مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ بهمن ۱۳۴۴ نشست ۲۳۶

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری بیست و یکم

قوانین انقلاب شاه و مردم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ بهمن ۱۳۴۴ نشست ۲۳۶

مذاکرات مجلس شورای ملی

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ بهمن ۱۳۴۴ نشست ۲۳۶

فهرست مطالب:

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۲۱

جلسه: ۲۳۶

صورت مشروح مذاکرات روز پنجشنبه (۱۴) بهمن ماه ۱۳۴۴

فهرست مطالب:

۱- بیانات قبل از دستور آقایان: حیدر صائبی- دکتر حسینی- روحانی- دکتر الموتی

۲- تصویب صورت جلسه

۳- بیانات آقای نخست‌وزیر و تقدیم یک فقره لایحه به قید یک فوریت

۴- طرح و تصویب یک فوریت لایحه مربوط به اجازه اجرای موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی درباره همکاری اقتصادی و فنی به منظور ایجاد تأسیسات ذوب‌آهن و کارخانه ماشین‌سازی و نصب لوله گاز در ایران

۵-طرح سؤال آقای دکتر الموتی راجع به انجمن‌های شهر و جواب آقایان نخست‌وزیر و معاون وزارت کشور

۶- تقدیم دو فقره اصلاح بودجه به وسیله آقای معاون وزارت دارایی

۷- أخذ رأی نهایی و تصویب لایحه قانونی واصله از مجلس سنا راجع به تأدیه فوق‌العاده افسران و افراد پلیس راه و ابلاغ به دولت

۸- اعلام وصول سه فقره لایحه قانونی اصلاحی از مجلس سنا

۹- اعلام دستور جلسه آینده- ختم جلسه

مجلس ساعت نه و ده دقیقه صبخ به ریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی تشکیل گردید

۱- بیانات قبل از دستور آقایان: حیدر صائبی- دکتر حسینی- روحانی- دکتر الموتی.

رئیس- نطق‌های قبل از دستور را شروع می‌کنیم آقای صائبی تشریف بیاورید.

حیدر صائبی- با اجازه مقام ریاست و همکاران محترم صورت‌جلسه فرا رسیدن ۱۵ بهمن می‌خواهم مطالبی به عرض مجلس شورای ملی برسانم.

تاریخ پرافتخار دو هزار و پانصد ساله کشور شاهنشاهی مشحون از حوادث گوناگونی است، بعضی از روزهای درخشانی را شامل است که اساس قومیت و ملیت ما به آن بستگی دارد و همچنین ایام سهمگین و پر از بیم و امیدی در صفحات آن به چشم می‌خورد که خاطره آن به مقتضای این که با حیات و بقای کشور کهنسال ما بستگی داشته هیچ وقت فراموش نخواهد شد، یکی از روزهای پر از بیم و امید تاریخ کشور ما به خصوص در زمانی که دوران تجدید مجد و عظمت خود را طی می‌کرده روز ۱۵ بهمن ۱۳۲۷ است (صحیح است) در این روز دست مردی نابه کار از آستین خیانت به درآمد و برای این که اساس ملیت و مبانی رژیم

شاهنشاهی ما را که به حمایت و برکات‌الهی تضمین گشته برهم ریزد قصد جان رخبر توانای بیست و دو میلیون افراد مسلمان و خداشناس را نمود که خوشبختانه این بار هم مثل همیشه دست قادر متعال حافظ و حامی ملت مسلمان بوده و هست نقشه خائن به‌الفطره نقش برآب شد.

مدعی خواست که از بیخ کند ریشه ما غافل از آن که خدا هست در اندیشه ما

آری شاهنشاهی که در فرمایشات و کردارشان همواره خداوند و ائمه اطهار علیهم‌السلام را ملحوظ نظر قرار می‌دهند بدون تردید وجود مبارک‌شان در کنف حمایت‌الهی قرار خواهد گرفت و از بلیات مصون و محفوظ خواهند بود.

ایمان و اعتقاد شاهنشاه آریامهر ما به مبانی دین مبین اسلام در کتاب مذموریت برای وطنم که به قلم شاهنشاه منتشر شده به خوبی تشریح و آقایان نمایندگان محترم فرمایشات شاهنشاه را در صحن مطهر حضرت معصومه علیهاالسلام که هنگام اجرای قانون اصلاحات ارضی در شهر قم ایراد فرمودند از یاد نبرده‌اند این ایمان و اعتقاد به این مبین اسلام و ائمه اطهار است که کشتی کشور ما را بارها از گرداب حوادث به ساحل نجات رسانده است (صحیح است).

اکنون در کلیه نقاط کشور مخصوصاً در مجامع کارگری و کارخانه‌جات صورت‌جلسه ۱۵ بهمن و رفع خطر از جان شاهنشاه مجالس دعا و نیایش برگذار می‌شود ما هم به سهم خود در خانه ملت از پیشگاه قادر متعال مسئلت داریم که وجود مقدس شاهنشاه و ولایتعهد عظمی چشم و چراغ ملت ایران و شهبانوی گرامی و خاندان جلیل سلطنت را از گزند حوادث محفوظ دارد و توفیق انجام برنامه‌های انقلابی و اساسی که آینده امید بخشی را برای ملت ایران نوید می‌دهد نصیب گرداند.

آن سفر کرده که صد قافله دل همره اوست‏ هرکجا هست خدایا بسلامت دارش (احسنت)

مطلب دیگر که می‌خواهم خدمت همکاران محترم عرض کنم این است، دولتی که به فرمان شاهنشاه آریامهر و با پشتیبانی نمایندگان محترم افتخار خدمتگذاری دارد منویات شاهنشاه را خوب درک کرده و در جهت اجرای برنامه‌های اساسی به خصوص در یک ساله اخیر که از عمر این دولت می‌گذرد گام‌های مؤثری برداشته است، به طوری که هم اکنون مظاهر بهره‌برداری از انقلاب در تمام شئون اجتماعی به چشم می‌خورد لیکن در دستگاه اجرایی مملکت هنوز آنطوری که انتظار می‌رود آمادگی کامل جهت هماهنگی با برنامه‌های وسیع انقلابی وجود ندارد و چرخ‌های اداری به حرکت سریع نیفتاده است، خانم‌ها و آقایان نمایندگان محترم تصدیق می‌فرمایند که تنها کار کردن آقایان وزیران در حدود روزی ۱۶ ساعت کافی نیست و چرخ ادارات را معاون و مدیر کل و رئیس و کارمند می‌گرداند و این طبقه هستند که باید خود را برای اجرای برنامه‌های انقلابی آماده سازند اکنون که دولت دومین سال خدمتگزاری خود را آغاز نموده خوب است که برای ایجاد تحرک در ادارات و رفع سرگردانی ارباب رجوع قدم‌های اساسی بردارد تا هماهنگی کامل در کلیه ارکان مملکت به وجود آید از طرفی هم اکنون نیروهای پراکنده‌ای در کشور وجود دارد که دولت بایستی برای استفاده از نیروهای انسانی که بتواند جوابگوی احتیاجات صنعتی کشور باشد قدم‌های اساسی بردارد (احسنت).

رئیس- آقای دکتر حسینی بفرمایید (گفته شد تشریف ندارند) آقای روحانی بفرمایید.

(در این موقع آقای دکتر حسینی وارد شدند)

رئیس- آقای دکتر حسینی تشریف بیاورید.

دکتر حسینی- بنده باید عرض کنم فراکسیون اکثریت که همیشه به ما نصیحت می‌کردند فرایض اجتماعی خودمان را باید مقدم بر همه چیز بدانیم معلوم شد واعظ غیر متعظ بودند بهر جهت فراکسیون پارلمانی حزب مردم به این جانب افتخار داده است که صورت‌جلسه تصادف جمعه فردا با روز پانزدهم بهمن یعنی روز نجات شاهنشاه آریامهر از خطری عظیم که امکان داشت اساس هستی مملکت را بر باد دهد مطالبی به عرض مجلس شورای ملی برسانم و احساسات قلبی هم مسلکان خود را به شکرانه الطاف قادر متعال که مانند همیشه ملت نجیب ما را از گزند حوادث

حفظ فرمود با زبان‌الکن خود بیان نمایم (احسنت)

روز پانزدهم بهمن از دو جهت برای ملت ایران روز نیایش و شکرگزاری است.

از یک طرف در این روز توطئه‌ای که برعلیه جان شاهنشاه با منت‌های دقت و مهارت تدارک گردیده بود به شکست منتهی و مردی که جنایتکارانه قصد داشت درخت استقلال مملکت را از بیخ و بن برافکند خود از پای درافتاد و به سزای عمل خویش رسید (صحیح است).

از طرف دیگر در این روز به ملت ایران ثابت شد که دشمنان استقلال مملکت برای انجام مقاصد پلید خود تا چه اندازه از مبانی اخلاق منحرف و تا چه پایه از سرمایه فضیلت بی‌نصیب و بی‌بهره‌اند و به همین جهت پس از آنکه نقشه احمقانه آنها نقش بر آب گردید ملت یکدل و یکپارچه در مقام اتخاذ تدابیر قاطع برای پایان دادن به این اعمال ننگین و مملکت بر باد ده برآمد (صحیح است) شاید اگر چنین واقعه‌ای به وقوع نمی‌پیوست ملت ایران چنان واکنشی از خود نشان نمی‌داد و پارلمان ایران بدان سرعت و قاطعیت در مقام انحلال حزب و منفور برنمی‌آمد و آن دستجات مزدور مدت‌های دیگری صحنه مملکت را میدان فعالیت‌های مذبوحانه خویش قرار می‌دادند.

باری چون مشیت‌الهی در طول تاریخ دو هزار و پانصد ساله شاهنشاهی ایران بر این تعلق گرفته است که کشور ما در آسمان پهناور گیتی چون ستاره‌ای درخشان همواره منبع نور معرفت و خداشناسی و انسان‌دوستی باشد هر گاه خطری از هر جانب بدان روی آورده شده است اراده ازلی باالطاف بی‌دریغ خویش آن خطر را مرتفع و کشتی ملک و ملت را در مسیر سلامت و امنیت سوق داده است (صحیح است) و حادثه دانشگاه نیز یکی از همان مصادیق بارز این عنایات ربانی است که بار دیگر شامل حال ایران و ایرانیان گشت (صحیح است).

ما پس از واقعه شوم پانزدهم بهمن دیدیم که رهبر ما با روحیه‌ای قوی و اعتقادی محکم که متفرع از ایمان سرشار معظم‌له به خدای لایزال می‌باشد بدون اندک تزلزل و تردید در انجام رسالت تاریخی خود مصمم و استوار باقی ماند و با کمال صبر و متانت مأموریت برای وطن خویش را با سربلندی و افتخار انجام داد (صحیح است).

همین چند روز قبل بود که دنیا شاهد برگزاری سومین سالگرد انقلاب تاریخی ایران بود و همکاران محترم ناظر بودند که در هفته گذشته طبقات مختلف ملت از کارگر و کشاورز و عارف و عامی، شیخ و شاب، کاسب و روشنفکر به یادبود ششم بهمن ۴۱ دست افشان و پایکوبان صحنه خیابان‌های پایتخت را با وجد و سرور خود به لرزه درآورد (صحیح است).

من نمی‌خواهم با تکرار مطالبی که بکرات و مرات به وسیله همکاران محترم بنده درباره اقدامات شگرف و تاریخی شاهنشاه از پانزدهم بهمن به بعد و بالاخص در این چند سال اخیر به منصه ظهور رسیده مصدع وقت مجلس گردم و تنها اظهار نظر یکی از مراجع علمی این مملکت یعنی شورای استادان دانشکده حقوق دانشگاه تهران را در مورد انقلاب اخیر ایران به استحضار نمایندگان رسانده و به مطالب خویش پایان دهم شورای دانشکده حقوق اخیراً انقلاب ششم بهمن را از نقطه نظر علمی و فنی مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و در مورد آن چنین اظهار نظر کرده است من عین اظهار نظر شورای دانشکده حقوق را از روی نوشته برای استحضار آقایان قرائت می‌کنم:

برای دانشکده حقوق روز ششم بهمن روزی بسیار بزرگ و با اهمیت است همان طور که می‌دانید در این روز اصیل‌ترین انقلاب اجتماعی ایران به ابتکار و رهبری شاهنشاه آریامهر تحقق پذیرفته است دانشکده حقوق مخصوصاً از لحاظ این که یک مرکز تحقیق در علوم سیاسی و اقتصادی و اجتماعی می‌باشد برای اظهار نظر درباره انقلاب شششم بهمن مناسب‌ترین سازمانی است که از نظر علمی در مملکت وجود دارد این انقلاب همان طور که می‌دانید و امروز شورای فوق‌العاده دانشکده حقوق به طور رسمی درباره آن اظهار نظر کرد در تاریخ دنیا در نوع خود بی‌نظیر است یعنی شما در تمام تحولات و انقلاباتی که تاکنون صورت گرفته است وقتی مطالعه می‌کنید می‌بینید هیچ انقلابی نیست که افرادی که آن انقلاب با منافع فردی آنها تضاد و اصطکاک داشته است بعد از انقلاب باقیمانده و یا آزادی خود را از

دست نداده باشند و حال آن که در تحولات اخیر ایران طبقه‌ای که انقلاب ظاهراً در جهت خلاف منافع او بود به زندگی خویش کماکان ادامه داد و وضع خویش را با انقلاب تطبیق نمود این که گفته شد شورای دانشکده حقوق به طور رسمی اظهار نظر کرده است که این انقلاب در نوع خود در جهان بی‌نظیر است از لحاظ علمی و فنی است.

مطالعاتی که در این دانشکده بعد از انقلاب در جهات مختلف صورت گرفته از قبیل رسالاتی مربوط به آثار سهیم شدن کارگران در منافع کارخانه‌ها و مجموعه‌هایی درباره تقسیم و رفورم اراضی و جزواتی درباره حقوق زن و شرکت زنان در مسایل سیاسی و نوشته‌های ارزنده دیگری که در تمام شئون انقلاب به رشته تحریر درآمده است همه مبین این معنی است که دانشکده حقوق نقش علمی خود را در راه تشریح و تفهیم واقعی و ماهیت حقیقی انقلاب از جهات مختلف همواره انجام داده و در آتیه نیز انجام خواهد داد.

من برای حسن ختام بیانات خود چهار بیت از شاعر حماسه سرای بزرگ ایران فردوسی طوسی را که ایام خدمت نظامی خود به عنوان سرود در دانشکده افسری می‌خوانده‌ام اینک تکرار و به عرایض خویش پایان می‌دهم.

پر از مهر شاه است ما را روان‏

به این کار داریم شاها توان‏

دریغ است ایران که ویران شود

کنام پلنگان و شیران شود (احسنت)

همه جای سنگی سواران بدی‏

نشستنگه شهریاران بدی (آفرین)

چو ایران نباشد تن ما مباد

در این بوم و برزنده یکتا مباد (احسنت- احسنت)

رئیس- آقای روحانی تشریف بیاورید.

