مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ بهمن ۱۳۲۷ نشست ۱۴۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پانزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پانزدهم |
روزنامه رسمی کشور شاهنشاهی ایران
شامل: متن قوانین - تصویب‌نامه‌ها - صورت مفصل مذاکرات مجلس شورای ملی - سوالات - اخبار رسمی - فرامین - انتصابات - آیین‌نامه‌ها - بخش‌نامه‌ها - آگهی‌های رسمی
شماره تلفن: ۵۴۴۸ - ۸۸۹۴ - ۸۸۹۵ - ۸۸۹۶
سال چهارم - شماره ۱۱۶۰
مدیر: سید محمد هاشمی
۲شنبه ۱۸ بهمن ماه ۱۳۲۷
دوره پانزدهم قانونگذاری
شماره مسلسل ۱۶۶۹
مذاکرات مجلس شورای ملی
جلسه ۱۴۱
مشروح مذاکرات مجلس روز پنجشنبه ۱۴ بهمن ماه ۱۳۲۷
مجلس پنجاه و پنج دقیقه قبل از ظهر بریاست آقای رضا حکمت تشکیل گردید
فهرست مطالب:
- ۱- قرائت صورت مجلس
- ۲- بقیه استیضاح آقای رحیمیان
- ۳ - موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
۱- قرائت صورت مجلس
صوررت مجلس جلسه قبل را آقای فولادوند منشی بشرح زیر قرائت نمودند سه ربع قبل از ظهر روز سه شنبه دوازدهم بهمن مجلس بریاست آقای رضا حکمت تشکیل وصورت جلسه پیش قرائت شد اسامی غائیبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده‌است
غائبین بااجازه – آقایان: مهندس رضوی حسن اکبر دکتر اعتبار صاحب جمع سلطان العلماء دکتر فلسفی اورنگ ایلخان فرامرزی حسین وکیل شهاب خسروانی عباس اسکندری امامی اهری
غائبین بی اجازه - آقایان بیات دکتر بقائی تولیت سلطانی اخوان منصف ابوالقاسم بهبهانی ابوالحسن رضوی آصف ناصری بهار یمین اسفندیاری
دیر آمدگان با اجازه آقایان نراقی دکتر طبا مهندس هدایت دکتر اشتیانی بهزادی
دیر آمدگان بی اجازه آقایان محمد حسین قشقائی اشتیانی‌زاده آقاخان بختیاز محمد علی مسعودی مسعود ثابتی نیک پور دکتر امینی قهرمان خوئیلر اسدی باتمانقلیج
آقای دکتر راجی راجع بقاچاق خرمشهر وخروج عواید گمرک از کشور وسرقت پرونده کاظم محمدی شوشتری وقاچاق چای و گرفتن صندوقهای قاچاق درتهران وشهرستانهای دیگر مربوط بمعاملات محمدی و جعل فاکتور در گمرک خرمشهر که از سال ۱۳۲۱ تاکنون قریب چهل میلیون تومان عواید مملکت از بین رفته شرحی بیان داشته از آقای اکرمی کاشف فاکتورهای جعلی تقدیر نمودند همچنین راجع بکمیسیون ارز اشاره نموده گفتند چهار صد میلیون تومان نیز درانجا مورد سوء استفاده قرار گرفته‌است ونیز راجع بکشت تریاک وخساراتی که ازاین راه بمملکت وارد می‌شود شرحی ایراد واظهار عقیده نمودند که آقایان نمایندگان باید با یکدیگر متحد شوند ودرطریق حفظ مصالح مملکت خدمت کنند درینموقع صورتجلسات گذشته تصویب شد وآقای رحیمیان نخست در پاسخ بیانات آقای دکتر راجی گفتند باید اسامی حماة وسوءاستفاده کنندگان ذکر شود سپس بااشاره بجلسه پنجشنبه هفتم بهمن گفتند نطق آقای تقی‌زاده حاکی از آنست که تمدید امتیاز نفت قانونی نبوده وبنابراین ملت ایران آنرا برسمیت نمی‌شناسد وبعد بااشاره بمللی که اخیرا ازاد شده‌اند اظهار عقیده نمودند که برای گرفتن حقوق مغصوبه ایران باید فداکاری کرد سپس راجع بمسافرت خودبخراسان ومشاهده وضع اسفناک مردم آنسامان ومراجعت بتهران وانتشارات غرض امیزی که علیه ایشان نسبت بشاه وارتش داده‌اند شرحی بیان داشته گفتند سیاست‌های مغرضانه خارجی بوسیله افراد پست موجبات تزلزل این اساس رافراهم می‌کند تاتشکیلات لشکری وکشوری مملکت هنگام احتیاج وتمایل آنها از هم بپاشد چنانکه درشهریور بیست دیده شد ومعتقد بودند که از محبوبیت شاه درنظر مردم نباید کاسته شود ارتش نیز باید تکی بقانون باشد ووظائف خودرا انجام دهد.
