مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۴ آبان ۱۳۱۷ نشست ۶۲
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری یازدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری یازدهم |
دوره یازدهم قانونگذاری
مذاکرات مجلس
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره ۱۱
جلسه: ۶۲
صورت مشروح مجلس روز شنبه ۱۴ آبان ماه ۱۳۱۷
فهرست مطالب:
۱. تصویب صورت مجلس
۲. تقدیم لایحه تفسیر اصل ۳۷ متمم قانون اساسی و تصویب آن
۳. موقع جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس چهار ساعت و ربع بعد از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید.
صورت مجلس روز پنجم آبان ماه را آقای مؤید احمدی (منشی) قرائت نمودند.
(اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده:
غایبین بااجازه: آقایان دهستانی - بیات ماکو
غایبین بی‌اجازه: آقایان منصف - خواجه نوری - ملک مدنی - اردبیلی - تولیت - امیر ابراهیمی - دبیر سهرابی - معدل - روحی - ناصری - قره‌تاش - معتصم سنگ - شباهنگ - قراگوزلو - اورنگ - پناهی
دیرآمدگان بی‌اجازه: آقایان بیات - لیقوانی - دکتر جوان - افخمی - نقابت - نیک‌پور - اعظم زنگنه - ارکانی)
. تصویب صورت مجلس
۱. تصویب صورت مجلس
رئیس - در صورت مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
. تقدیم لایحه تفسیر اصل ۳۷ متمم قانون اساسی و تصویب آن
۲. تقدیم لایحه تفسیر اصل ۳۷ متمم قانون اساسی و تصویب آن
رئیس _ آقای نخست وزیر
نخست وزیر (آقای جم) _ برای این که در مواصلت فرخنده مبارکی که بین خاندان سلطنتی ایران و خاندان سلطنتی مصر شده است هیچگونه ابهام و نقطه تاریکی باقی نمانده باشد دولت لازم دانست که یک لایحه تقدیم مجلس شورای ملی کند و اصل سی و هفتم متمم قانون اساسی را تفسیر نماید این است که لایحه تهیه شده است و بقید دو فوریت تقدیم مجلس شورای ملی می‌شود و توضیحاتی هم اگر برای آقایان لازم باشد آقای وزیر دادگستری باطلاع آقایان خواهند رسانید
(نمایندگان _ صحیح است)
(لایحه را تقدیم مجلس شورای ملی نمودند و بشرح زیر خوانده شد)
مجلس شورای ملی
چون کلمه ایرانی الاصل مذکور در اصل ۳۷ متمم قانون اساسی تا کنون در هیچیک از قوانین بطور صریح و روشن تفسیر نشده در این موقع که مواصلت بین خاندان جلیل شاهنشاهی و خاندان سلطنت مصر در پیش است برای اینکه راجع بوضعیت ملکه و ولیعهد آینده ایران هیچگونه ابهامی باقی نماند وزارت دادگستری ماده واحده ذیل را برای تقسیراصل ۳۷ متمم قانون اساسی تقدیم و بقید دو فوریت تقاضای تصویب آنرا می‌نماید
ماده واحده _ تفسیر اصل سی و هفتم متمم قانون اساسی
منظور از مادر ایرانی الاصل مذکور در اصل ۳۷ متمم قانون اساسی اعم است از مادری که مطابق شق دوم از ماده ۹۷۶ قانون مدنی دارای نسب ایرانی باشد یا مادری که قبل از عقد ازدواج با پادشاه یا ولیعهد ایران باقتضاء مصالح عالیه کشور به پیشنهاد دولت و تصویب مجلس شورای ملی بموجب فرمان پادشاه عصر صفت ایرانی باو اعطاء شده باشد
وزیر دادگستری _ اجازه میفرمائید؟
رئیس _ بفرمائید
