مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ اردیبهشت ۱۲۸۷ نشست ۲۷۱
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ اردیبهشت ۱۲۸۷ نشست ۲۷۱
مذاکرات روز ۵شنبه ششم شهر ربیع الثانی ۱۳۲۶
خلاصه مذاکرات روز ۳ شنبه ۴ را آقا میرزا مرتضی قلیخان قرائت کردند.
اسامی غائبین جلسه قبل از قرار ذیل قرائت شد:
حاجی امین الضرب، حاجی سید نصرالله، مجدالملک، ساعدالوزراء، ادیب گلپایگانی.
رئیس- دستخط مبارک همایونی رسیده قرائت می‌شود
(دستخط مبارک که خطاب بوزیر دربار بود قرائت شد)
- مشعر به انیکه با این حوادث ناگواری که در سرحد روی داده و اهالی آنجا گرفتار حادثه و اندوه شده‌اند خاطر ما راضی نمی‌شود که در دارالخلافه مشغول جشن باشیم مخارج جشن میلاد خودمان را بطور اعانه در حق بازماندگان اهالی سرحد که دچار مصیبت گشته‌اند مبذول داشتیم که به ترتیب به آنها برسانند و در این باب با هیئت وزراء هم گفتگو کنید یقین است که آنها هم این نیت ما را مساعد خواهند بود.
رئیس- باید از صدوراین دستخط مبارک اعلیحضرت همایونی بی نهایت متشکر باشیم که در حقیقت منتها درجه وظیفه پدری را در این موقع بعمل آورده‌اند لهذا خوب است ماها که وکلا هستیم از طرف عموم ملت و اهالی سرحد تشکرات خالصانه خودمان را تقدیم حضور مبارک اعلیحضرت همایونی داریم و همانطور که اعلیحضرت مراحم و عواطف پدری را اظهار فرموده‌اند ما هم با کمال تشکر وامیدواری بوظایف فرزندی اقدام نموده در اینموقع جشن را ترک نکرده بلکه بر اهمیت و عظمت آن افزوده با کمال شکوه بهتر از سنوات سابقه معمول بداریم واینهم دستخط دیگری است صادر شده قرائت می‌شود:
دستخط ثانوی قرائت گردید از قرار ذیل:
- مجلس شورای ملی اگرچه هیئت وزرای مسئول در استعفای از مشاغل خود نهایت ایستادگی داشتند ما به ملاحظات عدیده استعفای آنها را نپذیرفته و به موجب این دستخط به مجلس شورای ملی اطلاع می‌دهیم که وزرا در سر ماموریت خود باقی هستند فقط چون ظفرالسلطنه خیلی در انفصال از خدمت و استعفای خود مصر و مجد بود بالضروره او را معاف و مستوفی‌الممالک را بوزرات جنگ منصوب فرمودیم و خیلی میل داریم که وزرا و وکلا با نهایت مساعدت بهمدیگر معاونت کرده اسباب آسایش رعایا وموجبات امنیت وانتظام مملکت راموافق نیات خاطر ما فراهم نمایند و انشاءالله قوانین خداوندی نیز آنها را تأیید خواهد کرد.
- شهر ربیع الثانی ۱۳۲۶
رئیس- این هم شرحی است که ازطرف جناب وزیر داخله رسیده است قرائت می‌شود:
قرائت شد قریب باین شرح:
- الان دستخطی از طرف بندگان اعلیحضرت همایونی رسیده است که استعفای وزراء دراین موقع بملاحظات چندی پذیرفته نشده ولی مقرر شده بود که چون شاهزاده ظفرالسلطنه نهایت جد و جهد را در انفصال خود داشته‌اند لهذا جناب مستطاب اجل آقای مستوفی الممالک بوزارت جنگ انتخاب شده‌اند انشاءالله روز پنجشنبه طرف عصر برای معرفی ایشان بمجلس خواهد آمد.