روحانی- اهمیت روز تاریخی پانزدهم بهمن آن‌قدر عظیم است که هر چند با بیانات شیوای نمایندگان محترم به خصوص ابیاتی که از شاهنامه جناب آقای دکتر حسینی فرمودند و از دل تمام ایرانیان برمی‌خیزد جای سخن برای بنده باقی نمی‌گذارد ولی اهمیت این موضوع به قدری است که هر قدر در این باره سخن گفته شود به نظر بنده کم است (صحیح است) باید سپاس به درگاه خداوند توانا بگذاریم که در حادثه ۱۵ بهمن بر ما رحمت آورد و جان شاهنشاه آریامهر را از خطر مصون و محفوظ داشت (صحیح است) اهمیت این حادثه با خصوصیاتی که آنان که دیده‌اند و شنیده‌اند و به خصوص در جزوه یا کتابی به نام چهره آریامهر که اخیراً وزارت اطلاعات منتشر نموده است (مهندس صائبی- بسیار خوب تنظیم شده است) عکس کلاه و لباس‌های شاهنشاه را در این حادثه نشان می‌دهد و می‌رساند که جز دست غیبی و اراده پروردگار برای حفظ جان شاهنشاه به خاطر حمایت و هدایت و نگهداری کشور و ملت ایران چیز دیگری نیست این حادثه و حوادث نظیر آنکه هر کدام در جای خود کمال اهمیت را دارد مزید این مطلب است که شاهنشاه آریامهر در این دور از زمان واقعاً تز جانب خداوند رسالت تاریخی برای حفظ استقلال میهن ما و هدایت و راهنمایی ملت ایران دارند (صحیح است) من به نام یک ایرانی احساس سرافرازی می‌کنم که شاهنشاه ما دارای این صفات معنوی و خصال عالیه هستند (صحیح است) که از طرف خداوند متعال چنین مأموریتی برعهده دارند زیرا وقتی به تاریخ گذشته مراجعه می‌کنیم می‌بینیم هر کسی در هر مقام تکالیف عظیمی داشته است شایستگی و قابلیت و لیاقت و توانایی انجام آن مأموریت را داشته است و جای شکرگزاری است که ما بتوانیم سپاس این عنایت را به جای بیاوریم و در این روز و به تمام ایام از درگاه خداوند متعال دوام سلطنت و قوام سلطنت شاهنشاه را آرزو کنیم به خصوص در این هنگام که شاهنشاه در مسافرت تشریف دارند از خداوند بخواهیم که با اعاده کامل سلامت به خوبی و خوشی به میهن مراجعت بفرمایند (انشاءالله) این سپاسگزاری را نه از جانب خودم بلکه از جانب تمام نمایندگان خراسان و تمام مردم خراسان که افتخار آستان بوسی حضرت رضا (ع) و همجواری آن مرقد منور را داریم و از جانب تمام ملت ایران لازم می‌دانم در این مقام مقدس عرض کنم و یادآوری بکنم که ماهم تکلیفی داریم چه در مقام نمایندگی مجلس چه در مقام دولت و مأمورین دولت و چه در مقام افراد ملت. بیست و چند سال است که شاهنشاه با این ایمان و با این اخلاص و با این رسالت تمام ناراحتی‌ها

و رنج‌ها و مصائب و مشکلات را تحمل می‌فرمایند برای این که ما هم توجه کنیم و هر کدام در هر مقامی که هستیم به وظیفه‌مان رفتار کنیم (صحیح است) و با کمال صراحت عرض می‌کنم که هر کدام ما در وظیفه‌ای که داریم اگر قصور بکنیم گناهکاریم و تاریخ از ما به بدی یاد خواهد کرد، هیچ فرصتی را ما نباید از دست بدهیم نه در کاری که برعهده داریم نه از وظیفه‌ای که به ما محول شده است اخیراً صورت‌جلسه تعطیل مجلس بنده مسافرتی به خراسان کردم و با استاندار خراسان و عده‌ای از رؤسای ادارت و مأمورین مربوطه به قسمت‌های جنوبی خراسان رفتیم شکر خدا را آن روزها با همه خشکی و بدی هوا کمی هم باران آمده بود و رحمت پروردگار شامل حال مردم آن صفحات بود در تمام این مسافرت در عرض راه در دهات و قصبات و بخش‌ها مردم با شور و شوق و شعف از خدمتگزاران مملکت تجلیل می‌کردند و سپاسگزاری می‌نمودند که در دورترین نقاط کشور مظاهر عنایت شاهنشاه به مردم تجلی می‌کرد و هر جا که مسافرت می‌کردیم صحبت از خواسته‌های مردم، مسایل فرهنگی و کارهای عمرانی توأم با سپاسگزاری از سپاهیان بهداشت سپاهیان دانش و سپاهیان ترویج و آبادانی و انجام برنامه‌های مفیدی بود که متدرجاً وارد عمل شده بود و همه جا مردم سپاسگزار بودند از یکی از دهات فردوس به نام آیس که دو سه هزار نفر جمعیت دارد عبور کردیم بعد از خطاب‌های که یکی از کشاورزان خواند در چشم تیمسار باتمانقلیچ و رؤسای ادارت اشک شوق دیدم زیرا این کشاورز با کمال سادگی به تفصیل برنامه‌های مفید و کارهایی که با کمک دستگاه‌های دولت انجام شده بود بیان می‌کرد و شکرگزاری می‌نمود و در آخر تقاضا داشت که‏ چون ما با محل درمانگاه‌های سازمان شاهنشاهی بهداری فردوس فاصله داریم یک درمانگاهی برای ما ساخته شود و سپاسگزاری می‌کرد از حفر چاه‌های عمیق که با کمک بانک کشاورزی حفر شده و همچنین از مأمورین دیگر سپاسگزاری کرد واقعاً من خودم که افتخار نمایندگی آنجا را دارم وقتی که رئیس بانک کشاورزی به استاندار گزارش داد که در این دو سال بیش از چهار میلیون تومان در آنجا به کشاورزان وام داده شده است احساس کمال مسرت کردم و شکر خدا را به جا آوردم که دولت ما در سایه عنایات شاهانه این امکان و توانایی را پیدا کرده است که در دورترین نقاط این طور به مردم توجه و کمک می‌کند. در بخش بشرویه که آقایان می‌دانند وسط کویر است یکی از کشاورزان گزارش داده که ما قریب چاه نیمه عمیق با کمک دستگاه‌های دولتی اینجا حفر کرده‌ایم و از هر چاه نیمه عمیق ۳۰۰ خروار حاصل برداشت کردیم این محل سال‌های سال محلی بود که افراد آن با ناراحتی سرمی‌کردند و از اطراف گندم و جو و ارزن تهیه می‌کردند ولی چند سال است که اینها صادرکننده محصول به سایر دهات هستند مأمورین در این مسافرت که در ظرف چهار روز بیش از دو هزار کیلومتر راه طی کردند باید به عرض نمایندگان مجلس شورای ملی برسانم که در شبانه روز بیش از سه چهار ساعت استراحت نداشتند و واقعاً سربازانی به نظرم رسیدند که در اجرای برنامه‌ها و منویات شاهنشاه کوشش و تلاش می‌کنند ولی این را هم باید به عرض مجلس شورای ملی برسانم و نمایندگان محترم دولت هم به استحضار اولیای دولت برساند که خراسان و خراسانی (این مطلب را مگر اظهار می‌کنند) که سهمی از اعتبارات و امکانات مملکت متناسب با وسعت و اهمیت خراسان به خراسان اختصاص داده نشده است دانشکده کشاورزی خراسان به عذر این که معلم ندارد تعطیل شده است و حال این که در نقاط دیگر دانشکده کشاورزی تأسیس می‌شود این را من واقعاً نتوانستم توجیه کنم به مردم خراسان که چرا چنین شده است جز این که بگویم وزارت آموزش و پرورش وعده داده است که انشاءالله توجه کند شهر مشهد بیمارستان ندارد، آستان قدس رضوی اگر یک بیمارستان دارد آقایان توجه دارند که سالی یک میلیون نفر زوار به مشهد می‌رود اگر یک بیمارستان اضافی هست این مسافر اضافی هم برای آن شهر ایجاد تکلیف می‌کند وزارت بهداری در شهر مشهد یک بیمارستان دارد که از زمان وزارت جناب آقای دکتر اقبال تأسیس شده به نام بیمارستان دویست تختخوابی و الان بیش از هشتاد تختخواب ندارد اسمش دویست تختخوابی است امیدوارم در این قسمت نیز توجهی شود (دکتر حسینی- متأسفانه در آنجا کار مؤثری انجام نداده‌اند) مهمانخانه در مشهد از لوازم ضروری است و برای تمام ملت ایران است آقایانی که به آستان بوسی حضرت رضا (ع) تشرف

حاصل می‌کنند می‌بینند در آنجا جای راحت نیست در حالی که اگر مهمانخانه مناسبی باشد آقایانی که به زیارت می‌روند حتی زائرین ممالک خارجه راحت‌تر زندگی می‌کنند و آن اثری را که از نظر جلب سیاحان بهتر انجام می‌شود از طرف وزارت کشاورزی یک توجیهات و کمک‌هایی شده است ولی لازم است با توجه به وضع خراسان عنایت بیشتری شود امیدوارم در عین حالی که کمال امتنان را همه دارند به این خواسته‌های کلی هم توجهی بیشتر شود و اگر در این روز به این مختصر احتیاجات و مسایل هم اشاره‌ای کردم برای این است که می‌دانم شاهنشاه عزیز ما در هر حال و در هر مقام و رد هر موقعی تمام همه‌شان مصروف رفاه حال و آسایش مردم است و روزی که به شکرگزاری حفظ سلامت‌شان بایستی دعا کنیم باز در این روز هم آنچه را که ایشان برای ملت ایران می‌خواهند آرزو می‌کنیم که خدمتگزاران ایشان به آن مسایل نیز توجه کنند و بدانند که ما و به خصوص مردم خراسان که باز در این کتاب بنده دیدم شاهنشاه اشاره فرمودند پدر من به مقام انبیا و اولیا و به خصوص حضرت رضا (ع) توجه خاص داشتند و به همین جهت اسامی تمام فرزندان خودشان را با کلمه رضا توأم کردند و این یک فضیلتی است بنابراین خدمتگزاران آستان قدس رضوی و کسانی که در آن خطه افتخار خدمتگزاری دارند حق دارند توجه مقامات دولتی که اجرای منویات شاهنشاه را برعهده دارند بیشتر شود مطالبی که در پایان به عنوان توضیح باید عرض کنم آن است که در روز ۵ شنبه همکار عزیزمان جناب آقای دکتر صاحب قلم ضمن صحبت‌هایشان‏ تقاضا فرمودند که لایحه انجمن دهات در کمیسیون کشور زودتر تصویب شود بایستی به عرض نمایندگان محترم برسانم که لایحه انجمن دهات در ۵ دی ماه ۱۳۴۳ یک سال پیش از این و بلکه بیشتر که ریاست کمیسیون کشور را خود ایشان عهده‌دار بودند تصویب شده است و بعد به کمیسیون دارایی رفته است و کمیسیون دارایی هم در سوم خرداد ۴۴ تصویب کرده و حال هم در کمیسیون دادگستری است و بنده از همکاران عضو کمیسیون دادگستری تقاضا می‌کنم چون مسئله بسیار ضروری و مهم است و مفید به حال روستاییان کشور است و برنامه‌های عمرانی را با تشکیل این انجمن‌ها سریع‌تر و بهتر انجام می‌دهند بر تصویب این لایحه تسریع بفرمایند که زودتر از این لایحه هم استفاده شود امیدوارم که همه را در خدمت شاهنشاه و ملت ایران موفق بدارد (احسنت).

رئیس- آقای دکتر الموتی تشریف بیاورید.

دکتر الموتی- بنده هم مطلبی که می‌خواهم عرض کنم به دنبال فرمایشات همکاران عزیر پارلمانی است روز ۱۵ بهمن یکی از روزهای بسیار مهم تاریخ ملت ایران است در این روز دست خیانتکاری می‌خواست به استقلال و عظمت و ترقی و سعادت ملت ایران خاتمه دهد ولی خدای بزرگ نخواست و شاهنشاه بزرگ رهبر خردمند ملت ایران در پرتو عنایات خداوند محفوظ ماند و از آن روز بود که دیدم تحولات و ترقیات اجتماعی یکی بعد از دیگری جامه عمل می‌پوشد (صحیح است) مردم ایران خیلی خوب می‌دانند که شاهنشاه تا چه حد به فکر رفاه و آسایش و ترقی ملت هستند از روزی که شاهنشاه به سلطنت رسیدند با رشادت و شهامت برای برقراری عدالت اجتماعی در مملکت ما کوشیدند (صحیح است) هزاران مشکلی که در این مملکت وجود داشت به خاطر بیاورید روزهای تیره و تار شهریور ۲۰ را در نظر بگیرید دسته‌های خیانتکار و احزاب خرابه کار و طبقات مختلفی که می‌خواستند اساس استقلال ما را به هم بزنند در این مملکت تلاش و کوشش داشتند ولی رشادت شاهنشاه و حمایت قاطبه ملت ایران از رهبر خردمند ملت ایران موجب شد که مملکت ما این حوادث عجیب و غریب را با سلامت پشت سر گذاشت، واقعه آذربایجان واقعه‌ای نبود که شود با این سهولت فراموشش کرد خاک کشور ما از نیروی بیگانه اشغال بود قطعه زرخیز آذربایجان ما داشت از مملکت جدا می‌شد ولی عزم آهنین شاهنشاه که فرمود «اگر دست من هم قطع شود سند تجزیه آذربایجان عزیز را امضا نمی‌کنم» این کلمات در تاریخ ایران با خطوط طلایی ثبت خواهد شد (صحیح است) برنامه‌های انقلابی ششم بهمن مطلبی نیست که شود فراموش کرد به عقیده من روز ششم بهمن ۱۳۴۱ مرحله‌ای است که تاریخ ما را به دو قسمت می‌کند تاریخ قبل از انقلاب و تاریخ بعد از انقلاب در شرایطی که فئودالیته و اصول فئودالیسم در این مملکت حاکم بود

و در شرایطی که کشاورز آزاد، کارگر آزاد و انسان آزاد زندگی می‌کند امروز برنامه‌های انقلابی و اجتماعی و اصلاحی ما تا اعماق دهات و روستاهای ایران نفوذ کرده و ریشه گرفته چه موقع دهقان ایرانی می‌توانست سپاه بهداشت و سپاه دانش و سپاه ترویج و خانه انصاف داشته باشد و واقعاً اگر قبلاً گفته می‌شد چنین مراحلی به این سرعت در مملکت ما طی خواهد شد باورکردنی نبود ولی شاهنشاه ما، رهبر خردمند ما که یک برنامه عالی و اساسی برای مملکت تنظیم فرمودند با حمایت قاطبه ملت این برنامه‌ها را به انجام و ثمر رساندند اینجاست که خداوند بزرگ رهبر ما را در هر جریان حفظ می‌فرماید (صحیح است) ما این ثبات و آرامش کشور را نباید فراموش کنیم، به خاطر بیاورید روزهایی در این مملکت دیدم که حتی کسبه خیابان مرکزی تهران امنیت نداشتند هر آن به عناوین مختلف می‌ریختند به مغازه‌های مردم هیچ کس بفردای خودش امید نداشت امروز امنیت در این مملکت به حدی است که در دورترین نقطه مملکت هم آرامش و ثبات هست و کارهای اساسی و عمرانی انجام می‌شود همین مسئله ذوب‌آهن و لوله‌کشی گاز که ما در روزنامه‌ها می‌خوانیم و می‌بینیم یکی از درخشان‌ترین برنامه‌های اقتصادی و صنعتی کشور است (صحیح است) این تمام آن چیزهایی است که جزء رؤیاها و آرزوهای ملی بود و در دوران سلطنت شاهنشاه بزرگ ما یکی بعد از دیگری به سرعت اجرا می‌شود ما می‌بینیم درآمد ملی ما در اثر اجرای همین برنامه‌ها به سرعت بالا می‌رود و صنعتی شدن مملکت که یکی از اساسی‌ترین برنامه‌ها است خوشبختانه با سرعت دارد جامه عمل می‌پوشد همه ما باید به وجود چنین پادشاهی افتخار کنیم و در مراسم شکرگزاری امروز و فردا شرکت کنیم و برای چنین پادشاهی دعا کنیم و درود بفرستیم که خداوند رهبر ما را حفظ بکند و واقعاً این برنامه‌هایی که به نفع توده ملت و به نفع طبقات زحمتکش ملت و به نفع طبقاتی است که سال‌ها بلکه می‌خواهم عرض کنم قرن‌ها محروم بودند گام‌های اساسی برداشته می‌شود امروز کارگر و کشاورز و زن ایرانی که در گذشته صاحب هیچ نوع حقوقی نبودند این که مانند یک انسان به تمام معنی آزاد در این مملکت با سربلندی و افتخار زندگی می‌کنند برای این که این لکه‌های ننگ یکی بعد از دیگری با اراده توانای شاهنشاه ما از بین رفته است (صحیح است) امروز خوشبختانه در یک اجتماع سالمی زندگی می‌کنیم در اجتماعی‏ که پایه‌های بی‌عدالتی و عدم رضایت یکی بعد از دیگری از میان رفته البته بنده نمی‌خواهم بگویم که مملکت ما گلستان شده مملکت ما یکی از ممالکی است که قرن‌ها دچار عقب‌ماندگی بوده زمان می‌خواهد جناب آقای نخست‌وزیر مدتی می‌خواهند و باید این برنامه‌ها یکی بعد از دیگری انجام شود حداکثر تلاشی که می‌شود این تلاش موجود است ما امکانات مالی امکانات فنی و نیروی انسانی مملکت را می‌دانیم و اینها همه حساب شده است منتهی خوشبختانه امروز پایه‌های اساسی کار محکم شده و همه طبقات مملکت ما در راه سازندگی مملکت قدم برمی‌دارند دستگاه‌ها هم بایستی بیش از پیش به خواسته‌های مردم توجه بکنند و واقعاً در این تحول و نهضت و جنبشی که پیش آمده هر فرد ملت ایران باید سهم خودش و وظیفه خودش را انجام بدهد که ظرف مدت کوتاهی ما بتوانیم این عقب‌ماندگی قرون و اعصار گذشته را جبران کنیم (انشاءالله) بنده باز هم در پایان کلام از این مکان مقدس به شاهنشاه بزرگ ایران درود می‌فرستم و همه ملت ایران به شاهنشاه خود دعا می‌کنند و باز هم می‌گوییم که انشاءالله خداوند شاهنشاه عزیز ما را زودتر به کشور باز گرداند تا این برنامه‌های انقلابی و اجتماعی زودتر و عمیق‌تر و سریع‌تر به نتیجه برسد.(احسنت)

۲- تصویب صورت جلسه‏

رئیس- اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.

(به شرح زیر خوانده شد)

غائبین با اجازه- آقایان:

امیر احمدی- امینی خراجی- اولیاء- خواجه نوری- رضوی- رایی باغمیشه- شاخویی- مهندس صدقیانی- دکتر معتمد وزیری- مهرزاد.