وزیر دادگستری _ با اینکه یقین دارم آقایان نمایندگان این ماده واحده پیشنهادی را با مسرت و شعف فوق العاده تلقی می‌کنند برای اینکه موجب مقدس تقدیم آن در مقدمه لایحه تصریح شده همه میدانیم و مطلع هستیم که نامزد عظیم الشأن والاحضرت همایون ولایتعهد مثل وجود مبارک خودشان مظهر صفات کریمه و مجسمه احساسات عالیه میهن پرستی و شخصیت و بزرگواری هستند مذاکره راجع بفضائل اخلاقی و معنوی ایشان بیشتر مخصوص آن جلسه خواهد بود که بعد از گذشتن این ماده و قانونی شدن آن لایحه قانون مخصوص والا حضرت فوزیه از طرف هیئت دولت بمجلس تقدیم می‌شود و خلاصه با اینکه یقین دارم کسی در این کشور نیست که از این وصلت خشنود و خرسند نباشد (عموم نمایندگان _ صحیح است) و یقین دارم این لایحه وزارت دادگستری باتفاق آراء و شادی از مجلس می‌گذرد (عموم نمایندگان _ صحیح است) لازم میدانم چون ماده واحده با عبارت موجز و مفید که سبک قانون نویسی است تهیه شده نکات حقوقی که ارکان این لایحه را تشکیل می‌دهد در اینجا بیان کنم که مطلب خوب و کامل روشن شود _ البته آقایان میدانند که قانون اساسی مشتمل بر یک سلسله اصولی است و آن اصول غالباً کلی و عبارت آن طبعاً طوری تنظیم شده است که اعمال آن محتاج بمقررات تفسیری است که باید ناچار با کمک قوانین عادی صورت بگیرد. تفسیر قانون را گاهی قضات می‌کنند که عبارت از رویه قضائی است و گاهی دانشمندان حقوق می‌کنند که اعتبار آن فقط علمی و برای دانشکده‌ها است اما تفسیر رسمی که الزام آور است تفسیری است که مجلس شورای ملی می‌کند آنهم باستناد اصل بیست و هفتم متمم قانون اساسی که تفسیر را از حقوق خاص مجلس قرار داده است در مورد اصل ۳۷ متمم قانون اساسی متوجه می‌شویم که شرط ولیعهد شدن را اینطور قرار داده است که مادر ولیعهد ایرانی الاصل باشد باید معلوم کنیم که مراد از کلمه ایرانی الاصل در اینجا چیست البته تصدیق می‌کنید که این کلمه را باید با قوانین عادی روشن کرد دیگر جای توضیح آن در خود قانون اساسی نیست. ما یک قانون مدنی داریم که تکلیف شقوق مختلفه تابعیت یعنی ملیت ایران را معلوم کرده است اگر چه با همین مقررات فعلی قانون مدنی خودمان ممکن بود همینطور قانون اساسی را از کلمه ایرانی الاصل بدست بیاوریم و محتاج بگذراندن قانون خاصی نباشیم ولی چون موضوع مهم است و مقام ملکه آینده و ولیعهد آینده ایران اهمیت خاصی دارد و باید مقررات طوری روشن و صریح باشد که در آینده جای هیچگونه تأویلی باقی نماند لازم دانستیم قانون مخصوصی بگذرانیم. قانون مدنی ما مثل اغلب قوانین مدنی سایر کشورها برای حصول ملیت ایران طرق و اسبابی قائل شده است از قبیل نسب یعنی متولد شدن از پدر ایرانی و حق آب و خاک یعنی متولد شدن در خاک ایران و ازدواج با ایرانی ولی البته بعضی از این اسباب ایرانیت را بطور ثابت برای اشخاص محرز می‌کند و بعضی از آن اسباب منشاء یک تابعیت عرضی برای اشخاص می‌شود از جمله ازدواج که تابع بقاء زوجیت است و زن غیر ایرانی که در نتیجه ازدواج ایرانی می‌شود می‌تواند بعد از طلاق یا فوت شوهر بتابعیت اصلی خود رجوع نماید حالا بعد از این توضیح مبانی حقوق مدنی ایران به بینیم که کلمه ایرانی اصل با کدام یک از موازین قانون ملیت ایران روشن می‌شود. اگر تصور بکنیم که ایرانی الاصل کسی است که تمام اسلاف او ایرانی باشند معقول نیست زیرا نه قانون مدنی چنین شرحی کرده است و برای احراز نسب ایرانی فقط یک پشت ایرانی بودن را کافی دانسته و نه عملا چنین فرضی فایده دارد زیرا گمان نمی‌کنم کسی در اینجا باشد که بتواند ثابت کند که در اسلاف او یک غیر ایرانی نبوده است وقانون هیچوقت حکم خود را تعلیق بامر محال نمی‌کند و چون بطوریکه قبلا گفته شد ازدواج یکی از اسبابی است که ملیت را بطور عرضی برای اشخاص تحصیل می‌کند می‌توانیم اینطور نتیجه بگیریم که قانون اساسی ما نخواسته است تصدیق بکند که مادر ولیعهد یعنی ملکه ایران صرفاً بسبب ازدواج با پادشاه ایران دارای عنوان ایرانیت که در این صورت یک عنوان عرضی است بشود و حقاً