آقا سید حسن تقی زاده – بمناسبت صدور این دستخط مبارک خواستم دوسطر عرض کنم و بگویم که سلطان مشروطه گذشته از رعایت نمودن قانون اساسی و ساکت نشستن و مخالفت نکردن باید خودشان هم داخل کار بشوند و محرک سلسله سعادت مملکت باشند اگر سلطان ساکت بنشیند و کاری نکند آن مقام صفر است پس سلطان در مملکت مشروطه گذشته از رعایت قانون باید داخل در پولتیک سیاسی مملکت شده وملت را بچشم فرزندی نگاه کند چنانچه اعلیحضرت همایونی در آن دستخط اول نسبت ببازماندگان و مصیب زدگان سرحد مثل پدر وفرزند رفتار کرده واظهار فرموده‌اند که ما از جشن صرف‌نظر کرده در این وقع با فرزندان خود هم درد و هم ناله باشیم اینگونه اقدامات از طرف سلطان نسبت برعایای خود موجب مزید امیدواری و چشم داشت ملت بعواطف ملوکانه خواهد بود و کمال تشکر را باید کرد بالاتر از آن دستخط، دستخط دوم است که پادشاه داخل در سیاست مملکت شده خودش که محرک و سلسه جنبان امور سیاسی مملکت است ملاحظه پولتیک مملکت را نموده و وزرا را که مسلکشان موافق با مسلک مجلس بلکه با عموم ملت است آنها را برقرار داشتند و پس از صدور این دستخط چنین فهماندند که مسلک و روش سابق را تغییر داده و با پولتیک و سیاست مملکت که وزراء و مجلس در آن خط کشی می‌نمودند همراه ومساعد شده بلکه در بین به پولتیک مملکت نگاه کرده و ملاحظه فرمود که همین هیئت باید برقرار باشند پس آنچه را که آمال و آرزوی این ملت بوده امروزه اعلیحضرت آنرا مشهود فرمودند و باطمینان خاطر باید بآواز بلند بملت گفت دیگر آنچه را که مقصود ومنظور ملت بوده بآن نایل و برخوردار گردیدند.
آقای حاج امام جمعه – بمناسبت پدر فرزندی که مابین رعیت و سلطان است همیشه چشم داشت رعیت از سلطان خیلی است ما باید نهایت تشکر را بنماییم که همان مرتبه را که چشم داشت داشتیم بعد از این هم همان را خواهیم دید اما در باب جشن که جناب رئیس فرمودند البته این جشن رسمی است و باید ترک نشود بلکه بهتر از سالهای سابق باید این جشن گرفته شود واینکه اعلیحضرت فرموده‌اند که مخارج جشن ببازماندگان و مصیبت زدگان مقتولین داده شود عقیده بنده این است که چون اعلیحضرت میل فرموده‌اند این وجه آنها داده شود خوب است که هم وجه اعانه بهر اندازه که میل فرموده‌اند مرحمت کنند داده شود وهم جشن رسمی بطور خوبی گرفته شود.
حاج سید نصرالله – در این موقع دیگر نطقی بالاتر از نطق آقای تقی زاده نمی‌شود در حقیقت باید نهایت تشکر را از این موهبت اعلیحضرت همایونی بعمل آورد.
مستشارالدوله – در باب جشن بنده عقیده دارم واین جشن دو قسم است یکی اینکه ازطرف ملت جشن گرفته می‌شود یکی هم این است که از طرف دولت بطور رسمی بعضی رسومات معمول می‌شود بعقیده بنده در این رسومات دولتی همانطور که اعلیحضرت مقرر فرموده‌اند دیگر دست زده نشود ولی بسرحدات و عموم ولایات تلگراف شود که بیش از سالهای سابق از طرف ملت اقدام شده و جشن صحیحی گرفته شود و میدانید جشنی که از طرف ملت اقبال شود البته رونق آن افزون تر و بیشتر خواهدبود.