غائبین بی‌اجازه- آقایان:

آقایان- ناروئی.

غائبین مریض- آقایان:

مهندس آراسته- مهندس آصفی- دکتر اسفندیاری

البرزی- اهری- بوشهری- پرویزی- مهندس زنجانچی- طهماسبی- دکتر عدل طباطبایی- دکتر فربود- فیصلی- مرتضوی- موقر- میرهادی- سرلشگر نکوزاد- سرلشگر همایونی- بانو دولتشاهی.

رئیس- نسبت به صورت جلسه دفعه گذشته نظری نیست؟(اظهاری نشد) صورت جلسه تصویب می‌شود. آقای کبیری.

کبیری- ده فقره شکایت رسیده است تقدیم مقام ریاست می‌کنم.

رئیس- آقای دکتر رهنوردی.

دکتر رهنوردی- عریضه‌ای است که چند نفر درباره تمدید مهلت قانونی هیئت سه نفری تقدیم مقام ریاست می‌کنم استدعا می‌کنم امر به رسیدگی بفرمایید.

۳- بیانات آقای نخست‌وزیر و تقدیم یک فقره لایحه به قید یک فوریت‏

رئیس- وارد دستور می‌شویم جناب آقای نخست‌وزیر فرمایشی دارد بفرمایید.

نخست‌وزیر (امیر عباس هویدا)- بسیار خوشوقتم که امروز لایحه راجع به تأسیس کارخانه ذوب‌آهن و کارخانه ماشین‌سازی و احداث لوله گاز را به مجلس محترم شورای ملی تقدیم می‌نمایم (احسنت).

به طوری که نمایندگان محترم استحضار دارند نیل به رشد اقتصادی و تأمین موجبات رفاه قاطبه ملت ایران مستلزم صنعتی‌شدن کشور و استفاده از نیروی انسانی و بهره‌برداری از منابع طبیعی کشور می‌باشد. برای نیل به چنین هدف بزرگی لازم بود که روزی کارخانه ذوب‌آهن که ایجاد آن از دیرباز یکی از خواسته‌های ملت ایران بود تأسیس گردد و از منابع طبیعی کشور و نیروی انسانی برای به کار افتادن یک چنین صنعت عظیم استفاده کامل به عمل آید و این که برای ملت ایران موجب نهایت مسرت است که در دوران شهریاری شاهنشاه آریامهر این آرمان تحقق یافته و تحت توجهات رهبر عالیقدر ایران بزرگ‌ترین قدم در راه صنعتی شدن کشور برداشته شده است (صحیح است) کلیه تأسیسات عظیم مزبور براساس یک همکاری متقابل انجام می‌گردد که طبق آن دولت اتحاد جماهیر شوروی از یک طرف در تهیه طرح‌ها و تحویل ماشین‌آلات و تجهیزات لازمه و کمک‌های فنی برای ایجاد تأسیسات و به کار افتادن کارخانه‌ها همکاری می‌نماید و از طرف دیگر دولت شاهنشاهی ایران گاز نفت و پاره‌ای از کالاهای دیگر مورد نیاز دولت شوروی را به آن دولت تحویل خواهد داد.

به منظور استحضار کامل نمایندگان محترم از موافقت‌نامه همکاری اقتصادی فنی لازم می‌داند که خصوصیات ممیزه و شرایط و نحوه ایجاد تأسیسات عظیم صنعتی را به استحضار برسانم لایحه‌ای که تقدیم مجلس شورای ملی می‌گردد ناظر به ۳ موضوع است:

۱- تأسیس کارخانه ذوب‌آهن.

۲- احداث شاه‌لوله گاز.

۳- تأسیس کارخانه ماشین‌سازی.

اینک به طور خلاصه خصوصیات هر یک از طرح‌های مزبور را به استحضار می‌رساند.

۱- کارخانه ذوب‌آهن به ظرفیت سالانه ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار تن در مرحله اول است که قابل توسعه تا ظرفیت یک میلیون الی یک میلیون و بیست هزار تن فولاد خام است. این کارخانه مجموعه‌ایی را تشکیل می‌دهد که شامل چدن‌ریزی و فولادسازی و دستگاه‌های نورد و کارخانه‌جات شیمیایی و کوک سازی و تجهیز معادن آهن و ذغال سنگ و سایر مواد خام می‌باشد که هر یک از واحدهای مزبور خود یک دستگاه بزرگ صنعتی خواهد بود.

راجع به اهمیت کارخانه ذوب‌آهن و واحدهای تابعه آن و اثرات بزرگی که در صنعت و اقتصاد کشور دارد همین قدر کافی است به استحضار برسانم که به موازات تأسیس کارخانه ذوب‌آهن طرح‌های بزرگی که مربوط به احداث در حدود یک هزار کیلومتر راه‌آهن و طرح سد بزرگ شاه عباس کبیر و تولید نیروی برق به میزان هفتاد و پنج هزار کیلو وات که زیربنای اصلی کارخانه است در دست اجرا قرار می‌گیرد که مجموع این طرح‌های بزرگ از لوازم و زیربنای کارخانه ذوب‌آهن و ماشین‌سازی می‌باشد و خصوصیاتش در اینجا بعداً توسط آقای وزیر اقتصاد به طور کامل به عرض نمایندگان محترم خواهد رسید این لایحه که تقدیم

می‌شود همان طور که قبلاً هم به استحضار نمایندگان محترم رسیده است این کارها فعلاً توسط دولت شروع شده.

۲- احداث لوله گاز- دومین قسمت لاحه مربوط به احداث لوله گاز از منابع گاز کشور به استارا می‌باشد طول لوله گاز در حدود ۳۰۰/۱ کیلومتر بوده و در سال ۱۵ میلیارد متر مکعب گاز حمل می‌نماید که مقداری از آن برای رفع نیازمندی‌های داخلی و مصارف شهرها و روستاها و بقیه آن به آستارا حمل و طبق مقاوله نامه مربوط به فروش خواهد رسید. این لوله دارای انشعاباتی پاره‌یی از شهرها نیز خواهد بود.

مشخصات لوله گاز از طرح آقای وزیر اقتصاد به عرضتان خواهد رسید ولی بنده اینجا بایستی عرض کنم که استفاده از گازها برای این نخواهد بود که آن را تحویل دولت شوروی بدهیم برای استفاده کشور خودمان هم استفاده خواهیم کرد راجع به کارخانه ماشین‌سازی هم اطلاعات لازم به عرض‌تان خواهد رسید این کارخانه هم برای توسعه اقتصاد کشور ما مفید خواهد بود. راجع به نحوه اجرای طرح‌های مزبور و اعتباراتی که برای آن تأسیسات ضروری است به استحضار می‌رساند که تأسیس کارخانه ذوب‌آهن که خود مجموعه‌ای از دستگاه‌های مختلفه بسیار بزرگی می‌باشد و به ایجاد کارخانه ماشین‌سازی و احداث لوله گاز و طرح‌های زیربنایی آن از قبیل احداث در حدود یک هزار کیلومتر راه‌آهن و ساختمان سد بزرگ شاه عباس کبیر و تأسیسات تابعه دیگر مجموعاً یک طرح بسیار بزرگ صنعتی و عمرانی را تشکیل می‌دهد برای تأمین قسمتی از هزینه طرح‌های مزبور دولت اتحاد جماهیر شوروی اعتباری به مبلغ ۲۶۰ میلیون روبل معادل مبلغ ۲۸۶ میلیون دلار به مدت ۱۲ سال با بهره ۲/ ۵ درصد در اختیار دولت ایران خواهد گذارد موضوعاتی که به استحضار نمایندگان محترم رسید خلاصه‌ای بود از خصوصیات فنی طرح‌های بزرگ مزبور و برای بیان اهمیت ثمربخش آن در گذشته می‌گفتند که‌ایران احتیاج به صنایع سنگین ندارد ولی ایرانی این حرف را نزد همان طوری که قبلاً هم اینجا بنده عرض کردم سرنوشت ایران در ایران به فکر ایرانی و به دست ایرانی انجام می‌گردد (احسنت)(بدر صالحیان- این گفتار پرارزش خواسته و آرمان قلبی فرد فرد ملت وطن‌پرست ایران است) از لحاظ صنایع سنگین دولت خدمتگزار شما معتقد است که باید هر چه زودتر زیربنای کشورمان را از این لحاظ آماده بکنیم تا این که در سال‌های بعد همان طور که شاهنشاه دستور فرمودند و همیشه در مد نظر داشتند رفاه بیشتری برای مردم کشور ما در نظر گرفته شود (انشاءالله، احسنت) کشور ما با انقلاب عظیم ششم بهمن با اصلاحات ارضی با اقداماتی که تا به حال شده آماده صنعتی شدن است در این چند روز بنده خیال می‌کنم و معذرت می‌خواهم وقت زیادی نبود که در اینجا بیایم و گزارش کارهای عظیمی که انجام شده و از شاهنشاه الهام گرفته شده به عرض برسانم و می‌خواستم در موقعی که بودجه را حضورتان تقدیم می‌کنم همان طوری که تمایل فرموده بودید و دولت هم در سال گذشته وعده داده بود گزارش اقداماتی که شده به عرضتان برسد و برنامه سال بعد را هم به عرض‌تان برسانم از لحاظ صنعتی‌شدن کشور ذوب‌آهن قدم اول است ولی ما منتظر نمی‌شویم و منتظر نشدیم که ذوب‌آهن ساخته شود بلکه قبل از آن اقدامات صنعتی دیگری شروع شده در اینجا خیال می‌کنم می‌توانم خدمت‌تان عرض کنم کارخانه ریخته‌گری در تبریز، کارخانه الکترو موتور در تبریز، کارخانه ماشین‌سازی به زودی در محل دیگر هنوز قراردادش امضا نشده اجازه بفرمایید و تا یک ماه دیگر هم صبر بفرمایید کارخانه‌جات دیگر هم درست می‌شود حتی خیال می‌کنم اگر غرغر وزیر اقتصاد را گوش بدهم انشاءالله به زودی اولین اتومبیل ساخت ایران کاملاً و به قیمت مناسب‌تری در اختیارتان گذاشته می‌شود (احسنت) اینها کارهایی است که شده بدیهی استدر برابر خانم‌ها و آقایان که همه علاقه داشتند کار بیشتری شود که بلکه در سال آتیه با سرعت بیشتری پیش برویم و مسلماً در مقابل شاهنشاه هنوز خجل هستم که باز هم از این سرعت که هر چند باید اذعان کنم سرعت زیادی است ولی انشاءالله در سال‌های آتی این دولت خدمتگزار خجل نباشد و بتواند با سرعت بیشتری پیش برود مسلماً اساس صنعتی‌شدن کشور دارای اهمیتی است بنده و عده‌ای

از خانم‌ها و آقایان محترم که در این مسافرت‌ها به استان‌های مختلف می‌رفتیم ملاحظه کردیم که نسل جوان ما نسلی است آماده برای کار ما باید از لحاظ برنامه‌های اقتصادی فکر ایجاد شغل باشیم (صحیح است) مثلاً در این قسمت اقداماتی شده و خواهد شد به شما قول می‌دهم که ذوب‌آهن قدم اول نخواهد بود قدم مهمی است ولی قبل از پایان این سال و قبل از پایان سال دیگر اقداماتی می‌شود که ذوب‌آهن یکی از قدم‌های کوچکی باشد برای صنعتی‌شدن کشور برنامه‌هایش آماده است و تمام این اقداماتی که می‌شود بنده‌اینجا باید اذعان کنم که با سرعت پیش رفته برای این که همکاری ملت ایران همکاری قاطبه مردم و پشتیبانی شما خانم‌ها و آقایان بوده است مسلماً در اینجا من نه تنها وظیفه خود می‌دانم بلکه خیلی خوشوقتم که راجع به این مذاکراتی که منجر شد به عقد قرارداد و موافقت نامه راجع به ذوب‌آهن و گاز در بدو امر باید از وزیر اقتصاد کاردان‌مان اسم ببریم (صحیح است) وزیر اقتصاد بی‌سر و صدا همان طوری که طرز کار این دولت است اقدامات و برنامه‌های عظیمی داشته آماده کرده و بعد از این که در هیئت دولت تصویب شد با همکاری همکارانش به موقع‏ اجرا گذاشته شد بعد از مسافرت شاهنشاه به شوروی و مذاکره معظم‌له با سران شوروی همان طور که اطلاع دارید با مذاکراتی که در تهران شروع شد آن هم بی‌سرو صدا، قراردادی امضا شد بعداً هم کمیسیون ایران به شوروی رفت و در آنجا اقداماتی شد و منجر به عقد چنین قراردادی شد در آنجا من واقعاً خیال می‌کنم که سهم بزرگی برای وزارت اقتصاد و وزیر اقتصاد است (احسنت) در این مذاکرات مایل هستم اگر اجازه بدهند اسم آن اشخاصی که زحمت کشیده‌اند در ساخت مقدس مجلس عرض بنمایم تا اسم‌شان در تاریخ ایران ثبت شود (احسنت) بعد از وزیر اقتصاد از صفی اصفیا رئیس سازمان برنامه تشکر می‌کنم (صحیح است) از محمد یگانه معاون وزارت اقتصاد، از شیبانی رئیس ذوب‌آهن، از هوشنگ فرخان و سعید تقوی از شرکت ملی نفت از فرخ نجم آبادی که قبلاً مدیرکل نفت بود در وزارت دارایی الان رئیس شرکت تلفن که در این قسمت از لحاظ تخصص کمک زیادی کرده بود، از دکتر اسکویی سازمان برنامه دکتر مظفر عامری سازمان برنامه، عزالدین کاظمی وزارت امور خارجه، از مهندس منوچهری شرکت نفت مهندس رضوی شرکت نفت، شاهپور شریفی از هیئت مدیره شرکت ملی پتروشیمی، مهندس توکلی وزارت اقتصاد، مهندس فولادوند وزارت اقتصاد، رضا آذرخشی مترجم هیئت بود و بنده اولین بار بود که ایشان را دیدم خیال کردم که از طرف شوروی مترجم هستند و ما بعداً فهمیدیم که از طرف ایران مترجم بود چون خیلی خوب صحبت می‌کرد مهندس اکبری سازمان ذوب‌آهن، مهندس دانش‌راد سازمان ذوب‌آهن، مهندس طاهری شرکت ملی نفت و میرفندرسکی سفیر کبیر شاهنشاهی در شوروی و اعضای سفارت شاهنشاهی ایران در شوروی و مسلماً آن عده از همکاران وزیر اقتصاد که کمک کردند و در کمیسیون‌ها نبودند نام‌شان اینجا برده نمی‌شود ولی بنده اطمینان دارم این دولت افتخار داشت که بعد از ۴۰ سال انتظار چنین لایحه‌ای را در این ساخت مقدس تقدیم مجلس بکند امیدوارم که این دولت خدمتگزار در این لوایح در سال ۱۳۴۵ تعداد بیشتری حضورتان تقدیم بکند (احسنت- احسنت) لایحه را به یک فوریت تقدیم مقام ریاست می‌نماید (احسنت).

رئیس- آقای دکتر عالیخانی فرمایشی دارید بفرمایید.