شرط کرده است که ملکه ایران نباید دارای صفت ایرانیت بطور عرضی باشد بلکه قبل از ازدواج با پادشاه یا ولیعهد ایران صفت ایرانیت را بطور ثابت یعنی اصلی تحصیل کرده باشد و باین ترتیب ایرانی الاصل باشد (نمایندگان – صحیح است) این نظر قانون اساسی بسیار منطقی و صحیح است و هیچ کس در لزوم آن تردید ندارد وقتی که نظر این شد برای تفسیر این کلمه کافی بود در این ماده واحده پیشنهادی بنویسیم که منظور از مادر ایرانی الاصل مذکور در اصل ۳۷ متمم قانون اساسی کسی است که قبل از ازدواج با پادشاه یا ولیعهد ایران دارای صفت ایرانیت شده باشد و ترتیب تحصیل ایرانیت قبل از ازدواج را تابع قواعد عمومی قانون مدنی بکنیم اما ما باین اندازه اکتفا نکردیم زیرا موضوع قانون مهم است و مقام ملکه آینده ایران است ملکه ایران نباید قبل از ازدواج با پادشاه یا ولیعهد مثل یک فرد عادی تحصیل تابعیت ایران را کرده باشد – از شقوق ملیت ایرانی فقط یک فرد را که عبارت است از شق دوم ماده ۹۷۶ قانون مدنی یعنی کسانی که از پدر ایرانی بوجود میایند و ایرانیت آنها البته قهری است خارج کرده‌ایم و برای سایر افراد قانون تابعیت اعم از کسانیکه بواسطه تولد در خاک ایران حق اختیار تابعیت ایران را دارند یا بشرط توقف در ایران و حتی در مورد کسانیکه بواسطه مقام علمی مهم بدون شرط توقف ممکن است بتابعیت ایران پذیرفته شوند مقررات عمومی قانون مدنی را کافی ندانسته‌ایم کسی که باید مادر ولیعهد ایران باشد بایستی بیش از این مقررات عادی اعتبار داشته باشد و باید تمام مقاماتیکه بموجب قانون اساسی ما مقرر شده و اساس مشروطیت ما را تشکیل می‌دهند ایرانیت او را تصدیق کرده باشند. پیشنهاد هیئت دولت – تصویب مجلس شورای ملی – فرمان پادشاه عصر – در قانون اساسی ما مافوق این سه دیگر چیزی نیست. بنا برین آقایان تصدیق می‌فرمایند که در تفسیر قانون اساسی هم مبانی حقوقی ملحوظ شده و هم مصالح عالیه کشور کلمه ایرانی الاصل با این تفسیر اساسی و محکم کاملا واضح و روشن می‌شود و دیگر هیچگونه تردیدی در مفاد و معنی آن باقی نمی‌ماند (عموم نمایندگان – صحیح است – صحیح است)
رئیس _ این عرضی که می‌کنم، تنها از نظر شخصی نیست بلکه بعلاوه عقیده خودم موافق با عقاید عامه و افکاری است که از ملت ایران استنباط کرده‌ام آنچه از صحبت اشخاص با خودم و روایاتی که از دیگران شنیده‌ام و بدست آورده‌ام مرد و زن ایرانی نیست که از این وصلت و این اقدام صمیمانه مسرور نباشد (صحیح است) از روی حقیقت سرور و نشاطی که در این مورد از مردم مشاهده می‌شود هیچوقت سابقه نداشته است – افکار عالیه و نیات شاهانه که از شاهنشاه در هر باب ظاهر شده بلا تردید باید گفت مؤید بتأییدات غیبی است (صحیح است) زیرا همه می‌بینند که هر یک مقامی دارد که هیچ بیانی بوصف آن نمی‌رسد چنانکه این قصد همایون از آن افکار شاهانه است که هیچ فکری نمی‌توانست به بهتر از آن موفق شود (صحیح است) برای همسری شاهنشاهزاده عالیمقام ما و ولیعهد ملک خصال ایران که بعلاوه معلومات عالیه مکتسبی دارای فضائل و اخلاق ملکوتی هستند هرگز ممکن نبود شاهزاده خانمی دارای مزایای عالیه سزاوارتر و شایسته تر از شاهزاده ئی از خانواده با شرافت و جلیل سلطنتی مصر مثل والاحضرت فوزیه در نظر گرفته شود این دو کشور باستانی ایران و مصر که از اعصار اولیه دنیا مهد تمدن و علم و صنعت بوده آثارا باستانی آنها همیشه مورد توجه دنیا است روابط یگانگی و دوستی شان با یکدیگر از قدیم و مخصوصا وداد ویکجهتی آنهااخیراً مورد تردید نبوده هیچوقت غیر از صفا ما بین آنها