مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ اردیبهشت ۱۳۲۳ نشست ۲۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بودجه مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم |
دوره چهاردهم قانونگذاری
جلسه ۲۷
صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه ۱۴ اردی بهشت ماه ۱۳۲۳
فهرست مطالب:
۱- تصوی صورت مجلس
۲- مذاکرات راجع بدستور
۳- تقدیم یک فقره طرح قانونی از طرف آقای مهندس فریور
۴- سئوال آقایان: ساسان- فرمند و دکتر کشاورز و جواب آقای هژیر وزیر کشور
۵- تقدیم یک فقره طرح لایحه از آقای وزیر کشور
۶- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
مجلس یک ساعت و بیست دقیقه قبل از ظهر بریاست آقای آقا سید محمد صادق طباطبائی تشکیل گردید
صورت مجلس روز سه شنبه ۱۲ اردی بهشت ماه را آقای طوسی (منشی) قرائت نمودند.
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس- اعتراضی در صورت جلسه هست؟
صدرقاضی- عرض کنم در آن طرحی که آقای ساسان و عدة از آقایان به مجلس تقدیم کرده‌اند چون اصل آنرا بنده امضا نکرده بودم ولی در اوراق چاپی اسم بنده هم نوشته شده بود خواستم عرض کنم که اسم بنده را حذف بفرمائید.
رئیس- اصلاح و حذف می‌شود آقای ساسان راجع به صورت جلسه نظری دارید؟
ساسان- خیر خواستم عرض کنم چند فقره سئوال از آقایان وزراء من جمله سئوالی از آقای وزیر جنگ بنده تقدیم کرده‌ام تذکر بفرمائید برای جواب حاضر شوند.
رئیس- سئوالات بآقایان وزراء ابلاغ می‌شود وقتیکه حاضر شدند جواب خواهند داد صورت مجلس تصویب شد و عدة از آقایان اجازه خواسته‌اند راجع باین موضوع هم آقای روحی پیشنهادی داده است که وارد دستور شویم.
مهندس فریور- بنده مخالفم
- مذاکرات راجع بدستور
۲- مذاکرات راجع بدستور
رئیس- آقای روحی
روحی- جامعه در اثر عدم آسایش از حیث امنیت و گرانی خواربار همه در ستوه هستند و همه شکایت دارند متأسفانه می‌بینیم که این روح هم در مجلس که مرجع اجراء و برانداختن رنج از جامعه است سرایت کرده است وکیل هم بنای آه و ناله را گذارده است ولی این طرز خوب نیست آقایان وکلا باید سئوال کنند و وزراء را برای جواب بخواهند اگر دولت ترتیب اثر داد فبها اگر نداد رأی عدم اعتماد بدهید و الا هر ساعت آمدن اینجا و شکایت کردن از زندگی گران است امنیت نیست فایده‌ای ندارد بنده هم عرض می‌کنم که بهداری نداریم امنیت نداریم زندگی بحدی گران است که غیر قابل تحمل است و آنچه که در این چند جلسه بنده دیده‌ام این است که آقایان با یک عقیده مثبت یک راه حلی برای یکی از قسمتها نشان نداده‌اند که چه بکنند والا درد را گفتن و دوا را نگفتن فایده‌ای ندارد از یکطرف گفته می‌شود این جا که انقلاب در حال تکوین است آقا وکیل باید طرفدار آسایش باشد و طرفدار آرامش باشد این حرفها در مردم سوء اثر دارد یا اینکه بگوئیم تمام شهربانی دزدی می‌کنند اما اینطور نیست بنده نمی‌گویم در شهربانی اشخاص ناشایسته نیستند ولی البته یک عده پایوران صحیح و سالم هم دارند که اینها علاقه دارند بمملکت.
مهندس فریور- اینها خودش نطق قبل از دستور است
روحی- اجازه بفرمائید می‌خواهم عرض کنم که بچه دلیل باید وارد دستور شویم اینها توضیحات بنده است بنده می‌گویم وکیل تا وقتی که می‌تواند سئوال کند تا وقتی که می‌تواند استیضاح کند آه و ناله فایده ندارد والا این مطالبی که گفته می‌شود بمجلس تعزیه خوانی و روضه خوانی بیشتر شبیه است یکدسته مظالم اشقیا را می‌گوید و یکدسته هم ناقب معصومین را فقط چهار تا اشک ریخته نمی‌شود و گرنه عیناً همان بساط روضه خوانی قدیم است و این متناسب با مجلس شورای ملی نیست این جا جایگاه عمل و کردار است اینجا بایستی دولت را مکلف کرد که راحتی جامعه را تأمین نماید و رنجها را از جامعه براندازد توقعات هم باید متناسب با روز باشد ما نباید توقع داشته باشیم همان رفاهیتی که سابق داشتیم حالا هم داشته باشیم فقط باید یک کارهائی کرد که مجلس و دولت جداً برعلیه رشوه خواری و بر ضد این اعمال نامطلوبی که در ادارات دولتی می‌شود اقدام نمایند والا هی نطق قبل از دستور کردن و شکایت کردن از عظمت مجلس می‌کاهد و انعکاسش هم در خارج خوب نیست بزیان مردم تمام می‌شود.
رئیس- آقای مهندس فریور.