حاجی محمد اسمعیل آقا – اینکه اعلیحضرت فرموده‌اند که مراعات ببازماندگان مقتولین شود غرض ایشان این بوده است که در غم والم فرزندان خودم شریک هستم و حالا ملت باید نهایت تشکر را نموده واز اعلیحضرت استدعا نمایند که این جشن بهتر از هر ساله گرفته شود وهمانطور که اعلیحضرت اظهار کمال مساعدت را فرموده و ملت را بچشم فرزندی ملاحظه فرموده‌اند همین طور باید از طرف ملت هم اقدامات لازمه در گرفتن این جشن بعمل بیاید که موجب سرور و شادمانی عموم ملت باشد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – بنده با آقای مستشارالدوله هم عقیده هستم همانطور که اعلیحضرت مقرر فرموده‌اند باید معمول شود شاه فرموده‌اند که جشن معمولی دولتی گرفته نشود من عزاارم ما نمی‌توانیم بگوییم عزادار نباشید پس نباید این جشن گرفته شود ولی بشکرانه این موهبت که اول قدم بزرگی است که از طرف اعلیحضرت نسبت بترقی رعیت و ملت برداشته‌اند نهایت سعی واقبال در جشن مولود اعلیحضرت باید از طرف ملت بعمل بیاید.
اسدالله میرزا – در این باب آنچه نطق شایان بود آقایان فرمودند و بعقیده بنده دیگر مذاکره در این خصوص کافی است چون مطالب دیگر هم هست که باید گفتگو شود وزراء هم آمده‌اند خوب است تشریف بیاورند و بآنها بعضی مذاکرات لازمه بشود یا اینکه موضوعی که در روز سه شنبه معین شد مطرح شود.
رئیس- یک هیئتی لازم است از طرف مجلس انتخاب شده و برای عرض تشکر بخاکپای همیونی مشرف شوند و این هیئت را در آخر مجلس انتخاب می‌کنیم حالا قانون انجمن تجارتی خوانده شود دراین وقت شروع بقرائت سیم قانون انجمن تجارتی شد و در خصوص اینکه خواندن و نوشتن شرط عضویت در انجمنهای تجارتی باشد یا نباشد مذاکرات زیاد بعمل آمده اخذ رأی گردید و باکثریت خواندن و نوشتن که شرط عضویت درانجمنها باشد تصویب گردید.
رئیس- چون وزراء آمده‌اند و باید در مجلس حضور بهمرسانند خوبست خواندن بقیه قانون از ماده هیجدهم ببعد باشد برای روز دیگر قرائت شده رأی گرفته شود وچون فعلا ورود وزراء معظم چند دقیقه طول دارد خوبست عجالتاً مشغول قرائت لایحه که از طرف عموم انجمنها رسیده است بشویم.
در اینموقع شروع بخواندن لایحه مزبوره شد قریب بمضمون ذیل:
- بر آن ذوات محترمه ثابت و هوایدا است که انقلابات سرحدات و حوادثات ناگواری که در این دو ساله به اقسام مختلفه ظهور کرده غیر از مخالفت بین دولت و ملت چیز دیگر نیست لهذا در این موقع عموم ملت اتحاد بین شخص اعلیحضرت همایونی و ملت را احساس نموده از حضور وکلاء محترم خواستار است که هر طور صلاح بدانند این احساسات ملی را حضور بندگان اعلیحضرت عرض نموده واسباب اتحاد و یگانگی را فراهم آورند که بسعادت ابدی نایل شویم.
رئیس- در حقیقت این لایحه که قرائت شد از بهترین لوایح است و بهترین اسباب سعادت ملت و مملکت همان اتحاد و یگانگی بین دولت و ملت است حالا که عموم انجمنها این احساس را کرده‌اند باید جد وجهد نمود که بیش از پیش اسباب اتحاد و یگانگی فراهم آید.
آقا سیدمحمد جعفر- دیگر کارد باستخوان رسیده و ملت علاجی غیر از این ندارند هر چه باید بکنیم زودتر اقدام شود که مسامحه بهیچوجه در این موقع سزاوار نیست.