چیزی واقع نشده است. خاندان با جلالت سلطنت مصر را هم همه می‌شناسند که از حیث اعضای با شهامت و سلاطین با شوکت در دنیا امتیاز داشته اقدامات و عملیاتشان در عظمت مصر و خدمت باسلام در متون تواریخ همیشه باقی و برقرار خواهد بود (صحیح است) پس ملت ایران حق دارد از صمیم قلب شادمان باشد با علاقه و عشقی که بخاندان سلطنتی خود دارد و از اینکه شاهنشاه عظیم الشأن چنین پیوندی برای فرزند عالیقدر و ولیعهد کشور انتخاب فرموده این است که بنده از طرف مجلس شورای ملی ایران این اقدام دولت را برای تدارک مقدمه این نیت مقدس تبریک گفته و تفسیری که دولت فرموده‌اند تقدیر می‌نمایم (صحیح است) و همه امیدواریم بخواست خداوند متعال از این پیوند میوه هائی به به ثمر برسد که موجب روشنی واقعی دیده و دل هر دو ملت باشد (صحیح است – انشاء الله) و برای فرخی و برکت اسلام و خیر و سعادت عالم شرق از این وصلت همایون نتایج خیلی عالی حاصل گردد (صحیح است) رأی گرفته می‌شود بفوریت اول موافقین برخیزند
(عموم نمایندگان قیام نمودند)
رئیس _ تصویب شد. رأی گرفته می‌شود بفوریت دوم آقایان موافقین قیام فرمایند
(عموم نمایندگان قیام نمودند)
رئیس _ تصویب شد ماده واحده مطرح است. آقای دکتر طاهری
دکتر طاهری _ تفسیری که از اصل ۳۷ متمم قانون اساسی مصوب مجلس مؤسسان تقدیم مجلس شورای ملی شده با توضیح جناب آقای نخست وزیر و بیان جامع و کافی جناب آقای وزیر دادگستری بنظر بنده و همکاران کاملا صحیح و منطقی است. برای اینکه کسی ایرانی باشد یا ایرانی بشود قانون مدنی و قانون تابعیت مقرراتی معین کرده مثلا یکی از اتباع بیگانه مقیم ایران اگر بخواهد ایرانی شود باید لااقل پنجسال در ایران اقامت داشته باشد ولی برای ایرانی الاصل در هیچیک از قوانین تعریفی نشده که چگونه کسی ممکن است مطابق قانون ایرانی الاصل شناخته شود در لایحه تقدیمی ایرانی اصلی بدو دسته تقسیم شده: یکی کسی که از پدر و مادر ایرانی متولد شده باشد دیگری آنکه از نظر اهمیت شخصی و مقامی و مصلحت کشور ایرانی بودنش مفید تشخیص داده شود چنین کسی اگر بنا شود مادر ولیعهد گردد لازم دانسته شده که با تصویب ملت ایرانیت اصلی از طرف پادشاه باو اعطا گردد. و این تعریف قانونی بسیار صحیح و بموقع است. بعلاوه مفهوم و فلسفه ماده ۳۷ متمم قانون اساسی هم که گفته است مادر ولیعهد باید ایرانی الاصل باشد آنست که مادر ولیعهد یک ایرانی باشد واجد صفت نجابت و اصالت و بزرگواری تا در نتیجه ازدواج منافع نژادی و مصالح سیاسی هر دو ملحوظ و محفوظ باشد. حالا اگر موردی پیش آید که اصالت و نجابت و بزرگواری طرف محرز باشد و مصالح کشور هم اقتضا نماید و اصل ایرانیت هم برضای ملت و فرمان شاه بنامزد ولیعهد اعطا گردد در این صورت رعایت لفظ و معنای قانون اساسی شده است. از آنجمله مورد نامزدی والاحضرت همایون ولیعهد محمد رضا شاهپور باوالاحضرت فوزیه خواهر اعلیحضرت ملک فاروق پادشاه مصر است که مشمول قسمت دوم ایرانی اصلی خواهند شد. قائد عظیم الشأن ما اعلیحضرت همایون شاهنشاه که این مواصلت مسعود را با آن خاندان جلیل صلاح دانسته‌اند تمام ملت هم با ایمان وعقیده کامل یقین دارد که این اقدام برجسته هم مثل تمام اقداماتشان مفید است. بعلاوه والاحضرت ولایتعهد که دارای تحصیلات عالی- اخلاق نیکو صفات ممتاز طبع بلند و قلب رؤف می‌باشند محبوب همه ملتند و تحصیل رضای خاطر مبارکشان بر همه اهالی کشور فرض است و ملت ایران سعادت و کامیابی و عظمت و جلالتشان را از جان و دل خواهانند. از طرف دیگر والاحضرت فوزیه ملکه آتیه ایران از خاندان