مهندس فریور- اولا فرمایشات ایشان خودش یک نطق قبل از دستور بود ثانیاً ایشان فرمودند مجلس جای کار است و جای برانداختن رنج است و کسانی هم که قبل از دستور صحبت می‌کنند برای تأمین همین منظور است ثالثاً فرمودند چه لزومی دارد که یکدسته بیایند اینجا صحبت بکنند درد را بگویند و دوا را نگویند شاید دوا را هم بگویند بنده هم معتقدم که اگر واقعاً مطالب آنی و فوری و جدی در دستور باشد باید وارد در دستور شویم ولی میدانم که در دستور همچه چیزی نیست ولی یک مطالبی هست که اگر گفته نشود وقتش می‌گذرد و الآن متجاوز از چندین شکایت تلگرافی بتمام آقایان رسیده است راجع بانتخابات جهرم و راجع بانتخابات آباده یک سال هم شده است که انتخابات طول بکشد؟ بنابراین اجازه بفرمائید که این چیزها گفته شود البته نطقهای قبل از دستور را آقایان جدیت خواهند فرمود که مختصر باشد دو سه دقیقه بیشتر حرف نزنند مسائل فوری هست از قبیل انتخابات جهرم انتخابات آباده و امثال اینها هست که باید تذکر داده شود.
رئیس- برخی از آقایان اجازه خواسته‌اند گمان می‌کنم مطلب روشن است و رأی می‌گیریم.
محمد ولی میرزا- دستور چیست
رئیس- دستور طرحی است که پیشنهاد شده است راجع به اینکه کمیسیونی از مجلس انتخاب بشود برای رسیدگی بامر خواربار آقایانی که موافقند وارد دستور شویم قیام نمایند (عده کمی برخاستند) تصویب نشد.
- تقدیم یک فقره طرح قانونی به قید یک فوریت از طرف آقای مهندس فریور
۳- تقدیم یک فقره طرح قانونی به قید یک فوریت از طرف آقای مهندس فریور
مهندس فریور- مطلب دیگری که خواستم بعرض برسانم پیشنهادی تهیه شده است و بامضای عدة زیادی از آقایان اعضای فراکسیون دموکرات و بعضی از آقایان دیگر رسیده است راجع بالحاق مؤسسات فرهنگی است بوازرت فرهنگ می‌خوانم و بعد تقدیم می‌کنم.
امضاء کنندگان زیر مادة واحدة زیر را پیشنهاد و با قید یک فوریت تقاضای تصویب آنرا می‌نمایند:
مادة واحده- دولت مکلف است در ظرف دو ماه از تاریخ تصویب این قانون کلیة مؤسسات فرهنگی و تعلیم و تربیتی (اعم از هنرسرا- هنرستان- آموزشگاه دبیرستان یا مؤسسات مختلفه بنام دانشکده از قبیل دانشکدة کشاورزی کرج یا دامپزشکی) غیر از مدارس نظام و ژاندارمری و شهربانی که فعلاً تحت تصدی وزارتخانه‌های دیگری غیر از وزارت فرهنگ یا دانشگاه هستند از این وزارتخانه منتزع و با بودجه و تشکیلات مربوطه بوزارت فرهنگ یا دانشگاه منتقل نماید.
اولاً قید یک فوریت گذاشته شده است برای این که بحث شود ثانیاً خواستم عرض کنم که یک قدری هم تسریع شود در این مورد برای این که الآن شاگردهای دانشکدة دامپزشکی بعد از چهار سال تکلیفشان معلوم نیست تکلیفشان معلوم شود.
- سئوال آقایان: ساسان- فرمند و دکتر کشاورز و جواب آقای وزیر کشور
۴- سئوال آقایان: ساسان-فرمند و دکتر کشاورز و جواب آقای وزیر کشور
هژیر (وزیر کشور)- اجازه میفرمائید؟
رئیس- بفرمائید
وزیر کشور- سئوالاتی از طرف آقایان فرمند و ساسان و دکتر کشاورز رسیده بود خواستم استدعا کنم اگر مجلس شورای ملی صلاح بداند تقریر بفرمایند که جواب عرض کنم.
رئیس- بلی سئوال شده است.
طباطبائی- هر کس سئوال دارد سئوالش را می‌آید طرح می‌کند و بعد وزیر مسئول جواب می‌گوید
رئیس- سئوال جزء دستور نیست.
فرمانفرمائیان- من قبل از دستور اجازه خواستم و سئوال جزء دستور است.
جمعی از نمایندگان- سئوال را بخوانید.
رئیس- سئوال فرستاده شده است بوزارتخانه
ساسان-سئوال من خیلی ساده و روشن بود راجع به وقایع اخیر اصفهان سئوالی از آقای وزیر کشور کرده بودم چون در اذهان عمومی تشویش ایجاد کرده است موجب شد که بنده این سئوال را بکنم که جریان را در مجلس توضیح بدهند تا عامه مستحضر شوند که جریان از چه قرار بوده است و متن سئوال را اگر اجازه میفرمائید بنده بخوانم.
جمعی از نمایندگان- خیر لازم نیست!
وزیر کشور- چون سئوالات همه مربوط بهم بود خواهش می‌کنم که یک جا بشود تا یک جا هم جواب داده شود.
رئیس- آقای فرمند.
فرمند- سئوال بنده از آقای وزیر کشور در خصوص قضیه انتخابات است که در بعضی از نقاط از قبیل جهرم و لار و خلخال در حال توقیف است و در بعضی از نقاط مثل آذربایجان و شیراز از طرف دولت هیچگونه اقدامی بعمل نیامده است که حتی صندوق آراء را بخوانند و در حالت توقیف و وقفه نگاهداشته شده است بنده مقصودم از سئوال این بود که آقای وزیر داخله این انتخابات را زودتر بجریان بیندازند و اقدام جدی بفرمایند که انتخابات هر چه زودتر انجام شود و همکاران ما بیایند و با ما همکاری کنند.
رئیس- آقای دکتر کشاورز.