دکتر عالیخانی (وزیر اقتصاد)- موافقت‌نامه همکاری به منظور ایجاد کارخانه ذوب‌آهن و کارخانه ماشین‌سازی و نفت و لوله گاز، نکته اصلی که درش ذکر شده همان‌طور که به عرض خانم‌ها و آقایان محترم رسید ۲۸۶ میلیون دلار یا به عبارت دیگر ۲۶۰ میلیون روبل خواهد بود از این سه طرح مهم‌تر طرح‌ها برای استفاده از اعتبار کارخانه ذوب‌آهن است نه فقط خود تأسیسات ذوب‌آهن در نزدیک اصفهان بلکه تجهیز معادن و بهره‌برداری از آنها که سرمایه‌گذارهای نسبتاً عظیمی را احتیاج دارد کارخانه ماشین‌سازی که در این موافقت نامه هست و نباید با کارخانه دیگر ماشین‌سازی که با چک‌سلواکی قراردادش بسته شده و مربوط به شهر تبریز است اشتباه شود در این کارخانه که

در یک نقطه‌ای از مرکز غربی ایران خواهد بود ما تنها اقسام محصولات سنگین فولادی را تولید خواهیم کرد از قبیل پل‌های بزرگ فلزی، جر اثقال به انواع مختلف، قسمت‌های بزرگ و سنگین کارخانه‌های قند و سیمان ده هزار تن لوازم ماشین‌آلات کشاورزی از قبیل خیش و دیسک و همه نوع ماشین‌آلات کشاورزی دیگر و از این قبیل و غیر ابزار درباره لوله گاز و همکاری شوروی مربوط است به تهیه طرح نصب لوله گاز از کنار رودخانه قره چای از ساوه و آستارا در مرز ایران و شوروی و صرف‌نظر از این عبارت است از کمک نصب لوله یعنی ماشین‌آلات زیادی که ما احتیاج داریم که این لوله عظیم را نصب کنیم برای این قسمت از شاه‌لوله گاز از طرف شوروی کمک داده خواهد شد در ضمن برای این که ما بتوانیم این گازها را در جنوب جمع آوری کنیم در نزدیک بهبهان و از آنجا به آستارا برسانیم باید یک فشار معینی همیشه این گاز داشته باشد بنابراین احتیاج به تعداد قابل توجهی ایستگاه تلمبه و کمپرسور داریم تمام این کمپرسورها را هم دولت شوروی خواهد داد از محل فروش گاز تأمین خواهد شد و به عبارت دیگر ما نیازمندی‌های خودمان را به دولت شوروی فهرست دادیم که به صورت این سه طرح اصلی دربیاید و در برابر هم دولت شوروی هم نیازمندی‌های خودش را به ما گفته که سالی ده میلیارد متر مکعب ما به آنها گاز تحویل خواهیم داد موافقت‌نامه‌ای که مربوط به مبادله گاز در مقابل کالاست جداگانه از موافقت نامه‌ای است که تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود چون موافقت‌نامه دیگر جنبه بازرگانی دارد و به تصویب هیئت وزیران رسیده ولی با کمال میل در کمیسیون‌ها توضیحات دقیق راجع به آن موافقت نامه داده خواهد شد اصولش را خانم‌ها و آقایان اطلاع دارند که ما به تدریج از اواسط ۱۹۷۰ الان دقیقاً نمی‌توانیم معلوم کنیم گاز به شوروی می‌دهیم در سال ۱۹۷۳ یا ۱۹۷۴ میزان گاز را به حداکثر می‌رسانیم که ده میلیارد متر مکعب در سال خواهد بود و این کار تا سال ۱۹۸۵ ادامه دارد ۵ سال قبل از انقضای قرارداد طرفین می‌توانند برای تمدید قرارداد به مدت ده سال دیگر صحبت کنند چون این ۵ سال مدت زمان برای هر دو طرف لازم است که بتوانند برنامه‌های خودشان را منظم کنند و همان طور که آقای نخست‌وزیر فرمودند معادل نصف گازی را که به شوروی تحویل داده می‌شود در خود ایران مصرف خواهد شد و به همین دلیل لوله‌ای که ایجاد می‌کنیم در قسمت اول ۴۳ یا ۴۴ اینچ قطر خواهد داشت یعنی چیزی شبیه به یک متر و بیست سانتی متر به هر حال در این حدود و قسمت دوم لوله ما که از نزدیک ساوه می‌رود ۳۸ اینچ حداقل خواهد بود بنابراین یکی از بزرگ‌ترین لوله‌های نفتی جهان است که در مملکت ما ایجاد خواهد شد از تمام نقاط پرجمعیت ایران عبور خواهد کرد و در حقیقت یک انرژی ارزان در اختیار تقریباً تمام نقاط مملکت است در فاصله نسبتاً کوتاهی از خط لوله (احسنت) ما اقساط این اعتبار را به تدریج که پول می‌گیریم از سال بعد شروع می‌کنیم به پرداخت اقساط از سال اول چون خیلی کم استفاده می‌کنیم بنابراین اقساط هم خیلی کم خواهد بود تا ۱۹۷۰ در عرض این مدت از طرفی صادرات خوادمان که عبارت باشد از صادرات دیرینه‌ای که داشتیم محصولات صنعتی این بار گذاشتیم در قرارداد می‌توانیم پایاپای کنیم و اقساط خودمان را بپردازیم از سال ۱۹۷۰ ببعد تمام این اقساط از طریق فروش گاز تأمین خواهد شد کارخانه ذوب‌آهن هم چدن را در سال ۱۹۷۰ بیرون خواهد داد و فولاد در سال ۱۹۷۱ مطالعه برای قسمت دوم کارخانه ذوب آهن‏ که ما دو برابر خواهیم کرد تولیدمان در سال ۱۹۶۹ شروع خواهد شد به عبارت دیگر قبل از پایان مرحله اول طراحی مرحله دوم آغاز می‌شود که با یک فاصله نسبتاً کوتاهی ما بتوانیم تولید چدن و فولاد خودمان را تا یک میلیون و دویست هزار تن برسانیم در آن موقع وضع ایران از نقطه نظر تولید یکی از مهم‌ترین مواد اولیه صنعتی بسیار جالب خواهد بود به این معنی که ما آن موقع می‌توانیم تولید صنایع را یک میلیون و دویست هزار تن کنیم تولید سرانه چدن و فولاد ما دو برابر تولید سالانه هندوستان خواهد بود در حالی که هندوستان از سال ۱۹۶۲ ذوب‌آهن تأسیس کرده و ۶ برابر مصرف خواهد بود

و برابری ما میزان تولید ترکیه خواهد داشت این عظمت کاری را که در این قسمت اساسی می‌شود (احسنت) واقعاً نشان می‌دهد و هر روز در همان مرحله اول ما در حدود ۷-۸ هزار تن مواد اولیه احتیاج داریم که به کارخانه بیاوریم و دو هزار تن محصول بیرون می‌دهیم در مرحله بعدی ۱۵ هزارتن مواد اولیه احتیاج داریم دو برابر محصول چهار الی پنج هزار تن بیرون خواهیم داد به عبارت دیگر در اینجا به تنهایی روزی بیست هزار تن محصول در حال حمل و نقل خواهد بود ولی همان طور که جناب آقای نخست‌وزیر به عرض‌تان رساندند این یکی از طرح‌هایی است که به امر شاهنشاه آریامهر و تأکید ایشان انجام می‌شود طرح‌های دیگر هم به تدریج انجام خواهد شد (احسنت احسنت)

۴- طرح و تصویب یک فوریت لایحه مربوط به اجازه اجرای موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی درباره همکاری اقتصادی و فنی به منظور ایجاد تأسیسات ذوب‌آهن و کارخانه ماشین‌سازی و نصب لوله گازدر ایران‏

رئیس- چون برای لایحه تقاضای یک فوریت شده است ماده واحده قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

ماده واحده- موافقت نامه بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی درباره همکاری اقتصادی و فنی به منظور ایجاد تأسیسات ذوب‌آهن و کارخانه ماشین‌سازی و نصب لوله گاز در ایران و واگذاری اعتباری برای این مقاصد شامل ۱۹ ماده و یک ضمیمه و یک نامه پیوست تصویب و به دولت اجازه داده می‌شود که پس از مبادله اسناد تصویب مفاد آن را به موقع اجرا بگذارد. اعتبار موضوع این موافقت‌نامه که مبلغ ۲۶۰ میلیون روبل است طبق ماده ۷ لایحه قانونی برنامه عمرانی سوم کشور طی مدتی این برنامه و برنمامه ۵ ساله چهارم مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

نخست‌وزیر وزیر اقتصاد وزیر دارایی از طرف وزیر امور خارجه‏

رئیس- فوریت ماده واحده مطرح است. آقای مهندس ارفع تشریف بیاورید.

مهندس ارفع- شاید اینهم یکی از بازی‌های تصادف باشد که لایحه ذوب‌آهن که مدت چهل سال مورد نظر و آرزوی ملت ایران بود در یک چنین روزی که مناسبت ۱۵ بهمن مجالس شکرگزاری و مجالس دعا و ثنا برای بقا و سلامتی ذات شاهنشاه ما برپا است تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود (احسنت) و این پدیده‌ای که به حق باید گفت نتیجه زحمات، نتیجه راهنمایی‌ها و نتیجه ارشاد خردمندانه این رهبر بزرگ ملی ما است (صحیح است) امروز در این مجلس مقدس عرض می‌شود بنده این لایحه را از دو جنبه مطالعه می‌کنم مطالعه اول از لحاظ جنبه بین‌المللی موضوع است و به این معنی که مفهوم واقعی چنین لوایح و انعقاد چنین قراردادهایی با کشورهایی که اختلاف روش اقتصادی دارند در ایدئولوژی‌های مختلف و در شرایط مختلف حکومت زندگی می‌کنند باز امکان حسن تفاهم و امکان نزدیکی آنها در همه حال چنانچه حسن نیتی ابراز شود وجود دارد (صحیح است) و این مطلب ما را امیدوار می‌کند به این که واقعاً جهان می‌تواند با یک گذشته و با یک حسن نیتی در راه صلح قدم بردارد و بدون توجه به روش‌های حکومت یا سیستم‌های اقتصادی مختلف بهمان نحوی که به صورت همزیستی مسالمت‌آمیز بیان شده می‌تواند با هم زندگی بکند و هر لحظه از عفریت جنگ هراسناک نباشد و آن همه سرمایه معنوی و سرمایه مادی که بشر در راه تخریب جهان به کار می‌برد در راه سعادت و رفاه بشریت به کار ببرد (صحیح است) این قرارداد چون طبق روش حزبی قبل از تقدیم لوایح به مجلس در فراکسیون حزب ایران نوین مطرح شده بنده خوانده‌ام در مقدمه این قرارداد عبارتی است که این قرارداد واقعاً قابل توجه

است و من علاقه‌مندم اشاره‌ای به این عبارت بکنم در مقدمه نوشته شده «دولت شاهنشاهی ایران و دولت اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی با توجه به مناسبات حسن همجواری همکاری موجود بین ایران و اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و با پیروی از تمایل طرفین به بسط و توسعه و تحکیم همکاری اقتصادی و فنی براساس تساوی حقوق و عدم مداخله در امور داخلی یکدیگر و احترام کامل به حق حاکمیت ملی هر دو کشور تصمیم اتخاذ نمودند این موافقت‌نامه را به شرح زیر منعقد نمایید» این مسایل و این عبارات گرچه ما تردیدی نداریم که همیشه رابط بین دولت‌ها براساس تساوی حقوق و احترام متقابل استوار بوده و هست ما تذکر این مسایل در مقدمه قرارداد نشان می‌دهد که چه دولت همسایه عزیر ما و چه نمایندگان علاقه‌مند شاهنشاهی ما توجه داشته‌اند که نسبت به جزئیات امر در این قرارداد دقت شود و توجه شود که ما دو همسایه خوب بتوانیم باشیم ما می‌توانیم در اثر داد و ستدها براثر همکاری‌های متقابل یک زندگانی خوشبخت‌تر مرفه‌تر و بهتر برای میل خودمان تهیه کنیم آنچه را که ما نیاز مند به کمک‌های فنی و ماشین‌آلات و امثال آن هستیم از شوروی بخواهیم و متقابلاً هم شوروی می‌تواند احتیاجات گازی خودش را یا احتیاجات دیگرش را از لحاظ سایر مواد کشاورزی ایران یا مواد معدنی ایران تأمین کند در مورد ارزش و اهمیت این لایحه از لحاظ ملت ایران بنده خیال می‌کنم صحبت کردن بیشتر در این مورد شاید تحصیل حاصل باشد و شاید بهتر باشد که بنده فرصت را به دست سایر رفقایم بدهم و در اینجا مطلب را کوتاه کنم ما آنچه مسلم است این است که با قدم‌های سریع که هر روز در این مملکت در راه پیشرفت امور کشاورزی، امور صنعتی و سایر امور برداشته می‌شود یک آتیه بسیار درخشان و یک آتیه بسیار امیدوارکننده‌ای در جلوی ما مجسم می‌شود و من واقعاً بدون هیچ‌گونه ریایی باید عرض کنم هر وقت مجسم می‌کنم ایران را در بیست سال آینده از شدت شادی برخود می‌لرزم و می‌گویم چه خوشبخت اولادان ما و کسانی که در یک چنین دورانی در این مملکت زندگی خواهند کرد و چه مفتخر افرادی که امروز می‌توانند وسایل خوشبختی و سعادت نسل‌های آینده را فراهم کنند (احسنت) بنده در اینجا لازم می‌دانم ضمن تبریک در این موفقیت به ملت ایران به جناب آقای هویدا نخست‌وزیر صمیمانه تبریک عرض کنم که افتخار این را پیدا کردند که بعد از چهل سال به خواسته‌ها و آروزهای ملت ایران تحت هدایت و رهبری شاهنشاه جامه عمل بپوشانند (صحیح است) بنده در اینجا عرایضم را خاتمه می‌دهم و بحث مفصل در این‏ مطلب را باید موکول کنم در موقعی که خود قرارداد مطرح خواهد بود چون فعلاً فوریت قرارداد مطرح است و بنده به همین خلاصه اکتفا و به عرایض خود خاتمه می‌دهم.(احسنت)

رئیس- آقای سرتیپ‌پور بفرمایید.

سرتیپ‌پور- ظاهراً آنهایی که مخالف باشند با فوریت حق تقدم در سخن دارند و عجیب خواهد بود که بنده مخالف نیستم و این حق تقدم را یافته‌ام و آن هم برای تکلیفی است که بر عهده من از لحاظ اخلاق مقرر شده شاید آخرین باری که بنده راجع به ذوب‌آهن در این مجلس مقدس صحبت کردم موقع طرح بودجه سال ۱۳۴۴ و ۱۳۴۳ بود که جناب آقای نخست‌وزیر جناب آقای هویدا تشریف آوردند پشت تریبون و وعده فرمودند در این سال یعنی سال ۱۳۴۴ من ملت ایران را از انتظار چهل ساله به عنایت اعلیحضرت همایون شاهنشاه بیرون می‌آورم و امروز می‌بینیم که این وعده را وفا کردند والمؤمنون اذا دعدوفا عرض می‌کنم همان طور که اشاره شد چهل سال ملت ایران در انتظار یک چنین موهبتی بوده است برای این که تشخیص داده بود موقعی می‌تواند جداً و قطعاً وارد حیات صنعتی شود که تکیه‌گاهی برای صنایع موجود خودش به وجود آورده باشد و امروز در نتیجه اقدامات چهل ساله که دم‌به‌دم با شکست مواجه می‌شده است اراده شاهنشاه آریامهر پرکاری و فعالیت نخست‌وزیر و دستگاه‌های اقتصادی مملکت موجب شده که این پشتوانه تحصیل شود و امید ما برای یک اقتصادی همه جانبه و وسیع به مرحله باروری و ثمربخشی برسد روزی که اعلامیه مربوط به امضای موافقت‌نامه منتشر شد مصاحبه

جناب آقای نخست‌وزیر و مصاحبه جناب وزیر اقتصاد دست به دست می‌گشت دوستی بلافاصله گفت البته این شعر را که مربوط است به شاعری در گذشته

گفت که:

به در کعبه سحرگه من و دل دست زدیم‏ به امیدی که در این خانه کسی هست زدیم‏

لاجرم دست ارادت به در پیر مغان‏ خادم کعبه چو در بر رخ ما بست زدیم‏

بند گفتم با این شعر من موافقم ولی با لغت ارادت موافق نیستم چون آنچه که در حال حاضر گذشته است رابط مراد و مرید نیست و روابط همسایگی است و روابط رفاقت و همسایه دوستی است معمولاً ماها دوستان زیادی داریم بعضی‌ها خیلی دور هستند بعضی‌ها خیلی نزدیک هستند بعضی‌ها همسایه دیوار بدیوار هستند که اگر در خانه آنها بچه کبوتر بازی باشد و سنگ‌پرانی بکند به شیشه ما هم می‌گیرد و اگر در خانه ما گل شب‌بویی کشته شده باشد مشام جان آنها هم معطر می‌شود پس بنابراین حق همسایگی که به خصوص در جامعه مسلمانان ایرانی خیلی تقدیس شده است حکم می‌کرده است که ما درصدد باشیم احتیاجات دو همسایه که محسوس و مشهود شده است با یکدیگر مبادله کنیم خوب البته همسایه‌ای است مزاحم و همسایه‌ای است غیرمزاحم و دوست که سعی می‌کند با همسایه احتیاج خودش را در میان بگذارد و از همسایه احتیاج او را بخواهد بلکه بتواند با تبادل احتیاجات موجبات ترقی یا آسایش بیشتر ملت‌های خودشان را یا اقوام خودشان و یا همسایه خودشان را فراهم بیاورد از این بابت ما می‌توانیم بگوییم که این حسن حق‌شناسی ما شامل همسایه خوب هم می‌شود خواه در این طرف مرز باشد خواه آن طرف مرز مسلم این است که به شرط به آن مرحله از ترقی فکری رسیده است در جستجوی شرایط بهتر حیات است و برای تحصیل شرایط بهتر حیات سعی می‌کند که تا قله سعادت و فاتحیت برسد معمولاً کوهنوردان به وسیله رشته‌های کمرهای خودشان را به هم می‌بندند و یکی پیش می‌افتد یکی عقب می‌افتد و یکی عقب‌تر و سقوط هر یک از آنها با حیات آن دیگری پیوسته است و صعود هر کدام با موفقیت دیگری مربوط است ملت ایران تا امروز نمی‌توانست در تیم کوهنوردان پیروزمند وارد شود چون توانایی نداشت، هادی نداشت ولی امروز به هدایت شاهنشاه آریامهر در تیم کوهنوردان ممتاز جهان وارد شده است به صورتی که وقتی که یکی صعود می‌کند او هم می‌تواند رشته‌ای از کمربند را بگیرد و به کمربند خودش متصل کند طی راه کند تا قله سعادت را هم برای خودش و هم برای دوستی که در پیش است یا در قفاست هموار کند بنابراین راهی که جناب هویدا و جناب عالیخانی طی کردند به هدایت شاهنشاه این راه نمی‌تواند یک راهی باشد که بگوییم فقط ایرانی از آن استفاده می‌کند این فقط راهی نیست که ملل همسایه از آن استفاده می‌کند این راهی است که ملل جهان از آن استفاده می‌کنند ما هر روز با احصاییه دانشمندان روبه‌رو هستیم که می‌فرماید نفوس جهان دم‌به‌دم افزایش می‌یابد و دیگر این هیئت به خصوص در یک نقطه جهان نمی‌تواند آینده بشریت را آن گونه که لازم است تأمین کند مگر آنکه به کمک همه اعضای بشریت را بطلبند و همه را به کار وادارند و از همه به نفع همه استفاده بکنند این قراردادهایی که عقد شده است در حقیقت راهی است که دشواری‌های آینده ملت‌های طالب سعادت را در هر جای جهان باشند تا حدی هموار می‌کند از این بابت هم می‌توانیم به جنابعالی تبریک بگوییم و هم به همه آنهایی که دست در کار این قرارداد بودند تبریک بگوییم و هم تعظیم بکنیم به شاهنشاه آریامهر که با نهایت درایت و حوصله و شکیبایی این مشکل، مشکل بزرگ را حل کردند و به آن افسانه‌هایی که گفته می‌شد در آنجا استعداد نیست یا آهن مخلوط است، آهن ناخالص است، آب نیست، ذغال نیست آهک نیست آهن قرازه نیست و نیست و نیست به همه این مسایل خاتمه دادند و نشان دادند که همه افسانه بوده و آنچه هست اراده ملت‌ها است که در صورتی چنین چیزهایی نصیب می‌شود که انسان بر سر تصمیم خود استوار باشد (احسنت) مسئله دیگری که باید توجه بدهیم این است که آزادی سیاسی موقعی در مرحله جدی قرار می‌گیرد که کلیه عوامل اقتصادی و تولید در راه بالابردن سطح زندگی بشر و سطح زندگی قوم و جنبه دانش و اخلاق‌شان