آقای رحیمیان درین موقع باصل استیضاح خودپرداخته گفتند موضوع قاچاق وخسارت سنگینی که بمملکت وارد شده مربوط بوجود یک استادار چهارده ساله وواقف بجزئیات امور خوزستان است که دولت نیز نمی‌خواهد انرا تغییر دهد وبعد بوضع اجتماعی خراسان اشاره نموده گفتند خروارها کاغذ بروز مسائل اجتماعی سیاه شد واولیای دولت توجه نکرده‌اند بالاخص زمانی که حکومت دچار اوضاع اذربایجان وخوزستان ونقاط دیگر بود با آنکه خراسانی حکومت مرکزی را تقویت می‌کرد وموجب تثبیت مقام سلطنت وحکومت مرکزی شد بامور اجتماعی خراسان هیچگونه توجهی نشد همچنین خراسانی محض اطاعت از حکومت مرکزی از کشت تریاک امساک کردولی درنقاط دیگر دولت اجازه کاشت داد وازآنها خریداری نمود وبعد بااشاره باصلاحاتی که زمان اسدی شده بود گفتند معلوم نیست بود جه آستان قدس بچه مصرف می‌رسد همچنین شرحی از عملیات نایب التولیه فعلی درانحلال شرکت فلاحتی خراسن وگران کردن اجازه املاک وتحمیل بزارعین وفورش مازاد غله استانه بقیمت ازاد وتحمیل بخورده مالکین شرحی بیان داشتند تصویب نامه دولت را مربوط بگندم استانه قرائت نموده گفتند چرا تنی دوهزار ریال از استانه گرانتر خریداری شود ولی خورده مالکین ارزان تر بدولت بفروشند سپس راجع ببهداری وکشاورزی وفرهنگ خراسانی وتبعیضاتی که درتقسیم سهمیه خراسان بعمل امده بتفصیل ایراد واعتراض نموده گفتند چهار صد میلیون تومان بوده ساختمانی ۳ سال اخیر معلوم نیست بچه مصرف رسیده وبدیهی است موجبات فقر وفلاکت مردم کشور همین مشکلات وتبعیضات وعدم توجه دولت است یکساعت بعداز ظهر جلسه ختم وبروز پنجشنبه ۳ ساعت بظهر محول گردید
رئیس - آقای بهادری نسبت بصورت مجلس فرمایشی دارید بفرمایید
بهادری - بلی عرض می‌شود در جلسه گذشته همکار محترم آقای دکتر راجی راجع بقاچاق اینجا بیاناتی فرمودند و وعده فرموده بودند اسامی اشخاصی که دراین این مووضع قاچاق شرکت داشته‌اند با آقایانی که ازاین موضع حمایت می‌کردند دراینجا در جلسه علنی ذکر کنند صحیح است متاسفانه آقای دکتر راجی نمی‌دانم روی چه اصلی از ذکر اسامی خودداری کردند چون این موضوع یک موضوعی است که بمجلس و نمایندگان توهین وارد آورده‌است صحیح است بنده خواستم استدعا بکنم دولت هرچه زودتر اسامی اشخاصیکه دراینموضوع قاچاق شرکت داشته باستحضار ملت ایران برسانند
نمایندگان - احسنت احسنت
رئیس - دراینموضوع سوالی از دولت آقای گنجه‌ای وآقای ممقانی کرده‌اند که البته درجوابی که دولت خواهد داد موضوع روشن می‌شود امامی قرار شد شنبه یکشنبه جواب داده بشود دگر راجع بصورت مجلس نظری نیست خوب بعدا صورت جلسه تصویب می‌شود آقای رحیمیان
بقیه استیضاح رحیمیان
۲- بقیه استیضاح آقای رحیمیان رحیمیان استیضاح بنده ممکن است موکول بشود بوقت دیگری اگر ممکن بود استیضاح اولی تکلیفش معلوم می‌شد بهتر بود
رئیس - این بسته بنظر مجلس است
محمدعلی مسعودی - اول آقا تکلیف استیضاح اولی راتعیین کنید
رئیس - چون وسط نطق ایشان بود بنده فکر کردم نطقشان راتمام کنند انرا حالا اگر مجلس وموافقت می‌کند آقای رحیمیان ببانات خودشان را ادامه می‌دهند
رحیمیان - بنده درجلسه قبل عرض کردم که بودجه این چهار وزارتخانه درسال ۱۳۲۷ صد وپنجاه میلیون تومان است بخراسان تخصیص دادند پنچ میلیون وهفتصد هزار تومان بودجه سه ساله چهارصد میلیون تومان بوده وبخراسان تخصیص داده شده‌است ده میلیون تومان ودراین سه سال مبلغ هفتاد میلیون تومان نسبت بخراسان واقعا تبعیض شده‌است یا دولت وقت حیف و میل کرده یا جای دیگر بمصرف رسانیده‌است باضافه عایدات بنزین در سالی دوازده میلیون تومان منظور شده و از این عایدات البته خود خراسانی هم سهمیه دارد و تا بحال یازده میلیون و سیصد و نود و دو هزار تومان خرج شده‌است در صورتیکه خراسانی نمی‌داند که این پول را در کجا بمصرف رسانیده‌اند در خراسان راه اسفالتی مگر نباید وجود داشته باشد من باید عرض کنم تمام شهرستانها البته مثل خراسان محتاج بعمران و آبادی هستند ومن حسادت نمی‌کنم که واقعا در جائی یک پولی بمصرف رسیده باشد والبته هر گوشه‌ای از کشور ایران آباد شود همه اش ایران است ومتعلق بایران است فقط منظور من این است که چرا بخراسان نظر توجهی ندارند ونسبت بخراسان عملی نمی‌شود وتبعیض می‌شود اخیرا در کمیسیون بودجه تبصره‌ای تصویب شده‌است که وزارت دارائی مجاز است مبلغ ۲۸ میلیون ریال برای ساختمان و تکمیل و تعمیر راههای شوسه وساختمان اسکله بندرعباس علاوه نموده واز محل درآمد عمران بودجه کشور بپردازد البته از دو حال خارج نیست یا آقای دکتر مصباح‌زاده نماینده محترم از نفوذ خودشان در کمیسیون بودجه بنفع حوزه انتخابیه خودشان یک کاری انجام داده‌است و این نظر قابل تقدیر است و من بایشان ایرادی ندارم ولی آن دولتی که بیاید واقعا نظر بدهد که ۲۸ میلیون ریال برای بندرعباس تخصیص بدهند برای راههای شوسه آنجا و ایالت خراسان را که یک پنجم این کشور