ها را هم بگیرند و سرمایه‌های داخلی به کار بیفتد و کمک مهمی به اقتصادیات مملکت بشود باید این امتیاز را مجلس زود بگذراند و چندان سختگیری هم نکنند.برای این که موجب تشویق دیگران شده و سرمایه‌های داخلی هم به کار بیفتد و فعلاً هم نسبت به این موضوعاتی که جاری است و ممکن است جزو دستور مجلس بشود به عقیده من این موضوع از همه مهم‌تر است و بیشتر به اقتصادیات مملکت کمک می‌کند به این جهت معتقدم که آن را جزو دستور امروز در درجه اول قرار بدهند بلکه شور اولش امروز تمام شود
نایب رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - بنده با این که قانون استخدام مستخدمین اداری مجلس جزو دستور بوده است و شاید تصدیق شود برای کسانی هم که به این مؤسسه خدمت می‌کنند لازم است تکلیفی معلوم شود اگر این پیشنهاد یک اشکال نداشت یعنی رفع آن اشکال را بکنند.بنده هم موافق می‌شوم رئیس کل مالیه یک یادداشتی فرستاده است و مواد آن هم برای اغلب فرستاده شده است که این امتیاز قبل از این که مطابق کنترانم با من مذاکره بشود به مجلس رفته است و اعتراض کرده است.بنده تصور می‌کنم باید ما قانونی که وضع می‌کنیم هر گونه مطالعاتی که داریم در وقت گذراندن آن بکنیم و وقتی که تصویب شد اول کسی که باید رعایب قانون را بکند باید خودمان باشیم بنده عقیده‌ام این است این امتیاز مطابق قانونی که در اینجا گذشته شده است باید برود ایشان مطالعات خودشان را بکنند بعد به مجلس بیاید.البته مجلس از آنچه نشان داد معلوم می‌شود نظر موافقت دارد ولی این نظر موافقت نباید ناقض یک قانون مصوبه مجلس باشد.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای ..
آقا سید یعقوب - آقا این اظهارات باید جواب داده شود
نایب رئیس - راجع به دستور پیشنهاداتی شده است باید رأی گرفته شود. آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی - بنده اساساً به این پیشنهاداتی که شده است مخالفم و جهتش هم این است که در هر جلسه در آخر جلسه بعد معلوم می‌شود اگر در اول جلسه بعد باز بخواهیم یک ساعت وقت مجلس را دو مرتبه صرف تعیین دستور بکنیم آن نظرهای اساسی که آقایان دارند که کارها زودتر به جریان بیفتد معکوس خواهد شد و عیناً نقض عرض است و این که معمولاً در جلسات آخر دستور جلسه بعد معین می‌شود برای است که در جلسه بعد یک مدتی وقت مجلس صرف این که یک دستور جدیدی معین کنیم نشود اکثریت مجلس را هم در آنجا مناط قرار بدهیم و الا افکار و عقاید با همدیگر مختلف است آقای دامغانی عقیده‌شان این است که امتیاز راه بندر جز جزو دستور بشود ایشان را هم نمی‌شود ملامت کرد که چرا این عقیده را دارند یکی قانون ممیزی را معتقد است یکی قانون انتخابات را بالاخره هر کس مطابق سلیقه و عقیده خوش میل دارد دستوری برای مجلس معین کند ولی آن چیزی که قاطع است رأی اکثریت مجلس است و ملی در جلسات قبل با یک حسن استقبالی اکثریت قریب به اتفاق رأی داد که قانون استخدام مستخدمین جزو دستور شود این هم یک اصولی شده که تازه دو سه ماه است در مجلس مد شده است در هر جلسه یک کار نیمه‌کاره را ول می‌کنیم و می‌چسبیم به کاری دیگر الان بیست تا کار نیمه‌کاره است که شور اولش نصفه مانده باز یک شخصی یک پیشنهادی کرده است و مجلس هم به فکر کار اول نبوده است و رأی داده و کار سابق را نیمه‌کاره گذاشته بنابراین بنده پیشنهاد می‌کنم که همان دستوری که در جلسه سابق تعیین شده است.در همین جلسه مذاکره شود و شور اول آن تمام شود شور اول آن که تمام شد و رفت برای شور دوم آن وقت کارهای دیگری که جزو دستور است یکی یکی شور ایشان شروع بشود و دو مرتبه از نو شور ثانی آنها شروع شود تا آن که تمام لوایح مرتباً به مجلس بیاید و بنده با تمام این پیشنهادات مخالف هستم.
نایب رئیس - آقای عمادالسلطنه موافقند یا مخالف؟
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
نایب رئیس - آقایان میل دارند صحبت کنند
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است رأی بگیرید.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای مشاراعظم و آقای دامغانی آقایان موافقین قیام فرمایند.
(چند نفر قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد پیشنهاد آقای رهنما (به شرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم: ماده واحده قرارداد پستی جزو دستور شود.
نجات - صحیح است یک رأی هم بیشتر ندارد.
نایب رئیس - آقای رهنما بفرمایید
رهنما - عرض می‌کنم که بنده نمی‌باید در این موضوع توضیحات زیادی عرض کنم و همین قدر که به عرض مجلس شورای ملی رساندم کافی بود که خود مجلس این قسمت را معین کند زیرا مسئله قرارداد راجع به مصالح عامه و از مسائل مهمی است و نسبت به این قرارداد هم اینجا مذاکرات شد و شورش هم تمام شده فقط در روی اشتباهی که پیش آمده بود (آن هم در استنساخ) و رأیش به جلسات بعد موکول شد فعلاً جواب وزارت خارجه هم رسیده فقط ماده واحده رأی باید گرفته شود که این کار تمام شود بنابراین مذاکرات زیادی هم اطراف این قضیه گمان نمی‌کنم بشود اگر آقایان موافقت بفرمایند ماده واحده طرح شود و در آن رأی گرفته شود آن وقت به سایرین بپردازنم.
نایب رئیس - رأی گرفته می‌شود به پیشنهاد آقای رهنما. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اکثر برخاستند)
نایب رئیس - تصویب شد. ماده واحده مقاوله پستی قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده واحده: مجلس شورای ملی مقاوله‌نامه پستی را که در مسکوبین نمایندگان دولتین ایران و روسیه منعقد و امضا شده است به جزء ذیل تصویب می‌نماید.
۱- مقاوله‌نامه پستی مورخه ۲۰ آوریل ۱۹۲۳ مسیحی دارای ۱۳ ماده
۲ - اظهارنامه راجع به مقاوله‌نامه پستی مورخه ۲۵ آوریل ۱۹۲۳ مسیحی یک ورقه
۳ - پروتگل ضمیمه مورخه ۷ اکتبر ۱۹۲۴ که بین وزارت خارجه دولت ایران و سفارت دولت جمهوری روسیه در تهران امضاء شد.
نایب رئیس - مخالفی نیست؟ آقای تدین (اجازه)
تدین - بنده مخالف نیستم ولی آن عبارتی که در اینجا نوشته شده است با آن مذاکراتی که آقای تقی‌زاده آن روز فرمودند تصور می‌کنم باید اصلاح شود و جمله روسیه که نوشته شده باید به جایش نوشته شود دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی هم در ابتدا و هم در آخر باید اصلاح شود
رهنما مخبر کمیسیون فوائد عامه- ماده واحده تلگرافی که تصویب شد همین طور بود و البته همین طوری که آقای تدین تذکر دادند دولت روسیه باید نوشته شود دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی
نایب رئیس - به این ترتیب اصلاح شده قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
ماده واحده: مجلس شورای ملی مقاوله‌نامه پستی را که در مسکوبین نمایندگان دولتین ایران و دولت اتحاد جماهمر شوروی سوسیالیستی امضا شده است به جزء ذیل تصویب می‌نماید.
