مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ مهر (میزان) ۱۳۰۳ نشست ۶۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ مهر (میزان) ۱۳۰۳ نشست ۶۵
جلسه ۶۵
صورت مشروح مجلس یوم یکشنبه سیزدهم میزان ۱۳۰۳ مطابق ششم شهر ربیع الاول ۱۳۴۳
مجلس سه ساعت و ۳ ربع قبل از ظهر بریاست آقای مؤتمن الملک تشگیل گردید
( صورت مجلس یوم شنبه دوازدهم میزان را آقای میرزا شهاب الدین قرائت نمودند )
رئیس ـ آقای حاج میرزا عبدالوهاب ( اجازه )
حاج میرزا عبدالوهاب ـ بنده را جزء دیرآمدگان بی اجازه نوشته اند در صورتیکه بنده تمام جلسه را اجازه خواسته بودم معذلک وقتیکه کارم تمام شد شرفیاب شدم استدعا میکنم اصلاح بفرمائید
رئیس ـ تحقیق و اصلاح میشود . آقای حاج میرزا وهاب ( اجازه )
حاج میرزا عبدالوهاب ـ عرض دیگرم بعد از تصویب صورت مجلس است
رئیس ـ گویا صورت مجلس مخالفی نداشته باشد .
( مخالفتی نشد )
رئیس ـ ( خطاب بحاج میرزا عبدالوهاب بفرمائید .
حاج میرزا عبدالوهاب ـ عرض بنده راجع بمتحصنین مجلس بود که مدت تحصنشان خیلی طول کشیده اگر چه چند روز قبل در مجلس تذکر داده شد که کار آنها را اصلاح نمایند و روز ۴ شنبه آقای وزیر مالیه بکمیسیون عرایض تشریف آوردند و در آنها تذکراتی شد معذلک بملاحظه اینکه زمستان نزدیک است خوب است یک ترتیبی بفرمائید که اینها زودتر کارشان ختم شده و از مجلس بیرون بروند
رئیس ـ راپورت کمیسیون قوانین مالیه راجع بوسائط نقلیه مطرح است ماده دوازدهم
( بشرح ذیل قرائت شد )
ماده ۱۲ ـ نظامنامه این قانون باید تهیه شده و بتصویب هیئت وزراء برسد پس از تشکیل انجمن بلدی نظام نامه مذکوره بآنجا ارجاع میشود .
رئیس ـ آقای تدین ( اجازه )
تدین ـ بنده با قسمت اول این ماده موافقم برای اینکه اصولا نظام نامه هائی که برای اجرای قوانین تهیه میشود مادام که شورای دولتی تصویب نشده باید بتصویب هیئت دولت برسد ولی این قسمت آخرش که نوشته شده پس از تشگیل انجمن بلدیه بآنجا ارجاع خواهد شد . بنده نفهمیدم معنای ارجاع خواهد شد یعنی چه ؟ انجمن بلدیه این نظامنامه را اصلاح خواهد کرد ؟ و اصلا این عبارت صحیح نیست . چون بلدیه قانونی هم که باشد باز نظامنامه تشگیلات خودرا که راجع باجرای قانون است باید هیئت وزراء یا شورای دولتی تهیه و تدوین نمایند . خوبست این را توضیح بدهند . در هر صورت بنده با این قسمت مخالفم و عقیده دارم که پس از تصویب همئت وزراء بموقع اجرا گذاشته شود .
افشار مخبر موقتی ـ عرض میکنم نظر باینکه در جلسه گذشته نمایندگان محترم پیشنهاد کردند که نظام نامه در تحت نظارت وزارت داخله تدوین شود بکمیسیون ارجاع شد و کمیسیون چنین صلاح دیدند یعنی بر حسب پیشنهاد یگی از آقایان اینطور مقرر شد که در تحت نظارت هیئت دولت تدوین شود . لهذا پیشنهاد اخیر که در تحت نظر وزارت داخله باشد بیمورد دانست و این پیشنهاد کرد .
تدین ـ اینکه جواب بنده نبوده
رئیس ـ آقای طهرانی( اجازه )
طهرانی ـ عرض ندارم
رئیس ـ آقای کازرونی( اجازه )
خوبست این را توضیح بدهند . در هر صورت بنده با این قسمت مخالفم و عقیده دارم که پس از تصویب همئت وزراء بموقع اجرا گذاشته شود .
افشار مخبر موقتی ـ عرض میکنم نظر باینکه در جلسه گذشته نمایندگان محترم پیشنهاد کردند که نظام نامه در تحت نظارت وزارت داخله تدوین شود بکمیسیون ارجاع شد و کمیسیون چنین صلاح دیدند یعنی بر حسب پیشنهاد یگی از آقایان اینطور مقرر شد که در تحت نظارت هیئت دولت تدوین شود . لهذا پیشنهاد اخیر که در تحت نظر وزارت داخله باشد بیمورد دانست و این پیشنهاد کرد .
تدین ـ اینکه جواب بنده نبوده
رئیس ـ آقای طهرانی ( اجازه )
طهرانی ـ عرض ندارم
رئیس ـ آقای کازرونی ( اجازه )
خوبست این را توضیح بدهند . در هر صورت بنده با این قسمت مخالفم و عقیده دارم که پس از تصویب همئت وزراء بموقع اجرا گذاشته شود .
افشار مخبر موقتی ـ عرض میکنم نظر باینکه در جلسه گذشته نمایندگان محترم پیشنهاد کردند که نظام نامه در تحت نظارت وزارت داخله تدوین شود بکمیسیون ارجاع شد و کمیسیون چنین صلاح دیدند یعنی بر حسب پیشنهاد یگی از آقایان اینطور مقرر شد که در تحت نظارت هیئت دولت تدوین شود .لهذا پیشنهاد اخیر که در تحت نظر وزارت داخله باشد بیمورد دانست و این پیشنهاد کرد .
تدین ـ اینکه جواب بنده نبوده
رئیس ـ آقای طهرانی ( اجازه )
طهرانی ـ عرض ندارم
رئیس ـ آقای کازرونی ( اجازه )
کازرونی ـ بنده موافقم
رئیس ـ آقای وکیل الملک ( اجازه )
وکیل الملک ـ آقایان در نظر دارند که دیروز مجلس شورای ملی رأی داد که در تحت نظر وزارت داخله این نظام نامه تهیه شود و مجرای قانونی این کار هم همان وزارت داخله است با این ترتیب و با آن رأئی که مجلس داد بنده نمیدانم معنی این ماده چیست و در واقع این ماده بکلی قطع رابطه بین وزارت داخله و بلدیه می کند . یک سؤال دیگر هم از مخبر محترم داشتم و آن اینست که اگر مجلس در یک موقعی لازم دانست از کار بلدیه سؤالی بکند از کی باید سؤال کند آیا از تمام هیئت وزراء اینکه نمیشود . بنابراین بنده تأیید میکنم رأی دیروز مجلس را که باید در تحت وزارت داخله باشد و قانونا هم مسئول امور بلدیه همان وزارت داخله است .
رئیس ـ ماده قرائت میشود و رأی میگیریم .