آقا سید مهدی – این لایحه سند صحیحی است از طرف تمام انجمنها خوبست که مهرهای آن خوانده شودکه بدانند این لایحه از طرف چند انجمن فرستاده شده است.
حاج سید نصرالله – از این احساسات انجمنها نهایت تشکر را حاصل نمودیم که خیلی خوب احساس کرده‌اند و اصل نکته را که اسباب سعادت وبقای مملکت است پیدا کرده‌اند و آنچه را که جالب نظر دقت وکلای محترم است دریافت کرده‌اند واز این جهت نهایت تشکر را از ایشان داریم.
آقا میرزا فضلعلی آقا – نکته همین بود منتها بعضی آنرا ملتفت بوده‌اند و بعضی نبوده ولی حال که همه ملت ملتفت شده‌اند که نجات و سعادت این ملت در اتحاد و اتفاق است وکلاء بیشتر باید در این اتفاق و اتحاد ساعی ومجد باشند که این اتحاد آثار ونتایج ظاهره ببخشد.
آقا سید حسن تقی زاده – بنده از اول تا حالا یک اعتماد زیادی باین ملت داشتم و اعتقاد کاملی بهوش و ذکاوت آنها نیز داشتم واین مطلب نه تنها بر ما بلکه بخارج هم ثابت شده و مینمماید که این ملت در این مورد بلکه در سایر موارد هم موجبات سعادت را احساس می‌نمایند و در این موقع که سیاسیون بزرگ مملکت یعنی آنها که در حل و عقد امور این مملکت اشتغال دارند موقع نازک خطرناکی را ملاحظه می‌نمودند عموم نجمنها نیز احساسات آنرا نموده و این لایحه را عرض کرده‌اند در حقیقت این لایحه از طرف عموم اهالی طهران وبلکه عموم ملت است چون آنها خطر را دانسته وعلاج آنرا غیر از اتحادو اتفاق نیافته‌اند دراین صورت ما فقط بتشکر از آنها باید اکتفا نکنیم بلکه باید نتیجه هم حاصل نمود یعنی شرطی را آنها نموده‌اند که همان امتحانات فعلی است و از بندگان اعلیحضرت همایونی انتظار آنرا دارند چون ما از طرف اعلیحضرت نهایت اطمینان داریم ولی بعضی هستند در این مملکت که ابداً حس شاه‌پرستی و موافقت نداشته حتی شاه موافق را هم نمی‌خواهند بلکه فقط طالب هرج و مرج هستند لهذا بعقیده بنده عین همین عریضه را باید تقدیم حضور مبارک اعلیحضرت همایونی نمود که آثار این اتحاد را بطور روشن که عموم ملت ملتفت بشوند بروز و ظهور بدهند.
اسدالله میرزا – بنده مطلب را تکرار نمی‌کنم فرمایشات صحیح در این موضوع شده است همینقدر عرض می‌کنم که سعادت و حیات ابدی این مملکت بسته بهمین اتحاد و اتفاق است حالاکه از طرف ملت این اقدام شده است پس همین مسئله را اسباب خوشبختی ملت دانسته خوشبختانه با تمام قوای ظاهر و باطن این اتحاد خالصانه را حفظ کنیم و کراراً از اعلیحضرت شنیده شده است که هر گاه ملت یک قدم بطرف ما بیایند من صد قدم بطرف آنها خواهم رفت و گمان می‌کنم با این ترتیب این اتحاد و اتفاق را بخوبی می‌توان حفظ نمود ولی یک شرط عمده که مدخلیت تمام دارد وآن همراهی مدیران جراید می‌باشد والبته مهر انجمن مدیران جراید هم دراین لایحه هست که اگر آنها بخواهند همراهی کنند بواسطه قلم ایشان بسا مفاسد اصلاح خواهد شد واگر مساعدت آنها نباشد دچار مشکلات خواهیم شد.