جلیل پادشاهی می‌باشد که اباً عن جد فرمانروا بلکه نجات دهنده کشور مصرند و خدمات ذیقیمت و گرانبهای مرحوم ملک فؤاد پدرشان بملت و مملکت مصر موجب محبوبیت فوق العاده اعلیحضرت ملک فاروق و خواهران معظمشان شده. گذشته از اینکه کشور مصر که مهد تمدن قدیم بوده مرهون خدمات این خاندان اصیل جلیل است خود والاحضرت فوزیه شخصاً مزایای موروثی را با فضایل و معلومات مکتسبی جمع نموده‌اند و مفاد شعر خواجه حافظ که: آنچه خوبان همه دارند تو تنها داری مصداق وجود مبارکشان می‌باشد پس با تصدیق این حقایق اعطای ایرانیت اصلی از طرف شاهنشاه ایران بوالاحضرت فوزیه ملکه آینده مورد تصویب تمام نمایندگان ملت است بلکه آرزوی تمام ایرانیان می‌باشد (صحیح است – صحیح است) عرایض بنـده نه تنها از طرف خود بلکه احساسات و عقیده تمام نمایندگان است که همه از صمیم قلب پرستنده قائد عظیم الشأن خود و مؤمن به ازدواج والا حضرت ولیعهد با والاحضرت فوزیه می‌باشند بنابراین با تفسیری که هیئت محترم دولت از اصل ۳۷ متمم قانون اساسی بمجلس شورای ملی پیشنهاد فرموده‌اند همگی موافقت خود را اظهار و درخاتمه سعادت و فرخندگی این وصلت میمون ومبارک را که موجب پیوستگی کامل دو کشور ایران و مصر است برای هر دو کشور از خداوند مسئلت نموده تمنا داریم پس از تصویب این لایحه هیئت محترم وزیران هر چه زودتر لایحه اعطای ایرانیت اصلی را به ملکه آینده و والاحضرت فوزیه برای تصویب بمجلس شورای ملی تقدیم فرمایند
رئیس _ آقای مؤید احمدی
مؤید احمدی _ چون این لایحه تفسیریه که بموجب اصل ۲۷ متمم قانون اساسی که شرح و تفسیر قوانین از وظایف مختصه مجلس شورای ملی است که هیئت دولت شاهنشاهی تقدیم مجلس شورای ملی نموده‌اند برای شرح و تفسیر اصل ۳۷ متمم قانون اساسی است این لایحه مبشر یک موضوع بزرگ و یک قضیه ایست که افکار عموم ملت ایران متوجه آن موضوع است لازم شد که این بنده در نتیجه حاصله از این مقدمه و از تصویب این لایحه عرایضی عرض نمایم: از بدو ظهور کوکب اقبال این کشور باستانی و طلوع نیر اعظم قائد توانای ایران اعلیحضرت شاهنشاه پهلوی خلدالله ملکه یعنی از سوم اسفند ۱۲۹۹ تا امروزدرهر سال و هر ماه بلکه هر روز قدمهائی بطرف تعالی و ترقی برداشته شده و بدست توانای این قائد بزرگ سدهای عظیم و موانع بزرگ که در قرون متمادی مانع ترقی و تمدن و آبادی این کشور بود برداشته می‌شد یا مقاصد و مرامهائی که در عالم خیال و تصور ملیون و منورالفکرهای این کشور روی کاغذ آورده بودند از عالم خیال و تصور تجاوز نکرده بود به ید قدرت این شاهنشــاه معظم بعالم وجود آمد و یکی بعد از دیگری عملـی شد (صحیح است) بلکه موضوعاتیکه بخیال و تصور کسی خطور نکرده بود بفکر عالی و رأی صائب و دست توانای شاهنشاهی بمنصه ظهور و بروز آمد و مضمون این طفل یکشبه ره صد ساله می‌رود ظاهر گردید حقیقت حیرت آور است در این مدت کـم این همه آثار بزرگ جزء خوارق عادت است چون همه آن آثار در منظر و مرآی عمومی اسـت لازم نمیدانم بهریک ازآن اقدامات اشاره نمایم چیزیکه عیان است چه حاجت به بیان است. آفتاب آمد دلیل آفتاب غرض عرضم از تمهید این مقدمه این است. که در هر موقع که یک اصلاحی شده و یکقدم به تعالی و ترقی برداشته شده و هر اقدامی که در برداشتن سدهای راه ترقی و موانع و برداشتن زنجیرهای اسارت شده اهالی این کشور که تصور این اقدامات را نمیکرده‌اند بروز احساسات کرده جشنها چراغانیها بر پا کرده عید می‌گرفتند لیکن در هیچیک از آن قضایای مهم با اینکه بعضی از آن قضایا موضوعات حیاتی و استقلال کشور بوده – شور