( بمضمون سابق قرائت شد)
رئیس ـ‌‌‌‌‌‌‌آقای مشاور اعظم ( اجازه )
مشاور اعظم ـ بنده مخالفم . یک نفر موافق حرف بزند آنوقت
رئیس ـ موافقی نبود
مشاور اعظم ـ آقای کازرونی موافقند
رئیس ـ آقای کازرونی بفرمائید
کازرونی ـ بنده موافقم زیرا تهیه نظام نامه بلدیه راجع بحوزه انجمن بلدی است و باید بلدیه تهیه نماید ولی اینکه نوشته اند بهیئت دولت ارجاع شود بنده در این موضوع بخصوص اشکالی نمیبینم که در وزارت داخله باشد یا هیئت وزراء در این مسئله عرضی ندارم
رئیس ـ آقای مشاور اعظم( اجازه )
مشاور اعظم ـ دلائلی را که آقای وزیر الملک اظهار کردند راجع باینکه این ماده اسباب قطع رابطه اداره بلدیه با وزارت داخله خواهد شد خیلی صحیح است و باید قابل توجه دانست بلدیه البته در کار خودش یک مرجعی لازم دارد که مجلس شورای ملی او را بشناسد و او همان وزارت داخله است تشکیلات بلدی همه در تحت نظر وزارت داخله خواهد بود و اقداماتی که بلدیه میکند باید بتصویب وزارت داخله باشد بعلاوه بعقیده بنده این ماده خیلی مهم است اولا نوشته اند نظامنامه تهیه خواهد شد معلوم نیست تهیه نظامنامه را به کجا ارجاع داده اند کی باید بنویسد : بعد هم نوشته اند پس از تشکیل انجمن بلدی بآنجا مراجعه می شود آیا برای اصلاح یا برای رد و قبول ؟ این است که عرض میکنم مجمل است و معتقدم همان طور که روز گذشته آقای عمادالسلطنه پیشنهاد کردند که در تحت نظر وزارت داخله باشد و تصویب هم شد همانطور باشد چون این یک نظر خیلی حسابی و صائبی است و بهترین طریقه این است که نظامنامه در تحت نظر وزارت داخله نوشته بشود . برای اینکه معلوم شود بلدیه مرجعش وزارت داخله است و اگر هم موقعی بخواهند از امور بلدیه اطلاعی تحصیل کنند باید از طریق وزارت داخله باشد و همانطور که عرض کردم این نظر هم در مجلس شورای ملی تصویب شد
( بعضی از نمایندگان گفتند مذاکرات کافی است ـ جمعی گفتند کافی نیست )
رئیس ـ اکثریت نشد . آقای شیروانی( اجازه )
شیروانی ـ بنده خیلی متأسفم که تقریبا دو ماه وقت مجلس صرف این قانون که کوچکترین قوانین مملکت است و بالاخره من نمیدانم مجلس چه میخواهد بکند ؟ اگر در یک قانونی آقایان آنقدر ایرادات بگیرند که نمیشود و باید برای هر حادثه یک ماده قانون برایش نوشت اینجا مسئله تدوین و تهیه نظامنامه است مثلا سوال از بلدیه و تعیین مرجع نیست و فقط یک ماده مینویسد که کی صلاحیت دارد نظامنامه را تهیه کند و بعقیده بنده تمام نظامنامه هائی که تدوین میشود باید بنظر هیئت دولت رسید ‚اجرا شود بلدیه هم نظامنامه اش را تهیه کرده بنظر هیئت دولت میرساند پس از امضاء اجرا میکند این مربوط به انجمن نیست که آقایان مذاکره میفرمایند و بنده نمیدانم مقصود آقایان چه چیز است .
رئیس ـ آقای تدین ـ اجازه )
تدین ـ بنده موافقم ولی با قسمت آخرش مخالفم
رئیس ـ آقای دست غیب ( اجازه )
دست غیب ـ بنده از تأسف آقای شیروانی خیلی متأسفم برای اینکه در عین این که فرمودند موافقم مخالفت کردند
شیروانی ـ کجا مخالفت کردم
دست غیب ـ چرا فرمودید مربوط بانجمن بلدی نیست در صورتی که در خود ماده نوشته شده برگردد بانجمن بلدی و این مخالفت با ماده بود
شیروانی ـ نفهمیدید
دست غیب ـ جنابعالی نفهمیدید
( صدای زنگ رئیس )
خلاصه از این موضوع صرف نظر میکنم این ماده طوری نوشته شده که گذشته از ابهامی که دارد باید یک پیش بینی هائی هم در وضع این ماده قانون کرد فقط نظامنامه تنها نیست اجرا هم هست که مأمور تهیه نظامنامه و اجرای این قانون انجمن بلدی تهران است و ماده سابق کلمه اخیر هم داشت ولی در موقع اصلاح کلمه اجرا را برداشتند و معنایش این میشود که بلدیه مأمور است نظامنامه اش را تهیه نماید نهایت در تحت نظارت دولت اجرا آن هم با خودش است آنوقت اگر یک نماینده خواست در یک موردی سؤال کند که بلدیه خلاف کرد یا یک کار بیجائی کرده است یا یک کاری بر خلاف همین قانون که شما امروز از مجلس شورای ملی میگذرانید کرده از بلدیه که نمیتواند سؤال کند برای اینکه بلدیه یک مؤسسه ملی است و از مؤسسه ملی نمیشود سؤال کرد و بلدیه مسئول مجلس هم نیست پس بایستی این را آورد در تحت عنوان مسئولیت یک وزارتخانه و از وزیر مسئول سؤال کرد در سابق هم اینطور بود انجمن بلدی که قرار شد انتخاب بشود و انتخاب شد . رئیس بلدیه هم از طرف انجمن بود باز مسئولیتش با وزارت داخله بود پس برای همان پیش بینی که آقای شیروانی میفرمودند و تآسف خوردند اگر چنانچه از یک الاغ درب دروازه عوض یک عباسی دو عباسی ورودی گرفته و یک نماینده خواست سؤال کند که بداند از کی باید سؤال کند والا اینکه در اینجا نوشته اند اجرای قانون در تحت نظر دولت است معلوم نیست مسئول کدام وزارت خانه است و باید یک وزارت خانه معینی مسئول باشد که مجلس در هر موقع که خواست سؤال کند بداند طرفش کی است در هر صورت بنده با این ماده مخالفم .
افشار ـ اینجا موضوع تهیه نظامنامه است و هیچ مربوط بسؤال از بلدیه نیست بلدیه در تحت ریاست عالیه آقای رئیس الوزراء وقت است و اگر بنا باشد سؤالی از بلدیه بشود از شخص رئیس الوزراء باید سؤال شود و تهیه نظامنامه هم بطوری که اغلب از آقایان میدانند مربوط به هیئت دولت است . مثل اینکه نطامنامه که برای اجرای قانون استخدام نوشتند از طرف همئت دولت بود و سابقه هم دارد که نظامنامه در تحت نظر هیئت دولت تدوین شود .
جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است .
بعضی دیگر ـ کافی نیست
رئیس ـ رأی میگیریم به کفایت مذاکرات
طهرانی ـ بنده مخالفم
رئیس ـ بفرمائید
طهرانی ـ عرض میکنم آقایان به واسطه اینکه قانون بلدیه را مراجعه نکرده اند از این جهت گفت وگوها میشود بنده آقایان را متذکر میکنم به فقره سوم از انجمن بلدی که نوشته شده دستورالعمل بلدیه را مطلقا باید انجمن بلدی بنویسد و بیک ماده دیگر هم آقایان را مراجعه می دهم که نوشته شده است پس از اینکه بنظر انجمن بلدی رسید بوزارت داخله تقدیم میشود که امضا نموده و اجرا شدن الان ماده را میخوانم
رئیس ـ آقا بکفایت مذاکرات صحبت کنید ….