نایب رئیس - آقای محمدولی میرزا (اجازه)
محمدولی میرزا - بنده با این اصلاحی که شده است مخصوصاً نظریاتی که یک نفر از نمایندگان دادند مخالفم.بنده عرض می‌کنم با این عنوان که دو پروتگل اولیه هم بود و بعد در اینجا اصلاح شد که بنویسند نماینده اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی با این عنوان مطلق مخالفم به علت این که در پروتگل هم نوشته شده بود. برای این که این مملکت مملکتی است که دارای این صفات است یعنی متحده است جمهوری است شوروی است سوسیالیستی است.فرض بفرمایید یکی از ممالک دیگر مثلاً چین، ژاپن یا یک مملکت دیگری صورت حکومت خودش را به این طریق معرفی کرد نماینده مختاری که در اینجا نوشته شده ممکن است اشتباه شود که او نماینده مختار تمام این ممالک خواهد بود. چون آن ممالک هم به این صورت حکومت خودشان را معرفی کرده‌اند و هیچ دلیلی ندارد که ما با کمال خونسردی رفع یک چنین اشتباهی را نکنیم.زیرا این نماینده مختار محدود است به یک مملکتی که حدود جغرافیایی معینی دارد و نباید از آن حدود به مناسبت این که حکومت جمهوری شوروی سوسیالیستی دارد تجاوز کند و اگر خارج از این حدود یک حکومت شوروی دیگری پیدا شود. این نماینده مختار به سمت نمایندگی مختاری آنجا را ندارد و اگر ما این موضوع را قائل نکرده به این ترتیب قائل بشویم فردا اگر یک مملکت دیگری خودش را به این طور معرفی کرد این نماینده مختار می‌تواند ادعا کند که از طرف آن دولت هم هست و این مخالف منطق است و من هیچ دلیلی برای این اصلاح نمی‌بینم.
مخبر - در اینجا اگر ان اظهارنامه قرارداد پستی و تلگرافی را شاهزاده محمدولی میرزا ملاحظه می‌فرمودند این اعتراض را نمی‌کردند آنها راجع به اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی روسیه است و وقتی که این پروتگل و قرارداد امضا شده است نماینده که این قرارداد را امضا کرده است.از طرف تمام دولی که داخل در این اتحاد هستند نمایندگی داشته مثل قفقازیه که این قرارداد بین دولت ایران و قفقازیه هم برقرار شد. بنابراین قسمت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی که امروز تشکیل داده شده عبارت ار تمام دولت‌هایی است که داخل این هم هستند و ما نمی‌توانیم در قسمت کارهای داخلی آنها دخالت کنیم.
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
محمدولی میرزا - بنده پیشنهادی دارم.
نایب رئیس - آن اصلاح را مخبر کمیسیون قبول کرد. اگر اصلاحی دارید پیشنهاد کنید.
شیروانی - بنده اخطار نظامنامه دارم.
نایب رئیس - بفرمایید.
شیروانی - اصلاح را نمی‌شود حالا پیشنهاد کرد باید قبلاً نوشته باشند مطابق معمول بدهند به کمیسیون
نایب رئیس - چون اصلاح عبارتی است گمان می‌کنم اشکالی نداشته باشد چون در متن قرارداد نیست.
مخبر - دراین قسمت نمی‌توانم عرض کنم که چطور می‌خواهند اصلاح پیشنهاد کنند. ولی عرض می‌کنم مجلس راجع به قرارداد و تلگرافی هم به همین عبارت روی داد و نمی‌دانم چطور ممکن است تغییر کند.
نایب رئیس - چون در قرادداد تلگرافی هم به طوری که اظهار کردند عبارتی را که کمسیون قبول کرده است عیناً همین عبارت بود و مجلس هم به این عبارت رأی داده است گمان می‌کنم حالا با آن رأی سابق این پیشنهاد حضرت والا مورد ندارد. رأی می‌گیریم به ماده واحده با این اصلاحی که شده آقایانی که موافقند قیام فرمایند.
(اکثر قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب شد پیشنهاد شاهزاده شیخ‌الرئیس (به شرح ذیل خوانده شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم قانون ممیزی جزء دستور امروز شود
نایب رئیس - بفرمایید
شیخ‌الرئیس - البته آقایان مسبوق هستند درسنه ۱۳۲۵ که سال اول مشروطیت بود تمام مالیات‌های موضوعه را به طور موقت قرار شد اجراء کنند و به مردم وعده دادند که ممیزی خواهد شد مردم هم بدون این که شکایتی بکنند پذیرفتند و انتظار ممیزی داشتند در دوره دوم جمعی می‌گفتند قانون ممیزی و آخر موفق نشدند در دوره سوم هم گفتند ممیزی ولی با وجود خرابی مملکت و شکایات مردم چه در خالصه و چه در غیرخالصه دولت موفق به ممیزی نشد بالاخره در دوره چهارم مجلس این قضیه را توجه کرد و دولت هم پیشنهادی کرد که یک سال مطرح بود و در مجلس هم یک شور شد ولی باز مردم را در انتظار گذاشتند تا این دوره رسید این دوره هم هشت نه ماه است گذشته و شکایاتی هم که آقایان به عنوان قبل از دستور می‌فرمایند علاوه بر این که تأثیری ندارد (عقیده خودم این است) این مذاکرات وظیفه نماینده نیست به جهت این که وظیفه یک شکایت‌کننده هست که از راه‌های دور به مجلس کاغذ می‌نویسد نماینده از برای این نماینده شده است که یک کارهای اساسی بکند که به کلی مردم را راحت کند کمیسیون عرایض هم که محل ارسال مراسلات شده است مدام مردم کاغذ می‌نویسند شکایت می‌کنند و از آنجا به وزارتخانه مربوطه نوشته می‌شود وزارتخانه هم برای مجلس یک جواب می‌فرستد. باید یک فکری کرد مردمی که ما را انتخاب کرده‌اند و ما قانون ممیزی را پانزده هفده سال است وعده داده‌ایم حالا که امروز به مجلس آمده باید حل کنیم تا دولت بداند چطور باید مالیات بدهند این دهات خرابی که می‌بینم و بعد در مقابلش دهاتی که تازه آباد شده بعضی‌ها صد سال است ممیزی نشده و مالیات این طور تا متناسب شد.در زمان استبداد هم مالیات‌ها را ممیزی می‌کردند در این هیجده سال مشروطیت که تکلیف این قانون را معین نکرده‌اند؟ امروز هم که این قانون آمده است ما باید مدام کارهای غیرلازم را جلو بیندازیم؟
وکیل‌الملک - بنده اخطار نظامنامه دارم
نایب رئیس - بفرمایید
وکیل‌الملک - بنده عرض می‌کنم ما همه چیز را فراموش کرده‌ایم ولی نظامنامه را که همه آقایان در نظر دارند مخصوصاً حضرت والا (تعجب می‌کنم) نباید بعد از چهار دوره نمایندگی آن را فراموش کنند این لایحه از کمیسیون امروز بیرون آمده و اینجا در نظامنامه نوشته شده است که باید لایحه بیست و چهار ساعت قبل داده شود این چیز عجیبی است
حائری‌زاده - چهل و هشت ساعت است چاپ شده است
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به پیشنهاد شاهزاده شیخ‌الرئیس آقایان موافقین قیام فرمایند
(چند نفر قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب نشد پیشنهاد آقای روحی (به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که شور دوم قانون سجل احوال دستور امروز مجلس شورای ملی باشد
روحی - بنده استدعا می‌کنم از آقایان که موافقت بفرمایند و به پیشنهاد بنده رأی بدهند که شور دوم قانون سجل احوال که چندین مرتبه پیشنهاد کرده‌ام جزء دستور شود تمام شود و از مجلس بیرون بیاید و به علاوه یادآور می‌شویم که خوب است آقایان قوانینی که شروع می‌شود به اختتام آنها بپردازند بعد قانون دیگری را مطرح کنند.یک سال است از عمر مجلس می‌گذرد یک قانونی که صد دینار برای مملکت نفع داشته باشد نگذرانده‌ایم در صورتی که بهترین قوانینی که به نظر من چقدرها فایده دارد برای انتخابات برای نظام و سایر چیزها همین قانون سجل احوال است. لذا امیدوارم اقایان با پیشنهاد بنده موافقت بفرمایید.