دکتر کشاورز- بنده در جلسات قبل راجع به چند موضوع سئوال از دولت کرده بودم. یکی یکی مختصراً عرض کنم که آقای وزیر کشور جوابش را لطف کنند. یکی موضوع ریختن یک عده از مردم دامغان و طلبه دامغان به یکی از مدارس بود که جزء موقوفات بوده است و ده سال پیش واگذار شده بود به یک مدرسه ملی و ده سال است که در آنجا آن مدرسه ملی دائر بوده است این اشخاص بجای این که از راه قانونی مراجعه کنند و مدرسه وقف را بگیرند و به طلاب اختصاص بدهند ریخته‌اند به مدرسه و اطفال مردم را بیرون کرده و هنوز هم این اغتشاش ادامه دارد و طلاب دامغان آن مدرسه را متصرف هستند. خواستم به بینم دولت راجع به این قضیه چه اطلاعی دارد و برای رفع این غائله چه تصمیمی گرفته است؟ یکی دیگر موضوع کاشان بود مطابق خبرهائی که مرتباً می‌رسد یک عده نسبت به زنانی که چادر سیاه بسرشان نیست توهین می‌کنند و کتکشان می‌زنند و چادر سفیدشان را پاره می‌کنند و اسباب زحمت و اغتشاش در آنجا شده‌اند خواستم بدانم دولت در این قسمت هم چه اقدامی کرده است و چه اطلاعی دارد و مسبب این قضیه کی را می‌شناسد مطلب دیگری که می‌خواستم عرض کنم موضوع اغتشاشی است که اخیراً در عراق اتفاق افتاده و منجر بمداخله متفقین گردیده و موضوع این بوده است که بین مسلمانها و یهودیها اختلاف رخ داه و بنده برعکس آقای صفوی که اینجا حضور ندارند و آن روز این تذکرات و این حقایق را گفتند سم پاشی است معتقدم گفتن این مطالب لازم است در آنجا شهرت داده بودند که چون یک دعائی نوشته شده است از طرف کلیمی‌ها بروی سر یک الاغی امسال در اراک باران نیامده و در نتیجه این عمل یکی از کلیمیان معروف عراق نیمه تنه بالاش تبدیل به سگ شده و ریخته بودند برای اینکه آن کلیمی را بکشند بقدری اراک شلوق شده بود که قوای متفقین برای حفظ نظم دخالت کردند اینها را خواهش می‌کنم که بگویند قضایا چه بوده است و محرک این قضایا که بوده است من مکرر گفته‌ام که ایران فعلاً احتیاج به نظم و آرامش دارد و هر کس از هر مقامی باعث اغتشاش در این مملکت بشود باید به اشد مجازات برسد حتی اگر خود بنده باشم (صحیح است- احسنت) بالاخره اصفهان و اغتشاش آنجا را دولت بایستی مفصل تر جواب بدهد شنیده‌ام که آقای قیامی نامی را فرستاده‌اند برای بازرسی و آقای فرمند که بنده بصداقت و درستکاری ایشان همیشه ایمان دارم فرمودند که ایشان مردی خوبی هستند این مرد خوب راپرتی که تهیه کرده و بدولت داده چرا آن راپرت را انتشار نمی‌دهند که مردم بفهمند مسبب این قضایا کیست اطلاعاتی را آقای اسکندری فرمودند که اینجا گفته شد رسمیت ندارد زیرا باید از دهن آقای وزیر کشور گفته شود. بالاخره موضوع دیگر راجع به رضای افشار محکوم به انفصال ابد از خدمت دولت بود لو فرض که آقای ساعد و یا آقای دکتر آقایان بفرمایند آدم خوبی است این شخص محکوم و مورد ایراد یکعده از آقایان نمایندگان مجلس است آیا بهتر نبود که یک شخص دیگری را که کسی نتواند لکه به او بچسباند به اصفهان بفرستند (یکی از نمایندگان- چنین کسی را از کجا پیدا کنند) و باید آقای رضای افشار را بفرستند و بنده خواستم یک اظهار تاسفی هم بکنم که خوبست آقای ساعد نخست وزیر گوش بدهند و صحبت نکنند ایشان فرمودند «بیش از این توضیحی نمی‌دهم و توضیحی هم ندارد» بنده خیلی عذر می‌خواهم این عبارت ایشان خیلی دیکتاتور مآبی بود (همهمه نمایندگان) رئیس – از موضوع سوال خارج نشوید) چشم اطاعت. یک نکته هم ایشان فرمودند که آقای رضا افشار را بمناسبت آشنائی بمحل فرستادم یک سوالی می‌خواهم بکنم و آن این است که رضا شاه شاه سابق هم به اوضاع ایران خیلی آشنا هست آیا مقتضی است که در مجلس بگوئیم که او را باین مناسبت باید بایران برگردانیم؟.