طهرانی ـ بهمین دلیل چون آقایان متوجه نیستند و وضع قانون را بیک شکلی میکنند که مخالف با موادی است که سابقا وضع و امضاء شده از این جهت بنده با کفایت مذاکرات مخالفم
رئیس ـ رأی میگیریم آقایان که مذاکرات را کافی میدانند قیام بفرمایند اغلب قیام نمودند
رئیس ـاکثریت است پیشنهاد آقای تدین ( بشرح آتی قرائت شد مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی دامت شو کته پیشنهاد میکنم که ماده دوازدهم بطریق ذیل مقرر شود :
ماده دوازدهم ـ بلدیه طهران باید نظامنامه اجرای این قانون را تهیه و پس از تصویب هیئت وزراء بموقع اجرا بگذارد
رئیس ـ پیشنهاد آقای وکیل الملک
( اینطور قرائت شد )
پیشنهاد میکنم ماده ۱۲ اینطور نوشته شود :
ماده ۱۲ ـ بلدیه طهران در تحت نظر وزارت داخله نظامنامه اجرای این قانون را تهیه خواهد نمود .
مخبر ـ بنده پیشنهاد آقای تدین را ندیدم رئیس ـ پیشنهاد آقای تدین را کمیسیون پذیرفت باید در پیشنهاد آقای وکیل الملک پس از توضیح رأی گرفت وکیل الملک ـ بنده تصور میکنم محتاج بتوضیح زیاد نباشد و بنده میخواهم از آقای مخبر سؤال کنم که اشکال این کار چه چیز است که آقای مخبر اینقدر در مقابل رأی مجلس که دیروز رأی دادند مقاومت میکنند که در تحت نظارت وزارت داخله نباشد . قانون بلدیه و قانون اساسی مملکت هم اینطور معین کرده و نمیدانم ایشان چرا قبول نمیکنند نظام التولیه ـ پیشنهاد دوباره قرائت شود .
( بمضمون گذشته قرائت شود )
رئیس ـ پیشنهاد دیگری است از طرف آقای مشاور اعظم
(اینطور قرائت شد)
بلدیه طهران با استعضار وزارت داخله نظامنامه اجرای این قانون را تهیه خواهد نمود . پیشنهاد آقای طهرانی هم بشرح ذیل قرائت شد پیشنهاد میکنم باین طریق ماده ۱۲ نوشته شود : بلدیه تهران نظامنامه اجراء این قانون را تهیه خواهد نمود و پس از امضاء وزیر داخله بموقع اجرا گذاشته میشود طهرانی ـ بنده پیشنهادم را مسترد میدارم .
مشاور اعظم ـ بنده هم پیشنهاد آقای وکیل الملک را قبول میکنم
رئیس ـ رأی میگیریم به پیشنهاد آقای وکیل الملک چون چیز جدیدی نیست و همان پیشنهاد دیروزی است باید رأی قطعی گرفته شود رأی میگیریم آقایانیکه تصویب میکنند قیام فرمایند .
( اغلب قیام نمودند )
رئیس ـ تصویب شد ماده الحاقیه که ماده دهم میشود قرائت میشود
( اینطور خوانده شد )
ماده الحاقیه ـ بلدیه طهران مکلف است صورت کلیه جمع و خرج خود را در آخر هر سه ماه طبع و نشر نموده بااطلاع عامه برساند .
رئیس ـ آقای مشاور اعظم مخالفید ؟
مشاور اعظم ـ بلی
رئیس ـ بفرمائید
مشاور اعظم ـ این پیشنهاد از نقطه نظر عوارض بلدی که از مردم گرفته میشود خیلی خوب است که صورت مخارجش را هم مردم شهر ببینند ولی جایش در قانون وسائط نقلیه نیست بلکه راجع به کلیه مصارف بلدی است و این را در موقع اصلاح قانون بلدیه باید پیش بینی کرد و گذراند که بلدیه مجبور است صورت تمام عواید و مخارج خودش را هر سه ماه به ماه طبع و نشر کند و آقایان نمایندگان هم البته رأی میدهند اما گنجاندنش در اینجا مورد ندارد .
افشار ـ عرض میکنم در ماده ۹۴ قانون بلدیه نوشته شده که بلدیه مکلف است صورت حساب خویش را نشر و اشاعه بدهد ولی تعیین وقت نشده ممکن است مدت را معین کنند و اضافه کنند بهمان ماده ۹۴ قانون بلدیه .
رئیس ـ آقای سر کشیک زاده ( اجازه )
سر کشیک زاده ـ بنده هم دیروز از اشخاصی بودم که باین پیشنهاد رأی دادم و اصولا معتقدم که بلدیه باید حساب خود را سه ماه به ماه نشر بدهد ولی همان طور که آقای افشار فرمودند چون در ماه ۹۴ قانون بلدیه یک همچون چیزی است خوب است این ماده هم ضمیمه شود بهمان ماده
رئیس ـ آقای اخگر( اجازه )
اخگر ـ بنده معتقدم که بمناسبت اهمیت اطلاع مؤدیان مالیات بلدی از صورت جمع و خرج بلدیه لازم است یک چنین ماده وضع میشود و اگر هر روز که این لایحه تصویب میشود این مسئله مورد دقت نشود موقع دیگر ممکن است طول بکشد یا طرف توجه واقع نشود و بعلاوه این ماده اسباب رضایت مؤدیان مالیات بلدی می شود و بیشتر دادو فریادی که مردم از مالیات نواقل دارند از برای همین است که از مصارف آن اطلاع ندارند و اگر اطلاع پیدا کنند البته با رعبت میدهند
رئیس ـ آقای کازرونی( اجازه )
کازرونی ـ بطوریکه سابقا عرض کرده ام حالا هم عرض میکنم که ما فعلا بلدیه قانونی نداریم در قانونی که سابقا نوشته شده و بقوت خودش هم باقی است در ماده ۹۴ آن قانون چنانچه یکی از آقایان تذکر دادند تصریح شده که باید عواید و مخارج بلدیه را طبع و نشر نمایند نهایت مدت را معین نکرده بنده همچو می بینم که ما خیال نداریم یک بلدیه قانونی در آتیه داشته باشیم زیرا این قانون وسائط نقلیه که فعلا وضع می کنیم قائم مقام بلدیه است و حالا باید هر کاری بکنیم چون وقتی برای ما باقی نمانده خوب است مدتش را هم معین کنیم !!! آقایان این مؤسسه ملی نیست بنده صریحا عرض میکنم و در آتیه نزدیکی باید علاقمندان بقانون از روی قانون بلدیه اشتباهاتشان را بعمل بیاورند اینها چه بساط و اوضاعی است !! ما مکلف هستیم که نظارت در قانون داشته باشیم یا پیش چشم خودمان میبینیم که قانونمان لگد مال می شود ما هم موافقت میکنیم ! بلی چه ترتیبی است باید این مسئله را بگذاریم وقتی که قانون بلدیه اصلاحات لازمه شد ( حالا سه ماده بیشتر )اینجا قید کنیم و مسئله طبع و نشر عواید بلدی که یک مسئله عمومی است مربوط به این قانون که مخصوص به طهران است نیست این است عقیده بنده .