و شعف و عیش و سروریکه در عموم اهالی این کشور در روز اشاعه فرمان مهر لمعان همایونی دائر بنامزدی والا حضرت فوزیه با والاحضرت همایون شاهپور ولیعهد در قاطبه اهالی بود دیده و شنیده نشده بود واقعاً خوشوقتی و خرسندی از ناصیه و چهره هر کس ظاهر و هویدا بود تمام ملت ایران مشغول عیش و عشرت شدند حقیقت در این قضیه از جنوب و شمال و شرق و غرب بلکه ایرانیان ساکن ممالک و کشورهای خارجه فرح و انبساط فوق العاده در کلیه مردم از مرد وزن پیر و برنا عالی و دانی روی داده مستغرق شادمانی بودند جشنها و مجالس عیش و سرور بر پا نموده بیکدیگر تبریک گفته و فکر بلند شاهنشاهی را تقدیس می‌کردند در واقع این است معنی و حقیقت توجه افکار عمومی و الحق ایرانیان در این قضیه بر عالمیان درجه و فرط علاقه خود را بشاهنشاه زاده و ولیعهد شاهنشاه معظم و میهن خود واضح و لایح نمودند و در تمام اصقاع کشور در شهرستانها و بخشها، قصبات حتی قراء و دهات چراغانی کرده و در مجالس جشن هر کس بقدر فهم و استعداد خود هر یک برای یکدیگر محسنات و نتایج این وصلت خیریت اثر را شرح داده و از اتصال این دو خانواده بزرگ و اتحاد این دو کشور تاریخی باستانی اسلامی خوشوقتی می‌کردند و پرچم شیر و خورشید ایران و ماه و ستاره مصر در کوی و برزن در اهتزاز بود و مردم بذکر والشمس و ضحهیها و القمر اذا تلیها رطب اللسان بودند (صحیح است) خاطر دارم هنگامیکه باموکب همایونی بچشمه سفید برای اتصال راه آهن جنوب و شمال رفتیم و با آن تشریفات بزرگ در وقتیکه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی پیچ و مهره اتصال را با دست مبارک متصل می‌فرمودند در آنموقع بذهن بنده خطور کرد همین قسم که اراده شاهنشاهی و دست قدرت پهلوی خط آهن در ایران ایجاد و دو دریای عمان و خزر را بهم متصل فرمودند دو خانواده بزرگ شاهنشاهی ایران و پادشاهی مصر را بهم متصل نمودند مرحوم محمد علی کبیر و خانواده ایشان که بکشور کهن سال مصر استقلال و آزادی داده و ملت مستعد مصر را خود و اعقابش بذروه اعلای ترقی و تمدن رسانیدند و اعلیحضرت پهلوی شاهنشاهی معظم ایران که کشور کهن سال تاریخی باستانی ایران را از غرقاب هلاکت نجات و احیا کرده و ملت ایران را از حضیض پست و انحطاط باوج ترقی و تمدن رسانیده فکر بلند شاهنشاهی این دو خانواده تاریخی را باین مواصلت اتصال داده و این دو کشور را متحد فرموده چنانکه دو دریا را بهم متصل فرمودند و آیه شریفه مرج البحرین یلتقیان و یخرج منهما اللؤلؤ والمرجان در نظرم مجسم شد بعد که فرمان جهانمطاع همایونی شرفصدور یافت و محل اتصال دو دریا و خط آهن چشمه سفید را بنام نامی فوزیه نام گذارند موجب حیرتم شد و فهمیدم هذا مما الهمنی الله تعالی و شعر تاریخ این نامزدی خیلی بموقع است – مژده از وصل این دواصل قدیم – داده انجم ز احسن التقویم که ۱۳۵۷ است. اما در اصل موضوع الحق دولت در این تفسیر استنباط و اجتهاد خوبی کرده و ایرانی الاصل را خوب شرح و تفسیر کرده‌اند بدیهی است غرض از ایرانی الاصل همان است که قانون مدنی در جلد دوم در ماده ۹۷۶ در ۷ فقره شرح داده اگر چه فقره شش اشاره باین موضوع دارد لکن برای اهمیت موضوع با در نظر گرفتن ماده ۹۸۰ خواسته‌اند اهمیت خاصی باین موضوع که اهمیت هم دارد بدهند ایران الاصل را دو قسم کرده‌اند یکقسم همان است که در قانون مدنی ذکر شده یک قسم خاصی که بتشریفات مهمی اعطاء شود یعنی هیئت دولت که قوه مجریه است تصویب و پیشنهاد نمایند و هیئت مقننه تصویب کند فرمان همایونی صادر شود بدیهی است که عموماً از روی ایمان و عقیده این موضوع را تصویب و تقدیس مینمائیم (نمایندگان – صحیح است)