وزیر کشور – بنده اول اجازه می‌خواهم که آقایان اگر توجهی بفرمایند بنده خواستم از موقع استفاده کنم و استمدادی از مساعدت معنوی و واقعی آقایان در این کار سنگین پرمسئولیتی که بعهده بنده واگذار شده است بفرمایند بنابراین استدعا می‌کنم عرایض بنده را از این لحاظ تلقی بفرمایند نه اینکه بنده صرفاً خواسته باشم در قبال فرمایشات آقایان عرضی به کنم. دستگاه دولت ما مدتی است بطور عادی نمی‌گردد و برای اینکه این دستگاه براه بیفتد قبل از هر جا کمک و مساعدت قطعی مجلس شورای ملی که همیشه کرده بودند لازم است (صحیح است)
فرمند – آقا فعالیت وزرا هم لازم است (صحیح است) مجلس شورای ملی بمنزله نبض مملکت است اگر ضربان این نبض بطور عادی و متعارف مطابق تشخیص اطبا بود معنیش این است که وضع مملکت عادی است اگر نبود معنیش این است که یک جای این دستگاه خلل دارد و باید سعی کرد آن را رفع کرد (دکتر رادمنش – خلل در دولت است) اگر این دستگاه را صبح و شام ما امتحان کردیم و دیدیم که رو ببهبودی است باید آن راهی را که می‌رفتیم دنبال کنیم ولی اگر دیدیم که رو ببهبودی نیست معلوم می‌شود که آن راهی که برای معالجه این مریض در دست گرفته‌اند راه صحیح نبوده و باید راه دیگری را در نظر گرفت بنده تصدیق دارم که تمام عملیاتی که باید در این مملکت انجام بگیرد مجری و مسئولش دولت فعلی و دولتهای گذشته و دولتهای آینده هستند این نکته هم معلوم است که بدون اجازه و اراده مجلس شورای ملی هیچ دولتی نمی‌تواند کاری بکند و نباید هم بکند یک مطلب اساسی که تصور می‌کنم بایستی مبنای تمام تصمیمات قوه مجریه و انتظار قوه مجریه از کمک‌های قوه مقننه باشد این است که باید در اولین قدم منظور همه حفظ وحدت ملی از لحاظ توحید ارضی و تمامیت مملکت باشد (صحیح است) یعنی اگر امر دائر شد بین دو مطلب یکی واجب و یکی اوجب البته اوجب مقدم است حالا ممکن است اختلاف نظر باشد در اینکه واجب کدام است و اوجب کدام است الزم کدام است لازم کدام است ولی وقتی که اکثریت مجلس شورای ملی یک تصمیمی گرفت برای دولت مطاع و متبع است و دولت بایستی اجرا بکند و اگر دولت در عمل دید که اشکالی دارد این را بعرض آقایان میرساند و آنوقت آقایان هم اگر مقتضی دانستند تجدید نظری در تصمیماتشان که باید بفرمایند می‌فرمایند اگر لازم شد و الابقرار سابق دوام پیدا می‌کند برای اینکه وحدت ما حفظ شود لازم است مسائل واجب که در درجه اول اهمیت است تشخیص شود و بنظر بنده قسمت اعظام این اشکال هم بعهده وزارت داخله است و بایستی طوری کنیم که سایر مطالبی را که در مرحله ثانی و در درجه دوم است اگر لازم بود فدای آن قسمت اول بکنیم تا وقتی که آن نهال کاملا برومند شد آنوقت برسیم بکارهای دیگر در نتیجه این امر عرض کردم اشخاصی ممکن است تصور کرده باشند که یک اصولی که همه بجای خودش و در موقع خودش لازم است و صواب این را می‌توانند جابجا استعمال نمایند مثلاً کلمه آزادی (البته همه آزادند) متجاوز از دوسال است که این آزادی در همه جا برقرار شده است بقوه معنوی و به تصمیمات و آراء مجلس شورای ملی هم مسجل و مسلم شده است برای عموم افراد که آزاد هستند (فرمند- معناً آزادی نبوده است) یعنی این اجازه آزادی داده شده است ولی ما در تفسیرش باشکال برخورده‌ایم و یک طوری باید عمل شود که به اشکال برنخوریم. مثلا آقای دکتر کشاورز راجع به چادر زنان می‌فرمایند که در دامغان چند نفر متعرض دیگران شده‌اند آقای فرمند راجع به آزادی انتخابات می‌فرمایند بنده عرض کردم که اگر از ریشه اصلاح نکنیم همه اینها از یک جا آب می‌خورد و این نقص از اشتباه مردم است که نمیدانند آزادی چیست؟ این را ما باید بهشان حالی کنیم و این نقص از اشتباه مردم است در این موضوع که آزادی چیست و در تعبیر آزادی اشتباه شده این را باید بهشان حالی کنیم و اگر از این حدود تخطی کردند آقایان هم از هر جهت به دولت قدرت بدهند که اگر تخطی کردند بتوانند جلوگیری کنندو این اصل اشکال است حالا اگر گرفته شد که مثلاً چادر سر کردن باید چه شکل باشد اگر بنا شده که تمام مسائل دانه دانه و خرده خرده بیاید به مجلس شورای ملی و بعد از اینکه تصمیم گرفتم اجرا شود آنوقت تصدیق بفرمائید که کار قوه مجریه مشکل خواهد بود اصل ایراداتی که تا بحال بوده است به قواء تامینیه مملکت و ما هم باید ایرادات وارده را قبول کنیم همانطور که اول هم عرض کردم بسیاری از مجاری و مبانی