رئیس ـ آقای طهرانی موافقید ؟
طهرانی ـ بلی موافقم اعتراضی که آقایان کردند که باید این الحاقیه جای دیگر نوشته شود و جایش اینجا نیست بعقیده بنده همینجا جایش است بواسطه اینکه در دوره چهارم یک مواد قانونی وضع کردند که در حقیقت پاسخ مواد قوانین دوره اول بود و حقیقت اهالی این شهر که با کمال عسرت و پریشانی پول میدهند به هیچ وجه نمی دانند این پول صرف چه کار می شود وچه مصرف می شود آیا صرف شهر می شود یا غیر شهری می شود شاید بلدیه فروضی پیدا کند و ما نمی دانیم یک وقت اهالی شهر بیدار می شوند که بلدیه گرورها قرض کرده و در حالیکه ملت طهران اطلاع ندارند و نمیدانند این کرورها بصرف کجا رسیده یکدانه چراغ در آخر شهر پیدا نمی شود تنظیف در آخر شهر نیست یک وقت می بینیم صد هزار تومان یا پنجاه هزار تومان بالاختصاص صرف یک جائی کرده اند در صورتیکه نصف بیشتر این شهر که مالیات بده هستند نمیدانند این پول بمصرف اینها رسیده یا نرسیده در شمال شهر مصرف شده یا در جنوب شهر مردم میخواهند مطلع بشوند که آیا پولی که بخون دل بزحمت ، برنج، تهیه می کنند و به بلدیه می دهند بمصرف نوعی رسیده یا بمصرف شخصی رسیده و بنابراین باید صورت جمع و خرج بلدیه طبع بشود نشر بشود و بگویند عاید بلدیه این بود و این مخارج متعلق به ملت طهران نیست اختصاص دارد به جماعت مخصوص از این جهت بنده عرض می کنم جمع و خرج بلدیه سه ماه به سه ماه منتشر بشود تا تمام اهالی بدانند که مصارف بلدیه اختصاص ندارد به یه شمال شهر نه به جنوب شهر رئیس ـ آقای امیر حشمت موافق هستید ؟
امیر حشمت ـ بلی جمعی از نمایندگان ـ مذاکرات کافی است رئیس پیشنهاد آقای ارباب قرائت می شود
( بشرح ذیل قرائت شد )
بنده پیشنهاد می کنم مدت طبع و توزیع صورت جمع و خرج بلدیه شش ماه بشش ماه باشد
رئیس ـ بفرمائید
ارباب کیخسرو ـ اینجا که سه ماه بسه ماه معین کرده اند نمی دانم از بلدیه چه صورتی را تقاضا دارند بلدیه یک مؤسسه کوچکی نیست که بتواند سه ماه بسه ماه صورت کارهای خود را طبع و منتشر کند تهیه صورت و طبع و نشر آن کار ساده نیست تمامی بانکها و جاهای معتبر همیشه ششماه بششماه صورت میدهند که فرصت تهیه اش را داشته باشند بنده عملا ششماه بششماه را بهتر از سه ماه بسه ماه می بینم چون سه ماه عملی نیست وقتی یک صورتی را می خواهند سه ماه بسه ماه توزیع کنند چه صورتی خواهد بود بلی مجبورند بنویسند فلان قدر به صندوق رسیده فلانقدر از صندوق خارج شده و کارهائیکه در سه ماه شده مبهم و مجمل نوشته می شود این است استدعا دارم که آقایان توجه بفرمایند و مهلتی بدهند به بلدیه که بلدیه بتواند صورت جامعی تهیه کند که نزدیکتر بمقصود باشد و بشود از آن چیزی تهیه و این مهلت اقلا ششماه باید باشد از این جهت بنده پیشنهاد کردم ششماه بششماه باشد
مخبر ـ در کمیسیون هم ششماه بششماه مطرح شد و بنده قبول می کنم ششماه بششماه باشد زیرا از نقطه نظر صرفه جوئی هم بهتر است و صورت حساب هم صحیحتر تهیه می شود
رئیس ـ چون آقای مخبر قبول کردند ماده باین ترتیب تنظیم می شود
( بشرح ذیل خوانده شد )
بلدیه طهران مکلف است صورت جمع و خرج خود را در آخر هر ششماه طبع و نشر نموده بااطلاع عامه برساند
رئیس ـ رأی میگیریم باین ماده آقایانی که تصویب میکنند قیام فرمایند
( اکثر نمایندگان برخاستند )
رئیس ـ تصویب شد و مذاکرات راجع به کلیات است در کلیات کسی مخالف نیست .
( گفتند خیر )
رئیس ـ رأی گرفته می شود با ورقه باین قانون که مشتمل است بر دوازده ماده آقایانی که تصویب مکنند ورقه سفید و الا ورقه کبود خوا هند داد
( اخذوا استخراج اراوئ بعمل امد نتیخه بطریق ذبل حاصل گردید ورقه سفید علامت قبول ۷۵ورقه امتناع ۲۵ورقه کبود۱)
رئیس-عده حضار (۱۰۱)با کثر یت هفتادوپنج رای تصویب شدوزیرمالیه –لایحه قانونی ممیزی که تهیه شده است تقدیمم مجلس شورای ملی میکنم این یکی هم لایحه مختصریست راجع بمستمری یکی ا زاتباع خارجه که سابق بر این تا این اواخر پرداخته می شده است و حالا بواسطه بعضی کیفیات دولت بدون اجازه مجلس شورای ملی نمیتواند بپردازد : این را هم پیشنهاد می کنم و تقاضا میکنم که لایحه راجعه به دریاچه ارومیه را که دیروز جزو دستور مقرر فرمودند امروز وارد شورش بشوند.
رئیس ـ لایحه اولی بکمیسیون قوانین مالیه و دیگری بکمیسیون بودجه ارسال میشود لایحه راجع به دریاچه ارومیه را کسی مخالف نیست که مقدم بر سایر مواد دستور باشد .
آقای میرزا جواد خان خوئی ـ بنده پیشنهاد کرده ام
رئیس ـ پیشنهاد آقای میرزا جواد خان قرائت میشود
( بشرح ذیل خوانده شد )
بنده پیشنهاد میکنم که لایحه پیشنهادی دولت راجع به در یاچه ارومیه از دستور خارج شود .
آقا میرزا جواد خان ـ چون غالب آقایان نمایندگان از جریان دوسیه مسبوق نیستند برای اینکه هر یک از آقایان بخواهند بروسیه مراجعه نمایند و از سوابق عمل مطلع شوند بتوانند بنده این پیشنهاد را کردم و تصور میکنم بیش از این هم محتاج بتوضیح نباشد
بعضی از نمایندگان ـ صحیح است
آقا سید یعقوب ـ خیر صحیح نیست
رئیس ـ آقای نصرت الدوله ( اجازه )
نصرت الدوله ـ این پیشنهاد آقای خوئی بعقیده من نتنها در این موضوع مورد ندارد بلکه بطور کلی ما یک اصلی را داریم در مجلس بهم می زنیم و آن این است که فلسفه تعییین کمیسیون و یک عده که از طرف مجلس مأموریت دارند برای رسیدگی و مطالعه در یک موضوعی بکلی متناقض با این پیشنهاد است زیرا اگر بنا شود کلیه دوسیه ها در باب هر امری در مجلس مطرح شود با افراد نمایندگان لازم بدانند که اوراق آن را یکی یکی مطالعه نمایند و اتخاذ عقیده نمایند تعیین کمیسیون و مراجعه بکمیسیون و معین کردن یک عده مأمور از طرف مجلس که یک مدت متمادی در موضوع دقت کنند برای چیست ؟ این توضیحات که بنده عرض میکنم بطور کلی است آقایان اگر در هر مسئله تردیدی دارند و یک مسائلی برایشان مبهم است ممکن است بپرسند و مخبرین کمیسیون ها برای همین هستند که رفع شبهه آقایان را بکنند این پیشنهادیکه آقای خوئی کردند یکوقت ممکن است ولی بعد از آن سؤال و جوابها است و بعد از این است که مسائل مذاکره شده توضیحاتی که مخبرین و اعضاء کمیسیون ها و موافقین میدهند برای مجلس کافی و اقناع کنند و نباشد آنوقت اگر بخواهند یک همچو تقاضائی بکنند شاید بشود ولی یک لایحه باین مهمی مدتی در کمیسیون خارجه و کمیسیون بودجه مطرح بوده راپورتی هم از کمیسیون خارجه و کمیسیون بودجه داده شده بعد از مطالعاتی که هر دو کمیسیون کرده اند و دقت های لازمه در دوسیه بعمل آورده اند سوابق این امر را کاملا مراجعه ننموده اند و توضیحات از وزراء خواسته اند حالا بدون اینکه مطرح شود و معلوم شود کیرش در کجا است و ابهامش کجا است و چطور میشود این کیر را رفع کرد پیشنهاد کنیم که برگردد بکمیسیون این چه فلسفه دارد بنده تصور میکنم که هیچ مورد ندارد خاطر آقای آقا میرزا جواد خان را مستحضر میکنم که این قضیه دریاچه ارومیه قضیه تازه برای ما نیست تمام وکلاء و نمایندگان که در دوره چهارم بوده اند و تمام کمیسیونها سابقه باین قضیه داشته اند
حائری زاده ـ خیر
تصرت الدوله ـ اگر عرض میکنم تا آقای حائریزاده بنده را تکذیب نفرمایند مقصودم از تمام غالب است والا شاید جنابعالی که یکی از نمایندگان محترم دوره چهارم بودید سابقه باین موضوع نداشته باشید اغلب نمایندگان دوره چهارم سابقه داشتند و بالاخره فرض میکنم هیچ اطلاعی نداشته امروز اولش است مطلب باید مطرح مذاکره شود اشکالاتیکه دارد ذکر شود توضیحات داده شود اگر باز محتاج بمطالعه مجددی شد آنوقت پیشنهاد بفرمایند شاید تصدیق شود . ولی اکثریت نمایندگان شاید بعد از شنیدن توضیحات اعضاء کمیسیون و مخبرین خودشان را محتاج باین تردید ندانند
جمعی از نمایندگان ـ صحیح است .