به کار افتاده باشد این مقدماتی که فراهم شده است که می‌توان سطح زندگی و سطح دانش و سطح اخلاق ملت ایران را بالا برد و از این جهت به ملت ایران هم تبریک عرض می‌کنم و امیدوارم همان طوری که فرمودند روزنه‌های دیگری به سوی سعادت باز شود و این است آرزوی ما البته بعد از این که به مواد قرارداد آشنا شدیم اگر چیزی به نظر رسید به عنوان شور و مشورت عرض می‌کنم (احسنت- احسنت).

رئیس- آقای کیهان یغمایی تشریف بیاورید.

کیهان یغمایی- با کسب اجازه از مقام محترم ریاست و همکاران عزیز یک سال و نیم قبل از پشت این تریبون از دولت وقت به سهم خودم استدعا کردم که در امر مهم ذوب‌آهن قدمی بردارند و همچنین این استدعا مورد تقاضای همه همکاران عزیز بود امروز باید الهام بگیرم از شاعر شیرین سخن خواجه حافظ شیرازی و به عرض برسانم.

شکر خدا که هر چه طلب کردم از خدا بر منت‌های مطلب خود کامران شدم‏ (احسنت) (مصطفوی- احسنت معلوم شد که اولاد یغما هستید) در تاریخ کشور کهنسال ما امروز هم یکی از روزهای مبارک ثبت خواهد شد روزی است که به پیروی از منویات عالیه شاهنشاه آریامهر انجام یکی دیگر از خواسته‌ها و آرزوهای بزرگ دیرینه ملی ما پایه‌گذاری می‌شود. موضوع صنعت عظیم ذوب‌آهن که تا به حال به صورت افسانه باقی مانده بود با خواست خدای بزرگ و ارشاد و تدابیر خردمندانه ذات اقدس شهریاری به مرحله عمل درآمد و همچنین موضوع بهره‌برداری کامل از منابع طبیعی و خدادادی در قسمت گاز و استفاده از آن در داخل و صدور آن به خارج کشور تحول بسیار عمیق و عظیم در شئون اجتماعی و اقتصادی و صنعتی کشور به وجود خواهد آورد و امروز که با توجه و درایت مخصوص رئیس مملکت لایحه ذوب‌آهن و فروش گاز تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود برای دولت جناب آقای هویدا افتخارآمیز و برای ملت و مجلس شورای ملی ایران موجب خوشحالی و سرور و حق‌شناسی فوق‌العاده است (صحیح است) بسیار موجب مباهات است هر روز که به جلو می‌رویم هماهنگ تحولات عظیم و انقلاب سفید مطلب قابل ملاحظه و تازه‌ای توأم با رفاه و آسایش ملت و سربلندی میهن در مملکت جریان پیدا می‌کند و به پاس فداکاری‌ها و از خودگذشتگی‌ها و جدیت‌های شبانه روزی شاهنشاه محبوب همه به درگاه خداوند شکرگزار و سعادت و سلامت و طول عمر و دوام سلطنت شاهنشاه آریامهر و خاندان سلطنت را مسئلت داریم بنده اجازه می‌خواهم از همکار عزیزم جناب آقای صائبی الهام بگیرم و بگویم.

آن سفر کرده که صد قافله دل همراه اوست‏ هرکجا هست خدایا به سلامت دارش (احسنت)

(دکتر امین- میلیون‌ها دل) بله، ولی بنده که نمی‌توانم شعر شاعر را خراب بکنم و در شعر شاعر دست ببرم، موقعی پروژه عظیم ذوب‌آهن به مرحله عمل درمی آید که به موازات آن از منابع طبیعی کشور در مورد گاز نیز استفاده کامل شود و توأم بودن این دو موضوع که به نظر بنده قسمت دوم اگر از اولی مهمتر نباشد کمتر نیست در ظرف مدت کوتاهی آن‌چنان تحولی در کشور ایجاد خواهد نمود که انشاءالله در مورد ساختن ایرانی بزرگ و آباد خیلی زود ما را به سر منزل مقصود می‌رساند (انشاءالله) با خط لوله عظیم گاز سراسری که گویا به قطر ۴۴ اینچ خواهد بود و ایجاد توربین‌های گاز در مسیر خط لوله خیلی از امور اجتماعی و اقتصادی کشور را دگرگون خواهد کرد و از این طریق مملکت با سرعت صنعتی خواهد شد و در بهبود وضع اقتصادی ما نقش بسیار مؤثری را ایفا خواهد کرد. اجرای این دو هدف مقدس در بهتر نمودن وضع کشاورزی و بالا رفتن سطح تولید نیز رل مهمی را ایفا می‌کند و خیلی از دردها و ناراحتی‌های فعلی را برطرف خواهد کرد و بسیاری از نیروهای انسانی که قبل از تحصیل و یا پس از تحصیل در مملکت ما مأیوس و بیکار و سرگردان بودند با صنعتی‌شدن کشور قدرت در این هدف عالی به کار خواهد افتاد و به پیروی از نیات عالیه شاهنشاه آریامهر کشور ایران همیشه سعی کرده با تمام کشورهای جهان مخصوصاً همسایگان

خود رابطه حسنه و دوستانه داشته باشد و تا آنجا که امکان داشته با رعایت احترام متقابل و با انعقاد قراردادهای مفید احتیاجات طرفین به طریق عاقلانه و منصفانه رفع شده و از مزایای حسن تفاهم و دوستی برخوردار شده‌اند که یکی از آن قراردادها همین قرارداد ذوب‌آهن و گاز است که امروز تقدیم مجلس شورای ملی شده است بنده ضمن اعلام موافقت با یک فوریت این لایحه به جناب آقای هویدا تبریک عرض می‌کنم که این افتخار نصیب دولت ایشان شد مجلس ایران و ملت ایران از تقدیم این لایحه به طوری که خوشحال است مفاد این لایحه در کمیسیون‌های مربوطه و جلسه علنی مورد بحث و شور و بررسی قرار خواهد گرفت و فرصت برای صحبت بیشتر هست و هر چه مصلحت کشور باشد صورت خواهد گرفت بنابراین بنده وقت مجلس را نمی‌گیرم مقاماتی که در اجرای نیات عالیه شاهنشاه آریامهر برای به ثمر رساندن موضوع ذوب‌آهن و استفاده از گاز با کمال علاقه‌مندی و دلسوزی صادقانه زحمت کشیده‌اند مخصوصاً شخص جناب آقای نخست‌وزیر و جناب آقای دکتر عالیخانی وزیر کاردان و لایق اقتصاد و همکاران ایشان و صاحب منصبان شرکت ملی نفت مورد احترام و تجلیل ملت ایران و مجلس ایران هستند بنده به سهم خودم وظیفه دارم که در پشت این تریبون مقدس از این مقامات تشکر و سپاسگزاری کنم امیدوارم زنده بمانم و در هر مقام و در هر وضع باشیم نتیجه نهایی این کار مهم را به چشم ببینیم (انشاءالله) در خاتمه عرایضم مطلبی که قابل تذکر به دولت می‌دانم به موازات بیشتر پیشرفت و عملی شدن این صنعت عظیم تربیت کادر فنی از نیروهای انسانس ایرانی باید مورد نظر باشد (صحیح است) در این‌باره اقدام اساسی از طرف دولت به طور قطع خواهد شد و از هر گونه مجاهدت و هر گونه فعالیت و هر گونه خرجی نباید مضایقه شود و انشاءالله تمام اداره امور صنعت ذوب‌آهن به دست ایرانی صورت خواهد گرفت (احسنت) زیرا مصالح مملکت همین را حکم می‌کند و شاهنشاه محبوب ما هم همین را می‌خواهند آمین یا رب‌العالمین (احسنت)

رئیس- آقای صادق احمدی بفرمایید.

صادق احمدی- حد اطلاع بنده در امر اقتصاد در حد تلاش برای ایجاد توازن در بودجه داخلی است که آن هم متأسفانه به جایی نرسیده و در امر صنعت متأسفانه این اندازه اطلاع ندارم بنابراین جای تعجب است برای بنده بی‌اطلاع که بیایم راجع به یک لایحه‌ای که جنبه صنعتی و اقتصادی دارد بحثی بکنم ولی از شما چه پنهان حیفم آمد که در چنین موقعی که چنین لایحه مهم و فوق‌العاده هم مهم به مجلس شورای ملی تقدیم شده است چند کلمه‌ای به عنوان ابراز مسرت از پشت تریبون مجلس عرض نکنم بنده یک فرد منفرد و بی‌طرف مجلس هستم همان طور که همه نمایندگان محترم اطلاع دارند (حاذقی- منفرد هستید ولی بی‌طرف نیستید، طرفدار حق و مصلحت مملکت هم هستید) همه خوشبختانه طرفدار حق هستند (دکتر شفیع امین- همه ملت ایران طرفدار حق هستند) عرض کنم که چون فرد منفردی هستم و وابستگی به فراکسیونی ندارم (دکتر عدل- عوضش راحت هستید) از این لحاظ وظیفه خودم می‌دانم به عنوان یک منفرد و به عنوان یک فرد بی‌طرف (حاذقی- نمی‌شود بی‌طرف بود) جناب آقای حاذقی اینجا مطالبی عرض می‌کنم حالا این بحث را بگذاریم بنده و جنابعالی در خارج که وقت مجلس تلف نشود که عرض کنم بی‌طرف یعنی چه و طرفدار یعنی چه. بنده نظرم می‌آید یک روزی که تمام نمایندگان شرفیاب بودند حضور اعلیحضرت همایونی آریامهر، اعلیحضرت فرمودند با انقلابی که در امر کشاورزی شده است و با مکانیزه شدن امر زراعت سه چهارم جمعیت دهات خواه و ناخواه در آینده اکثرشان به طرف شهرها سرازیر می‌شوند و بایستی فکری برای صنعتی‌کردن کشور کرد این فرمایشی بود که همه نمایندگان محترم که در آن جلسه حضور داشتند محققاً به خاطرشان می‌آید (صحیح است) امروز می‌بینیم خوشبختانه در اجرای این نیت بزرگ شاهنشاه آریامهر، دولت جناب هویدا موفق شده است چنین قراردادی را تنظیم بکند در راه صنعتی کردن کشور. مسئله ذوب‌آهن سالیان درازی که از ایده‌ال‌های ملت ایران بوده است خوشبختانه به مرحله عمل در می‌آید بنده فکر می‌کنم که در تمام طول این دوره

از مجلس هیچ لایحه مثل این لایحه مقبولیت عامه نداشته است (صحیح است) هر لایحه‌ای به مجلس داده می‌شود هر چقدر هم خوب باشد باز یک عده‌ای به خودشان حق می‌دهند به صحیح یا غلط انتقادی از آن بکنند حالا یا با عینک بدبینی است یا با عینک خوش‌بینی یا با اطلاع است یا بدون اطلاع به هرحال برای هر لایحه‌ای که داده می‌شود شما در خارج انتقاداتی می‌شنوید تنها لایحه‌ای که در تمام اوقاتی که گفته می‌شود بین ایران و شوروی مذاکراتی برای ایجاد صنعت ذوب‌آهن و خرید کارخانه ماشین‌سازی و استفاده از گاز در جریان است هیچ‌کس به خودش این اجازه را نداد که انتقادی بکند این لایحه‌ای است که امروز تقدیم مجلس شده بنابراین بنده هم به نام یک وکیل منفرد و اگر اجازه بدهند دوستان بنده از طرف آنها حق دارم به عنوان یک فرد از ملت ایران و یک نماینده ابراز مسرت بکنم (صحیح است) و به دولت جناب آقای هویدا تبریک بگویم که موفق شده‌اند در اجرای نیات شاهنشاه آریامهر چنین گام بزرگی را بردارند امیدوار هستم که دراین‌باره موفق شوند امیدوار هستم که این قراردادی که تنظیم شده است از هر جهت منافع دو طرف را تأمین کند نمی‌خواهم بگویم فقط منافع ملت ایران چون قراردادی که تنظیم می‌شود طرفین سعی می‌کنند روی روابط صمیمانه رعایت منافع طرفین شود امیدوار هستم که ما دو همسایه سالیان دراز بتوانیم دو همسایه خوب برای هم باشیم (احسنت) همه آنها بتوانند از گاز ما در صنعت‌شان استفاده بکنند و هم بتوانیم از ماشین‌آلات و تأسیساتی که می‌دهند استفاده کنیم و انشاءالله سالیان دراز این سیاست مسالمت آمیز ادامه داشته باشد و هیچ وقت نقاط کدورتی بین دو ملت پیدا نشود یک وقتی بود که شاید مردم حق داشتند از انعقاد این قراردادها که یک طرف آن یک دولت خارجی بود ابراز نگرانی بکنند آن وقت ملت ایران هنوز این رشد را پیدا نکرده بود اما امروز شاهنشاه به تمام امور خوشبختانه تسلط دارند و قضاوت می‌فرمایند شاید آن وقت ملت حق داشت که این بیم را داشته باشد امروز خوشبختانه این بیم در مملکت ما معنی ندارد در این دوره از هر حیث دولت مراقب حفظ منافع ملت است بنابراین در انعقاد چنین قراردادهایی محققاً از هر حیث می‌خواهم‏ عرض کنم رعایت حقوق و حق ملت ایران خواهد شد و جای هیچ‌گونه نگرانی نیست تنها می‌شود دعا کنیم که روزبه‌روز دولت موفق شود این‌گونه لوایح را برای ترفیه حال ملت ایران برای ترقی و بالا بردن سطح زندگی مردم تقدیم کند ما هم با سرفرازی بنشینیم و چنین لوایحی را تصویب بکنیم (احسنت) عرض دیگری ندارم.

رئیس- آقای زهتاب‌فرد تشریف بیاورید.