نایب رئیس - آقای رهنما (اجازه)
رهنما - عرض می‌کنم که تقریباً سه ربع ساعت داریم به ظهر قانون سجل احوال که آقا فرمودند البته خوب است ولی اگر ما بخواهیم باز هم راجع به تعیین دستور صحبت کنیم ظهر می‌شود و بالاخره دستور هم معین نخواهد شد.بنابراین میل داشتم آقایان امروز خودشان را از این مشکل خارج کنند و داخل در همان دستوری که قبلاً معین شده بشوند چون ممکن است مذاکرات تا ظهر ادامه پیدا کند و آخرش هم هیچ چیزی در دستور نباشد به این جهت بنده پیشنهاد کردم همان دستوری که تعیین شده تعقیب کنیم و برای جلسه آتیه قانون سجل احوال و سایر قوانین مهمه جزء دستور شود.
نایب رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای روحی آقایان موافقین قیام فرمایند.
(عده‌ای قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد. قانون استخدام اعضاء اداری مجلس مطرح است. آقای یاسایی در جلسه قبل پیشنهاد کرده بودند و رأی گرفتن در آن موکول به این جلسه شد. قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
بنده ماده واحده ذیل را پیشنهاد می‌کنم:
ماده واحده مجلس شورای ملی پنجاه و چهار ماده راپورت کمیسیون تجدیدنظر در نظامنامه را راجع به استخدام اعضاء اداری موقتاً تصویب می‌نماید که بعد از اجرای موقتی ثانیاً برای رفع نواقص پیشنهاد نشود.
نایب رئیس - آقای یاسایی دیروز در اول جلسه به همین مضمون یک پیشنهادی کردند و آقای رئیس فرمودند این سابقه می‌شود و صحیح نیست. مجدداً پیشنهادی کردند و تقاضا کردند قرائت شد. آقای یاسایی (اجازه)
یاسایی - همان طور که در جلسه گذشته عرض کردم گذراندن این لایحه و دو شور در آن نمودن
تهرانی - عده برای مذاکره کافی نیست.
نایب رئیس - عده برای مذاکره کافی است (خطاب به آقای یاسایی بفرمایید)
یاسایی - در نظر اغلب آقایان نمایان است که باید در قانون استخدام کشوری تجدیدنظری کرد و بعضی مواد آن را اصلاح نمود. این قانون هم اصولاً ناظر به همان قانون استخدام کشوری است و ما نمی‌توانیم این قانون را اصل قرار بدهیم و قانون استخدام کشوری را که مربوط به تمام وزارتخانه‌ها و تشکیلات حکومتی مملکت است مرتبط به این قانون بنماییم و به علاوه این قانون هم آن قدر اهمیت ندارد که در آن دو شور بشود و تصویب شود و بعد از یک سال دیگر نظر به اصلاحاتی که در قانون استخدام کشوری می‌شود این قانون را هم مجدداً به مجلس بیاورند.این بود که بنده پیشنهاد کردم این قانون اجراء شود و اگر دیدند در ضمن عمل نواقص و مشکلاتی پیدا شد آنها را در نظر بگیرند و بعد از آن که قانون استخدام کشوری تصویب شد آن را هم به مجلس بیاورند تا تصویب شود.اما این که فرمودند سابقه می‌شود این پیشنهاد غیر از پیشنهادی است که اول کرده بودم پیشنهاد قبلی این بود که مجلس به هیئت رئیسه اختیار بدهد که این قانون را موقتاً اجراء نماید مفاد این پیشنهاد این است که به طور کلی مجلس این قانون را تصویب نماید حالا بسته است به میل آقایان.
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - بنده اساساً مخالفم با این اظهاری که آقای یاسایی فرمودند اختیار دادن به یک کمیسیونی برخلاف روح مشروطیت و روح قانون و قانونگذاری و برخلاف همه چیز است
یک نفر از نمایندگان - به چه دلیل؟
آقا سید یعقوب - دلیلش شوروی بودن و انتخاب نماینده از ولایات دلیلش قانون اساسی. دلیلش مقدرات مردم را به دست یک عده مخصوص دادن. دلیلش بر هم زدن اساس استبداد و تولید مشروطیت است و کسانی که مغزشان برای مشروطیت حاضر است می‌دانند که چه عرض می‌کنم دلیلش این قانون اساسی که خونبهای آزادی‌خواهان است و بنده حفظ قانون اساسی و مشروطیت را واجب می‌دانم در قانون عدلیه هم چون ما می‌خواستیم عدلیه را به راه بیندازیم و موادش هم موادی بود که فوق‌العاده مورد احتیاج بود از این جهت مجلس به کمیسیون عدلیه اجازه داد که...
یاسایی - این هم همان طور است.
آقا سید یعقوب - خیلی فرق است مابین یک مملکت و یک عده مخصوصی. در دوره سوم و چهارم هم ایراد شد که نمی‌شود به یک کمیسیونی اختیار داد.آقای یاسایی هم بعد از آن که آقای رئیس اظهار فرمودند که این تربیب نمی‌شود پیشنهاد خودشان را تغییر دادند حالا بنده عرض می‌کنم که این پیشنهاد بدتر از آن است.برای این که آن وقت در واقع اختیار با کمیسیون بود. کمیسیون ناچار بود که دو سه مرتبه تجدیدنظر کند و آن را زیر و رو کند اما حالا در صورتی که تمام حواس‌های با بیرون است واختلال فکر هم داریم بدون این که یک نظر مختصری هم به این مواد کرده باشیم یک دفعه رأی می‌دهیم باز آن پیشنهاد اولی از حیث فلسفه و عقل و قانون بهتر از این یکی بود از این جهت عرض می‌کنم ما به قدری که امکان دارد باید یک کاری بکنیم که اصول مشروطیت حفظ شود و فراموش نشود از این جهت با این پیشنهاد مخالفم
نایب رئیس - آقای دستغیب. (اجازه)
دستغیب - عرضی ندارم
نایب رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - پریروز که قانون استخدام اداری مجلس مطرح بود اینجا مذاکرات زیادی شد و امروز هم دارد می‌شود. بنده ناچارم اینجا یکی از مواد قانون استخدام کشوری را قرائت کنم که آقایان به آن توجه بفرمایند. در ماده هفتادم قانون استخدام کشوری می‌نویسد:مواد این قانو ن شامل مستخدمین شوروی و ادارات اجتماعی (مانند بلدی) خواهد بود وظایف راجع به وزرا را نسبت به مواد این قانون رؤسای هیئت‌های شوروی و اجتماعی انجام خواهند داد این قانون شامل ادارات مجلس شورای ملی نخواهد بود قانون علیحده نسبت به ادارات مذکور در هیئت رئیسه مجلس تهیه شده و به تصویب مجلس خواهد رسید.اینجا گاهی گفته می‌شود که شاید در قانون استخدام کشوری تغییراتی حاصل شود. اینجا تصریح شده است که مستخدمین اداری مجلس مشمول آن قانون نخواهند بود و هر قانونی برای آنها وضع شود به کلی از آن قانون مجزی است.بنده می‌خواهم عرض کنم مطابق ماده هفتاد قانون استخدام کشوری لایحه‌ای که در هیئت رئیسه تصویب شده است باید در مجلس مطرح شود و محتاج به رفتن کمیسیون هم نبود در صورتی که این لایحه به کمیسیون هم رفته و جرح و تعدیل شده است و به عقیده بنده عوض این که ما در اطراف آن مذاکره کنیم بهتر این است وارد در مواد آن بشویم.
شریعت‌زاده - بنده اخطار نظامنامه دارم.
نایب رئیس - بفرمایید
شریعت‌زاده - این اخطار راجع است به این که مذاکره در پیشنهاد آقای یاسایی فعلاً مورد ندارد. برای این که پیشنهاد ایشان اصلاح عبارتی یا اصلاح مطلبی نیست بلکه در حکم یک طرحی است که مجلس اجازه بدهد که مواد مصوبه کمیسیون موقتاً اجرا شود و طرح قانونی قبل از آن که طبع و توزیع شود در موارد فوری و در غیرفوری قبل از آن که به کمیسیون مبتکرات رجوع شود و مجلس به قابل توجه بودن آن رأی بدهد نمی‌شود مورد بحث واقع شود. از این جهت به این پیشنهاد می‌شود رأی گرفت.
نایب رئیس - همین طور که مذاکره شد گمان می‌کنم در این پیشنهاد نمی‌شود رأی گرفت. ماده هفت مطرح بود پیشنهاد را از طرف آقای آقا سید یعقوب رسیده است قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده هفتم از لایحه به کلی حذف شود.