آقا شیخ حسین – بنده خیلی متشکرم از وجود مبارک چنین سلطانی مخصوصا روز اولی که تشریف فرمای مجلس مقدس شدند بنده چیزها شنیدم واین که گفته شد که انجمنها حالا فهمیده‌اند که باید اتحاد کرد چنین نیست بلکه انجمنها از اول این مسئله را دانسته و همچنین اعلیحضرت همایونی هم از اول می‌دانستند که با ملت باید همراهی کرد و بعد از نطق جناب آقای تقی زاده نمی‌خواهم عرض بکنم ولی ایشان بطور ادب بیان کردند بنده هم بزبان خودم عرض می‌کنم اشخاصی هستند که همیشه سعایت و القاء شبهه می‌نمایند که بین اعلیحضرت و ملت احداث شبهه بنمایند واز حسن اتفاق نتیجه برخلاف بروز می‌کند لهذا در این مورد بنده دو عرض می‌کنم یکی فرماش حضرت رسول صلی الله علیه و آله وسلم است قریب باینمضمون که فرمود کسانی که در نزد سلطان سعایت می‌کنند عاقبت مثل شیطان مطرود می‌شوند این مال آن اشخاصی که سعایت می‌نمایند عرض دیگر این که تمام حکا و بزرگان گفته‌اند سلطان رعیت پرور هیچوقت اشخاصی را که سعایت می‌نمایند اطراف خود راه نمی‌دهند و بیش از دیگر عرضی ندارم.
وکیل الرعایا – تمام ملل روی زمین میل دارند که اینطور باشند و گمان هم نمی‌کنم که اعلیحضرت همایونی باین عقیده نبوده‌اند البته عقیده مقدسشان هم از اول همین بوده و خواهد بود ولی باید ملتفت شد که منفعت این مملکت عاید چه قبیل اشخاص میشده یقین است که همان اشخاص مانع بودند و نمی‌گذاشتند این ملت رو بترقی و راحتی برودو این اتحاد واتفاق صورت بگیرد و حال بحمدالله چیزی که موجب ترقی و سعادت این ملت و مملکت است بدست آمده.
آقا میرزا سید حسین – خوب است این لایحه را با هیئتی بحضور همایونی گسیل دارند که عرایض ملت را کماهوحقه بعرض برسانند و همراهی و اتحاد کامل را از پیشگاه همایونی خواستار شوند.
ساعدالوزراء- فی الواقع امروز را باید اول روز نیکبختی و سعادت و نجات این ملت دانست نظر بدستخط اعلیحضرت همایونی که دال بر رأفت و محبت شاهانه بود نسبت برعایای مصیبت زده ارومی واز طرف دیگر مضمون لایحه عموم انجمنهای طهران آنچه بنده فهمیده‌ام این جنگ خانگی ما را تمام کرده و واقعاً چه بموقع احساس لطیفی در این مورد باریک در عموم ملت پیدا شده واین نکته را هم خاطرنشان می‌نمایم که برای حصول و نایل شدن بچنین مقصود بزرگی اندکی صبر لازم است تا انشاءالله بمطلوب خودمان برسیم و خیلی لازم میدانم تقدیم این لایحه انجمنها را بحضور اعلیحضرت همایونی.
آقا شیخ محمدعلی – بدیهی است که باید اعلیحضرت همایونی اتحاد تام وتمام با ملت داشته باشند ولی چون مفسدین نمی‌گذاشتند که عرایض ملت بسمع مبارک اعلیحضرت برسد مقصود حاصل نمی‌شد لهذا تقویت می‌کنم قول آقای تقی زاده را وچون این لایحه از طرف انجمنهای تهران است و انجمنهای تهران نماینده تمام انجمنهای ایران هستند وانجمنهای ایران نماینده تمام ملت ایران است پس خوب است که این عریضه حضور مبارک اعلیحضرت همایونی فرستاده شود که ملاحظه فرمایند و بدانند ملت ایران همه قسم در شاه پرستی و مملکت خواهی ساعد و مجد می‌باشند.