رئیس - آقای ملک مدنی
ملک مدنی _ این که بنده اجازه خواستم برای صحبت کردن در متن موضوع نیست زیرا متن موضوع صحبتی ندارد لایحه که از طرف هیئت محترم دولت بعنوان تفسیر اصل ۳۷ متمم قانون اساسی تقدیم مجلس شورای ملی نموده‌اند محتاج هیچگونه صحبت و ملاحظاتی نیست و بعقیده بنده تفسیر صحیحی است که از اصل ۳۷ متمم قانون اساسی نموده‌اند تقدیم این لایحه یک فرصت ثانوی به مجلس شورای ملی که نماینده افکار و احساسات ملت ایران است می‌دهد که برای یک مرتبه دیگر احساسات ستایش آمیز خود را نسبت به این وصلت خجسته مبارک که میزان آنرا جشن عمومی ملت ایران تعبیر نمود نشان دهد حس ستایش و ایمان عمیقی که در تمام طبقات ملت ایران نسبت به خالق و موجد ایران نو موجود است همه ما را نسبت به خاندان عظیم اعلیحضرت همایون شاهنشاهی و مخصوصاً نسبت به ذات مقدس پیشوای جوانان کشور والاحضرت همایون ولیعهد بدرجه علاقمند نموده است که وقتی مژده نامزدی معظم له با والاحضرت شاهزاده فوزیه منتشر گردید تمام ملت ایران حتی در دورترین قصبات و دهستانها بساط جشن و شادمانی گسترده و آن ایام فرخنده و مسرت بار از خاطر هیچ کس فراموش نخواهد شد من در اینجا ناچارم به یک نکته مهمی اعتراف کنم و آن این است که انتخاب موضوع همسری و وصلت با خانواده پادشاهی مصریک اثر خاصی به قضیه داده ومیمنت و فرخندگی این موضوع مهم تاریخی را زیادتر کرده و تأثیر شدیدی در افکار و احساسات عمومی ایران بخشیده زیرا ملت مصر با تمدن قدیم و قویم و درخشان خود و باروابط زیادی که از لحاظ سیاست و چه از جنبه تربیت و چه از لحاظ اقتصاد که از زمان قدیم و بعد از آن در دوره‌های اسلامی با ملت ایران داشته است پیوسته مورد علاقه و توجه و احترام ملت ایران بوده است. علاوه بر اینها خانواده سلطنتی مصر بواسطه تأسیسات و افکار بزرگ مرحوم محمد علی کبیر و خدمات متوالی و مسلسلی که تمام افراد این خانواده نجیب و بزرگ در راه ترقی و تعالی مصر و در نشر و قبول تمدن غرب در شرق متحمل شده‌اند یک موفقیت بسی شایان و قابل تمجید و احترامی در قلوب عموم ملل شرق ومخصوصاً ایران داشته‌اند اکنون که با وصلت دو خانواده بزرگ شاهنشاهی ایران و پادشاهی مصر روابط مادی ومعنوی و ادبی این دو ملت کهن سال بیشتر و محکمتر و پایدارتر می‌شود بنده وظیفه خودمیدانم که دوباره آنرا به ملت ایران تهنیت گفته و انجام این امر مهم تاریخی و خجسته را که مقصود و آرزوی تمام ملت ایران است با کمال شعف و سرور منتظر باشیم (نمایندگان _ انشاءالله)
رئیس _ آقای دکتر غنی
دکتر غنی _ هر بار که صحبت این نامزدی مبارک در میان می‌آید واقعاً مژده مسرت و شادمانی عمومی است که تجدید می‌شود. اشخاصی که در عصر همایون پهلوی زندگانی می‌کنند خوش بختند که هر روز خبر خوش دارند هر روز مژده مسرت بخشی می‌شنوند لازمه زندگانی یک کشور سعادتمند همین هست زندگانی یعنی تحول و تغیر سعادتمندی یعنی تحول بطرف خیر و صلاح پس ما زنده‌ایم و سعادتمند برای این که هر روز کشور ما در زیر سایه اعلیحضرت شاهنشاهی قدمی تازه بطرف خیر و صلاح برمیدارد. در طی دیگر کارهای اساسی این عصر همایون یکی موضوع این مواصلت مبارک است که حقیقت از فصلهای برجسته تاریخ دولت شاهنشاهی ایران بشمار می‌رود و قطعاً در تاریخ گذشته این کشور هیچ مواصلت سلطنتی باین خوبی و شایستگی وجود نیافته است. در کشورهای پادشاهی لزوم احترام و تعظیم تخت و تاج بالاترین موضوعات است زیرا عظمت کشور بسته بعظمت آن است این است که موضوع