نایب رئیس - ماده هشتم قرائت می‌شود. (به این طریق خوانده شد)
ماده هشتم - مستخدمینی که مدت خدمت یک رتبه را طی نموده‌اند و استعداد ارتقاء به مقام عالیتری را ندارند و یا واجد شرایط مافوق نیستند بعد از شش سال دو سال دیگر در همان رتبه متوقف مانده و به مقدار ثلث مقرری از مقام مافوق استفاده نموده و پس از دو سال دیگر مجدداً ثلث دیگری بر مقرری آنان افزوده می‌شود بدون این که این امر قابل تکرار باشد.
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - آقای ارباب یک مطلب صحیحی فرمودند که فرمودند قانون استخدام اعضاء اداری مجلس ربطی به قانون استخدام کشوری ندارد و این را که بنده عرض می‌کنم از آن نقطه‌نظر نیست لکن خواستم عقیده خود را نسبت به این ماده عرض کنم و آن این است که در این ماده تصریح دارد مستخدمی که برحسب لیاقت و جربوزه استعداد ارتقاء رتبه را نداشته باشد فلان قدر از حقوق مافوق درباره او برقرار می‌شود خوب، دست قدرت بیش از این در او استعداد قرار نداده و ما نمی‌توانیم که مافوق قدرت و طبیعت استعدادی از برای او ایجاد کنیم اگر استعداد و لیاقت داشت موافق این قانونی که می‌نویسیم باید درجات را طی کند و بالا برود یعنی رئیس شعبه بشود آقایان ما نعمت می‌دهیم در مقابل خدمت با این حال و به این که اینجا تصریح دارد در صورتی که واجد شرایط اشتغال رتبه مافوق نیست و لیاقت از برای رسیدن به آن رتبه را ندارد دیگر چرا بیاییم حقوق همان مرتبه یا ثلث حقوق مافوق را به او بدهیم.این قانون استخدام در واقع مثل یک کنتراتی است بین دولت و مستخدمین خود و مطابق این مواد مستخدمین خود را استخدام می‌کند وحقوق هر مرتبه هم معین است حالا به چه دلیل کسی که لیاقت رسیدن به درجه بالاتر را ندارد باز یک حقی هم درباره او ملاحظه کنیم. آقایان. قانونگذاری غیر از عواطف است.اگر کسی می‌خواهد عواطف نشان بدهد می‌رود در مسجد و می‌گوید این چیز را در راه خدا می‌بخشم اما در مجلس شورای ملی نمی‌توان آن عواطف را داشت حالا اگر حس عواطف بر ما غلبه دارد باید معین کنیم که اقلاً در هر دو سال یک عشر یا یک خمس حقوق مافوق به عنوان مساعده یا مددمعاش یا لغتی که حالا می‌گویند اندامینته به او داده شود نه این که در قانون تصریح شود با این که لیاقت رسیدن به آن مقام را ندارد باز هم به او حق بدهیم دیگر عرضی ندارم.
مخبر - همان طور که یک روز آقای رهنما فرمودند گاهی ساعات فرق می‌کند این قانون هم در ساعت نحس به مجلس آمده است. خوشبختانه آقای آقا سید یعقوب در دوره چهارم در مجلس تشریف داشتند و بیشتر فرمایشات ایشان در این قانون راجع به بودجه بود که اگر ما بخواهیم یک موادی را تصویب کنیم ممکن است بودجه مملکتی را زیاد کند آن وقت ممکن است بودجه ما تکافو ننماید ولی من نمی‌دانم چطور شده است تمام این حرف‌ها راجع به این چند نفر مستخدم مجلس پیش آمده است.در دوره چهارم آقای آقا سید یعقوب یکی از رأی‌دهندگان به این ماده بودند که بنده الان آن ماده را می‌خوانم کسانی که پس از شش سال خدمت در یک مقام استعداد ارتقاء به مقام بالاتری را ندارند حق اضافه مقرری را خواهند داشت و میزان آن اضافه از خمس آخرین مقرری مستخدم مزبور تجاوز نکرده و بیش از دو مرتبه داده نخواهد شد)حالا چون می‌خواهند در قانون استخدام کشوری تجدیدنظر نمایند و بالاخره یک موادی را جرح و تعدیل بکنند این ماده هم یکی از آن موادی خواهد بود که ما برای مستخدمین مجلس نوشته‌ایم بشود و چون زحمات آنها خیلی زیاد است مثلاً ثبات اینجا به قدر یک نفر ثبات سایر وزارتخانه‌ها کار می‌کند و اینجا نوشته وقتی که شش سال یک مستخدمی در همان رتبه ماند یک مقرری جزیی باید برای او در نظر گرفت و دو مربته هم بیشتر داده نمی‌شود.در قانون استخدام کشوری که راجع به بیست و سه میلیون بودجه مملکتی است یک همچون ماده‌ای هست که در سال به واسطه این ماده تقریباً یک میلیون ازدیاد بودجه پیدا می‌کنیم و این تفاوتی که آقای آقا سید یعقوب فرمودند شاید در تمام خدمات دوره پارلمانی که بیست و پنج سال دوره آن طول می‌کشد دویست سیصد تومان تفاوت پیدا کند و الان ما بیشتر از دویست سیصد تومان در آن حرف زده‌ایم.
جمعی از نمایند گان - مذاکرات کافی است.
نایب رئیس - پیشنهادی از طرف آقای آقا سید یعقوب رسیده است قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده هشتم به این نوع اصلاح شود:
مستخدمینی که مدت خدمت یک رتبه را طی نموده‌اند و استعداد ارتقاء به مقام عالیتری را ندارند یا واجد شرایط مافوق نیستند چنانچه بخواهند جزء مستخدمین باقی بماند در همان رتبه مشغول خدمت می‌شود فقط بعد از خدمت هر دو سال خمس مقرری همان رتبه به او داده خواهد شد
نایب رئیس - ماده نهم قرائت می‌شود. به شرح آتی خوانده شد: مستخدمینی که به میل و اراده خود و با تصویب اداره از خدمت مجلس استعفا نمایند در صورتی که برای اداره محظور و اشکالی نباشد می‌توانند مجدداً به خدمت اداری مجلس قبول شوند.
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - عرضی ندارم
نایب رئیس - آقای رهنما (اجازه)
رهنما - بنده در این ماده مخالفتی ندارم فقط یک جمله پیشنهاد می‌کنم اضافه شود: هر وقت یک مستخدمی در یک مرتبه خوب کار کند و جلب رضایت آن مؤسسه را بکند و بنا به میل خودش خارج شود البته بعد اگر وارد خدمت شود می‌توانند او را بپذیرند ولی باید برای او یک حق تقدمی نسبت به کسانی که جدیداً داوطلب شده‌اند منظور دارند.الان در مجلس یک عده خوب کار کرده‌اند و می‌توانند استعفا دهند و مطابق این قانون می‌توانند برگردند ولی این مسئله پیش‌بینی نشده است که اگر کس دیگری آمد و داوطلب شد به این شخصی حق تقدم داده خواهد شد یا خیر و من میل داشتم این قسمت هم اضافه شود.
مخبر - پیشنهاد بفرمایید به کمیسیون می‌رود.
نایب رئیس - آقای سرکشیک‌زاده.
سرکشیک‌زاده - عرضی ندارم
بعضی از نمایندگان - مذاکراه کافی است.
نایب رئیس - پیشنهاد آقای رهنما قرائت می‌شود. (به شرح آتی قرائت شد)
در ماده نهم بنده پیشنهاد می‌کنم که در ذیل ماده نهم این جمله اضافه شود.
(و بر سایر داوطلبان استخدام مجلس شورای ملی حق تقدم خواهند داشت)
نایب رئیس - ماده دهم. (این طور قرائت شد)
ماه دهم: مدت خدمت در ادارات مجلس مدت خدمت در سایر ادارات مملکتی محسوب می‌شود و همچنین ایام خدمتی که مشمول قانون استخدام کشوری باشند در موقع قبول مستخدمی در ادارات مجلس درباره او منظور خواهد گردید.
نایب رئیس - آ قای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - عرضی ندارم.
نایب رئیس - آقای رهنما (اجازه)
رهنما - عرضی ندارم
نایب رئیس - آقای عدل‌الملک (اجازه)
عدل‌الملک - عر ضی ندارم.