دستگاههای اداری ما لنگ است و بایستی با قوه مجلس شورای ملی درست شود حالا یک عده هم همینطور مانده‌اند و نمیدانند چه کنند فرضاً اگر یک کسی می‌گوید چرا با چادر آمدی و اگر کسی متعرض شود خیال می‌کنند که متعرض آزادی شده است این وظیفه ما است وظیفه دولت است که برای مامورین خودش درست مطلب را حلاجی بکند و بشناساند که اگر از این حدود تخطی شد شما دیگر منتظر امر مجددی نباشید هی بیائید بدادستان بگوئید که او رسیدگی کند که اصلاً تا باین جاها برسد موضوع از بین رفته باشد و یک عده دیگری هم تجری پیدا کنند حالا یک چیز دیگری که مورد استدعای بنده از لحاظ زحمتی که برای دستگاه وزارت داخله است این است (البته نظر آقایان مطاع خواهد بود برای هر دولتی که سرکار باشد) یکی اینکه ملاحظه بفرمائید بهر بچه که می‌خواهد درس بخواند و زبان مادریش را یاد بگیرد خواندن و نوشتن را ابتدا که شروع می‌کند اشکال زیاد دارد و این تردیدی نیست مثل بچه که تازه براه می‌افتد باید دست او را بگیرند و کم کم او را تشویق بکنند و اگر غیر از این باشد و هی باو تشدد و تغیر کنند که این چه قسم راه رفتن است یا این چه قسم چیز خواندن است پرت می‌شود ولی همان بچه که می‌خواهد شروع بدرس خواندن بکند اگر یک مدتی باو گفتند ماشاءالله بارک الله این قهراً‌ترغیب می‌شود و خیلی زود راه رفتن و درس خواندن را یاد می‌گیرد حالا آقایان هم طوری بفرمایند که آن کسانی هم که خدمت می‌کنند استدعای من اینست که یک روزی را هم در هفته مجلس شورای ملی اختصاص بدهند به اینکه اگر یک کسی هم که یک خدمتی کرد او را هم تشویق کنند و بگویند که بدانند هر دو گفته می‌شود و متاسفانه وضع مجلس طوری شده که معایب که البته باید گفته شود گفته می‌شود و اعتراض می‌شود ولی خوبست که آنها را هم که انجام وظیفه می‌کنند قدردانی کنند این استدعای بنده است و بنده خیال می‌کنم یکی از راههائی که ما بمقصود می‌رسیم این خواهد بود و یک مرحله دیگرش هم این است که دولت عبارتست از مجری اوامر مجلس شورای ملی آن اندازه که قوت داشته باشد در انظار که آنچه که می‌گوید فوراً‌بشنوند حالا بنده نمی‌خواهم از وزارت جنگ دفاعی بکنم این کار بنده نیست ولی تصدیق بفرمائید اگر کار یک وزارت جنگ و قواء تامینیه بجائی برسد که اگر یکسال بیک افسرش درجه نداد بیاید متحصن شود این قشون نمی‌شود بنده خاطر دارم در شرح حال مرحوم قایم مقام چیزی نوشته بود که در یک موردی بیکی از مامورین زیردست او ایرادی شده بود اوگفت این عمل درست نیست و استناد او هم این بود که چوب داخل را من می‌خورم و چوب خارج را من می‌زنم این است که ممکن است از یک ماموری انتظار داشت که کار خوبی را در مقابل امر آقایان انجام دهد ولی اگر بنا باشد که فرد فرد مامورین تصور بکنند که با گرفتن وقت آقایان و تصدیق خاطر آقایان بتوانند یک تغییری در تصمیمات اداری بدهند تصدیق بفرمائید که کارهای اداری بکلی فلج می‌شود (صحیح است)(دکتر کشاورز بگوئید کیها هستند) اما راجع باین دو مطبی که فرمودند البته مطلب مهمش وقایع اصفهان بود که یکی دو نفر از آقایان سئوال کرده بودند حالا جواب عرض میدانم و الا ایشان را مامور نمی‌کردم اما این شخص یک گزارشی داده است الآن هم اینجا است تمام اسناد دولت اصلاً محرمانه که نیست و اگر هم باشد برای مجلس شورای ملی که محرمانه نیست هر وقت بفرمایند برای ملاحظه آقایان مانعی ندارد اما این درست نیست که قبل از سئوال بخواهند که راپرت را بعرض آقایان برسانم اما در موضوع آن راپورت که آقای اسکندری در جلسه قبل اینجا خواندند این امر از دو حال خارج نیست یا او بآقای اسکندری داده است این راپرت را یا نداده است (اسکندری- ایشان ببنده راپرتی نداده‌اند) اگر نداده است که ایشان چطور اطلاع داشتند (اسکندری- راپورت را خودتان بمن نشان بدهید) اما برای اینکه بنده از این مأمور هم دفاع کنم بنده آن جلسه متأسفانه در مجلس شورای ملی نبودم ولی شرحی را که در روزنامها خواندم و در گیمه گذاشته بودند بنده گزارش را هر چه خواندم در آن راپرت همچو چیزی ندیدم همچو چیزی در راپرت نیست بالاخره عرض بنده این بود که قبل از اینکه در آن جلسه خدمت آقایان برسم اینجا یک جریاناتی گفته شد که شاید مؤثر در اذهان عمومی باشد و بنده تصور می‌کنم که مقتضی بود در این باب مطلبی نفرمایند تا وقتی که بنده شرفیاب شوم و توضیحات لازمه را عرض کنم راجع بکار اصفهان. بشهادت آقایانیکه