حاجی امام جمعه – اگرچه بعد از این تقریرات هر چه گفته شود توضیح واضحات است ولی همین قدر عرض می‌کنم که امروز خیلی روز مبارک و با سعادتی شد برای ما زیرا که یک دستخط مبارکی از اعلیحضرت قرائت شد که مفاد آن این بود که اعلیحضرت همایونی با نهایت مهربانی و رأفت اقبال بطرف ملت فرموده‌اند و همچنین لایحه از طرف عموم انجمنها قرائت شد که مفاد آن هم استقبال ملت بود از روی کمال میل و محبت بطرف اعلیحضرت پس ما وکلا باید عقد این اتحاد را در کمال شدت و استحکام نگاه بداریم و استدعایی از اعلیحضرت می‌نماییم که آثار این همراهی خودشان را با ملت بطور فعلیت بعرصه ظهور و بروز برسانند اما ما نباید راهی بنماییم و حرفی بزنیم وبگوییم که چطور مساعدت فرمایند.
رئیس- امروز را در واقع باید ما یک عید بزرگ بدانیم که در اول مجلس دستخط همایونی در اظهار مساعدت وهمراهی با اهالی سرحد زیارت شد و بعد از آن دستخط که دارای مراتب پولتیکی و سیاسی و مطالب مهمه بود که کمال اطمینان وامیدواری حاصل شد واز این طرف از انجمنها لایحه باین خوبی و مفصلی که حاصل احساسات ملی بود رسید. حال همانطور که فرمودند این لایحه با عریضه از طرف مجلس با یک هیئتی حضور همیونی مشرف شوند و چون حامل این لایحه انجمن فاطمیه است لایحه هم خود این انجمن نوشته خوب است قرائت شود.
قرائت شد حاصل این که استدعا کرده بودند که مراتب مسطوره لایحه انجمنها را بهر طور که مجلس مقدس صلاح میداند اجری دارد.
رئیس- لایحه از طرف وکیل کرمان اظهار شده است قرائت شود.
قریب بمضمون ذیل قرائت شد:
- حضور وکلاء محترم عرضه می‌دارد البته بر وکلا محترم واضح است چنانچه سلطنت مستبده تبدیل به مشروطه شده است همچنین باید آثار استبداد بکلی برطرف شده و عدل و مساوات بر تمام مملکت به رعایت الاهم فالاهم جاری و ساری شود لهذا انظار وکلاء را در باب بلوچستان و رعایای آنجا جلب نموده عرض می‌نماید که در سابق حکام نهایت ظلم را بآنها می‌نمودند و بین آنها همه نوع اختلاف انداخته وایشان را غارت کرده و در موقع بلوک گردشی فرزندان آنها را از پدران و مادران خود جدا کرده بکرمان واز آنجا بتهران آورده و آنها را مثل حیوانات بمعرض بیع و شری می‌گذاشتند و اکنون که دوره مشروطیت است و قانون مشروطیت در حق سیاه و سفید مساوی است از وکلاء محترم خواهش می‌شود که جداً این حرکت شنیع قبیح را قدغن نمایند که این فعل موقوف شده و آن بیچارگان از قید این ظلم آسوده شده و مرفه الحال مشغول برعیتی خود باشند.
رئیس- این لایحه بسیار خوبی است و گمانم این است که هیچکس در این باب حرفی نداشته و محل گفتگو هم نباشد و هیمن امروز باید از طرف مجلس بوزیر داخله نوشته شود که اکیداً قدغن نمایند دیگر چنین حرکت زشتی در آنجا بروز نکند.
آقا میرزا محمود – صحیح است باید بوزیر داخله اظهار شود ولی بعقیده بنده اگر تلگرافی هم از طرف مجلس بانجمن ایالتی کرمان در این باب بشود ضرری ندارد.
حاج شیخ حسین – بلی باید در این باب اقدامات بشود و گمان می‌کنم که دراین باب باید یک ماده قانون هم وضع شود.
رئیس- بدیهی است اینمسئله زشت قانوناً غلط است و ضرر او بر همه کس واضح است ولازم بنوشتن قانون نیست.