نایب رئیس - آقای قائم‌مقام
قائم مقام - عرضی ندارم.
نایب رئیس - مخالفی ندارد؟
جمعی گفتند - خیر
نایب رئیس - ماده یازدهم. (به شرح ذیل خوانده شد)
ماده یازدهم - مستخدمین مجلس در هر سال یک ماه حق مرخصی با استفاده از مقرری خواهند داشت و جمع مدت مرخصی به شرط این که از دو ماه تجاوز ننماید با تصویب هیئت رئیسه ممکن است.
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - بنده با این ماده مخالف هستم برای این که مرخصی دو قسم است. یک قسم اختیاری است و یک قسم اضطراری است مثلاً اگر یک مستخدمی مریض شد و مرض او سه ماه طول کشید شما در اینجا نوشته‌اید که جمع مرخصی او نباید از دو ماده زیادتر باشد به علاوه بنده می‌خواهم به آقای شیروانی عرض کنم که من معصوم نیستم و معصوم هم منحصر به چهارده نفر بوده‌اند مجلس هم معصوم نیست پیغمبران بعد برای چه می‌آیند؟ برای این که قوانین تازه‌ای بیاورند ما که معصوم نیستیم که خطا و سهو نکنیم. خطامی کنیم دو مرتبه در آن تجدیدنظر می‌شود در دوره چهارم یک قانونی از تصویب مجلس گذشت بعد در موقع عمل دیدیم که گرفتار مضیقه می‌شویم این است که مجلس پنجم گفت باید در آن تجدیدنظر شود و ایراد نیست که در مجلس چهارم رأی دادی و چرا حالا مخالفت می‌کنی بلی در مجلس چهارم رأی دادم و حالا می‌بینم برای مملکت مضر است و مجبورم از آن جلوگیری کنم.در این ماده هم که نوشته شده است مستخدم یک ماه حق مرخصی دارد در واقع آزاد نیست حالا خواه اول حمل باشد خواه اول میزان باشد ولی اگر حتیقتاً یک غیبت غیراختیاری پیش آمد مثلاً مریض شد یا مسافرت فوق‌العاده برای او پیش آمد چه باید بکند؟ این قسمت باید ملاحظه شود و نوشته شود جمع مرخصی اختیاری بیش از دو ماه نباشد و اگر غیراختیاری بود باز باید آن یک ماه به او مرخصی علاوه داده شود.
نایب رئیس - آقای سرکشیک‌زاده (اجاز ه)
سرکشیک‌زاده - بنده درست ملتفت نشدم که مقصود آقای آقا سید یعقوب چیست؟ اگر مقصودشان این است که اگر یک مستخدمی شش ماه ناخوش شد این مدت را اجازه ندهند؟
آقا سید یعقوب - چرا بنده عرض کردم که آن مدت را اجازه بدهند.
سرکشیک‌زاده - پس این مسئله که می‌فرمایید از موضوع بحث خارج است اگر یک مستخدمی ناخوش باشد و نتواند بیاید مورد بحث نیست و این ماده از روی حکمت نوشته شده چون یک مستخدمی که یک سال خدمت می‌کند مجبور است یک ماه تفریح کند برای این که بتواند خدمت کند و زنده بماند.
جمعی از نمایند گان - مذاکرات کافی است.
نایب رئیس - ماده دوازدهم: (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده دوازدهم - مستخدمین اداری مجلس باید واجد شرایط ذیل باشد:
۱ - تبعیت ایران
۲ - سن لااقل ۱۸ سالگی
۳ - عدم محکومیت به قیام و اقدام بر علیه حکومت ملی.
۴ - عدم محکومیت به جنحه که قانوناً مستلزم محرومیت از حق استخدام باشد و عدم محکومیت به جنایت.
۵ - عدم محکومیت به فساد عقیده و عدم معروفیت به فساد اخلاق و تجاهر به فسق و معتاد نبودن به استعمال افیون و مبتلا نبودن به امراض مسریه.
۶ - عدم محکومیت به انفصال دائمی از ادارات دولتی.
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقای سید یعقوب - عرضی ندارم.
نایب رئیس - آقای رهنما.
رهنما - عرضی ندارم
نایب رئیس - آقای عدل‌الملک (اجازه)
عدل‌الملک - عرضی ندارم. (اجازه)
قائم مقام تبریزی - بنده با کلیات این قانون مخالف بودم ولی برای این که قانون زودتر بگذرد و آقای مخبر اوقاتشان تلخ نشود عرضی نکردم.در اینجا مذاکراتی شد و گفته شد این قانون غیر از قانون استخدام کشوری است و حال آن که این قانون بعضی اصولی دارد که مجبوراً یک شعبه می‌شود از آن قانون مثلاً می‌نویسد که مستخدمین مجلس پس از این که از مجلس خارج شدند می‌توانند به ادارات دولتی انتقال پیدا کنند وقتی که انتقال پیدا کنند تا واجد شرایط قانون استخدام نباشند آنها را در ادارات نمی‌پذیرند؟ یا آن مدتی که این جا بوده است کم می‌کنند.بنده در ماده‌های گذشته خیلی ایراد داشتم که موقع نرسید عرض کنم و در اینجا یکی از آنها را تذکر می‌دهم اولاً اینجا می‌نویسد سن هیجده سال ولی در قانون استخدام کشوری که تجدیدنظر شده سن را بیست سال نوشته‌اند.حالا بگذرد یا نگذرد کاری ندارم آن وقت اگر یک مستخدمی یک سال در اینجا استاژ خدمت کرد بعد خواست برود در اداره مالیه. اولاً دو سال که از مدت خدمتش کم می‌کنند یک سال هم که باید آنجا استاژ بدهد در این صورت سه سال مدت خدمتش از بین می‌رود و بنده عقیده‌ام این است که غالب مواد این قانون را باید موافق کرد با قانون استخدام کشوری؛ برای این که این ناچار یک شعبه‌ای است از آن قانون و مقصود بنده این بود که هیجده سال کافی نیست و سن را باید بیست سال قرار داد.
نایب رئیس - آقای سرکشیک‌زاده (اجازه)
سرکشیک‌زاده - مقصود از این ماده احتساب مدت خدمت است حالا اگر مستخدمی بخواهد در وزارت داخله یا یک وزارتخانه دیگری داخل بشود در صورتی که واجد شرایط قانون استخدام باشد البته او را می‌فرستد و مدت خدمتش هم محسوب می‌شود...
قائم مقام - نیست.
سرکشیک‌زاده - اگر نیست که نمی‌پذیرند. مقصود از این ماده تعیین مدت خدمت است و اشکالی هم ندارد.
جمعی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
حاج میرزا عبدالوهاب - کافی نیست.
نایب رئیس - آقای حاج میرزاعبدالوهاب مخالف هستید؟
حاج میرزا عبدالوهاب - بنده مخالفم با این ماده و اجازه هم خواسته‌ام اگر برای مذاکرات عده کافی هست عرض کنم.
نایب رئیس - عده برای مذاکرات کافی است.
حاج میرزاعبدالوهاب - به عقیده بنده این ماده یکی از موادی است که خیلی باید در آن دقت بشود چون تمام شرایط مستخدم در این ماده است.خوب است آقایان اجازه بدهند که مخالف و موافق عقاید خودشان را بگویند تا این ماده کاملاً درست شود.
بعضی از نمایند گان - مذاکرات کافی است.
نایب رئیس - چون عده برای رأی کافی نیست می‌ماند برای بعد از تنفس.
(در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید)
نایب رئیس - در ماده دوازده اظهار شد مذاکرات کافی است.
آقای حاج میرزا عبدالوهاب مخالفت کردند حالا رأی می‌گیریم به کفایت مذاکرات.آقایانی که مذاکرات را کافی می‌دانند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب شد. پیشنهادها قرائت می‌شود.
(به شرح آتی قرائت شد)
پیشنهاد آقای کازرونی: بنده پیشنهاد می‌کنم که قسمت ۵ از ماده دوازده این طور اصلاح شود:
عدم معروفیت به فساد عقیده و فساد اخلاق و عدم تجاهر به فسق الی آخره م. ع کازرونی
پیشنهاد آقای آقا تهرانی: این بنده پیشنهاد می‌نمایم که فقره ذیل در آخر ماده ۱۲ اضافه شود.