در دورة گذشته هم اینجا تشریف دارشتند آنچه ممکن بوده است بنده نسبت به بهبودی وضع کارگران اقدام کرده‌ام اوقاتی هم که بنده در وزارت پیشه و هنر بخدمتگذاری مشغول بودم سعی کردم که وضع زندگی کارگران بهبودی پیدا کند امروز هم در برنامة دولت این مطلب قید شده است و نظر بنده و همکاران بنده و نظر دولت بر این است که تا آنجا که ممکن است این نظر انجام شود و بهیچوجه حق کارگران پایمال نشود آنوقتی که هیچگونه تصمیمی برای اجرت و مزد کارگران در نظر نبود بنده در وزارت پیشه و هنر این اقدام را کردم که آقایان صاحبان کارخانه‌ها بطهران آمدند و بهرشکلی بود تصویب نامة از هیئت دولت صادر کردم که کارگران دولتی و غیر دولتی حداقل معیشتشان تأمین شود (صحیح است) لایحة بیمة کارگران را بنده در هیئت دولت مطرح کردم و آقایان همکاران بنده در هیئت دولت موافقت کردند و بعرض مجلس شورای ملی رسید و تصویب شد. همین آقای قیامی را که آقایان به راپرتش استناد می‌فرمایند بنده باطمینان باینکه با نظر بی طرفی و تمایل به تأمین زندگی کارگران رسیدگی خواهد کرد باصفهان فرستادم ولی چیزی که بنده را فوق العاده متأسف کرد این بود که آقایان نمایندگان توده (که دو مرتبه شرف ملاقتشان را در وزارت داخله دسته جمعی داشتم) خواهشهائی که از آقایان کردم آن خواهش‌ها را ترتیب اثر ندادند بنده در هر دو دفعه خواهش کردو عقیدة خودم را عرض کردم که با تمام قوا اقدام می‌کنم و کمک می‌کنم که حد لازم تأمین زندگی این دسته از کارگران و کلیه کارگران بشود ولی بیک شرط که کارگران هر روز بیک عنوانی اغتشاش واجتماع نکنند (دکتر کشاورز- ما هم مخالف اغتشاش هستیم) این عرض را کردم و این تقاضا را کردم ولی متأسفانه عملی نشد با اینکه بنده به آقایان عقیدة خودم را عرض کردم که حقوق کارگران کاملاً تأمین خواهد شد (دکتر کشاورز قضایای اصفهان مربوط به حقوق نیست) مقصود از حقوق نه تنها مزد است هر حق مشروعی که کارگران داشته باشند. چرا عرض کردم که باید از اغتشاش و اجتماع جلوگیری شود برای اینکه وقتی جمعیت زیاد شد با کمال حسن نیتی که آن جمعیت دارند مقصودشان لوث می‌شود و از بین می‌رود. بنده این را شنیدم (البته سنم اقتضا نداشت) گفتند قبل از دستور مشروطیت وقتی که مردم تقاضای صدور دستخط مشروطیت را داشتند آقا سیدجمال الدین واعظ در مسجد شاه به منبر رفته بودند تمام صحن مسجد و ایوان مسجد و بازار تا شمس المعماره پر از جمعیت بود همه این جمعیت که صدای او را نمی‌شنیدند صحبت پای منبرش این بود که ما عدالتخانه می‌خواهیم جمعیتی که عقب بودند می‌پرسیدند چه می‌گوید دیگران می‌گفتند می‌گوید ما عدالت خانه می‌خواهیم و این حرف مثل جریان نوسانی آمد پای شمس العماره پای شمس العماره پرسیدند آقا چه می‌گوید یکنفر گفت بله می‌گویند ما عدالت السلطنه را نمی‌خواهیم مقصود عرض بنده این است وقتی جمعیت شد و اغتشاش شد منظور از صورت اولیه خودش خارج می‌شود ملاحظه بفرمائید اول حرف چه بود و بعد بچه صورت کج و معوجی در آمد که معلوم نیست هیچ مقصودشان چیست بنده عرض کردم که بایستی مصالح کارگرها را در نظر گرفت دولت هم این مسئولیت را قبول کرده است که حقوق آقایان را تأمین کند ولی چه شد؟ اولاً برسیم باین مطلب که حرف کارگرها روی حقوقشان نبوده است گزارشی که آقای قیامی داده است و مطالبی که خود آقایان می‌فرمودند این بود که یک دسته از کارگرها که قرار شده بود در کارخانه نباشند و از کارخانه خارج شده بودند یک روزی آمده بودند توی کارخانها که ما کار می‌خواهیم کارگرانی که در کارخانه‌ها بودند و این دسته بهم ریختند و یک عده‌ای هم مجروح شدند خوب آقا یا میفرمائید که در مملکت حکومت نیست یا اینکه میفرمائید حکومت بوظایف خودش نمی‌تواند رفتار کند ولی بنده عرض می‌کنم که این کارگرها چه حق داشتند در کارخانه بیک چنین کاری اقدام کنند؟ بنده عرض می‌کنم بفرض اینکه یک دسته کارگر بیک علتی نباید کارداشته باشند و از کارخانه باید خارج شوند این بجا حالا یک کسی خواست این اصل مسلم لایتغیر را بهم بزند و آمد توی کارخانه و گفت که من کار می‌خواهم اینجا وظیفة کارگر آرام صلح جو بود که آنها را بزنند خودشان باین کار اقدام کنند که بالاخره برای ایجاد نظم ناچار شوند که یک دستة را از خارج خبر کنند که نظم برقرار شود؟ (دکتر کشاورز- اینطور نبوده است اجازه بفرمائید راجع باین موضوع توضیحی عرض کنم.
رئیس- خیر بعد بفرمائید.