آقا سیدمحمد جعفر- اینها مسلمان هستند و فروختن مسلمان حرام است واگر بقصد حلیت فروخته شود فروشنده کافر است واین قانون اسلام است و باید جاری شود.
وکیل الرعایا – صحیح است قانون اسلام در این باب حکم فرموده لکن باید مجازاتی برای این عمل معین شود.
آقا شیخ محمد علی- بلی این قانون اسلام است خریدار و فروشنده هر دو در حکم حیوان بلکه ازحیوان پست‌ترند و باید از امروز در این باب یک چیزی نوشت که اگر بعدها کسی این کار را کرد بمجازات می‌رسد حالا بوزیر داخله گفته می‌شود وایشان هم اقدام می‌نمایند لکن عقیده بنده این است که اقلا ده سال حبس برای مرتکب این عمل معین شود.
رئیس- در این باب اگر بخواهیم قانونی وضع نماییم باید آنمواد قانون نوشته شده و بمجلس بیاید و مطرح مذاکره شود و گفته شد که حالیه باید فوراً بوزیر داخله نوشته شود که اینمسئله را قدغن نمایند مذاکره روز شنبه هم بقیه قانون انجمنهای تجارتی است و چون وزراء تشریف آورده و گویا کاری دارند که در آن اطاق کمیسیونی خواسته‌اند که بعضی مذاکرات بنمایند و چند دفعه پیغام داده‌اند که بنده بروم ولی افسوس که نواب رئیس هیچکدام تشریف ندارند در اینموقع که بنده باید بآن اطاق بروم ایشان در اینجا باشند و امیدوارم انشاءالله بعدها مراعات این مسئله را نموده و بتکلیف خود رفتار نمایند.
(در این موقع مجلس تعطیل و پس از چند دقیقه مجدداً منعقد گردید.)
رئیس – اشخاصی که بنظر بنده برای شرفیابی حضور اعلیحضرت همایونی رسیده است این آقایان هستند:
- آقای حاج امام جمعه،
- آقا سید جعفر،
- آقای حاج سیدنصرالله،
- آقای میرزا فضلعلی آقا،
- آقای آقا میرزا محسن،
- آقای تقی زاده،
- آقای مستشارالدوله،
- آقای آقا میرزا ابوالحسن خان،
- آقای حاج معین التجار،
- آقای حاج امین الضرب،
- آقای وثوق الدوله
و وقتش را باید از دربار بخواهیم و هر وقت معین شد این اشخاص باید مشرف شوند یکی در باب هیئت کمیسیون عدلیه است تاکنون جمع نشده‌اند که رئیس خود را انتخاب نمایند لهذا خواهش می‌شود که فردا صبح که روز جمعه است اگر کار ندارند تشریف آورده و رئیس خود را انتخاب نمایند یا اینکه اگر فردا برای ایشان ممکن نیست روز شنبه چهار ساعت بغروب مانده حاضر شده و هیئت رئیسه خود را انتخاب نمایند یا این که بعد از مجلس ولی بعقیده بنده بهتر همان چهار ساعت بغروب مانده است که اسامی هیئت رئیسه آنها هم در مجلس علنی قرائت شود.
آقا میرزا محمود – در اینموقع باید هیئت رئیسه اسامی آنهاییکه حاضر نمی‌شوند نوشته ارائه کنند و هر کس حاضر نمی‌شود زیر اسمشان را بنویسند که عوض آنها را انتخاب نمایند.
آقا شیخ محمد علی – هر کس که برای هر کمیسیون انتخاب می‌شود البته بر حسب وکالت باید حاضر شودو مکرر با جناب دکتر ولی الله خان صحبت شده و نهایت جد وجهد را دارند که زودتر قانون عدلیه تمام شود و چون نده در کمیسیون مالیه انتخاب شده‌ام و بصیرتی از آن ندارم لهذا از آنجا استعفا خواسته و با کمال شرف داخل دراین کمیسیون می‌شوم.
(مجلس ختم شد.)