۷ - در غیر از ثبات و منشی سوم متاهل بودن یا متکفل بودن عائله.
پیشنهاد آقای قائم مقام: پیشنهاد می‌کنم سن مستخدم را بیست سال قرار دهند.
نایب رئیس - ماده سیزده. (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱۳ - کسانی که به خدمت اداری مجلس شورای ملی قبول می‌شوند در ظرف ده روز از موقع ورود باید بر طبق مراسم مذهبی قسم یاد نمایند که به مملکت و ملت و اصول حکومت ملی خیانت ننموده و اسرار اداری را افشاء نخواهند کرد و قوانین و نظامات مربوطه به شغل خود را رعایت خواهند نمود.
مراسم تحلیف در حضور هیئت رئیسه و رئیس اداری مافوق صورت خواهد گرفت.
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - عرضی ندارم.
نایب رئیس - آقای رهنما
رهنما - عرضی ندارم
نایب رئیس - مخالفی نیست؟
گفتند - خیر
نایب رئیس - ماده ۱۴ (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱۴ - داوطلبان مأموریت دوم با داشتن تصدیقنامه تحصیلات ابتدایی در هیئت ممتحنه که از طرف رئیس در قسمت تقنینیه و از طرف مباشرین در قسمت مباشرت معین می‌شود در موارد ذیل امتحان می‌دهند
۱ - خط
۲ - املاء
۳ - قادر بودن به انشاء یک رقعه یا یک مطلب اداری ارتجالاً
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - عرضی ندارم
نایب رئیس - آقای رهنما (اجازه)
رهنما - موافقم
نایب رئیس - ماده ۱۵ (به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱۵ - مستخدمین رتبه سوم و چهارم باید تصدیقنامه یا معلومات ۳ کلاس متوسطه را دارا باشند و منشی‌ها علاوه بر این شرط باید صاحب خط مرغوب بوده باشند.
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب - بنده خواستم آقای مخبر یک توضیحی در این باب بدهند و فوق‌العاده بنده تصدیق می‌کنم که در این ماده عنوان خط را بیان کرده‌اند ولی باید یک حدی بهتر از این برای این مطلب قرار داد. چنانچه ملاحظه می‌فرمایید خط یکی از ادبیات بزرگ ایران بود کم کم در ادارات از بین می‌رود چنانکه غالباً تلگرافاتی را که برای بنده می‌آورند نمی‌شود خواند و همچنین کاغدهای وزارتخانه‌ها و البته در این باب ما باید بیشتر تأکید کنیم مخصوصاً در مجلس شورای ملی نسبت به مستخدمین خودمان و در اینجا حفظ عنوان خط مرغوب را بنده کافی نمی‌دانم و باید معین شود که خط به چه اندازه و تا چه درجه باشد. آن را آقای مخبر توضیح بدهند که بنده بفهمم.
مخبر - عرض می‌کنم در قانون استخدام کشوری این شرط نبود و در این قانون هم این طور تصریح نشده بود کمیسیون از همین نقطه‌نظر که آقای آقا سید یعقوب فرمودند تصریح کرده و کلمه‌ای بهتر از مرغوب نتوانستیم برای خط پیدا کنیم و حالا اگر باید تصدیق خوشنویسی هم داشته باشد آن یک چیزی است علیحده و البته تصدیق می‌فرمایید که خط یک چیزی است که نمی‌شود حدی برایش قائل شد و البته هیئت رئیسه در موقع ا متحان در جزو شرایط خدمت خط را هم امتحان می‌کنند.
نایب رئیس - آقای رهنما (اجازه)
راهنما - عرضی ندارم
نایب رئیس - آقای عدل‌الملک
عدل‌الملک - در ماده چهارده که ماقبل این ماده است نوشته است داوطلبان خدمت و این شرایط امتحان اشخاص است که جدیداً می‌خواهند وارد شوند ولی از آقای مخبر می‌خواهم سؤال کنم آیا از برای مستخدمین فعلی هم این امتحان هست و بالاخره اینها مستخدم شناخته می‌شوند یا این که این ماده برای اشخاص آینده و واردین است.
مخبر - تکلیف اعضایی که فعلاً سر خدمت هستند در یک ماده که بعد می‌آید معین شود.
نایب رئیس - دیگر مخالفی نیست
(گفتند - خیر)
نایب رئیس - پیشنهادها قرائت می‌شود.(به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقای ضیاء‌الواعظین: پیشنهاد می‌شود که در ماده پانزده بعد از معلومات سه کلاس متوسطه علاوه شود یا معلومات اداری آن رتبه
پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب: بنده پیشنهاد می‌کنم به ماده پانزده اضافه شود یا معلومات آنها مساوی معلومات کلاس سوم باشد. (ماده شانزدهم به شرح ذیل قرائت شد)
ماده ۱۶ - متصدی کتابخانه باید تصدیقنامه یا معلومات مدرسه متوسطه را دارا بوده و زبان عربی و فرانسه را بداند و ارتجالاً کتابی را ترجمه نماید مباشرین کتابخانه باید به زبان عربی و حروف لاتین آشنا باشند.
نایب رئیس - آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقای آقا سید یعقوب - بنده خواستم یک توضیحی از آقای مخبر بخواهم برای این که همان طور که در اول قانون هم اشاره شده است این قانون برای اعضا و مستخدمین اداره تقنینیه و مباشرت است می‌خواستم ببینم (کتابخانه در سابق برحسب نظامنامه داخل در هیچ کدام از اینها نبود) حالا خوب است اقای مخبر توضیح بدهند که جزو مباشرت است یا تقنینیه.دیگر این که می‌نویسد زبان فارسی و عربی را بداند و یک کتابی را ارتجالاً ترجمه نماید. این خیلی مشکل است برای این که یک مرتبه کتابی را می‌آورند.(مثلاً در فارسی جهانگشایی نادری یا تاریخ وصاف را) و می‌گویند این را ترجمه که یا یک کتاب فرانسه (بنده که نمی‌دانم) با یک کتاب عربی خیلی مشکل چیزی است که مستخدم بتواند ارتجالاً ترجمه کند. این به عقیده من خیلی مشکل است. پس خوب است یک حدی معین بشود که زیاد سختگیری و فشار بر مستخدم وارد نیاید.
مخبر - در قسمت اول ایراد آقای آقا سید یعقوب اینجا ما تعیین اداره نمی‌خواهیم بکنیم بلکه مقصود تعیین رتبه‌بندی است و در اینجا رتبه‌بندی می‌نماییم و یک ماده قانونی برای استخدام یک نفر مستخدم می‌نویسیم وقتی که نظامنامه اجرایش را می‌نویسد البته در آن نظامنامه تقسیمات اداری معین می‌شود که کدام جزء تقنینیه و کدام جزء مباشرت است.در اینجا ما می‌خواستیم صفتی را که متصدی کتابخانه بالخصوص باید دارا باشد (و غیر از سایر متصدیان امور مجلس است) معین کنیم.اما این که فرمودید برای مستخدم سختگیری است این یک ماه بخصوص است آن هم برای کسی که می‌خواهیم او را مدیر کتابخانه بکنیم و البته تصدیق می‌فرمایید که متصدی کتابخانه بایستی معلوماتش به اندازه مدرسه متوسطه باشد چون کتاب‌هایی را که ما باید از آن استفاده کنیم کتاب‌های قدیمی‌مان کتاب‌های عربی است و کتب جدید ما عبارت از النسه فرانسه و انگلیسی است در این صورت متصدی کتابخانه باید به کتب علمی که در آنجا هست آشنا باشد و معلومات داشته باشد مثلاً تا نداند کتاب حکمت چیست که نمی‌تواند دارای این شغل باشد چون انواع اقسام کتب حکمت به فرانسه و عربی نوشته شده است حالا یک حکمت بخصوص را می‌خواهند بباید معلومات آن را داشته باشد ولی مباشرینی که باید بروند کتاب را بیاورند باید به زبان لاتین و زبان عربی آشنا باشند.