وزیر کشور- اگر آقایان برای خودشان حقی قائل بودند و آن حق مورد تعرض واقع شده بود خوب بود دولت مراجعه می‌کردند اگر دولت هم رسیدگی نمی‌کرد مرجع قانونی رسیدگی می‌کرد (داخل مطلب دیگری شدیم) این درست و مثل اینکه آن حق را عجالتاً برای آنها محرز فرض کنیم اگر بنده در منزلم نشسته باشم و یک کسی می‌آید در خانه من و مزاحم می‌شود یا یک کسی ادعائی بشخص دیگری دارد مطابق اصول و قواعد باید برویم در یک محکمه و مقام صالحی با اینکه خودم شخصاً دخالت کنم
دکتر کشاورز- اگر شما را کتک زد دفاع هم نکنید این یک مطلب تازه ایست این مرحله اصلی بود که عرض کردم بعد چه شد؟ آمدن و به خیال تعرض کردن گفتند ما کار نمی‌کنیم در صورتیکه هر واقعه‌ای پیش آمده بود لازم بود که مشغول کارشان می‌شدند و بعد می‌رفتند رسیدگی می‌کردند این هم مرحله دوم و باید به بینیم که حق دارند که خودشان هم مدعی باشند و هم قاضی و هم مجری؟ خوب آقایان که می‌خواهند در مرکز مملکت یک حکمت قادری برقرار بماند آیا تصدیق می‌فرمایند که یک کسی هم مدعی باشد و هم قاضی و هم مجری و آنوقت آیا امنیت برقرار می‌ماند جمعی از نمایندگان- خیر باید مرکزیت و حکومت دست دولت باشد) بعد از آن چند روز گذشت و گفتند حالا ما می‌خواهیم کار کنیم پس معلوم می‌شود که باز هم یک تصمیم دیگری دربارة خودشان گرفته‌اند (دکتر رادمنش محرکینش را بفرمائید) بعد از این مطلب گفتن چون ما می‌خواهیم کار کنیم و بقدر کافی هم پول نداریم آقای فداکار اینطور تلگراف کرده‌اند که از محصول کارخانه می‌خواهیم برداریم این عملی بود که در ظرف چند روز در اصفهان اتفاق افتاد آقای اسکندری گویا فرموده بودند که بنده گفتم در آن جلسه که آقای فداکار بروند. صحیح است بنده تصدیق می‌کنم مقصودی که داشتیم این بود که آن مقصودی که متفق علیه ما و شماست عملی شود و هیجان تولید نشود چون اول منظور این بود و بعد هم نظر این بود که آقایان مشغول شوند ولی بنا نبود که آقای فداکار بروند و اعلامیه بدهند و تلگرافی کنند که من دستور دادم فلان شخص بیاید فلان شخص نیاید فلان مأمور دولت باشد فلان مأمور دولت نباشد…
دکتر کشاورز- اعلامیه فداکار را بخوانید.
محمد طباطبائی- عوض اینکه بخوانید بروید از این چیزها جلوگیری کنید.
رئیس- اجازه بفرمائید صحبت کنند.
وزیر کشور- خلاصه عرض بنده این است که در اصفهان بعنوان اینکه فلان حق از کارگر سلب شده و در دامغان بعنوان اینکه فلان شرط وقف عمل نشده و فلان مدرسه ایجاد شده ی در همدان یا اراک بشایعة اینکه گفته‌اند یک چیزی ممکن است بیک نفری نسبت داده شده باشد نباید موجب اغتشاش و ناامنی شود موهوم در همه عالم هست ممکن است بیائید بروید و در همة عالم به بینید که موهوم هنوز هم در همه جا هست و ممکن است افرادی هم باشند که بموهومات و اباطیل معتقد باشند اگر بیک موهومی یک نفر دو نفر سه نفر عقیده داشته باشند عیب یک ملتی نیست ولی چیزی که عیب است این است که یک زمینه فراهم شود که این طور اباطیل و اوهام منجر باین طور چیزها بشود (دکتر کشاورز منجر بمداخله قوای متفقین بشود) اینطور هم نبوده است گویا فقط برای تأمین آرامش یکعده‌ای را آن کنار گذاشته بودند ولی مداخله‌ای نکرده بودند. اصل عرایض بنده این جا است که همة این مطالب یا انتخاباتی که آقای فرمند فرمودند این هم برای این نیست که ما میگوئیم مبارزه در انتخابات نباشد ولی نباید آنقدر جلو برویم که مبارزة انتخاباتی منجر بقتل بشود البته این عملی که اشخاص و نامزدهای انتخابات و طرفدارانشان می‌کنند ایستادگی می‌کنند هیجان می‌کنند این هیجان‌های عادی البته بجای خودش صحیح است و بایستی باشد که انتخابات بآزادی انجام بگیرد ولی اینهم حدی دارد اگر بنا باشد که آنقدر در این کارها جلو بروند که موجب قتل نفس بشود باید برای رعایت نظم جلوگیری کرد و اطراف و جوانب را پائید و بعد شروع کرد و فعلا هم راجع باین چند جائی که انتخابات آن ملت همین جنجال‌ها مدتی توقیف شده بود بجریان افتاده است انتخابات لار کلیه کارهایش انجام شده فقط چند صندوق هست…
جمال امامی- یک ماه و نیم گذشته است و آراء را نمی‌خوانند استاندار چه حق دارد مداخله کند؟!
وزیر کشور- استاندار مداخله نکرده است فقط برای جلوگیری از اغتشاشهای احتمالی یک عده قوای امدادی اضافی خواسته‌اند که فرستاده شد و بزودی اقدام خواهد شد یکنفر از نمایندگان- راجع به جهرم چه کرده‌اید؟) جهرم دستور انتخاباتش صادر شده است…
دکتر رادمنش- راجع برضای افشار بفرمائید.
رئیس- بین صحبت صحبت نکنید.