رئیس ـ رأی میگیریم پیشنهاد آقای میرزا جواد خان آقایانیکه پیشنهاد ایشان را تصویب می کنند قیام فرمایند
( عده برخاستند )
رئیس ـ تصویب نشد : لایحه مطرح می شود
( راپورت کمیسیون خارجه و کمیسیون بودجه بترتیب ذیل خوانده شد )
کمیسیون خارجه پیشنهاد دولت را بنمره ۱۸۰۳۹ دائر بخریداری کشتیها و مایملک بود اغیانس و استیونس در دریاچه ارومیه تحت مداقه در آورده و از نقطه نظر مصالح عمومی مملکت و مقتضیات سیاست خارجی با اساس پیشنهاد مزبور موافقت مینمایند کمیسیون بودجه با لایحه نمره ۱۸۰۳۹ دولت رسیدگی و تحقیقات لازم بعمل آورده و در نتیجه ماده واحده ذیل را تنظیم و به جهت تصویب تقدیم مجلس شورای ملی مینماید
ماده واحده ـ مجلس شورای ملی به وزارت مالیه اجازه میدهد کشتیها و کاروان سرا و مایملک دیگر بود اغیانس و استیونس را در دریاچه ارومیه بمبلغ سیصد و بیست هزار تومان خریداری نماید
رئیس ـ آقای شیروانی ( اجازه )
شیروانی ـ عملیات و گرفتاریهائی که از سابق برای ما تهیه شده ایجاب میکند که بنده با اساس قضیه مخالفت نکنم مسئله مسئله ایست مربوط بسیاست و بنده تحقیقات کاملی کرده ام و لازم است مخصوصا همین امروز این مسئله بگذرد ولی کسانیکه از مسئله دریاچه ارومیه و آن دوسیه قطوری که آنجا برای ما تنظیم کرده اند و آن مسائلی را که فراهم آورده اند اطلاع ندارند نمیدانند قضیه چیست و چه شده است که دولت امروزه در نتیجه عملیات سابقین مجبور شده است یک همچو چیزی را بیاورد بمجلس و یا اینکه ممکن است مختصر خسارتی متوجه مملکت بشود این قضیه را بگذراند و بالاخره یک دریاچه که مورد استفاده های بزرک برای ایران است و مدتیست مملکت از آن استفاده نکرده آن را به عمل بیندازد بنده یا مطلعین وصلجای زمامداران ساق در این باب مذاکره و تحقیقات کردم بالاخره قانع شدم که با اصل قضیه مخالفت نکنم .ولی چیزی که هست دوسیه این کار یک دوسیه عالی نیست بنده با دوسیه کار دارم : بنده معتقد هستم که این قضیه امروز از مجلس بگذرد و دوسیه اینکار از طرف مجلس از دولت خواسته شود و دوسیه بمجلس بیاید و مراجعه بیک کمیسیون بشود و مقصرین معلوم شوند و پس از آنکه مقصرین معلوم شدند بمجازات برسند و بعلاوه این خسارت که امروز متوجه دولت و بالاخره متوجه ملت ایران میشود از آن شخص متخلف استفاده بشود تا وزراء دیگر این قبیل عملیات ننمایند و کاغذهائی بدست اشخاص ندهند و بالاخره دولت و مجلس را مجبور ننمایند که با این کسر بودجه یک خسارت بزرکی را تحمیل بکنند بنابراین بنده و یا اساس قضیه مخالفت خودم را پس گرفتم و مخصوصا پیشنهاد خواهم کرد بعد دوسیه خواسته شود و بیاید بمجلس و مفصر معلوم شود و بمملکت معرفی شود که کی بوده است این قبیل خیانتها را کرده است و بمردم بشناسانند
رئیس ـ آقای مدیر الملک ( اجازه )
بنده خیلی خوشوقت هستم که نمایند ه محترم آقای شیروانی یا اصل قضیه مخالفت نکردند ولی البته این لایحه خیلی توی ذهن میزند هر کس بخواندکه یکمرتبه مبلغ سیصد و بیست هزار تومان برای خریداری کشتیها و کاروانسرای بود اغیانس دولت خرج نماید و اطلاع از دریاچه ارومیه نداشته باشد خیلی خیلی متوحش می شود که چرا دولت این مبلغ گزاف را آورده از مجلس میگذراند که بیک نفر ارمنی داده شود .