است در مقابل یک بندرعباس قرار بدهند و باین اندازه نسبت بخراسان بی اعتنائی بکنند بنده نسبت باین عمل اعتراض دارم چطور ممکن است که یک خراسان یک پنجم از این کشوررا ابدا توجه کافی نداشته باشند و یک شهر بندرعباس را در مقابل خراسان قرار بدهند و مگر این دولت نقشه ایران را در دست ندارد من باین عمل دولت اعتراض دارم و عرض شود که برای ما هیچ قابل قبول نیست والا بنده نمی‌گویم که چرا در بندرعباس ۲۸ میلیون ریال دادند ولی چطور ممکن است که این ایالت باین مهمی را عرض شود هیچ توجه بآن نداشته باشند واعتراض من فقط باین است که چرا بخراسان داده نمی‌شود (فولادوند - محرومیت‌های ۲۰ ساله جنوب راهم درنظر بگیرد آقای رحیمیان) (زنگ ممتد رئیس) پس معلوم می‌شود که در دوره ۲۰ ساله نظر این بوده‌است که بعضی از قسمتهای شمال آباد بشود و جنوب را فراموش بکنند و حالا معلوم می‌شود سیاست اینست که شمال را فراموش بکنند و بجنوب توجه بکنند این نظر هست همه احتیاج دارند تمام کشور بعمران و آبادی و باید بتمام استانها توجه بود بتمام شهرستانها توجه شود فقط اعتراض بنده همین است که چرا در این قسمت توجه نشده‌است اعتراض من باین قسمت است و بعمل دولت است من اول عرض کرم که ایرادی به آقای دکتر مصباح‌زاده ندارم من بعمل دولت اعتراض دارم برنامه ۷ ساله را تصویب بکنید همه جا آباد می‌شود اگر برنامه ۷ ساله را بهمین ترتیب بخواهند مصرف کنند نتیجه اش از حالا معلوم است البته دفاع از خراسان بعقیده بنده آقای امیر تیمور تشریف ندارند در درجه اول بعهده آقای امیر تیمور بود ایشان مدت بیشتری درخراسان بوده‌اند و از وضعیت خراسان بهتر اطلاع داشته‌اند و مورد توجه خراسان هم هستند و اگر ایشان این دفاع را از خراسان می‌کردند و قدم جلومی‌گذاشتند البته شاید آنهمه بی اعتنائی نسبت بخراسان نمی‌شد در نتیجه این عدم توجه دولت‌ها در خراسان زندگی مردم در نتیجه این دوسال هرچه قبل از دوسال داشتند بنصف تقلیل یافته البته دوسال قبل ازاین مردم توده خراسان لرد نبودند اگر چنانکه یک گلیم پاره ئی داشتند درنتیجه این دوسال آن گلیم را از دست دادند و اگر لقمهٔ نان خشک گندم داشتند در این دوسال تبدیل بنان جوشد واینراهم نمی‌تواند پیداکند بنده در خراسان بودم اغلب از اهالی قائنات و بیرجند در نتیجه فقر وبیچارگی بدهات خراسان پراکنده شدند همه آقایان شاید اطلاع داشته باشند یعنی نمایندگان خراسان اطلاع دارند این در نتیجه چیست در نتیجه اینست که توجه نشده‌است و حالا مردم خود خراسان بکجا پراکنده شوند آن را من نمی‌دانم حالا دولت خودش باید بداند که در این قسمت چه نظری دارد در دوره زمامداری آقای قوام السلطنه در نتیجه این اطاعت مردم خراسان راجع بتریاک و سایر محرومیت‌های دیگر کارخانه قند بنام خراسان تخصیص داده شده بود صحیح است که بخراسان ببرند حالا بنده از وضع این کارخانه اطلاع ندارم که آیا واقعا خواهد رسید و این را درست خواهند کرد و وضعش بکجا کشیده‌است بنده اطلاع ندارم ولی اینقدر هم بنده اطلاع دارم که این کارخانه در زمان دولت آقای قوام السلطنه بخراسان اختصاص داده شده بود (صاحب‌دیوانی - صحیح اینست) (مکرم - صحیح است) تصویب نامه صادر شد برای اینکار و بعد چه عواملی پیش امد با اینکه نفوذ آقای صاحب‌دیوانی ویا سایر همکاران محترم شیراز بشیراز انتقال دادند
حاذقی - بنده اجازه می‌خواهم طبق ماده ۱۰۹
رئیس - تطبیق نمی‌کند
رحیمیان - البته بنده دراین قسمت بطوریکه قبلا عرض کردم حسادتمان این نیست که چرا بشیراز انتقال داده شده و شیراز هم البته حق داشته‌است صحیح است وحق هم دارد ولی چون این کارخانه باسم خراسان تعیین شده بود این عمل دولت بهر ترتیبی و بهر سیاستی که این کارخانه را اختصاص داده باشند بشیراز
خراسانی - این عمل دولت را نسبت بخوشان یک عمل توهینی تلقی می‌کند (مکرم - صحیح است) (شادلو - صحیح است) و بعضی در نتیجه این عمل مردم خراسان یعنی بعضی از اهالی محترم خراسان درصدد ایجاد یک کارخانه سیمان برآمدند بنده از نتیجه تشکیل واز نتیجه‌ای که بعضی از نمایندگان محترم خراسان که دراین قسمت اقدام کردند اطلاع ندارم ومی‌دانم که آنها اقدام کرده‌اند ومدتی درتهران آنها معطل بودند و دولت بآنها ارز نداد و در نتیجه آن شرکت منحل شد و این کارخانه موفق نشد صحیح است و بعدا در روزنامه خواندم و از جاهای دیگر باز هم در شیراز کارخانه‌ای برای سیمان خواسته‌اند و دولت هم ارز داده‌است و گویا شاید از قیمت خودکار خانه هم ارز زیادتری گرفته‌اند و بنابراین دولت در این قسمت هم نسبت بخراسان تبعیض قائل شده‌است صحیح است و چطور ممکن است کارخانه سیمان درجائی بخواهند تاسیس بکنند ودولت همه جور همکاری کند ونسبت بخراسان اینطور بی اعتنائی بکنند کشاورز صدر نسبت بلرستان هم بفرمایید لرستان را جنابعالی بایستی اینجا استیضاح بفرمایید وبگویید البته راجع بامنیت آنجا و مسئله چغندرکاری و حمل و نقلی