نایب رئیس - آقای رهنما (اجازه)
رهنما - در این ماده که قید کرده است تصدیقنامه مدرسه متوسطه را داشته باشد خیلی خوب است ولی می‌خواستم تذکر بدهم قسمت بعد آن را که نوشته است عربی و فرانسه را بداند به طوری که کتابی را بتواند ارتجالاً ترجمه نماید دیگر احتیاج ندارد زیرا اگر آقایان نظر داشته باشند پروگرام مدارس عربی و فرانسه نوشته شده است.بنابراین اگر ما بخواهیم قید کنیم که عربی و فرانسه را بداند و ارتجالاً کتابی را که ترجمه نماید اسباب اشکال خواهد شد. بنابراین اگر ما همین قدر قید کنیم که یا تصدیقنامه در دست باشد یا امتحان بدهد به عقیده من بهتر است و وقتی که تصدیقنامه نشان داد باید از او پذیرفت دیگر امتحان نمی‌خواهد بنابراین بنده موافق این هستم که کسانی که تصدیقنامه دارند و مدارس متوسطه اینها می‌توانند پذیرفته شوند و دیگر ترجمه کتاب فرانسه و عربی لازم نیست برای این که این امتحان از طرف دولت شده است و تصدیقنامه داده است ولی آن کسانی که معلوماتشان به قدر معلومات سه کلاس مدارس متوسطه است و تصدیقنامه ندارند آنها نمی‌توانند امتحان بدهند ولی این قسمت باید توضیح داده شود و کسانی که تصدیقنامه مدارس متوسطه را دارند دیگر آنها امتحان بدهند.
نایب رئیس - آقای سرکشیک‌زاده. (اجازه)
سرکشیک‌زاده - عرض می‌کنم اگر آقای رهنما یک قدری دقت می‌فرمودند در اینجا هم همان طور نوشته شده است. زیرا می‌نویسد متصدی کتابخانه باید تصدیقنامه یا معلومات مدرسه متوسطه را دارا بوده و زبان عربی و فرانسه را بداند پس کسی که تصدیقنامه دارد البته همان طوری که گفته شد نباید مقید باشد که امتحانش کنند مگر کسی که معلوماتی داشته باشد مطابق معلومات مدارس متوسطه در این صورت باید زبان عربی و فرانسه را بداند و به علاوه چون استخدام این شخص برای دانستن عربی و فرانسه است بنده تصور می‌کنم اگر در بعضی موارد یک تصریحاتی باشد ضرری ندارد.
نایب رئیس - آقای عدل‌الملک. (اجازه)
عدل‌الملک - با توضیحاتی که آقای سرکشیک‌زاده فرمودند باز این ماده قابل استفاده است زیرا معلومات مدارس متوسط را یک طرف گذارده‌اند ترجمه کتب را ارتجالاً یک طرف گذارده‌اند و این اسباب است برای این که کسی که بداند یک کتابی را از فرانسه به عربی یا فارسی مرتجلاً ترجمه نماید این باید دارای یک معلومات فوق‌العاده باشد که بتواند کتبی که اغلب آنها فنی و علمی است ترجمه نماید و بنده گمان نمی‌کنم که مدیر کتابخانه الزام داشتن چنین معلوماتی را داشته باشد که کتب فنی را از زبان عربی و فرانسه ارتجالاً ترجمه کند و بنده این را زاید می‌دانم و گمان نمی‌کنم که برای مقامات بالاتری هم این قید لازم باشد.
مخبر - مخصوصاً آقای رهنما اطلاع دارند که کتابخانه اهمیت آن چیست؟ باید تصدیق بفرمایند که یک نفر مدیر کتابخانه باید خیلی معلومات داشته باشد حتی در سایر جاها مخصوصاً علم کتابخانه یک فنی است که تدریس می‌کنند منتهی در مملکت ما هنوز نه کتابخانه‌هامان آن قدر عالی است و نه آن مدارس را داریم. بنابراین اقلاً چیزهایی را که یک نفر مدیر کتابخانه باید دارا باشد باید از او بخواهیم و این که می‌فرمایند معلومات مدرسه متوسطه یا تصدیق کافی است بنده کافی نمی‌دانم.جهتش هم این است که در مدارس ما مخصوصاً عربی آن قدر در پرو گرام قید نشده که بتواند کتابی را ترجمه کند و البته کسی که واجد این مقام می‌شود باید بتواند کتب عربی را ترجمه کند باید منطق و معانی بیان و صرف و نحو بداند تا بتواند یک کتابی را که عربی است یا کتب دیگری را که محتاج به او هستیم ترجمه نماید و بالاخره بنده یک کسی را که دارای تصدیقنامه در مدارس متوسطه باشد که بتواند یک کتاب علمی فرانسه را ترجمه نماید سراغ نداریم.
عظیمی - غیرعملی‌اش را هم نمی‌توانند
مخبر - غیرعملی‌اش را هم به فرمایش آقای عظیمی نمی‌توانند ترجمه کنند بنابراین متصدی کتابخانه را اگر آقایان قائل شوند باید با سایر مستخدمین معلوماتش فرق داشته باشند تا این درجه که کمیسیون رأی داده بایستی موافقت بفرمایند زیرا نظریه بعضی از آقایان در کمیسیون بیشتر از اینها بود و بالاخره نظریات در کمیسیون تعدیل شد و به این درجه قرار دارند و حالا اگر آقایان نظریاتی دارند پیشنهاد می‌فرمایند می‌روند به کمیسیون و در اطرافش مدافعه و مطالعه می‌شود و البته اگر کمیسیون صلاح دانست تصویب می‌کند.
بعضی از نمایندگان - مذاکرات کافی است.
نایب رئیس - کافی است
(گفتند - بلی)
نایب رئیس - پیشنهادها قرائت می‌شود. (به شرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقای قایم مقام: بنده پیشنهاد می‌کنم در ماده ۱۶ پس ار لفظ ارتجالاً این طور نوشته شود:
صفحه از کتاب عربی و صفحه از کتاب فرانسه را در حضور هیئت ممتحنه ترجمه نماید و نوشته شود.
قائم مقام - یک کلمه به فارسی اضافه بفرمایید.
پیشنهاد آقای ضیاء‌الواعظین: پیشنهاد می‌شود که ماده ۱۶ سطر دوم به ترتیب ذیل اصلاح شود:
و زبان عربی یا فرانسه را.
پیشنهاد آقا سید یعقوب: بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده ۱۶ این طور اصلاح شود: متصدی کتابخانه باید تصدیقنامه یا معلومات مدرسه متوسطه را دارا و قادر بر ترجمه کتاب باشد.
پیشنهاد آقای سیدالمحققین: ماده ۱۶ متصدی کتابخانه مجلس شورای ملی باید تصدیقنامه یا معلومات مدرسه متوسطه را دارا بوده و زبان عربی و فرانسه را بداند و ارتجالاً قسمتی را از کتب معموله ترجمه بنماید الی آخر.
پیشنهاد آقای شیخ‌الرئیس: بنده پیشنهاد می‌کنم برای کتابخانه باید متخصصین فنی استخدام شود.
پیشنهاد آقای دامغانی: بنده پیشنهاد می‌کنم به جای مدرسه متوسطه نوشته شود مدرسه سیاسی که زبان عربی را هم تأمین نماید.
پیشنهاد آقای رهنما: بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده ۱۶ به طریق ذیل اصلاح شود:
متصدی کتابخانه باید تصدیقنامه مدرسه متوسطه را داشته باشد و یا این که معلومات همان درجه را حایز باشد
پیشنهاد آقای روحی: پیشنهاد می‌کنم ماده ۱۶ را از لحاظ نظامنانه کتابخانه مجلس را زاید می‌دانم به جهت این که در نظامنامه کتابخانه مراتب مذکوره در ماده ۱۶ قید شد و دیگری اینجا زاید است
نایب رئیس - چند فقره پیشنهاد راجع به دستور و ختم جلسه رسیده است قرائت می‌شود. (به مضمون ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقای امیر حشمت: بنده پیشنهاد می‌کنم مذاکره در قانون استخدام مجلس موقتاً مسکوت و کسری اعضاء کمیسیون نظام انتخاب شده سپس مذاکرات در قانون استخدام مجلس جریان یابد
پیشنهاد آقای کازرونی: بنده پیشنهاد می‌کنم که مذاکره در قانون استخدام موقوف و چند فقره خبر کمیسیون عرایض قرائت و رأی گرفته شود.