زهتاب‌فرد- با اجازه مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی امیدوارم در متن قرارداد به موقع خود که در مجلس عنوان خواهد شد به تفصیل نظر خودم را عرض بکنم (مهندس کمانگر- فرمایشات‌تان شنیده می‌شود) تشکر می‌کنم بنده همان طور که همکاران محترم یادآور شدند لازم می‌دانم دولت جناب آقای هویدا و شخص جناب وزیر اقتصاد و سایر همکاران صدیق فعال و دوراندیش را که در مسیر توفیق خدمتگزاری به شاهنشاه معظم و ملت نجیب ایران قرار گرفته‌اند تبریک و تهنیت بگویم نسل جوان واقعاً مفتخر است در عصری زندگی می‌کند نسل جوان فعلی ایران که رهبری آن به عهده شخص شاهنشاه آریامهر رهبر داهی ما است توفیقی که امروز نصیب ملت ایران شده من درباره آینده امیدبخش آن فعلاً نمی‌خواهم صحبت کنم و این نکته را فعلاً می‌خواهم بگویم که آنچه برای ما مهم است این نیست که فردا صدها هزار نفر از بیکاران‌مان به کار مشغول خواهند شد این مهم نیست برای ما که فردا اقتصاد ما شکوفا خواهد گردید و سرمایه‌های نهفته مجدداً به کار خواهد افتاد درست است که ما قیافه‌های فردا را فوق‌العاده روشن می‌بینیم درست است که ما متوجه عواقب نیک عقد این قرارداد هستیم اما آنچه برای ما مهم است عقد این قرارداد در یک شرایط به خصوص آقایان بهتر می‌دانید که ما در ۲۴ سال گذشته چه روابطی با دولت بزرگ همسایه شمالی خود داشتیم ما با دولت شوروی دو هزار

کیلومتر هم مرز هستیم گذشته تلخ و شیرین با هم داشته‌ایم زدی ضربتی، ضربتی نوش کن با هم داشته‌ایم اما خوشحالیم که مرور زمان و گذشته نشان داد که ملت ایران به رهبری شاهنشاه آریامهر همیشه خواستار صلح و خواستار صفا و خواستار صمیمیت و خواستار همکاری با تمام ملل به خصوص با همسایه بزرگ نیرومند شمالی است (صحیح است) آنچه برای ما مهم است این نکته است این نکته افتخارآمیز است که بعد از یک گذشته تلخ و شیرین در چنین موقعیت یک چنین قراردادی را منعقد کردیم و امروز نسل جوان واقعاً به آن مباهی است ملت ایران مظهر حسن نیت است مظهر گذشت است مظهر فداکاری است آنچه ما می‌خواهیم آرامش و آسایش و خوشوقتی ملت خودمان است من یک خاطره کوچکی عرض کنم در بیست و یک سال پیش که من اولین آذربایجانی بودم که از تبریز تبعید شدم بگذارید این حقایق را خیلی لطیف و رقیق بگویم و رد بشوم که بدانیم امروز در چنین محیطی با چنین افکاری این ملت با یک بزرگواری دست دوستی به طرف شوروی دراز می‌کند در بیست و یک سال پیش که من اولین آذربایجانی بودم یا لااقل جزء آن عده از آذربایجانی بودم که به تهران تبعید شدم بعد از این که شش ماه رفتیم در جبهه مسلحانه جنگیدیم بعد از آنکه شوروی‌های آن روز برادر چهل و نه ساله مرا دزدیده‌اند بعد از این که آمدم در تهران جمعیت جبهه نجات آذربایجان را تشکیل دادم و از سناتور سپهبد امیر احمدی وزیر جنگ سه هزار تفنگ گرفتم و دسته چریک راه انداختم تا موقعی که روز بیست و یک آذر بیست و پنج و رفع سوء‌تفاهم شد اولین تلگرافی که به استالین مخابره شد از طرف من زخم خورده، من زخم دیده، من برادر از دست داده، من سرپرست هفت سر عائله یتیم، من به جبهه رفته بود که روز بیست و یک آذر بیست و پنج به عنوان رهبر جمعیت نجات آذربایجان مخابره کردم که در روز بیست و دو آذر ۲۵ در روزنامه کیهان و اطلاعات منتشر شد من در آن روز نوشتم و تلگراف کردم حالا که رفع سوء‌تفاهم شده است با کمال مسرت ملت ایران به طرف ملت و دولت شوروی دست دوستی دراز می‌کند و امیدوارم هیئت حاکمه شوروی بیش از پیش به روح صلح‌خواهی و به عرق ملی ایران و ایرانی احترام بگذارد امروز خوشبختانه بعد از ۲۵ سال ما عملاً ثابت کردیم که همان خواهان صلح و همان پرچمداران صلح هستیم (مهندس عطایی- آنها هم سیاست‌شان عوض شده و هم دولت‌شان) آنچه عوض نشده است سیاست ایران است و عظمت ایران است و اعتلای ایران است که ما خواهان آن هستیم و نهایت خوشحالیم که ما را درک کردند آن روز آن توفیقی که نصیب شد آن توفیق تصادفی نبود بیست و اندی سال است رهبر ما جاده‌کوبی می‌کند برای رسیدن به این اهداف مقدس (صحیح است) مسئله عقد قرارداد ذوب‌آهن یکی‏ از مسایل ایران است ما بار دیگر مسرت و خوشوقتی خود را از عقد این قرارداد ابراز می‌داریم و امیدواریم همان طور که امروز یک موج شادی در عموم ملت ایران چه آنهایی که در داخل هستند و چه آنهایی که در خارج هستند ایجاد شده است و برای همیشه به تمام دنیا اعلام کنیم ما سیاه و سفید و سرخ و آبی و کوتوله و دراز نمی‌شناسیم ما آنچه می‌شناسیم منافع ملت ایران است و هر کس در این راه پرافتخار گام بردارد ما دست دوستی به سویش دراز می‌کنیم و از هیچ طناب سرخ و سیاهی هم ملت ایران با رهبری شاهنشاه وحشت نخواهد داشت تز ما تز شاهنشاه است و راه ما شاه‌راه است (احسنت)

خیلی معذرت می‌خواهم این را با اجازه جناب آقای دکتر امین عرض می‌کنم درباره کارخانه ماشین‌سازی در آذربایجان که در تبریز باید نصب شود و عده‌ای را که آقای وزیر اقتصاد دادند از خاطره هیچ آذربایجانی بیرون نمی‌رود.

رئیس- آقای مهندس بهبودی بفرمایید.

دکتر مهندس بهبودی- به عنوان اقلیت متشکل و مخالف و منتقد دولت این افتخار به من دست داده که امروز صحبتی بکنم بدیهی است فوریت لایحه مطرح است و انشاءالله به زودی از کمیسیون اصل مقاوله‌نامه برمی‌گردد و در جلسه علنی مطرح می‌شود و پس از طرح اگر مطالبی به نظر فراکسیون پارلمانی حزب مردم برسد در آن روز به عرض مجلس خواهد رسید ولی امروز من باید به دولت جناب آقای هویدا و خودمان خانم‌ها و آقایانی که زاییده

انقلاب مقدس شاهنشاه و مردم هستند و در اینجا جمع شده‌اند تبریک بگویم که بسیار بسیار مردمان خوش‌شانسی هستیم که به پیروی از نیات و به رهبری شاهنشاه آریامهر قدم‌های بزرگی در راه رفاه و آسایش و سربلندی این مملکت برداشته می‌شود که به علل این که ما انتخاب شده ملت هستیم و این آقایان هم برگزیده ما هستند در این تحول و این انقلاب مؤثر هستیم ما امروز با فوریت این لایحه موافق هستیم به علت این که هر روز که از تصویب این لایحه تقدیمی بگذرد و دیرتر انجام شود به ضرر اقتصاد مملکت می‌دانیم و برای اولین بار است که غیر از لوایح دفاعی و تأمینیه مملکت که اقلیت و اکثریت یکنواخت رأی می‌دهند در یک لایحه اقتصادی دولت اقلیت حزب مردم هم با آن موافق است و رأی موافق می‌دهد و این به علت عظمت طرح به علت اهمیتی است که در اقتصادیات آینده مملکت دارد (احسنت) ولی مسئله‌ای را که می‌خواستم از جناب آقای هویدا و دولت ایشان تقاضا کنم این است که از حالا همان طور که جناب آقای کیهان یغمایی فرمودند در فکر تربیت کارد باشند و از معاونان پارلمانی وزارت آموزش و پرورش استدعا می‌کنم که منعکس کننده نظریات مجلس در وزارتخانه متبوعه‌شان باشند این تحول صنعتی که در مملکت آغاز شده احتیاج به کادر دارد و این کادر، تربیتش حتی دیر شده است (صحیح است) از نظر اهمیتی که فراکسیون پارلمانی حزب مردم برای این لایحه قایل است و برای این که اصرار دارد که هر چه زودتر تصویب شود و ملت ایران از منافع آن بهره‌مند شود تقاضا کرده است که طبق ماده ۵۴ آئین‌نامه داخلی کمیسیون خاص تشکیل شود که این کار به سرعت انجام شود تقاضای فراکسیون را تقدیم مقام ریاست می‌کنم و تقاضا می‌کنم اکثریت محترم هم با ما همگام و هماهنگ شوند و اجازه بدهند آن کمیسیون تشکیل شود (یکی از نمایندگان- ماده ۵۴ آئین‌نامه چیست؟) در مواردی که لایحه مهمی که در چند کمیسیون باید طرح شود از نقطه نظر فوریت به درخواست پنج نفر یا بنا بر نظر ریاست کمیسیون خاصی تشکیل می‌شود که به این کار رسیدگی کنند.

رئیس- آقای دکتر مهذب بفرمایید.

دکتر مهذب- بعد از سال‌ها انتظار و امید و آرزو یعنی از روزی که ملت ایران به‌ایجاد صنایع ذوب‌آهن جدید در دنیا پی برد که مسلماً بیش از چهل سال است امروز لایحه تأسیس ذوب‌آهن به مجلس شورای ملی تقدیم گردید و به این خواسته و آرزوی دیرین ملی پس از سال‌های دراز انتظار پاسخ مثبت داده شد (صحیح است) و فصل جدیدی در تاریخ معاصر ملت ایران گشوده و همان طور که آقای مهندس بهبودی فرمودند ما واقعاً اشخاص بسیار خوشبخت و خوش‌شانسی هستیم که این لایحه در این دوره تقدیم مجلس شده برای ما خدمتگزاران نیز جای بسی مباهات است که شاهد موفقیت عظیم دوران تاریخ معاصر باشیم و ببینیم که چطور سنگ‌آهن به دست کارگران و متخصصین ایرانی به محصولات مختلف صنعتی مورد نیاز عموم تبدیل می‌شود تنظیم این قرارداد را که امروز به مجلس تقدیم شده نه تنها بنده بلکه مسلماً تمام همکاران اقلیت و اکثریت همان طور که توضیح دادند با فوریت آن موافق هستند و سعی می‌کنند این لایحه زودتر از تصویب نهایی بگذرد و هم ما شاهد باشیم و ببینیم شهر تاریخی و صنعتی اصفهان مرکز صنعت جدید ذوب‌آهن در این مملکت شده است و دیگر ما احتیاج نخواهیم داشت که آنچه تاکنون وارد کشور می‌شده وارد نماییم از وقتی که صحبت از انعقاد قرارداد جدید ذوب‌آهن شده تمام ملت ایران اعم از زن و مرد کارگر و کشاورز، پیشه‌ور و صنعتگر همه و همه پیش از پیش به شاهنشاه خود دعا می‌کنند و سعادت و سلامتی او را در هر کجا که هست از خداوند می‌خواهند چه اوست که با تحقق بخشیدن به آمال ملی فصل جدیدی در تاریخ سلاطین بزرگ ایران باز کرده است بنابراین بنده با همین مختصر به این دولت و بخش و به شخص هویدا که زحماتش از هر لحاظ به خصوص از این جهت که بر همه هویدا است به وزیر اقتصاد و افراد دیگری که در این راه کوشش کرده‌اند تبریک می‌گویم و معتقدم

هر چه زودتر این قرارداد باید به تصویب نهایی برسد تا ما یک قدم به تحقق آمال ملی نزدیک‌تر شده و از این لحاظ نه تنها بنده بلکه تمام همکاران محترم با فوریت آن موافقت خواهند فرمود (احسنت).

رئیس- نظر دیگری در فوریت لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) رأی می‌گیریم به فوریت لایحه خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (عموم نمایندگان برخاستند) به اتفاق آرا تصویب شد، آقای نخست‌وزیر بفرمایید.

نخست‌وزیر- در اینجا می‌خواهم هم از اکثریت موافق منتقد متشکل و هم از اقلیت مخالف منتقد متشکل و هم از دوستان نمایندگان منفردین تشکر کنم (پاینده- از آنهایی هم که فرصت گفتن پیدا نکردند تشکر کنید) در جملات و کلماتی که راجع به اینجانب و دولت فرمودید مسلماً همه در اینجا برای تعالی ایران هم‌صدا و موافق هستند (صحیح است) در این روزی که همه ما نیایش می‌کنیم برای سلامتی شاهنشاه‌مان (صحیح است) و وجه مشترک تقدیم لایحه به مجلس از طرف یکی از نمایندگان گفته شده بنده هم از این فرصت استفاده می‌کنم که در فرمایشاتی که کردند ما هم شریک باشیم، در اینجا خیلی صحبت از شعر و شعرا شد در موقعی که وارد مجلس می‌شدم در کریدور آقای دکتر عدل خودمان راجع به شعر صحبت کردند و چند بیتی که گفته بودن برای اینجانب خواندند مسلماً راجع به روابط ما با دولت شوروی نکاتی گفته شده بدیهی است روابط ما روی احترام متقابل و توسعه اقتصادی که به نفع هر دو کشور باشد به طوری که گفته شده، گازی که به شوروی می‌رود امکان خواهد داد به شوروی که اقتصاد کشورش را توسعه بدهد ضمناً در برابر آن ذوب‌آهن به ما امکان خواهد داد که صنایع کشورمان را توسعه بدهیم ما به هیچ‌وجه ایدئولوژی به کشورمان نیاوردیم (صحیح است- احسنت). ما یک توصیه دوستانه بین دو کشور که هر دو اعتقاد و ایمان به همزیستی نه تنها همزیستی همکاری هم اعتقاد دارند با این قرارداد انجام دادیم در اینجا بنده باید عرض کنم که در روز سلام آغاز بیست و پنجمین سال سلطنت شاهنشاه قبل از این که شرفیاب بشویم با هیئت دولت حضورشان که تبریک عرض کنیم فکر می‌کردم چند کلمه‌ای عرض کنم و می‌خواستم که به شرف عرض برسانم که آن رئیس دولتی که در آغاز پنجاهمین سال سلطنت‌شان تبریک خواهد گفت رئیس دولت خوشبختی است چون آن روز ایران آباد و صنعتی و مرفه‌تری خواهد بود ولی بعداً فکر کردم که این نخست‌وزیر و این وزرا که امروز برای ساختمان آن ایران آباد زحمت می‌کشند اینها شانس‌شان بیشتر است (احسنت- آفرین).

رئیس- آقای مهندس بهبودی فرمایشی دارید بفرمایید.

دکتر مهندس بهبودی- بعد از این که من پیشنهاد تشکیل کمیسیون خاص را به مقام ریاست تقدیم کردم مقام ریاست بنده را احضار و فرمودند که طبق ماده ۵۳ آئین‌نامه‌ای که در اختیار مقام ریاست است کمیسیون خاص و کمیسیون مشترکی تشکیل خواهد فرمود و چون نظر فراکسیون پارلمانی حزب مردم با توضیحی که مقام ریاست دادند تأمین است یعنی این سرعتی را که در انتظار داشته با توجه به ماده ۵۳ آئین‌نامه انجام می‌شود این است که با اجازه همکاران فراکسیون پارلمانی پیشنهادم را پس می‌گیرم و ضمناً از آقای نخست‌وزیر در ژستی که گرفتند و از کارمندان و سایر آقایانی که در این جریان ذی‌سهم بودند اسم بردند بنده صمیمانه تشکر می‌کنم برای اولین بار در تاریخ مشروطیت چنین اقدامی شده متشکرم عرض دیگری ندارم.

رئیس- لایحه طبع و توزیع می‌شود و به کمیسیون‌های مربوط که به طور مشترک تشکیل می‌شود فرستاده خواهد شد.

۵ـ طرح سؤال آقای دکتر الموتی راجع به انجمن‌های شهر و جواب آقایان نخست‌وزیر و معاون وزارت کشور

رئیس- سؤال آقای دکتر الموتی از وزارت کشور مطرح است. آقای دکتر الموتی بفرمایید.