که آنجا راجع بچغندر کاری بانک صنعتی انجام داده‌است وسایر چیزها بنده مطالب دیگر زیادی داشتم ویکی هم راجع بمسائله جمع آوری فقرا و تقاضای محترمین خراسان که تلگرافات زیادی از آنجا کرده‌اند وتقاضای زیادی کردند وهمچنین جناب آقای حکمت راجع بزلزله زدگان خراسان می‌خواستم مطالبی اینجا بعرض برسانم البته مطالب من خیلی زیادبود ولی برای تکلیف آن استیضاح اولی عرض شود که اینجا بعرایض خودم خانه می‌دهم و موکول می‌کنم بوقت دیگری احسنت در خاتمه عرایضم می‌خواستم در اینجا یک مطلبی گفته بشود البته لذتها خوشیها راحتی‌های فراوان اتکاء به خیلی چیزها و جدیت در حفظ مقام و خیلی چیزها ممکن است مانع از درک خیلی از حقایق بشود بعضیها با آقایانی که در اینجا هستند شاید خیال کنند که یک حرفهائی زده شده‌است وزده می‌شود یا وکیل خراسان نظر شخصی داشته‌است با یک نظرهای دیگری او را وادار کرده‌است که اینجا اظهاراتی بکند بعد هم آقایان تشریف می‌برند پشت میز وزارت و پیشخدمتها باکمال ادب و احترام برای آنها چای خواهند آورد و شاید هیچ اهمیتی باین حرفها داده نشود و منهم این حرفها را که زدم و این وضعیت فقر و فلاکت تمام مدم و بخصوص خراسان را که عرض کردم برای این نبود که جلب توجه آقایان رابکنم یا نکنم و شاید هم اهمیتی داده نشود ولی بنده آقایان اطمینان می‌دهم خواهش می‌کنم توجه بفرمایید و باز هم اطمینان می‌دهم که در گوشه و کنار و دهات خرابه خراسان ممکن است البته این بدون تردید بوده‌است و تاریخ هم نشان می‌دهد و ممکن است فرزندان ابومسلمی و ممکن است فرزندان نادر شاهی وجود داشته باشند که آنها ایران را فراموش نکنند البته یک مطالبی راجع بوزارت کشاورزی نوشته شده‌است در اینجا که بنده عرض کردم مطلب خودم را تمام می‌کنم و داخل این جزئیات نخواهم شد ولی یک نظر دیگر دارم و آن این است که وقتی من آمدم باین مجلس عده‌ای از دوستان من اظهار می‌کردند که بهتر بود چند کلمه هم راجع ببانک شاهنشاهی اینجا بدولت تذکر می‌دادی این را همه می‌دانند و ملت ایران هم می‌داند دولت هم متوجه‌است که روز یازدهم بهمن ماه این امتیاز تمام شده‌است (صحیح است صحیح است) وامتیاز بانک شاهی که در واقع بانک اختناق ایران است خاتمه یافته (صحیح است) و اگر در این چند روز تعطیل شده‌است باید بروند بحساب حسابهای جاری و حسابهای خرید و فروش ارز بانک شاهی رسیدگی کنند آن وقت معلوم خواهد شد که این دولت و این اشخاصی که زمام امور در دست آنهاست بچه دلیل تابحال تکلیف بانک را تعیین نکرده‌اند دهقان بانک تکلیفش تعیین است آقا امتیازش تمام شده باید درش را ببندند و مردم را راحت کنند و البته شایسته‌است که دولت در این باب یک توضیحی بدهد (باتمانقلیج - بانک روس را هم بفرمایید) بنده رایجع ببانک شاهی می‌گویم شما هم تشریف بیاورید راجع ببانک روس بفرمایید بنده فقط این مطلب یعنی استیضاح راجع به نفت بنده را وادار کرد که از مطالب خیلی زیاد و اسنادی که دارم و باید اینجا ارائه بدهم فعلا صرف نظر کنم احسنت البته تعیین تکلیف استیضاح بنده مربوط بجواب آقایان خواهد بود که بعد می‌دهند ضمنا هم عرض می‌کنم که اگر وکلای شهرستان هائی که وضعیت آنها بدتر از خراسان باشد جمعی از نمایندگان بدتر از خراسان است اگر بدتر از خراسان بود و شما تصدیق دارید بدولت نبایستی رای بدهید پس معلوم می‌شود شما بوظیفه خودتان عمل نمی‌کنید یا اینکه چیز دیگری است و اگر دولت هم موفق برای اعتماد شد تقاضای من این است که هیئت دولت را تشکیل بدهند در حضور تمام نمایندگان خراسان انچه تقاضای مشروع آنها است ترتیب اثر بدهند و اگر ترتیب اثر دادند البته یک وقت دیگری هم شاید با اعلام جرمهای متعددی البته خدمت آقایان خواهیم رسید واگر باز هم توجه نکردند البته این مربوط بخودملت ایران وخودخراسان خواهد بود
رئیس - آقای وزیر دارائی بفرمایید
وزیر دارائی - آقایان محترم استحضار دارند که دو فقره استیضاح یکی از طرف آقای عباس اسکندری و دیگری از ظرف آقای رحیمیان (رحیمیان - استیضاح بنده هیچ ارتباطی بااستیضاح آقای اسکندری ندارد) از دولت شده‌است بدوا جواب آقای اسکندری درآن قسمتی که مربوط بوزارت دارائی است عرض می‌شود جواب آقای رحیمیان هم چون قسمت اعظمش مربوط بوزارت دارائی است بعدا بعرض آقایان خواهد رسید آقای اسکندری نماینده محترم آقای نخست‌وزیر و دولت ایشان را از جهت مسئولیت مشترکی که دارند مورد استیضاح قرار داده و چند جلسه هم با بیانات مخصوص خود توضیحاتی در اطراف استیضاح دادند که یک قسمت اعظم ان تاریخ رم و یونان و مشروطیت ایران و یک قسمت دیگر تاریخ فراماسونری در دنیا و بالاخره حمله بیک عده مردمان شریف و وطن پرست کشور بود اینجانب هر چه فکر کردم اگر نتوانم بگویم این مسائل ارتباطی با استیضاح ایشان داشت قدر مسلم اینست که فرمایشات ایشان توجهی با وزارت دارائی و مسئولیت اینجانب ندارد از آن مقدمات مفصل ایشان که بگذریم