پیشنهاد آقای اخگر: بنده پیشنهاد می‌کنم جلسه ختم شود.
پیشنهاد آقای ملک‌التجار: بنده پیشنهاد می‌کنم جلسه را ختم فرمایید
نایب رئیس - آقای مساوات هم پیشنهاد کرده‌اند جلسه ختم شود. آقای امیر حشمت (اجازه)
امیر حشمت - مطابق ماده پانزده نظامنامه بایستی کمیسیون‌های هفت‌گانه در اول دوره مجلس انتخاب شوند و از همان ابتدا تاکنون یک نفر از اعضای کمیسیون نظام انتخاب نشده و یک نفر دیگر هم استعفا کرده بنابراین یک کمیسیون به این مهمی بلاتکلیف مانده و این دستوری هم که الان در آن مذاکره می‌شود پنجاه و سه ماده است و به این زوری امروز تمام نمی‌شود و بالاخره می‌بایستی کمیسیون‌ها هم کار بکنند تا برای دستور مجلس کار حاضر شود در این صورت گمان می‌کنم که محتاج به رأی هم نباشد.برای این که یک کمیسیون به این مهمی با این وضع امروزه سربازگیری که دولت و مردم دچار فشار هستند نباید عقب بیفتد و بنابراین بنده تصور می‌کنم که مانعی نداشته باشد که این دو نفر انتخاب شوند
نایب رئیس - راپورت از کمیسیون داده شده و در تحت طبع است و گمان می‌کنم کمیسیون کار فوری به این ترتیبی که می‌فرمایید فعلاً نداشته باشد و امروز هم چون موقع گذشته اگر آقایان موافقت داشته باشند در جلسه آتیه جزو دستور شود که انتخاب دو نفر کسری اعضاء کمیسیون بشود آقای کازرونی(اجازه)
کازرونی - عرض می‌کنم چند نفر از آقایان یک اجازه‌هایی از مجلس خواسته‌اند که بعضی از آنها مریض و بستری بوده‌اند. حالا که آمده‌اند به مجلس اداره مباشرت آنها را جریمه می‌کند فریاد می‌کنند که ما اجازه گرفته‌ایم به کمیسیون مراجعه می‌کنند می‌گوییم خبر داده شده و بالاخره اینها همین قدر بلاتکلیف مانده‌اند و هر روز هم یک چیزی جزو دستور می‌شود این دوره چیز غریبی است.خبری که از کمیسیون عرایض به مجلس می‌آید مدت‌ها می‌گذرد قرائت نمی‌شود و وقتی قرائت می‌شود که صاحب اجازه مجبوراً استرداد می‌کند به ملاحظه این که موقع مقتضی شده حالا بنده استدعا می‌کنم چند فقره خبری که از کمیسیون داده شده قرائت شده و تکلیفش معلوم شود.
نائب رئیس - مخالفی نیست؟
شیخ الرئیس - پیشنهاد ختم جلسه مقدم است.
نائب رئیس - پیشنهاد شده است که قبل از ختم جلسه این موضوع تکلیفش معلوم شود. آقای تدین (اجازه)
تدین - عرض می‌کنم که این هر دو موضوع راجع به دستور جلسه است هیچ کدام را نمی‌شود گفت مقدم یا مؤخر است و بنده تصور می‌کنم مسائلی که مربوط به امور داخلی مجلس است به هیچ‌وجه محتاج برای آن نباشند عمل مجلس هم در این چند دوره بر این بوده است این وظیفه رئیس محترم مجلس است که قبل از شروع به دستور یا بعد از شروع به دستور مطالبی که مربوط به جریانات داخلی مجلس است به اطلاع مجلس برساند از آن قبیل راپورت انتخابات آقایان نمایندگان است که هیچ محتاج به رأی آن نیست که جزو دستور بشود یا نشود.یکی هم مسئله مرخصی و اجازه گرفتن است و این لازم به رأی نیست البته وظیفه مقام ریاست است که قبل از دستور یا بعد از دستور به عرض مجلس برساند.
نائب رئیس - چون پیشنهاد ختم جلسه مقدم بود. اگر مخالفی نیست قرائت شود.
بعضی از نمایندگان - بخوانند
(خبر راجع به مرخصی آقای کی‌استوان به شرح ذیل قرائت شد)
آقای کی‌استوان نماینده محترم چون مریض بستری بوده‌اند از حضور در جلسات چهارم و ششم و هفتم جدی معذور بوده‌اند کمیسیون عذر ایشان را موجه دانسته تصویب می‌نماید که غائب با اجازه منظور شوند.
نائب رئیس - مخالفی نیست؟
(گفتند - خیر)
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به مفاد این راپورت. آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر قیام نمودند)
نائب رئیس - تصویب شد (راپورت راجع به مرخصی آقای ناصرالاسلام به مضمون آتی خوانده شد)
آقای ناصرالاسلام گیلانی نماینده محترم به واسطه عارضه کسالت از حضور در جلسه ششم و هفتم جدی استعذار کرده‌اند کمیسیون عذرشان را موجه دانسته تصویب می‌نمایند غایب با اجازه نوشته شوند.
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به این راپورت آقایانی که موافق هستند قیام فرمایند
(جمع کثیری برخاستند)
نائب رئیس - تصویب شد
ملک‌التجار - مال آقای دستغیب هم هست.
دستغیب - بنده مسترد داشتم
نائب رئیس - (خطاب به آقای دستغیب) نخوانند؟
دستغیب - خیر.
(راپورت کمیسیون راجع به مرخصی آقای راهنما به شرح زیر قرائت شد)
آقای رهنما نماینده محترم اجازه مرخصی چهار ماه از تاریخ حرکت به جهت عزیمت به اروپا و معالجه کسالت مزاج و خودشان خواسته‌اند کمیسیون تصویب می‌نمایند که مدت سه ماه از تاریخ غایب با اجازه باشند
نائب رئیس - آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده - بنده تصور می‌کنم آقایان در نظر گرفته‌اند مجلس شورای ملی را در اروپا تشکیل بکند. چون چند نفر سه ماهه اجازه گرفته‌اند اجازه آقای رهنما هم این جلسه آمده نمی‌دانم مال سایر آقایان کی می‌آید و بالاخره شاه در اروپا مجلس در اروپا دوتای آنها زیادی است.
نائب رئیس - آقای عدل‌الملک (اجازه)
عدل‌الملک - تا به حال معمول نبود وقتی که یک نماینده مطالب خود را به عرض مجلس می‌رساند او را تعقیب کنند و کلمات موهن بفرمایند هر کس در امور خانوادگی خودش استقلال دارد زیرا کسالت دارد. نقاهت دارد یا غیر اینها در هر صورت بنده به آقای حائری‌زاده تذکر می‌دهم که این عناوین نسبت به یک نماینده برخلاف شئون همکاری و نمایندگی است.
حائری‌زاده - من چیزی عرض نکردم.
نائب رئیس - رأی می‌گیریم به مفاد راپورت کمیسیون - آقایانی که مرخصی آقای راهنما را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام فرمودند)
رئیس - تصویب شد.
(راپورت دیگر راجع به مرخصی آقای آقا میرزا یدالله خان به شرح زیر قرائت شد)
آقای میرزا یدالله خان نماینده محترم به جهت سرکشی به امور شخصی اجازه پنج روز غیبت از تاریخ هفدهم عقرب کرده بودند کمیسیون تقاضای ایشان را به جا دانسته تصویب می‌نماید.
نائب رئیس - رأی می‌گیریم کسانی که موافق هستند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
نایب رئیس - تصویب شد. جلسه آتیه روز پنجشنبه سه ساعت قبل از ظهر دستور قانون انتخابات است.
آقای معتمدالسلطنه پیشنهادی کردند قرائت می‌شود. دستور همیشگی روز پنجشنبه قانون انتخابات است حالا بسته به نظر مجلس است.
معتمدالسلطنه - مسترد داشتم.
نائب رئیس - مسترد داشتید؟
معتمدالسلطنه - بلی
(مجلس سه ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - مؤتمن‌الملک
منشی - علی‌اقبال‌الممالک
منشی - معظم‌السلطان