مواصلت سلطنتی همیشه یکی از دقیق ترین و مهمترین موضوع‌ها ومسائل کشور است. چه قدر جای خوشوقتـی است که‌امـروز در خاندان شاهنشاهـی ما این موضوع بایـن خوبـی حـل شده است که واقعاً بهتر از آن بتصور نمی‌آمد. کشور شاهنشاهی ایران و کشور پادشاهی مصر علاوه بر این که هر دو شرقی، هر دو اسلامی، هر دو سلطنتی هستند یک نوع نزدیکی و مناسبت‌های روحانی ومعنوی خاصی هم بین این دو کشور هست که اگر کسی برأی العین ندیده باشد نمی‌تواند کم و کیف آنرا خوب بفهمد. بنده که خوشبختانه با چشم خود دیده‌ام می‌توانم عرض کنم که شاید میان مردم هیچ دو کشوری اینقدر مهربانی و یکدیگر را دوست داشتن سابقه ندارد بحث در علل و موجبات تاریخی این مطلب البته بحث جداگانه می‌خواهد شاید بتوان گفت که مناسبات ادبی و آشنا بودن این دو کشور به آثار فکری یکدیگر عامل مهم و مؤثری بوده است حاصل این است که ایران و مصر از جهت معنوی هم با یکدیگر بسیار نزدیکند واقعاً بوصف در نمی‌آید که مصریها در موقع اعلام مژده مواصلت همایونی چه شور و شوقی داشتند و چه احساسات مهر آمیز نشان دادند. پس از این مقدمات خوب می‌توان تصور کرد که این مناسبت تازه میان این دو کشور و این مواصلت همایون بین دو خانواده بزرگ چه قدر طبیعی و خوش آیند است. جلسه امروز ما که وقف بر این صحبت است حقیقت یکی از جلسه‌های پر افتخار مجلس است. دولت لایحه به مجلس آورده است لایحه سراپا شادمانی و مسرت بموجب این لایحه بر طبق قوانین موضوعه با بیانات عالیه که جناب آقای نخست وزیر فرمودند و توضیحات عالمانه که جناب آقای وزیر دادگستری دادند دولت و کشور ایران می‌خواهد یک فرد بسیار بسیار محترم را در جامعه خود وارد کند یعنی سلاله معظم یکی از بزرگترین خاندانهای سلطنتی شرق دختر اعلیحضرت فؤاد اول و خواهر اعلیحضرت فاروق اول پادشاه معظم کشور مصر والاحضرت فوزیه را بصفت ایرانی اصل بشناسد مقدم این عضو خجسته را برای کشور خودمان با کمال احترام بفال نیک گرفته و آنرا سرمایه فوز و صلاح میشماریم.
رئیس _ ماده واحده خوانده می‌شود
ماده واحده – منظور از مادر ایرانی الاصل مذکور در اصل ۳۷ متمم قانون اساسی اعم است از مادری که مطابق شق دوم از ماده ۹۷۶ قانون مدنی دارای نسب ایرانی باشد یا مادری که قبل از عقد ازدواج با پادشاه یا ولیعهد ایران باقتضاء مصالح عالیه کشور به پیشنهاد دولت و تصویب مجلس شورای ملی بموجب فرمان پادشاه عصر صفت ایرانی باو اعطاء شده باشد
رئیس – رأی گرفته می‌شود به ماده واحده آقایان موافقین قیام فرمایند
(عموم نمایندگان برخاستند)
رئیس- باتفاق آراء تصویب شد
– موقع جلسه بعد – ختم جلسه
[۳- موقع جلسه بعد – ختم جلسه ]
رئیس – اگر اجازه میفرمائید جلسه را ختم کنیم (صحیح است) جلسه آینده روز یکشنبه ۲۹آبان ماه دو ساعت بعد از ظهر
(مجلس پنجساعت و ربع بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی _ حسن اسفندیاری
قانون
تفسیر اصل سی و هفتم متمم قانون اساسی موضوع کلمه ایرانی الاصل
ماده واحده – منظور از مادر ایرانی الاصل مذکور در اصل سی و هفتم متمم قانون اساسی اعم است از مادری که مطابق شق دوم از ماده ۹۷۶ قانون مدنی دارای نسب ایرانی باشد یا مادری که قبل از عقد ازدواج با پادشاه یا ولیعهد ایران باقتضاء مصالح عالیه کشور به پیشنهاد دولت و تصویب مجلس شورای ملی بموجب فرمان پادشاه عصر صفت ایرانی باو اعطاء شده باشد.
این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه چهاردهم آبان یکهزارو سیصد وهفده بتصویب مجلس شورای ملی رسید
رئیس مجلس شورای ملی – حسن اسفندیاری