تشریحی از وضع اقتصادی نموده و از فقر عمومی صحبت کردند که دولت از ابتدای کار خود متوجه بوده و چنانکه در ماده ۴ برنامه اشاره شده رفع تدریجی این نقایص از اهم وظایف دولت می‌باشد و تا آنجا که زمان و وسائل بما اجازه دهد امیدوار برفع آن می‌باشیم ضمنا نکاتی هم بیان کردند که با اینکه ارتباط با استیضاح ندارد ولی چون در ضمن گفتاترشان اشاره شده و حمله بوزارت دارائی و اینجانب می‌باشد اگر جواب گفته نشود ممکن است سوء تعبیر یا تفسیر نموده و اظهارات خلاف واقع ایشان در انظار خارج بصورت حقیقت جلوه کند بنابراین بدوا آنچه ایشان خارج از مواد استیضاح و باصطلاح بحاشیه رفته بودند مختصرا جواب عرض کنم تا برسیم بمتن استیضاح مقدمه این نکته را نیز ناچار است تذکر دهد که آقای اسکندری با مهارت مخصوصی که دارند ضمن متن استیضاح و یا حواشی آن کلیه سوالهائی را که قبل از ایشان توسط آقایان دهقان آزاد حائری‌زاده دکتر عبده و سایر آقایان شده بود گنجانده‌اند در هر حال برای اینکه اظهارات ایشان بلاجواب نماند مختصری در جواب هریک از مطالب ایشان عرض می‌شود تا در موقع خود که سوالهای آقایان مطرح شد جواب کافی تری داده شود
- ۱ - و آقای اسکندری ضمن ایرادات خود اشاره کردند که چرا وزارت دارائی و اینجانب لایحه دو میلیون لیره تعمیر و اصلاح کارخانجات ارتش و خرید فشنگ را امضاءنموده‌ایم ناچارم این نکته را تذکر دهم همانطور که توضیحات کافی از طرف وزارت جنگ و اینجانب در مجلس و کمیسیون بودجه داده شد و آقایان تصدیق دارند دوام و بقاءکشوری بقدرت او است و قدرت یک کشور بسته بارتش و میزان نیرومندی آن که ضامن استقلال کشور است می‌باشد (صحیح است) خیال نمی‌کنم هیچ ایرانی باغیرتی یافت شود که نخواهد ایران عظمت و قدرتی که در گذشته داشته دارا باشد (صحیح است) اما بدبختانه با حرف و خطابه قدرت ایجاد نمی‌شود مملکت قشون می‌خواهد و قشون اسلحه ما باید کارخانجات تسلیحات موجودمان را که باخلوص نیت عرض می‌کنم بدست شخصی که مسلما ایمان و علاقه اش بعظمت و قدرت کشور جای تردید نیست ایجاد شده و وضع زمانه و افتادن بدست دیگران موجب فرسودگی و خرابی آن گردیده هرچه زودتر تکمیل و تا شروع بهره برداری کامل مایحتاج ضروری ارتش خود را از خارج وارد کنیم برای این منظور دولت وجدانا وظیفه دار است موضوع را بعرض مجلس شورای ملی برساند و تقاضای اعتبار کند ونه تنها این عمل نباید مورد اعتراض واقع شود بلکه عدم توجه بآن باید مورد بازخواست مجلس واقع گردد
- ۲ - ناطق محترم اشاره بساختمانهای بانک ملی نموده و ارقام مبالغه امیزی در نطق خود اشاره نموده که مدیر کل بانک ساختمانی در حدود ۱۲۰ میلیون ریال می‌کند ناچار است این نکته را بعرض آقایان برساند که نه مدیر کل بانک چنین اختیاری دارد و نه این مبلغ که اشاره کردند خرج می‌شود بلکه بودجه بانک از هر قبیل که باشد بدوا طبق اساسنامه بتصویب شورای عالی بانک می‌رسد و تا ضرورتی ایجاب نکند ساختمانی نخواهد شد.
- ۳ - راجع به نشر دویست میلیون اسکناس باید بگویم ممکن است دراین قضیه سوءتعبیر یا تفسیری شده باشد چنانکه آقایان اطلاع دارند در تاریخ ۲۴ دی ۲۶ قانونی از مجلس شورای ملی گذشت که اختیار نشر اسکناس که بموجب قانون از مجلس شورای ملی به هیئت نظارت اندوخته اسکناس داده شده بود لغو و مجددا اختیار بخود مجلس واگذار شد و ضمنا دولت را مکلف نمود که در ظرف سه ماه مقدار اسکناسی که باید در جریان باشد بمجلس اطلاع دهد چون مدتی است از تاریخ مزبور می‌گذرد بانک ملی مکرر بدولتهای وقت صورتی از مقدار اسکناس درجریان و آنچه بنظر بانک می‌رسد که اگر برنامه هفت ساله اجراء شود باید در جریان برای کارهای عمرانی باشد تهیه و بدولت فرستاده بود البته آقایان می‌دانند که دولت بدون اجازه مجلس شورایملی بموجب این قانون حق نشر جدید اسکناس رانداشته وچنین اقدامی بدون نظر مجلس شورای ملی انجام پذیر نیست مطالب فوق که بطور اختصاص عرض شد چنانکه فوقا اشاره گردیده چون مورد سوال آقایان دگر نیز می‌باشد نسبت بهر کدام درموقع خود با مدارک و دلایل کافی جواب کاملتری داده خواهد شد ضمنا ناطق محترم ضمن بیانان خود چند ورقه کاغذ کلیشه برای من فرستادند که اینک برای استحضار آقایان عین آنها را می‌خوانم که تصور نفرمایند موضوع مهمی است که ایشان ملاحظه بنده را کرده با این که رویه ایشان نیست یا نخواسته‌اند مطلب مهم و محرمانه مملکتی را در پشت تریبون افشاءکرده باشند برای اینکه آقایان مطلع شوند آنها را تقدیم مقام ریاست می‌کنم که هر کدام از آقایان بخواهند ملاحظه بفرمایند بعضی از نمایندگان توضیح بفرمایید یکی از آنها را قرائت بفرمایید