دکتر الموتی- بنده خوش‌وقت هستم موقعی سؤال بنده مطرح می‌شود که جناب آقای نخست‌وزیر و وزرا تشریف

دارند، چون مسئله سؤال، سؤال مهمی است که مربوط به انجمن شهر است آقای دکتر جعفری شما هم از این نوع گرفتاری‌ها دارید (دکتر جعفری- همه دارند) جناب آقای نخست‌وزیر تشریف بردند در مجلس سنا در جلسه خصوصی برای مشکلات تهران مذاکره کردند مشکل پیدا کردند بنده می‌خواهم خدمت‌تان عرض کنم که شهرستان‌ها هزار مشکل دارند اگر بخواهم صورت بدهم خواهید دید که مشکلات عدیده خواهند داشت خوشبختانه در شرایط فعلی مملکت که در اثر رهبری شاهنشاه پایه‌های دموکراسی ما در اعماق روستاها پایه‌گذاری شده دولت باید توجه بیشتر به دهات و شهرستان‌ها داشته باشد (صحیح است) جناب آقای هویدا می‌خواهم به اطلاع جنابعالی برسانم سؤالی که بنده کرده‌ام در مورد انجمن شهر است و کارهایی است که شهردارهای انتصابی در این چند سال در شهرستان قزوین کرده‌اند در این چند سال اخیر عده زیادی از انجمن‌های شهر را منحل کردند چون مردمان نابابی بودند ولی متأسفانه در وزارت کشور آنهایی که با تشکیل انجمن‌های شهر نظر خوبی نداشتند و شاید به قول جنابعالی نتوانسته بودند برای خودشان کاری داشته باشند اینها این تز را ایجاد کردند و یک حسن بدبینی نسبت به انجمن‌های شهر ایجاد کردند در حالی که به نظر من هر اندازه انجمن شهر بد کار کند شهردار انتخابی بد کار کند مسلماً شهردارها انتخابی بهتر از شهردار انتصابی کار خواهد کرد (صحیح است) یک شهردار انتخابی ناچار است خوب کار کند چون باید بین مردم زندگی بکند در یک شهری که ساکن است و این شهردار نمی‌تواند سوء‌استفاده بکند مردم از آن شهر بیرونش می‌کنند ولی یک شهرداری که حکم می‌گیرد و می‌رود آنجا نمونه‌اش همان است که خودتان او را خوشبختانه تعقیب کردید خود وزارت کشور تعقیب کرد، شهرداران قزوین نه تنها تمام پول‌های شهر را با مقاطعه کار بند و بست کرده و از بین بردند بلکه حتی روز حرکت اسناد و مدارک را برداشته و برده‌اند خوشبختانه وزیر مشاور آقای دکتر یگانه در شهر قزوین تشریف داشتند و آمده بودند شهردار می‌گفت بنده نمی‌دانم این شهرداری چقدر بدهکار است برای این که هر روز یک سفته‌ای به امضای شهردار سابق که مخفی است و در جیبش هست می‌آید و تمام عواید شهر قزوین را می‌برند این نامه را برای‌تان می‌توانم بخوانم یکی از نامه‌هایی است که مردم نوشته‌اند: «پس از انحلال انجمن شهر قزوین در تیرماه ۴۲ موجودی زمان انحلال و بودجه ۴۳ شهرداری قزوین در حدود هفده میلیون و سیصد هزار تومان بود که باید ۴۰ درصد یعنی هفت میلیون تومان صرف عمران شود ولی تمام پول‌ها از بین رفته و متأسفانه هیچ کاری انجام نشده است یک قرارداد آسفالت دو میلیون تومانی و یک قرارداد آسفالت سه میلیون تومانی بسته‌اند که اصلاً هیچ‌گونه آسفالتی وجود ندارد تمام این موجودی شهرداری از بین رفته حتی بر طبق یکی از این نامه‌ها شهرداران اعزامی قراردادی بستند که درآمد سال‌های آینده شهر قزوین هم از بین خواهد رفت یعنی این مقدار سفته‌هایی که نتوانستند وصول بکنند می‌رسد.» از آقای دکتر یگانه سؤال بفرمایید چون ایشان آمده بودند دادستان شهر رئیس دادگستری، فرماندار، شهردار که آقای وزیر مشاور تکلیف ما را معین کنند ما اصلاً برای کاری که در شهر انجام نشده چند میلیون تومان داده‌ایم بسیار خوب اما بابت درآمد آینده‌مان نگران هستیم برای این که آنها مهر شهرداری را برداشته‌اند و برده‌اند و مرتب سفته امضا می‌کنند و مخفی هم هستند و تحت تعقیب دیوان کشور حتی ایشان فرمودند چطور می‌شود مگر ممکن است یک شهر این طور باشد (مصطفوی نائینی- از خصایص قزوین است) شما چون مدیر کل انجمن شهر بودید خوب واقفید آن شهردارها جناب آقای مصطفوی بعضی‌های‌شان خیلی خوب هستند ولی بنده از جمله اشخاصی هستم که معتقدم باید کار مردم را به دست مردم سپرده (صحیح است) آقای سراج حجازی تشریف دارند به قدری اینها افتضاح کرده‌اند که خود وزارت کشور مجبور شد اینها را تعقیب بکند الان شاکی خود وزارت کشور است ولی از این راه جناب آقای نخست‌وزیر پولی عاید شهر قزوین نمی‌شود پول مردم را خورده‌اند و رفته‌اند وقتی که انجمن شهرداری بود رقمش هست اینها آمده‌اند بودجه ۱۸ میلیون ریالی شهرداری قزوین را به هشتاد و پنج

میلیون ریال افزایش داده‌اند بدون تحمیل‏ به مردم یعنی میزان وصولی را از کارخانه می‌کرده و دیگران اضافه کرده‌اند دو سال اینها آنجا بودند دو تا هشت میلیون تومان یعنی تقریباً هفده میلیون تومان وصول کرده‌اند انجمن شهر را منحل کرده‌اند و فاتحه آن پول‌ها را هم خواندند سه شهردار پشت سرهم فرستادند حالا اینجا می‌گویند گذشته است ما را ول کنید از امروز بگذارید درآمد شهر را اداره کنیم که حتی وزارت کشور ناچار شد یکی از افراد محلی را به عنوان شهردار انتخاب بکند در صورتی که او را می‌بایستی انجمن شهر انتخاب می‌کرد همین آدمی که یک وقت رئیس انجمن بود آقای مصطفوی مرقوم فرموده‌اند در تیرماه ۴۲ که هفده میلیون ریال درآمد شهرداری قزوین بود همان موقع بود که بنده استعفا کردم راست است بنده خدمات جنابعالی را تقدیس می‌کنم ولی موجب نمی‌شود که بعضی از شهردارهایی که با کمال تأسف میلیون‌ها تومان دزدیده‌اند و خیال می‌کنند افرادی هستند که باید غارت بکنند آنها را نباید فراموش کرد بلکه باید تعقیب شوند و از نظر مردم مملکت محکومند (صحیح است) و من متشکر هستم که جناب آقای هویدا که وقتی نطق ایشان را می‌خوانم می‌بینم مردی هستند دموکرات آقای هویدا که می‌خواهد کار مردم را به مردم واگذار کند از خودتان این یادگار را بگذارید که در زمان نخست‌وزیری شما بگویند هویدا آمد کاری کرد که ذوب‌آهن ایجاد شد و این کار را هم کرد آقای نخست‌وزیر این خدمت شما ثبت خواهد شد بالاخره این تاریخ هست همیشه این خدمت شما با ارزش یاد می‌شود (دکتر سعید- و خیلی کارهای دیگر) البته کارهای دیگر هم هست ولی بگذارید این کارهایی که ما الان یادآوری می‌کنیم انجام شود این شهر تهران انجمن شهر می‌خواهد خیلی متشکر می‌شویم توضیحاتی بفرمایید که اقلاً ما روشن بشویم.

رئیس- آقای نخست‌وزیر فرمایشی دارید بفرمایید.

نخست‌وزیر (امیر عباس هویدا)- بنده نمی‌دانم این چند جمله‌ای که اینجا عرض می‌کنم جوابی باشد برای فرمایشات دوست عزیزم ولی باید اذعان کنم اصول دموکراسی ایجاب می‌کند که با تمام مشکلاتی که ممکن است یک انجمن شهر داشته باشد ما بگذاریم انجمن شهر را مردم انتخاب بکنند (صحیح است) بدیهی است که ما یک میز را رنگ می‌زنیم بلافاصله دست‌مان را روی میز بگذاریم و بگوییم که چرا دست‌مان رنگی شد ولی خوب صبر نمی‌کنیم تا این رنگ خشک شود خیال می‌کنیم اگر اشکالاتی داشته باشد انجمن باید صبر و حوصله داشت مسلماً مردم هم اگر شکایتی دارند باید از انجمن شهر شکایت کنند ولی در این قسمت شاید اشتغال ما در قسمت‌های دیگر زیاد بوده و به این کار رسیدگی نشود ولی بنده اینجا می‌خواهم همان طوری که راجع به ذوب‌آهن قولی دادم یک قولی هم راجع به انجمن شهر بدهم امیدوارم سال ۱۳۴۵ سالی باشد که ما انجمن‌های شهر و حتی انجمن شهر تهران را شروع بکنیم و به طرف انجمن‌های ایلاتی و ولایتی هم برویم (احسنت).

رئیس- آقای دکتر الموتی توضیحی دارید؟

دکتر الموتی- در مورد کلیات سؤال بنده آقای نخست‌وزیر فرمایشاتی فرمودند اجازه بفرمایید آقای معاون وزارت کشور در مورد اصل سؤال توضیحاتی بفرمایید.

رئیس- آقای سراج حجازی بفرمایید.

سراج حجازی (معاون وزارت کشور)- بنده قبلاً تشکر می‌کنم که جناب آقای دکتر الموتی دوست عزیزم که گاه‌گاهی مطالبی عنوان می‌فرماید که برای ما این توفیق دست می‌دهد که از دستورات و راهنمایی نمایندگان محترم استفاده کنیم (احسنت) سؤالی که ایشان فرمودند راجع به دو قسمت است یک قسمت راجع به وضع شهرداری قزوین است که متأسفانه پیش‌آمدی کرده است که یک عده مردمی که واقعاً شایستگی هیچ کاری را نداشته‌اند این سمت را پیدا کردند (احسنت) واقعاً جای تأسف است که می‌گوییم وقتی از قومی یکی بی‌دانشی کرد نه که را منزلت ماند و ندمه را چون عملی شده است در شهرداری قزوین

و ما می‌بایست نظارت بکنیم و نظارت هم کردیم و دیدیم که تو هم این می‌رود که کارهایی شده است و چون ما تا مطلبی را ندانیم که قطعی شده است اتهامی به کسی نمی‌دهیم بازرس فرستادیم و دیدیم واقعاً سائقه؟ این است که سوءاعمالی شده است و به مقامات قضایی احاله کردیم و خوشوقتیم که به وسیله مقامات قضایی تحت تعقیب قرار گرفت و در چه مرحله‌ای است؟ نه در صلاحیت بنده است و نه در صلاحیت آقای ولی آنچه که می‌توانم عرض کنم این است پرونده آنها تنظیم شده است و تعدادی از آنها در زندان هستند و تعدادی با وجه‌الضمان سنگین آزادند ولی در قید قضایی هستند با این ترتیب ملاحظه می‌فرمایید وزارت کشور وظیفه‌ای که داشته احاله امر به دادرسی بوده و امیدوارم آنهایی که بد بوده‌اند روسیاه و آنها که بی‌گناه هستند روسفید از زندان دربیایند و ما هم نمی‌گوییم که آنها هم بد هستند ولی همین قدر که بدکاران را باید تعقیب کرد باید اشخاص خدمتگزار را هم تشویق کرد که بدانند بین خوب و بد فرقی هست و باز هم بنده همان طور که عرض کردم مجامله و تعارف نبود این مطلبی که فرمودید مطالعه کردم کاملاً صحیح بود و آنها را تحت تعقیب قرار دادند و امیدواریم که جای نگرانی نمی‌باشد و کسی که بد کرده است مجازات خواهد شد و تصور می‌کنم در مورد این سؤال مربوط به قزوین قانع شده باشید و اگر لازم باشد آقای وزیر دادگستری بهتر می‌توانند بگویند پرونده امر در چه حال است و شاید ایشان هم نتوانند بگویند چون در مرحله بازرسی است و بازرس را کسی حق ندارد کنترل بکند ولی اطمینان می‌دهم که جداً تعقیب می‌شود اما راجع به تشکیل انجمن چون جناب آقای نخست‌وزیر قول دادند و عملاً هم دیده شده است که اقوال ایشان صورت عمل پیدا می‌کند امیدوارم در سال بعد در سال ۴۵ انجمن‌های شهر تهران و سایر شهرها تشکیل شود بنده خودم از اشخاصی هستم که طرفدار تشکیل انجمن هستم و این را تعارف نمی‌کنم روزی که به امر اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر افتخار مأموریت در یک منطقه‌ای از ایران پیدا کردم اولین کاری که مکردم مبادرت به تشکیل انجمن‌های شهر نمودم نمایندگانی که آنجا بودند و امروز هستند شاهد هستند بنده تشکیل انجمن‌های اصفهان و نائین را شروع کردم (مصطفوی- صحیح است) و در مورد نائین تشکیل شده است ولی در مورد اصفهان با مشکلاتی مواجه شد با کمال حسن نیتی که اهالی اصفهان داشتند و باید حضور مبارک‌تان اذعان بکنم هیچ کس سنگی و سدی در راه پیشرفت نبود ولی این قانون به قدری پیچیده و درهم بود که در تغییر و تفسیر آن به مشکلات برمی‌خوردم ملاحظه بفرمایید در انجمن‌هایی که معلوم نیست چه کسی باید بیاید رأی بدهد در چه راهی می‌رود همین مشکلات فراهم می‌شود با مجاهدت‌هایی که بنده کردم اسلاف بنده هم نتوانستند توفیق به دست بیاورند که این انجمن‌ها را تشکیل بدهند ملاحظه می‌کنید عیب کار در قانون است و همان طور که جناب آقای نخست‌وزیر فرمودند و بنده هم وقتی این سمت را پیدا کردم او امر اکیدی که شاهنشاه آریامهر فرمودند که واگذاری کار مردم به مردم بود روی همین دستور کوشش به تشکیل انجمن نمودم ولی متأسفانه توفیق حاصل نکردم به واسطه نقص قانون و به وزارت کشور هم عرض شده است و به همین منظور آمدیم گفتیم قانون را تکمیل کنیم قوانینی بوده است در ادوار مختلف و حکومت‌های مختلف داده شده است و اینها با هم تضاد داشته است الان من باید از کمیسیون کشور نهایت تشکر را بکنم چون تعدادی از اعضای آن که از اعضای عالیرتبه وزارت کشور هستند و وقتی که مصدر کار بوده‌اند خدمات شایانی کرده‌اند جناب آقا روحانی به عنوان ریاست کمیسیون و آقای مصطفوی به عنوان مخبر کمیسیون کشور که الان هفته‌ای سه جلسه تشکیل می‌دهند راجع به این لایحه و طرح‌هایی که از طرف نمایندگان محترم داده شده و پیشنهاداتی که داده شده همه اینها را تلفیق کرده‌ایم مطالعه کرده‌ایم و حالا داریم قانون جامع و کاملی تهیه می‌کنیم و مخصوصاً پلی کپی آن را فرستاده‌اند برای آقایان و خانم‌ها تا نظراتی که دارند مرحمت کنند چون این لایحه یک شوری است بنده استدعا می‌کنم در مجلس آناً اینجا اگر نمایندگان نظراتی بدهند بنده اگر قبول نکنم ممکن است باعث کدورت شود و بنده اگر قبول کنم و بدون رسیدگی تصویب شود و مورد بحث قرار نگیرد ممکن است زیان آور باشد چون ما قصدمان مهاجه

و احتیاج نیست قصد ما این است که به یک مقصد صحیح برسیم نظری که جناب آقای نخست‌وزیر فرمودن ناظر این است که می‌توانیم بگوییم شخص نخست‌وزیر و تمام دستگاه‌های دولت ما بلند انجام شهر را تشکیل بدهند جناب آقای دکتر الموتی زیرا نفعی برای وزارت کشور در کار نیست چه نفعی برای وزارت کشور که کاری را به عهده بگیرد بدون این که بتواند کاری بکند وجوهی که به شهرداری‌ها فرستاده می‌شود از این وجوهی است کاری که تصویب می‌شود و نمی‌شود خدای نکرده موجب توهمی گردد کاری که برای وزارت کشور انجام نمی‌دهند و جز زحمت چیزی نیست پس ما عقیده داریم که انجمن باید تشکیل شود چون امر شاهنشاه است که کار مردم به دست مردم واگذار گردد امر شاهانه است بنابراین ما قصد داریم کار را انجام بدهیم ولی ما تجربه‌ای داریم ما مشاهده کردیم با این قانونی که عرض کردم و تجربه کرده‌ایم این قانون کافی نبود و امیدوارم این قانون که در دست اقدام است و بنده از محضر تمام آقایان استدعا و استرحام می‌کنم که این قانون را مطالعه بکنند و نظراتی را که دارند به کمیسیون مرحمت بفرمایند که در مجلس و در جلسه علنی آنی‌الخلقه پیشنهاد نشود که اگر بنده قبول نکنم بد باشد و اگر آقایان خدای نخواسته بدون مداقه و توجه تصویب بکنند زیان‌آور باشد این است که از حالا شاید تا ده روز دیگر که تلفیق تمام این مواد می‌شود بنده از مقام ریاست کمیسیون تقاضا دارم که پلی کپی شود و در دسترس آقایان قرار بگیرد و آقایان نظریات‌شان را بدهند و ما آنچه می‌خواهیم نظریات آقایان است و می‌دانیم که آقایان هیچ نظری جز رفاه حال مردم ندارند و به این هم ما واقف هستیم و لازم است که امر شاهنشاه در واگذاری کار مردم به مردم اجرا گردد بالاخص که ایران در آن یک جریانی است و ملاحظه می‌فرمایید یک تحول بزرگی شده است مملکت ما در مسیر این تحول عظیم قرار می‌گیرد این شهرها باید در مسیر این تحول و با این تحول جلو برود ما نمی‌خواهیم آنجا را تحت نظر خودمان قرار بدهیم و یا خدای نکرده پیشامدی شود که مشابه شهر قزوین باشد اکثراً این شهرداری‌ها که منحل شده است یک سؤالی از جناب آقای نخست‌وزیر در مجلس سنا کردم سؤال کردند که انجمن شهر تهران چرا تشکیل نمی‌شود آقای نخست‌وزیر فرمودند که یک بیستمش را بنده مسئول هستم و نوزده بیستم را دیگران بدهند خود اشخاصی که متصدی کار بودند پس همه تقصیر بگردن آقای هویدا نیست قبلاً اشخاصی بودند مسئول امور بودند و حالا هم امیدوارم با کمک و مساعدت آقایان در تهیه این قانون موفق شویم چون اگر این قانون بد باشد دوباره انجمن‌های شهر ما نمی‌تواند تشکیل شود اگر آقایان عنایت و توجه بفرمایند که این قانون، قانون جامع و مانعی باشد بنده فکر می‌کنم که مملکت دیگر از این موضوع خلاص شده و این رویه‌ای خواهد شد با این وعده‌ای که جناب آقای هویدا نخست‌وزیر دادند برای انجمن‌های ایالتی و ولایتی زیرا این پایه و اساس آن خواهد بود و بدون این قانون ما توفیق حاصل نمی‌کنیم باز هم بنده استدعا می‌کنم شما در این مورد توجه بیشتری بفرمایید با ما همکاری بفرمایید که یک قانون جامع و مانعی تهیه بکنیم. (احسنت- احسنت)

رئیس- آقای دکتر الموتی بفرمایید.