( همهمه نمایندگان )
ولی لازم است که اصل این قضیه را بنده بطور مختصر بعرض مجلس برسانم : تقریبا ده سال است موضوع دریاچه ارومیه مطرح است و چنانچه معلوم شود بر حسب فرمانی که موجود بوده متعلق بوده است بخانواده امام قلی میرزا و مأمورین که بآذربایجان رفته اند یا برای طمع یا هر چه نکرده اند که عواید دریاچه ارومی و فوائدش را بدست بگیرند پس از مذاکرات زیادی که با دولتهای اسبق کرده اند گویا خانواده و وارث امام قلی میرزا واگذار کرده اند به بوداغیانس و بوداغیانس هم خواسته است در آنجا تصرفاتی کند باعث کشمکشهائی شده است و در این ده سال هر چه بیشتر تثبیبات کرده اند که بدست بگیرند بیشتر تولید زحمت برای دولت شده است یا اینکه دولت صلاح دانسته است که از راه سیاست و برای پیش بردن و بدست گرفتن منافع مادی امروز این لایحه را بمجلس بیاورند و این لایحه حقیقتا قیمت کشتی نیست که دولت میخواهد بیک نفر بدهد
( همهمه نمایندگان )
این اولا قیمت اثاثیه است که در آنجا دارد و ثانیا از راه سیاست ـ
( همهمه )
برای این است که در آتیه هیچ نوع چشمی بطرف دریاچه ارومیه نباشد و حقیقتا دولت منافع آنجا را بدست بگیرد و بعقیده بنده قیمت کشتیها در آنجا اینقدر ها نیست دولت برای منفعت سیاسی و برای خریدن دریاچه ارومیه در حقیقت این پیشنهاد را میکند و عقیده بنده این است که مخالفت کردن یا این لایحه صلاح مملکت نیست ما بیک دولت که اعتماد داریم و حقیقتا یقین داریم که تا صلاح مملکت نباشد دیناری نمیخواهد ضرر به بودجه مملکت بزند باید یقین داشته باشیم که اینهم یک نوع اصلاحات است که امروز این لایحه را بمجلس پیشنهاد کرده است و بعقیده بنده خیلی مفید است که زودتر باین لایحه رأی داده شود و بگذرد
رئیس ـ این پیشنهاد آقای کازرونی با رأی که داده شده است مخالف دارد
کازرونی ـ استرداد میکنم
رئیس ـ آقای مدرس مخالفند
مدرس ـ بلی
رئیس ـ بفرمائید مدرس این لایحه سه جهت دارد یک جهت دارد که اینجا نوشته اند مصالح عمومی مملکت و مقتضیات سیاست خارجه یک جهت هم معامله است که سیصدو بیست هزار تومان معامله میشود یک جهت هم این که تماس بدولتی دارد که من با آن دولت مخالفم از حیث سوم امروز بنده حرفی نمیزنم نمیخواهم حرف بزنم حالت هم ندارم از دو حیث اول عرایضی دارم عرض میکنم البته مخبرها شاید اطلاعشان کاملتر باشد شاید جواب بدهند و آن این است که این مسئله دریاچه ارومیه همینطور که فرمودند مدتها است مطرح است بلکه میخواهم عرض کنم یکی دو دوره پیش از این که دوره چهارم و دوره سوم بود همه وقت این مذاکره بگوشها می رسد و هر وقت از این مقوله صحبت میشد و اسم دریاچه ارومیه مطرح بود و حتی بعضی اوقات هم بعضی اشخاص پیدا میشدند که مایل بودند امتیازش را بگیرند ـ آقایان باید مستحضر باشند که یکوقت هم میخواستند بشخص واگذار کند معامله چه مادی باشد چه سیاسی باشد همیشه دو طرف میخواهد یک ثمن مثمن نصرت الدوله یک ثمن یک چی ؟
مدرس ـ عرض کردم طرف یک ثمن یک ثمن یعنی یک چیزی را بدهی یک چیزی را بگیری اگر یکطرفی شد معامله نیست. یک چیزی مردم بیک کسی میدهند باید جهت دفع شر یا بجهت جلپ نفع بنده عقیده ام این است که این معامله نیست که یک چیزی بدهی و در مقابلش چیزی نستانی خوب این ممکن که دولتهائی مصلحت های منطور نظر آورده باشند و یک کاریرا بکنند این چیز تازه نیست ولیکن آنچه من شنیده ام از دریاچه ارومیه همیشه اسم فرمانی بود ولی فرمانی نبود یک ورثه شاهزاده امام قلیخان بود اما هیچوقت کسی حق باآنها نمی داد و همیشه می شنیدم که ادعا میکنند ولی چیزی دردستشان نیست شاهزاده فرمودند ( اکثر )خیر چون اغلب آقایان که اینجا تشریف دارند تازه آمده اند شاید از دوره پیش مطلع هستند همیشه حکایت لفظ بود چیزی در کار نبود اگر واقعا آقایان فرمانی سراغ کرده اند و دیده اند که ما در این دو دوره ندیده ایم و هیچوقت نشنیده ایم که دولت ها بدست بیاورند حالا شاید داشته و صلاح ندانسته اند که به ما نشان بدهند همین یکی را خوب است ترتیبی بکنند که ما مطلم بشویم و بعد از اطلاع در زمینه او صحبت بکنیم الان بیش از این نمیخواهم عرض کنم اینکه آمدم اینجا برای این است که عرض کنم مقصود من از مخالفت نه از حیث اینست که من مخالف با دولت هستم بلکه از این حیث است که در این دو سه دوره نفهمیده ایم و ندیده ایم یک سندی موجود باشد که سند معامله باشد همین یکی را اگر آقایان بلد هستند بفرمایند تا ما برویم در اطاق دیگر آن فرمان را ببینیم و اما اینکه فرمودند ( مخبرها ) البته مخبرها طرف اعتماد هستند لیکن مطالب هم فرق دارد کاری را که هیئت دولتها نتوانسته اند بکنند و شما امروز آورده اید یعنی دولت شش ماهه یا ده روزه آورده است لابد متعلق بدولت سابق است زیرا رئیس الوزرا همانست و فقط وزراء تغییر کرده اند . پیج شش دولت روی کار آمده است و این معجزه را که شما باین زودی کردید اگر واقعا سند معتبری در دست است عیبی ندارد که آن سند را بنده هم ببینم و آنوقت سایر جهاتش را هم ببینیم که جای صحبت دارد یا ندارد غرض عرضم همین یک کلمه بود و زیادتر مزاحم نمی شوم .
نصرت الدوله ـ مخبر کمیسیون خارجه بنده اگر مبادرت بجواب آقای مدرس میکنم برای این است که زمینه مذاکراتشان مطابق تقسیمی که خودشان فرمودند یک جهت مصالح عمومی دارد و یک جهت مالی و بیشتر فرمایشاتشان جنبه مصالح عمومی را دارا بود و از نقطه نظر مقتضیات و سیاست حرف زدند .
مدرس ـ در اصل معامله عرض کردم
نصرت الدوله ـ اینست که بنده از نقطه نظر مصالح عمومی و سیاست مبادرت به جواب میکنم والا از نقطه نظر تعیین و تشخیص مبلغ آن مداقعه اش بیشتر است با همکار محترم خودم مخبر کمیسیون بودجه است بلی آن قسمت را هم که اصل معامله را ذکر فرمودند هر معامله که طرف دارد یک ثمن و تذکر دادند که این معامله که طرف نیست . اینجا بنده موافق با نظریه ایشان نیستم زیرا در اینجا هم از نقطه نظر حرف مادی دو طرف دارد برای اینکه بحق یا ناحق تأخیر این دریاچه یک دارائی و یک متعلقات در آنجا دراین مدت متمادی پیدا کرده و علت دیگر عدم توافق من با ایشان است که آیا طرف ثمن همیشه باید یک چیزی مادی باشد و اما همانطور که فرمودند مصالح و مقتضیات و سیاست مملکت نمیتواند یک طرف معامله باشد و یک ثمن مادی هم در یک موردی داشته باشد ؟ چرا بعقیده من این مورد و یک موردی است که اهمیتش بیشتر است ازمواردی که فقط ثمن راجع بیک مسائل منین و مادی باشد و برای اینک مطلب یک قدری تشریح شده باشد اگر چه من می دانم و قطع دارم که تمام آقایان ( باز هم تمام را عرض نمیکنم و عرض میکنم اغلب آقایان ) اطلاعاتشان در این موضوع بقدر کافی است و محتاج توضیح نیست از آنطرف هم میدانم که اگر یک توضیحاتی خواسته می شود برای اینست که یا مخبرین یا اعضاء کمیسیون یا اعضاء دولت مجبور بدخول دیک توضیحاتی بکنند . ولی با علم باین قضیه و با ذکر این که متوجه باشد که اگر ما میتوانستیم بطور قطع و بطور قضاوت حقوقی یعنی با یک دلائلی که ما را مقدور می کرد در یک قضیه حقوقی ثابت کنیم که هیج نوع مبدا و انتائی برای این معامله نیست البته نه دولت حاضر و نه کابینه های قبل که ذیدخل در اینکار بودند نه کمیسیون های مجلس حاضر نمی شوند که نه سیصدو بیست هزار تومان بلکه یک مبلغ کمتری هم بدهند اگر آقایان شنیده که فرمان امامقلی میرزا که مأخذ این امر بوده است آن فرمان در ادارات دولتی خواسته شده و اصلش دیده نشده است همینقدر یک موادهائی از آن فراین آورده اند یا اگر مبنای نشناختنی و تردید این معامله ازطرف دولتها و دولت وقت باین املاک بوده است این مانع از این معامله یک مبادی دیگری داشته باشد و اگر میتوانستیم این مبادی را بکلی نفی کنیم مسلم بود و محتاج بتوضیح نبود که هیچوقت حاضر بچنین معامله نمی دیم و همچنین آقای مدرس و سایر آقایان باید قبول کنند که اگر از طرف مقابل ممکن بود بطور قطع اثبات کنند مدارک مسلمی را باز مطلب منجر باین قضیه نمی شد و آن وقت ما حق نمیداشتیم و دولت ما حق نمیداشت که در پایان چندین سال مشاجره و کشمکش مطلب را منجر باین قضیه فعلی بکند : مخصوصا تقاضا میکنم آقایان بخاطر داشته باشد که اگر دولت ما معامله می کند با بوداغیانس و استیونس ابدا مبننی باین نیست که دولتها حق آنها را از نقطه نظر مستأجری امامقلی میرزا در دریاچه شناخته است . هیچ همچو چیزی نیست که دولتهای ما و مجلس و کمیسیون ما همیشه منکر این اصل بوده اند و همیشه خواستار بوده اند که اگر طرف مقابل می تواند ثابت کند اسناد و مدارک قاطعی که ما را محکوم کند بیاورد بعد ما در ضمن عمل اظهار عقیده نمائیم و چنانچه عرض کردم مبادی این معامله منحصر بفرمان نیست و ممکن است چیزهای دیگری در کار باشد که دولت را مقید و ملزم کند اینست که با تمام این اشکالات و با تصادف یک محظوراتی که بنده لازم نمیدانم آن محظورات و ازدیاد توضیح بدهم مطلب طوری شده بود که دریاچه ارومیه و کشتی رانی در آن دریاچه مدتی بود مسئله سیاسی شده بود چرا ؟ برای اینکه بود اغیانس دعوی تبعیت روس میکرد و استیونس تبعه مسلم انگلیس بود و شریک او است و همه آقایان میداند که وقتی در مملکت ما مستأجر و طرف معامله اتباع خارجه میشوند . خصوصا که دولت معظم همجوار ما پشت سردعاوی حقوقی و معامله یک مسائل سیاسی از نقطه نظر حمایت آن دولتها از اتباع خودشان پیش می آید پیش ما دچار همچو محظوری بودیم و دریاچه ارومیه کشتی رانی آن که یکی از نقاط مهمه مملکت ما و این کشتی رانی یکی از مسائل سیاسی ما است خصوصا از نقطه نظر نظامی این قضیه دچار همچو محظور و یک همچو کشمکشی بود و اگر آقایان بدوسیه قضیه مراجعه کنند ( و بنده از طرف همین مجلس موظف بودم و بآن دوسیه مراجعه کردم ) ملاحظه خواهند فرمود این طرز معامله که در اینجا شده و باانجام رسیده و امروز باتصویب آن را از آقایان نمایندگان میخواهم این طرز معامله حقیقته یک وجه وملی یک خلاصی از یک محظور بزرگی است در دوره چهارم ابتدا در کابینه آقای مستوفی الممالک و بعد در کابینه آقای مشیر الدوله این قضیه تحت مذاکره در آمد و حقیقته عملی اساسی شده است و کابینه آقای سردار سپه فقط ا ز نقطه نظر مصالح مملکت پیروی از دو سلف خود کرده و این امر را تعقیب کرده و بانجام رسانیده و این مسئله را قطع کرده اند و مسلم است یکی از بزرگان خدماتی که باین مملکت میشود کرد و شده است این استکه دریاچه ارومی را ا ز این پیچ و تا بهائی که بخودش گرفته است خلاص کنیم و کشتی رانی را در آن دریاچه تخصیص بدولت و بقشون خودمان بدهم از نقطه نظر استراتژیک و بالاخره هیچ اجنبی و هیچ خارجی را بعنوان مستأجر یا بعنوان دیگری نگذاریم یا نظری در این نقطه مهم مملکت ما داشته باشد
مدرس ـ حالا هم ندارد
نصرت الدوله ـ این مسئله انجام پیدا کرده است و من متأسفم از اینکه آقای مدرس در این اعتراضی که می فرمایند بی انصافی میکنند چون اگر بآن دوسیه حجیم و بزرگ مراجعه نمایند و مکاتباتی را که چهار پنج سال است بین دولتها و سفارتخانه ها شده است آنها را ملاحظه کنند چنانکه در کمیسیون خارجه دقت کردیم این فرمایش را نمیفرمایند بعلاوه ما هیچ وقت نباید فراموش کنیم و از نظر محو کنیم که مقتضای مصلحت و مقتضای امر نسبت بیک فرد یا مملکت یا نسبت بیک جامعه همیشه باید متناسب با خود آن فرد و جامعه و خود آن مملکت باشد چنانچه عرض کردم این سوابق امر بود و توضیحاتی که بنده دادم بعقیده خودم اغلب نمایندگان سابقه با مسائل مهم او داشته بنده هم غیر از رئوس مسائل چیز دیگری نخاستم اینجا عرضه بدارم برای اینکه محتاج نمیدانستم و حالا بنده عقیده دارم که آقایان در گذشتن این لایحه دولت صرف نظر از موافقت یا مخالف با یک دولتی یا رئیس الوزرائی مصالح عمومی مملکت و مقتضیات را در نظر بگیرند و این لایحه را تصویب بفرمائید که این امر خاتمه قطعی پیدا کند
( بعضی گفتند مذاکرات کافی است ـ بعضی دیگر می گفتند کافی نیست )
مدرس ـ مذاکرات کافی نیست مسئله مهم است
رئیس ـ رأی میگیریم بکفایت مذاکرات آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند
( عده ای برخاستند )
رئیس ـ معلوم می شود کافی نیست مدرس ـ بنده یک تقاضا دارم خوب است آقایان مسئله را در مجلس خصوصی مطرح کنند وواقعا توضیح بدهند
نجات ـ مجلس خصوصی و عمومی ندارد
شیروانی ـ معرفی هم بکنید کسی اینکار را کرده است
رئیس ـ آقای رهنما( اجازه )
رهنما ـ بنده موافقم
رئیس ـ آقای حائری زاده
حائری زاده ـ مخالفم
رئیس ـ بفرمائید
حائری زاده ـ بنده راجع باین موضوع هیچ اطلاعی نداشتم غیر از اینکه یک روز آقای آقا شیخ جلال را دیدم میگفتند می خواهم بروم دوسیه اینکار را ببینم بعد فهمیدم که پیچیدگیهائی دارد آنوقت از اعضاء کمیسیون پرسیدم دوسیه اش چیست گفتند ما ندیدیم از خود آقای مدرس هم که عضو آن کمیسیون هستند پرسیدند گفتند ندیدم از بعضی دیگر هم پرسیدم گفتند ما دوسیه این موضوع را ندیده ایم بنده هم که در دوره چهارم بگوشم نخورده بود در مذاکراتی که آقای مخبر فرمودند تصدیق کردند که اصل فرمان دیده نشده است فقط یک موادهائی دیده شده است خوب است همان مدارک را هم آقایان ببینند تا فهمیده رأی بدهند دیگر اینکه آقای شیروانی فرمودند کسانی که باعث این خسارت شده اند باید محاکمه شوند و من همچو استنباط کردم که یکی از دولتها نوشتجاتی داده و تولید این خسارت را کرده اند و بموجب قانون اساسی ما نوشتجات دولتهای خودمان را در اینقبیل مسائل مجلس شورای ملی به رسمیت نمیشناسیم و هیچ رسمیت ندارد که ما در اطراف آن مطالعه کنیم و نه از نقطه نظر اینکه ممکن است جنبه سیاسی و پلتیکی داشته باشد خوب است آقایان فهمیده رأی بدهند و چه ضرر دارد که یک جلسه خصوصی تشکیل شود و آن مدارک و اسناد قرائت شود بعد بیاید در مجلس و بدون مخالفت رأی گرفته یا قبول شود و من بیش از این نظر مخالفتی در اینموضوع ندارم