- ۲۷/۹/۱۲ تصدیق حضور مبارکت کردم پس از عرض ارادت وبندگی امیدوارم که وجود عالی بسلامت از راه لطف و مرحمت از فدوی استفساری بفرمایید بحمدالله سلامت وفعلا در شهسوار و مشغول انجام امورات املاک می‌باشیم و بقیه مطالب را آقای ساعدالممالک و حیدر بعرض عالی خواهند رساند و همینقدر عرض می‌کنم با همتی که در حضرت عالی سراغ دارم مشغول باقدام و سایرین را هم بپایداری تشویق فرمایید تمام عایدات را جمع آوری خواهیم کرد و هیچکس قادر هیچ کاری نخواهد بود و تمام مالکین و مردم پشتیبان شما خواهند بود فدوی این یک کاغذ است که یک نفر مازندرانی بیک مازندرانی دیگر می‌نویسد یک نامه دیگری هم هست که برای آقایان می‌خوانم
خدمت جناب آقای اسکندری نماینده محترم مجلس شورای ملی
- چون شخص شخیص عالی همیشه در حفظ حقوق عمومی ساعی بوده‌اند اینکه برای اطلاع خاطر مبارک معروض می‌شود
- ۱-چنانچه خاطر عالی مستحضر است ورثه خلعتبری با تسویه حساب مورث خود با دولت و بانک کشاورزی بانک سابق ایارن و گرفته مفاصا به امضای جناب آقای تقی‌زاده وزیر وقت دارائی از گذشتن قانون استرداد املاک بموقع استفاده نموده و با تنظیم استشهادی عرضحال بمحکمه تقدیم که تاکنون جریان دارد و در محکمه ابتدائی ورثه محکوم و اینک در مرحله تجدید نظر است
- ۲ یکی از شهود وراث خلتعبری بااینکه خوددرایام گذشته وزیر دادگستری بوده وبرعلیه دولت شهادت داه جناب آقای صدر الاشراف امیر الحاج است که اینک بوزارت دادگستری مجددا تعیین شده‌است
- ۳ عین استشهاد را ورثه خلعتبری بمحکمه تقدیم و در پرونده عمل موجود است بعضی از نمایندگان مربوط بچیست اسم بعضی از آقایان هست بعد هم یک گزارشی در اینجا هست که ورثه خلعت بری که محکوم شده‌اند وزارت مالیه و وزارت عدلیه گفته‌اند که از آنها پول تمبر نگیرند و سفته بگیرند این بموجب حکمی است که ابلاغ شده‌است و هنوز تقاضای تجدید نظر نکرده‌اند علاوه بر این نه وزارت دادگستری و نه وزارت دارائی نمی‌تواند جز بحکم محکمه سفته ازآنها بگیرد اینها را بنده بآقای رئیس مجلس تقدیم می‌کنم
حالا وارد می‌شویم در متن استیضاح آنچه در استیضاح آقای اسکندری ارتباط مستقیم با وزارت دارائی از لحاظ وابستگی که ادارات امتیازات و نفت با وزارت دارائی دارد و مسئولیت مستقیم اینجانب است باید عرض کنم چنانکه آقایان اطلاع دارند دراجرای بند قانونی مصوب سی ام مهر ماه ۱۳۲۶ که ذیلا خوانده می‌شود:
- دولت مکلف است در کلیه مواردی که حقوق ملت ایران نسبت بمنافع ثروت کشور اعم از منابع زیرزمینی وغیر آن مورد تضییع واقع شده‌است بخصوص راجع به نفت جنوب بمنظور استیفای حقوق ملی مذاکرات و اقدامات لازمه را بعمل آورده و مجلس شورای ملی را از نتیجه آن مطلع سازد
دولت‌های گذشته در مقام انجام تکالیف قانونی خود برآمده و نمایندگانی برای مذاکره و اعلام نظریات دولت بآنان از لندن خواسته بودند نمایندگان شرکت در چند ماه قبل بطهران امده نظریات دولت وقت بآقایان ابلاغ گردید مشارالهم تقاضا کردند که سه ماه بآنها مهلت داده شود که باهیئت مدیره شرکت برای مذاکره و اتخاذ تصمیم بتهران اعزام شود دولت فعلی هم از بدو شروع بکار چنانکه در ماده ۶ برنامه خود بیان نموده بود نهایت کوشش را دارد که در اجرای قانون مزبور حداکثر حقوق ملت ایران را استیفا نماید و ب مجلس شورایملی اطمینان می‌دهد که از هیچ اقدامی هم در این زمینه گذار نکرده و نخواهد کرد (صحیح است)
اما قسمت دوم استیضاح آقای اسکندری که مدعی بودند دولت نسبت بساختمان تصفیه خانه‌ها خارج از ایران از طرف شرکت سکوت کرده و اعتراض ننموده‌است صحیح نیست زیرا وزارت در خاتمه جنگ جهانی که ساختمانهای شرکت بواسطه وقوع جنگ متوقف شده بود مرتب نسبت بعملیات شرکت در تاسیس تصفیه خانه در خارج از کشور اعتراض شده‌است و یادداشتهائی که داده شده در وزارت دارائی موجود است (آزاد - نتیجه چه شده‌است) با این ترتیب خاطر نمایندگان محترم را مطلع می‌سازد که دولت کاملا متوجه مسئولیتی که طبق قانون مصوب مهر ماه ۱۳۲۶ برعهده دارد بوده و از پافشاری در استیفای حقوق ملت ایران در کلیه مواردی که حقوق ملت نسبت بمنافع ثروت کشور مورد تضییع واقع شده کوتاهی نخواهد کرد (صحیح است) در خاتمه با اینکه نمی‌خواهم وقت گرانبهای مجلس شورای ملی را بیش از این گرفته باشم و بمصداق فرمایش علی علیه السلام راحة الانسان فی حفظ اللسان است ولی اگر بسکوت هم بگذرانم مضمون شعر شیخ سعدی علیه الرحمة که می‌گوید دو چیز طیره عقل است دم فروبستن بوقت گفتن گفتن بوقت خاموشی درباره‌ام مصداق پیداخواهدکرد ناچار از ذکر این نکته می‌باشم که اینجانب شخصا باحساسات وطن پرستانه نمایندگان محترم و هر ایرانی که در راه استیفای حقوق ملت ایران اقدام کند احترام می‌گذارم و امیدوارم اگر مورد اطمینان و اعتماد مجلس شورای ملی که نماینده تمام ملت ایران است باشم بتوانم در این موقع که برحسب وظیفه مامور مذاکره با نمایندگان شرکت می‌باشم آنچه منظور ملت ایران است بنحو اکمل واتم انجام می‌دهم که در آتیه بتوانم افتخار کنم که توانسته‌ام بطریق شایسته از حقوق هم میهنان عزیزم دفاع نموده‌ام و صریحا اظهار می‌کنم در ظرف مدت دو ماه و کسری خدمتم در وزارت دارائی