دکتر الموتی- آقای دکتر رشتی شما هم گفتار شهرداری و انجمن شهر در یزد هستید (مصطفوی نائینی- ایشان راحت شدند) راحت شدند؛ بنده از فرمایشات جناب آقای نخست‌وزیر و جناب آقای سراج حجازی تشکر می‌کنم و خوشبختانه این مسایل و این وعده‌ها در صورت جلسه ثبت می‌شود البته تشکر بنده از این جهت است که وعده این کار داده شده ولی اگر به استناد همین صورت جلسه در سال ۱۳۴۵ که قرار است این انجمن‌ها و به قول ایشان انجمن‌های ایالتی و ولایتی تشکیل می‌شود تشکیل نشد ما بایستی دو مرتبه نه تنها سؤال را تکرار و تجدید بکنیم بلکه باید به سایر وظایف پارلمانی خودمان عمل بکنیم مطالبی که فرمودند خوشبختانه در شهرداری قزوین آقایان ملاحظه می‌فرمایند که مورد تأیید خود آقایان است (صحیح است) ولی من اینجا به عرض آقایان همکاران گرامی خودم می‌رسانم روزی که این شهردارها منصوب شدند آنها را نمی‌شناختیم ولی همکاران پارلمانی خودمان تذکر

دادند که این شهرداری که به قزوین رفته درد است بنده عین این مطلب را به آقای وزیر کشور و آقای سراج حجازی عرض کردم البته آقایان هم حق دارند به هر گفته‌ای تا رسیدگی نکنند نمی‌شود رسیدگی کنند اینها شهردارهای اتمی بودند مهلت ندادند با این که عمرشان خیلی کوتاه بود به سرعت درآمد شهر را بلعیدند امیدواری ما این است که دیگر این وضع تکرار نشود جناب آقای سراج حجازی به نظر من باز برای مردم کافی نیست پول شهرداری رفته شهردار هم دیوان کیفر است بسیار خوب این هفده میلیون که خورده‌اند تکلیفش چیست؟ ما که نمی‌توانیم وصول کنیم پول و درآمد شهرداری از بین رفته او را هم حبس کرده‌اند البته مجازات خوب است باید هم مجازات شوند ولی یک فکری بفرمایید به خدا این شهردارهای بد که به شهرستان‌ها می‌روند به تمام اقدامات عمرانی کشور لطمه می‌زنند (صحیح است) کار شهرداری به قول معروف ویرین شهر است اگردر شهر تهران شهردار خوب داشته باشد شهر قشنگ است تمام کسانی که از داخل و خارج می‌آیند این شهر را قشنگ می‌بینند ولی وقتی یک شهردار ناصالح و نالایق و دزدی بود تمام شهر را از قشنگی و زیبایی می‌اندازد (صادق احمدی- در مورد فرماندارها هم بفرمایید آقای دکتر الموتی) بله متأسفانه در مورد فرماندارها هم همین گرفتاری است به هرحال به نظر بنده توضیحاتی که آقای نخست‌وزیر و آقای معاون وزارت کشور دادند از نظر سؤال برای بنده کافی بود سال آینده باز هم در خدمت‌شان هستیم همین سؤال و همین مطالب هست و باز هم تکرار خواهد شد ولی یادتان نرود که در سال ۴۵ تمام انجمن‌های شهر را تشکیل بدهید انجمن‌های ایالتی را هم تشکیل بدهید آقای حبیبی هم نوشته‌اند بفرمایید شهردارهایی که از طرف مردم انتخاب می‌شوند بهتر هستند از شهردارهای انتصابی مسلماً آقای حبیبی شهردارهای انتخابی بهتر هستند این تردید ندارد این یک نامه‌ای است از اصفهان آقای امیرقلی امینی که مرد موجهی است نوشته است تو را به خدا در مجلس بگویید انجمن‌های شهر را تشکیل بدهند امر مردم را به خودشان واگذار بکنند مردم اشتباه نمی‌کنند اگر هم اشتباه کردند خودشان خیلی زود اصلاح خواهند کرد از روزی که انجمن شهر در اصفهان تعطیل شد وضع اصلاحات و کارهای عمرانی شهر اصفهان برهم خورد (یک نفر از نمایندگان- همه جا همین‌طور است).

ارسنجانی- شهردار اصفهان بسیار شهردار خوبی است.

دکتر الموتی- اعلیحضرت همایونی رئیس مملکت ما کراراً فرموده‌اند کار مردم به دست مردم (یک نفر از نمایندگان- پس چرا نمی‌دهند) سمبل و نمونه کار مردم به دست مردم انجمن شهر و انجمن ده است (صحیح است) اگر در چند نقطه بد عمل کردند تعقیب کنید و مجازات بکنید ولی اصل را زیر پا نگذارید بنده دیگر عرضی ندارم چون آقای رئیس اخطار کردند که وقت بنده تمام شده است (احسنت).

۶- تقدیم دو فقره اصلاح بودجه به وسیله معاون وزارت دارایی‏

رئیس- آقای قوام‌صدری فرمایشی دارید بفرمایید.

قوام صدری (معاون وزارت دارایی)ـ با اجازه مقام محترم ریاست دو تقاضای اصلاح بودجه است یکی مربوط به انیستیتو مالاریالوژی و یکی هم مربوط به سازمان بنادر و کشتیرانی که تقدیم مجلس محترم می‌شود و استدعا می‌کنم که در کمیسیون بودجه مطرح شود.

رئیس- به کمیسیون‌های بودجه فرستاده می‌شود.

۷- أخذ رأی نهایی و تصویب لایحه قانونی واصله از مجلس سنا راجع به تأدیه فوق‌العاده افسران و افراد پلیس راه و ابلاغ به دولت‏

رئیس- لایحه راجع به تأدیه فوق‌العاده افسران و افراد پلیس را که از مجلس سنا رسیده است برای أخذ رأی نهایی قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

ماده واحده- به دولت اجازه داده می‌شود که از محل بودجه وزارت راه به افسران پلیس راه روزانه یک صدو پنجاه ریال و به افراد پلیس راه که حداقل دارای دیپلم کامل متوسطه باشند روزانه یک صد ریال برای هر روز خدمت در

خارج از شهر تاریخی که پلیس راه تابع مقررات استخدامی نیروهای مسلح شاهنشاه گردیده است پرداخت نماید.

لایحه قانونی بالا مشتمل بر ماده واحده در جلسه روز دوشنبه چهارم بهمن ماه ۱۳۴۴ هجری شمسی به تصویب مجلس سنا رسید.

رئیس مجلس سنا - مهندس شریف امامی‏

رئیس- این لایحه به همان ترتیبی که در مجلس شورای ملی به تصویب رسیده در مجلس سنا تصویب شده است که نسبت به آن با ورقه أخذ رأی می‌شود.

(اسامی نمایندگان به تریتب آتی وسیله منشی در محل نطق اعلام و أخذ رأی به عمل آمد)

آقایان: دکتر یزدان‌پناه- دکتر کلالی- مهندس کمانگر- مهندس ریاحی- دکتر زعفرانلو- مصطفوی نائینی- دکتر عدل طباطبایی- دکتر حاتم- دکتر عدل- دکتر الموتی- جهانگیری- مهندس والا- دکتر جعفری- دکتر خطیبی- مهندس ارفع- ارسنجانی- موسوی ماکویی- میرافضل- مهندس مالک- سیفی- حق‌شناس- دکتر غنی- قراچورلو- دکتر رضوانی- مهندس عطایی- کلانتر هرمزی- دکتر شفیع امین- مهندس اسدی سمیع- دکتر امامی- پزشکی- دکتر ضیایی- پاک‌ذات- صائبی- ادیب سمیعی- لفوطی- ابراهیمی- مهندس جلالی نوری- کورس- سلیمانی- روحانی- دکتر رشتی- دکتر پورهاشمی- ظفر- امیر احمدی- بانو جهانبانی- تهرانی- دکتر وحیدنیا- بختیار بختیاری‌ها- پاینده- کنگرلو- ساگینیان- دکتر حسینی- ریگی- سعید وزیری- دکتر رهنوردی- دکتر مبین- مهندس پروشانی- ذبیحی- بالاخانلو- زرگرزاده- دکتر مدنی- پژند- بدرصالحیان- مبارکی- امام مردوخ- پرویزی- دکتر اعتمادی- دکتر نجیمی- مهندس برومند- مهندس جلالی- سرتیپ‌پور- جهانشاهی- صدری کیوان- حاذقی- ملک‌زاده آملی- دکتر سامی‌راد- ایلخان- بانو تربیت- بانو ابتهاج سمیعی- میزاختایی- حکمت یزدی- متولی‌باشی- مهندس کیا- مهندس پرویز بهبودی- موسوی- بهادری- مهندس زنجانچی- مهندس کسرایی- رهبر- توسلی- مهندس صدقیانی- مهندس فیروز عدلی- مهندس معینی زند- مجید محسنی- شکیبا- جاوید- دکتر حکیم شوشتری- پورادبی- نوربخش- قاسم مرادی- تبریزی فهیمی- احتشامی- مهندس زرآور- مهندس اخوان- ثامنی- سرتیپ حکیمیان- دیهیم- فخر طباطبایی- دکتر غنی- کشفی- نصیری- رجایی- کمالوند- دکتر صالحی- کبیری- دکتر سعید- دکتر کیان- مهندس صائبی- نیری- مهندس ریاضی-عبدالحسین طباطبایی- اقبالی- ضابطی- شیخ‌الاسلامی- آموزگار- غلام نیاکان- دکتر صاحب‌قلم- دکتر بقایی یزدی- دکتر مهذب- صادق احمدی- زهتاب‌فرد.

(آراء مأخوذه شماره شد نتیجه به قرار زیر اعلام گردید).

آراء موافق ۱۲۴ رأی‏

آراء سفید به علامت امتناع ۸ رأی.

رئیس- لایحه با ۱۲۴ رأی موافق تصویب شد به دولت ابلاغ می‌شود.

موافقین آقایان: ملک‌زاده آملی- مهندس کیا- کسرایی- آموزگار- مهندس مالک- دکتر وحیدنیا- کنگرلو- دکتر حاتم- مهندس انصاری- مصطفوی نائینی- شیخ‌الاسلامی- ساگینیان- مهندس زنجانچی- دکتر امین- مهندس جلالی نوری- دکتر صاحب‌قلم- دکتر مدنی- دکتر عدل- مهندی پرویز بهبودی- رسول پرویزی- مهندس صائبی- دکتر سعید حکمت- اوزار- مجد- دکتر حکیم شوشتری- دکتر نجیمی- دکتر رضوانی- زرگرزاده- قاسم مرادی- توسلی- مهندس عدلی- کلانتر هرمزی- دکتر کلالی- کورس- دکتر عدل طباطبایی- مهندس کمانگر- قراچورلو- مهندس ارفع- حبیبی- موسوی ماکویی- ارسنجانی- سیفی- دکتر خطیبی- دکتر زعفرانلو- ختایی قلعه‌جویی- دیهیم- بانو تربیت- حق‌شناس- حیدر صایبی- نوربخش- دکتر کیان- مهندس معینی- پاک‌ذات- تهرانی- دکتر ضیایی- دکتر صالحی- ابراهیمی- کمالوند- سرتیپ حکیمیان- دکتر غنی- متولی‌باشی- مهندس ریاضی

ثامنی- مهندس صدقیانی- مهندس اخوان- دکتر سعید- رجایی- اقبالی- ضابطی طرقی- فهیمی- نصیری- جاوید- ادیب سمیعی- دکتر اعتمادی- دکتر حسینی- پاینده- پورادبی- جهانگیری- کبیری- لفوطی- محسنی مهر- مهندس معینی زند- میرافضل- امیراحمدی- بالاخانلو- دکتر رشتی- غلام نیاکان- کشفی- پزشکی- روحانی- امام مردوخ- ایلخان- دکتر الموتی- دکتر یزدان پناه- مهندس ریاحی- دکتر امامی خوئی- نیری- مهندس اسدی سمیع- تبریزی- ریگی- جهانشاهی- پژند- سلیمانی کاشانی- موسوی- مهندس پروشانی- فخر طباطبایی- مهندس زرآور- احتشامی- شکیبا- ذبیحی- سلطان احمدی- حاذقی- دکتر سامی‌راد- رهبر- حکمت یزدی- هیراد- بهادری- بهادری- بانو ابتهاج سمیعی- مهندس عطایی- صدری کیوان- مهندس برومند- مهندس جلالی- بانو جهانبانی- سعید وزیری- بدر صالحیان- دکتر رهنوردی- مبارکی- دکتر بقایی یزدی- دکتر مهذب.

ممتنعین- آقایان: صادق احمدی- بختیار بختیاری‌ها- دکتر پورهاشمی- دکتر جعفری- زهتاب‌فرد- عبدالحسین طباطبایی- ظفر- فخر طباطبایی- مهندس والا.

۸- اعلام وصول سه فقره لایحه قانونی اصلاحی از مجلس سنا

رئیس- لوایحی است از مجلس سنا رسیده برای اطلاع مجلس قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

ریاست محترم مجلس شورای ملی‏

گزارش کمیسیون شماره ۱ در خصوص لایحه شماره ۱۸/ ۳۰۳۹/ ۲۱۹۸۲- ۲۲/۹/۱۳۴۳ دولت راجع به لایحه قرارداد اقامت و دریانوردی بین دولت شاهنشاهی ایران و دولت فرانسه در جلسه روز شنبه ۹ بهمن‌ماه ۱۳۴۴ مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید.

اینک لایحه قانونی مزبور جهت تصویب آن مجلس محترم به ضمیمه ارسال می‌شود.

رئیس مجلس سنا - مهندس شریف امامی‏

رئیس- به کمیسیون‌های مربوط فرستاده می‌شود.

ریاست محترم مجلس شورای ملی‏

گزارش کمیسیون شماره ۲ در خصوص لایحه راجع به اصلاح ماده ۸۵ قانون استخدام نیروهای مسلح شاهنشاهی که طی مرقومه شماره ۳۱۲۶۷/ ۵۳۲ ل ق- ۲/ ۹/ ۴۴ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده است در جلسه روز شنبه ۹ بهمن‌ماه ۱۳۴۴ مطرح و مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید.

اینک لایحه قانونی مزبور که اصلاح شده به پیوست ارسال می‌شود.

رئیس مجلس سنا- مهندس شریف امامی‏

رئیس- برای رسیدگی به اصلاحات به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.

ریاست محترم مجلس شورای ملی‏

گزارش کمیسیون شماره ۲ در خصوص لایحه شماره ۷۵۰۰/ ۴۱۸۱- ۲۳/ ۴/ ۴۴ دولت راجع به فارغ‌التحصیلان آموزشگاه عالی درجه‌داری نیروی هوایی شاهنشاهی که طی مرقومه شماره ۳۱۲۶۵/ ۵۳۴ ل ق- ۲/ ۹/ ۱۳۴۴ از آن مجلس محترم به مجلس سنا ارسال شده بود در جلسه روز شنبه ۹ بهمن‌ماه ۱۳۴۴ مطرح و مورد شور واقع و به تصویب مجلس سنا رسید.

اینک لایحه قانونی مزبور که عنوان و عبارات ماده واحده آن اصلاح شده به پیوست برای تصویب مجدد ارسال می‌شود.

رئیس مجلس سنا - مهندس شریف امامی‏

رئیس- با اجازه همکاران برای رسیدگی به اصلاحات به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود و گزارش کمیسیون‌ها بعداً در مجلس مطرح خواهد شد

۹- اعلام دستور جلسه آینده- ختم جلسه‏

رئیس- در جلسه آینده علاوه بر لوایحی که از امروز باقی مانده سؤال آقای نیری از وزارت آبادانی و مسکن نیز در دستور خواهد بود با اجازه خانم‌ها و آقایان جلسه امروز را ختم می‌کنم جلسه آینده ساعت ۹ صبح روز یکشنبه خواهد بود.

(ده دقیقه بعد از ظهر جلسه ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی- مهندس عبدالله ریاضی

‏