وزیر کشور- خلاصه عرایض بنده اینست که برای آنکه دولت بتواند وظایف خودش را انجام بدهد هر مقدار که آقایان بیشتر تقویت بفرمایند بطوریکه در انظار قدر و قرب و منزلت دولت بیشتر باشد بهمان درجه قدرت دولت در استقرار امنیت بیشتر خواهد بود. (صحیح است) و چون قطع دارم بنده که آقایان نمایندگان از این جهت کمال مساعدت را خواهند فرمود اجازه می‌خواهم که یک نکته دیگری را بعرض برسانم و آن این است که امروز در مملکت علاوه بر اینکه اقتضا دارد که دولت تقویت شود چون ما در حال جنگ هستیم یک مقتضیات خاصی هم هست که آنها را بیشتر باید مراعات کرد صاحب کارخانه حق ندارد بعنوان اینکه الناس مسلطون علی اموالهم و انفسهم در کارخانه اش را ببندد همچنین حق ندارد بجهتی بگوید که من می‌خواهم اعتصاب کنم (اسکندری- قانون کار را بگذرانید) قانون کار را هم مشغول هستید خود آقایان هم که در یک طرحی داده بودند یا اینکه مطابق آنچه که آقایان پیشنهاد کرده‌اند اول تصویب شود بعد اجرا شود و بعداً اگر در عمل نواقصی بود مجدداً بمجلس پیشنهاد شود یا اینکه اول اجرا شود و بعد تصویب شود در هر حال همین چند روزه لایحه آن تقدیم خواهد شد و هر طور آقایان تصویب فرمودند عمل خواهد شد و البته وقتی که این قانون اجرا شد هر قول و قرار و مذاکرات دیگری که بین اشخاص بوده است منسوخ خواهد شد و این قانون جانشین همة آنها می‌شود؟
- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای وزیر کشور
]۵- تقدیم یک فقره لایحه از طرف آقای وزیر کشور[
وزیر کشور- فعلاً خواستم عرض کنم که یک ماده واحدة برای تأمین نظریة اساسی دولت و برای حفظ نظم و آرامش و داشتن آن حد قوه‌ای که جهت برقراری امنیت و نظم و رفع هرگونه اجحاف و تعدی و بی نظمی لازم است دولت داشته باشد تقدیم می‌کنم که البته هر طور آقایان مقتضی میدانند عمل شود.
دکتر کشاورز- راجع به رضای افشار هیچ نفرمودید.
بعضی از نمایندگان- ماده واحده را بخوانند.
وزیر کشور- تقاضای فوریت نشده است.
روحی- شاید بنده بخواهم تقاضای فوریت بکنم. بفرمائید بخوانید.
رئیس- قرائت می‌شود:
نظر باینکه دولت ایران داخل در جنگ بوده و نه فقط باید از هر قسم اقدامی که ممکن است به مصالح جنگی خود یا متحدین او اندک لطمه‌ای وارد آورد جلوگیری کند بلکه لازم است با تمام وسائل ممکنه در فراهم آوردن موجبات پیروزی نهائی نیز شرکت بسزائی بنماید اگر چه تاکنون دولت و ملت ایران همین مقصود را قویاً تعقیب کرده و برای حصول آن فداکاریهائی نیز بعمل آورده است ولی نظر باینکه در بعضی موارد ممکن است موجود نبودن مبانی قانونی دولت را در تأمین این منظور دچار مشکلات بنماید لذا مادة واحدة ذیل پیشنهاد و تقاضای تصویب آن می‌شود.
ماده واحده- هیئت وزیران مجاز است مادام که دولت ایران در حال جنگ است هر نقطه از نقاط کشور صلاح بداند اقدامات زیر را بعمل آورد:
۱- مشمول نمودن کارمندان دولت در تمام یا قسمتی از وزارتخانه‌ها بمقررات نظامی بنحوی که مأمورین و مستخدمین مزبور در حکم افسران و نظامیان زیر پرچم باشند.
۲- مشمول نمودن کلیة کارخانجات و کارگران اعم ازکارخانجات دولتی و غیر دولتی بمقررات نظامی بنحو مذکور در بنده اول.
۳- الزام بسکونت در محل معین یا ممنوع داشتن از سکونت در محل معین برای مدت محدود در مورد کسانی که بنحوی از انحاء برخلاف مصالح جنگی ایران و یا متفقین او اقدام و یا بنحوی از انحاء مردم را باقداماتی که مخالف نظم عمومی باشد تحریک یا تحریص نمایند و یا اقدامات آنها در نقطه‌ای موجب اختلال نظم عمومی گردد.
دکتر کشاورز- چشم ما روشن!
رئیس- آقای طباطبائی پیشنهاد ختم جلسه کرده‌اند پانزده نفر از آقایان هم اجازه نطق قبل از دستور خواسته‌اند آقای ساسان فقط می‌توانند در جواب سئوالشان توضیحاتی بدهند.
ساسان خواجه نصیری- فرمایشات آقای هژیر در جواب سئوال بنده مقنع نبود ایشان بالاخره تشریح نکردند که وضعیت قضایای اصفهان چه بوده است و بیشتر در حواشی بحث فرمودند و خواهش می‌کنم که راپرت آقای قیامی را قرائت بفرمایند و توضیح دهند که محرک کی بوده و اشخاص شناخته شوند و جامعه بشناسند که چه دستهائی در کار بوده است و محرکین کیها بوده‌اند ولی آقای هژیر متأسفانه در این قسمتها توضیحاتی ندادند و هیچ نفرمودند که محرکین چه اشخاصی بوده‌اند و آیا محرکین تعقیب شده‌اند و مجازات خواهند شد یا خیر بنظر بنده آنچه می‌رسد مطلب آنطور که فرمودند ساده نیست و هیچوقت کارگر با آن سوابقی که بوده است به کارفرمایان تجاوز و تخطی ندارد و چون این موضوع بنظر ساده نمی‌آید تمنا می‌کنم بیشتر و صریحاً توضیح بدهند…
رئیس- عده برای مذاکره کافی نیست و پیشنهاد ختم جلسه هم شده است…
دکتر کشاورز- آقایان طاقت شنیدن حرف حسابی را ندارند والا چرا نمی‌آیند توی مجلس.
- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
]۶- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه[
رئیس- موافقت میفرمائید جلسه را ختم کنیم جلسه آتیه روز سه شنبه ۱۹ اردیبهشت سه ساعت پیش از ظهر
(مجلس یک ربع ساعت بعدازظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی- سید محمد صادق طباطبائی