مطالعاتی نموده‌ام که فعلامصلحت ملک و ملت را در بیان علنی آن نمی‌دانم ولی قدر مسلم این است که هیچگونه تصمیم قطعی بدون استحضار مجلس شورای ملی گرفته نخواهد شد صحیح است همینقدر سربسته می‌گویم اگر مصلت بود که نظریات دولت گفته می‌شد آن وقت آقایان تصدیق می‌فرمودند که وزارت دارائی تا آن اندازه که ممکن بود نکته‌ای را در نظریاتش فروگذار نکرده و اگر مسائل تاریکی باشد بکمک مشاورین ایرانی و متخصصین اروپائی که استخدام شده‌اند روشن و مورد نظر واقع خواهد گردید ولی آقایان باید تصدیق فرمایند امید موفقیت و حصول نتیجه در استیفای حق مسلم و واقعی ملت ایران چه راجع بنفت جنوب و چه راجع بسایر امتیازاتی که قبلا داده شده فرع برتقویت و پشتیبانی کامل مجلس شورای ملی است دولت یا وزیری می‌تواند در این قبیل مسائل کامیاب شود که مجلس شورای ملی که مظهر ملت ایران است از او کاملا پشتیبانی کند امروز مردم کشور مترصدند ببینند از حقوق آنان بچه طریق در این مسائل حیاتی که سعادت آتیه آنها بسته به آنست بچه قسم دفاع می‌شود در این موقع که قرعه فال از طرف دولت بنام اینجانب زده شده و مرا مامور مذاکره نموده‌اند در این مکان مقدس بشرافت خود سوگند یاد می‌کنم که آنچه در قوه و قدرت دارم در راه استیفای حقوق ملت ایران اعمال نموده و در راه سعادت ملک و ملت صمیمانه کوشا خواهیم بود (نمایندگان - صحیح است احسنت)
رئیس - آقای وزیر خارجه بفرمایید
وزیر خارجه - آقای حکمت بطوریکه آقایان نمایندگان محترم استحضار دارند کسالت جناب آقای نخست‌وزیر ادامه پیداکرده و متاسفانه نتوانستند نماینده محترم حاضر شوند جناب آقای نخست‌وزیر کمال اشتیاق راداشتند که خودشان در مجلس شورای ملی بتوانند حضور پیداکنند و مطالبی که منظور بود باطلاع آقایان محترم برسانند ولی چون اطباءایشان را از حرکت منع کرده‌اند بنده را مامور فرمودند که این مطالب رااز طرف ایشان بعرض مجلس برسانم امیدوارم بزودی رفع نقاهت از ایشان شده و در جلسات آتی انشاءالله تماس خود را با تمایندگان از سر بگیرند (نمایندگان - انشاءالله) آقای اسکندری سه مطلب را موضوع استیضاح خودقرار داده‌اند و بااین که چند جلسه مجلس صرف استماع بیانات ایشان شد ولی اگر از مقدمه و ذکر مطالب تاریخی و نقل اساطیر یونان و روم و حوادث متفرقه و لطایف وظرایف و اشعار و ادبیان که باکمال مهارت بیان می‌کردند صرف نظر کنیم می‌توانیم مجموع اظهارات ایشان را در چند جمله مکرر در خصوص نفت جنوب و تاریخچه امتیاز و قضایائی که از چهل سال باین طرف در محیط سیاسی ایران رخ داده‌است خلاصه کنیم از مطالبی که در چند جلسه مجلس شورای ملی آقای اسکندری بیان فرمودند بسیاری از سرگذشت‌ها وحکایات دور و نزدیک تاریخی وجود داشت که بیش از دو ثلث بلکه سه ربع آن مربوط بدولت آقای ساعد و عصر حاضر نیست و گاهی اشاره باتفاقاتی فرموده‌اند که مربوط به ادوار تاریخ معاصر هم نمی‌باشد صحیح است از آنجا که جناب آقای ساعد و دولت ایشان هرگز نخواسته‌اند افکار عمومی را فریب دهند وحقایق رااز نظر مجلس شورایملی وملت ایران پنهان دارند باین واسطه ازاین استیضاح درموقعی که دولت تازه شروع بکار کرده و مجالی هنوز برای اجرای برنامه خودنیافته‌اند از بیانات طولانی و مفصل و خارج از موضوع استیضاح زننده محترم گله نمی‌کنند زیرا معتقدهستند که تنها قضاوت جامعه‌است که می‌تواند نیک و بداعمال حکومت را تشخیص دهد واین داوری رانباید از راه حرف وحماسه سرائی انتظار داشت (نمایندگان - صحیح است) خوشبختانه رفتار و کردار هر یک از افراد موثر مملکت هر روز در معرض قضاوت عمومی قرار می‌گیرد گذشته و حال طرز زندگانی و موقعیت‌های شخصی و اجتماعی افراد درچ گونگی این داوری‌ها تاثیر فراوان دارد و اگر کسی از روی حسن نیت یاسوء نیت بزور سخنوری و انشاء کلمات و مغالطات بتواند برای مدتی کوتاه بلکه برای چند ساعت صفای ضمیر و احساسات بی شائبه را تحت نفوذ قرار دهد محال است که ملت هوشیار ایران را اغفال کند یا تاریخ یک مملکت را در محاکمه خود بضلالت بکشاند (نمایندگان - صحیح است) آری بدبختانه ما در عصری زندگی می‌کنیم که نفت گفتگو و کشمکش عظیمی در جهان برپاکرده وا ین مایع سیال در دنیا آتشی افروخته که خانمان ابناء بشر را سوخته‌است و متاسفانه دود آن همیشه بچشم ما مردم ایران می‌رود و باز متاسفانه بعضی از ارباب اغراض دمیدم براین آتش روغن می‌افشانند غافل که خانه خود را میسوزانند وظیفه عقلااست که در پیرامون این حریق هشیار باشند و بحزم و احتیاط قدم بردارند زیرا آن را که خانه نبین است بازی نه این است (صحیح است) باری در باب نفت جنوب عرض می‌کردم از جهت جریان اداری وظیفه‌ای که دولت در برابر قانون و مجلس شورای ملی دارد و تکالیفی که در این باب بحکم وظیفه انجام داده و می‌دهد دراین قسمت جناب آقای وزیر دارائی خلاصه‌ای از اقداماتی که برای استیفای منافع کشور بعمل آورده بعرض مجلس رسانیدند و همچنین پایداری دولت را در انجام این وظیفه ملی مختصری بیان نمودند امااز جهات دیگر آنچه جناب آقای نخست‌وزیر فرموده‌اند بعرض مجلس برسانم این است که دولت و رئیس آن ابدا مسئول نشریاتی که مخبرین جراید منتشر می‌کنند و بعضی دیگر آن را ترجمه می‌نمایند و انتشار می‌دهند نمی‌باشد زیرا این معنی در نظر دولت بدیهی است که اقدام دولت فقط محدود و محصور بتکلیفی است که قانون سی ام مهر ۱۳۲۶ برای او معین کرده و باید برطبق نص آن رفتار نماید (صحیح است) این قانون می‌گوید:
دولت مکلف است در کلیه مواردی که حقوق ملت ایران نسبت بمنافع ثروت کشور اعم از منابع زیرزمینی وغ یر آن مورد تضییع واقع شده‌است بخصوص راجع بنفت جنوب بمنظور استیفاء حقوق ملی مذاکرات و اقدامات لازمه را بعمل آورده و مجلس شورای ملی را از نتیجه آن مطلع سازد هیچ دولتی بی داهت عقل نمی‌تواند و نباید قدمی از حدود این قانون تجاوز نماید (صحیح است) دولت آقای ساعد باید برطبق همین دستور صریح عمل نماید و باید حقوق ملت ایران رااز شرکت نفت بمعنای تام کلمه استیفاء نماید (صحیح است) همین وظیفه بالصراحة در ماده ۶ برنامه دولت نیز ذکر شده‌است ولی تازه عملیات دولت اغاز شده بود و به آن حد نرسیده بود که بتواند گزارشی بعرض مجلس برساند که مرادف با استیضاح گردید البته دولت وظیفه خود می‌داند که مفاد قانون مذکور را بمعنای وسیع و مفهوم تام و تمام آن انجام دهد (مکی - یعنی تا الغاء قرارداد) و بهیچوجه از مشکلاتی که درپیش دارد بیم و هراسی نخواهد داشت (نمایندگان - احسنت) بهمین دلیل با توجه بمذاکرات این چند روزه مجلس و مقالات متینی که در جراید نوشته شده و همه از دفاع حقوق ملت ایران سخن گفته‌اند مغتنم شمرده و برای اثبات حقانیت خود در دعاوی خویش و تقویت خود از افکار عمومی حداکثر استفاده را انشاءالله خواهیم نمود ( صحیح است) دولت بخوبی می‌داند که بار سنگین و بسیار مشکلی بردوش او است و برای حصول مقصود تحمل انواع سختی و شداید را باید بنماید بدیهی است که اگر بخواهید سلامت برکنار است ولیکن ما از زیر بار مسئولیت شانه خالی نمی‌کنیم و مانند سربازی فداکار در دفاع از سنگر خویش تا آخرین لحظه پایداری خواهیم نمود (احسنت) اگر اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و وکلاء و ملت از ما راضی هستند و مارا خدمتگذارانی وظیفه شناس تشخیص دهند برای ما بهترین پاداش خواهدبود بهمین جهت نشریات بعضی جراید و خبرگزاریها را بهیچوجه اهمیتی داده و هیچگونه سندیت و اعتباری برای آن قائل نیستیم سخنان بعضی از مخبرین جراید که مدلول یحرفون الکم عن مواضعه می‌باشد نزد ما ارزشی نخواهد داشت و از روی کمال صمیمیت سعی خواهیم کرد که با مشورت متخصصین حقوقی و فنی و همفکری و مساعدت معنوی نمایندگان محترم اقدامات لازم بنماییم و نتیجه اقدامات و مذاکرات خود را بعرض مجلس شورای ملی برسانیم صحیح است بدیهی است تصمیم نهائی با مجلس شورای ملی خواهدبود ولی در همان حال از نمایندگان محترم که بحمدالله مردمی وطن پرست و فرزانه هستند توقع دارد که دولت را فرصت بدهند تا تکالیفی که برعهده دارد انجام دهد والا وظیفهٔ دشواری برعهده خدمتگذاری گذاشتن و به او مجال و وسیله ندادن بحکم عقل موفقیت او محال خواهدبود بخانه راه ندادش کجا رود درویش بیست دیدهٔ مسکین و دیدنش فرمود دولت بمجلس شورای ملی با صریح ترین وجهی اطمینان می‌دهد که بمسئولیتی که طبق قانون مصوب مهر ۱۳۲۶ برعهده دارد آگاهی کامل دارد و وظیفهٔ خود را در اجرای قانون مزبور انجام داده و خواهدداد و نیز بمجلس شورای ملی اطمینان می‌دهد که آقای نخست‌وزیر در مصاحبهٔ خود حتی اشاره‌ای که منافی با قانون مصوب مهرماه ۱۳۲۶ باشد ننموده و سایر این اظهارات منتسب بایشان و هرگونه تفسیر و تعبیری که برروی آن در جراید شده باشد ناصحیح و فاقد هرگونه اعتبار و سندیت است آقایان شما برگزیدگان ملت هستید باهمیت و باریکی موقع و آشفتگی اوضاع جهان بخوبی توجه دارید با علاقه خاص که بمنافع وطن خود دارید دولت را که در این هنگام که حل دقیقترین مسئله مهم اقتصادی کشور بعهده او است تقویت فرمایید (نمایندگان - صحیح است) تابتواند بکمک و حمایت شما در استیفای حقوق حقهٔ ملت ایران کامیاب شود و آنچه تاکنون از ما فوت شده و منظور و مطلوب هر ایرانی وطن پرست است انشاءالله بدست آورد (نمایندگان - انشاءالله) بنابراین از وجدان شما تقاضای قضاوت عادلانه می‌نماید
نمایندگان - صحیح است احسنت
- موقع ودستور جلسه بعد ختم جلسه
۳ - موقع ودستور جلسه بعد ختم جلسه
رییس- پیشنهاد تنفس رسیده‌است که آقای دکتر متین دفتری داده‌اند قرائت می‌شود.
- ریاست محترم مجلس شورای ملی تقاضا می‌کنم ده دقیقه تنفس داده شود.
بعضی از نمایندگان- مخالفی نیست
رئیس - ده دقیقه تنفس داده می‌شود و بعد از ده دقیقه آقایان باید حاضر شوند دراین موقع مقارن ظهر بعنوان تنفس مجلس ختم شد
رئیس مجلس شورای ملی - رضا حکمت