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب ( اجازه )
آقا سید یعقوب ـ بنده اول یک تعجبی از شاهزاده نصرت الدوله …
رئیس ـ ( خطاب به آقای مدرس ( آقا این پیشنهادی که کردید مخالف رائی است که داده شده است برای اینکه میفرمائید در جلسه خصوصی مذاکره شود یعنی از دستور خارج شود
کازرونی ـ بنده پیشنهاد میکنم تنفس داده شود
آقا سید یعقوب ـ بنده تعجب میکنم از شاهزاده نصرت الدوله با اینکه کاملا از دوسیه مستحضر بودند اگر موافقت کرده بودند این صحبت خاتمه پیدا می کرد ولی حالا بنده ناچارم اجمالا بعرض برسانم و بدانند که …
نصرت الدوله ـ ما وحشت نداریم بفرمائید چه مخالفتی کردم
آقا سید یعقوب ـ رأی بکفایت مذاکرات نداریم بنده میدانم مصالح منافع مملکت تا چه اندازه گرد این مسئله هست اینست که بنده با نهایت جدیت در این قضیه مساعدت میکنم وعقاید ونظریات و اطلاعاتی که دارم بعرض آقایان می رسانم که گمان می کنم که آقای مدرس و حائری زاده هم همیشه نسبت بمصالح عامه مملکت همراه و موافق بوده و حالا هم شاید بعد از اطلاع از قضیه همراهی کنند مگر اینکه بی مرحمتی داشته باشند که آن مسئله دیگری است ملک قاسم میرزا پسر عباس میرزا برادر محمد شاه در طهران مخالفت میگرده است محمد شاه مشاورالیه را بآذربایجان و ارومیه تبعید میکنند و فرمانی به ملک قاسم میرزا می دهد . بنده اجمالا عرض می کنم حتی اگر بنده را هم نگاه نکنید در روضه الصفا ذکر شده است ملک قاسم میرزا پدر امامقلی میرزا است . امامقلی میرزا همیشه حکومت ارومیه را داشت چنانکه کسانی که از حال ایالات وولایات مطلع هستند این چیزها را میدانند حالا باز داخل در جزئیات نمیشوم که در زمان شجاع الدوله در همین طهران چقدر طرفدار داشت این پیرمرد بدبخت را از ارومیه آوردند در تبریز و احمد خان چه بر سر آن پیر مرد بدبخت ایرانی نژاد آورد و کدام کار گذار بی شرم را عرض کنم که چه کرد بوداغیانس تبعه مسلم ایران را بچه ترتیب
( همهمه نمایندگان)
کی استوان کار گذار تقصیر نداشت تلگراف رمز کردند
آقا سید یعقوب ـ عرضم این بود که اجمالا بدانند واین هم معلوم است که ممکن نیست یک کسی را ما در تحت مجازات بیاوریم چون طرفدار زیاد دارد . بالاخره چه شد و چه شد و شجاع الدوله مرحوم شد والا الان آنقدر طرفدار بسر من میریخت که من باید بگذارم فرار کنم شجاع الدوله این بدبخت پیرمرد نود ساله را آورد زنجیرش کرد افتضاحی بر سر او آورد و نمایندگان آذربایجان کاملا مستحضر هستند که بچه ترتیب بود اغیانس تبعه مسلم ایران را منقلب کردند از آن زمان که دولت تزاری که بحمدالله از بین رفت و حالا یک دولت آزادی آمده است آن دولت تزاری که میخواست تمام جاها را بلع کند و در هر جا میفرمایند عقاب کوه پیکر بود که حمایل شده بود : در طهران و آذربایجان و بالاخره این بدبختی را برای ما تهیه کردند و این روز سیاه را آوردند زمان قترت هم آمد . همچنانکه ما همیشه فریاد میزنیم امان داد از زمان قترت . زمان قترت آمد وزرائی آمدند پی در پی . طبقه بعد از طبقه خادمین بعد از خادمین آمدند و نوشتجات دوسیه را نگاه کردند حالا جسارت میشود که چه نوشتند و این روز سیاه را بسر ما در آوردند الان دریاچه ارومیه بعد از اینکه دولت تصرف کند از روی تحقیق شاید سالی مقدار پنجاه شصت هزار تومان منافع مادی دارد غیر از منافع سیاسی و مسلم است ما در مقابل که میخواهیم مملکت را اصلاح کنیم یعنی یک موانع جزئی را از راه برداریم نباید نگاه کنیم به سیصدو بیست هزار تومان که نسبت بمصالح آذربایجان وارد و کشی استقلال آذربایجان میدهیم و تمام دولتها همچنان که آقای نصرت الدوله فرمودند در کابینه آقای مستوفی الممالک در این ماهیت وارد شده است با کابینه اش بعد آقای مشیر الدوله وارد شده اند و در این قسمت و بعد کابینه آقای سردار سپه آمده است و یک مشیئی را هم سیر کرده و این مسئله را باینجا رسانده اند مسلما شما آقایان نمایندگان با سیاست و مصالح مملکت کاملا موافتت دارید یک مسئله است که بنده هم فوق العاده تعقیب می کنم و آن پیشنهاد آقای شیروانی است که بایستی در این قضیه پافشاری بکنید و دوسیه را در تحت نظر یک کمیسیون بگذارید که در آن کمیسیون رسیدگی کاملی در دوسیه بشود آنوقت آن وزیر یا آن کسی که در آن دوره آمده است و این دولتها را گرفتار کرده و اینطور مارا در مضیقه انداخته است مجازاتش کنند بلکه خدا کند یک وزیر راهم ما ببینیم بالای دار برود که بعد از این مردم بدانند که مجلس ناظر است در کارها و بنده عقیده دارم که آقای مدرس هم جدیت در این امر بفرمائید ما امروز دچار هستیم باین واقعه و باین ترتیبی که پیش از این واقع شده وزرائی که محل اعتماد ما بودند تمام متوجه اصلاح این امر بودند و آقای سردار سپه هم تابعیت سابقین خودشان خواستند این مسئله را خاتمه بدهند و یا این مقدمات گمان میکنم شبهه برای کسی باقی نباشد که نتواند این مسائل را حل کند
وزیر مالیه ـ حضرت والا شاهزاده نصرت الدوله مطالب را بطور کامل فرمودند که گمان میکنم بنده نتوانم چیزی بر آن اضافه کنم اولا عرض میکنم که آقایان نمایندگان توجه بفرمایند در این پیشنهادی که ما میکنیم بمجلس شورای ملی و معامله که دولت میکند بهیچوجه گفتگوی شناختن حتی برای کجا در دریاچه ارومیه نیست و زیاد لازم نیست که آقایان کاوش کنندکه مبدا و مفاد آن چیست ؟ فرمانی هست یا نیست کاری ندارم ملاحظه بفرمائید یک کشتی ها و اموالی در دریاچه ارومیه است که متعلق به دیگری است مالکیت را منکر نیستیم یک اشخاصی مالک آنها هستند حالا میخواهیم خودمان مالک آنها بشویم و اما اینکه فرمودند اهمیت سیاسی را توضیح بدهید بنده تصور میکنم آقایانی که یک قدری نظر داشته باشند باوضاع آذربایجان و دریاچه ارومیه و همسایگان ما و سیاست مملکت ما این مطلب روشن است و لازم نیست در اینجا ما تشریح کنیم اگر این مسائل را کسی بداند ببیان در این جا و در پشت تریبون فهمیده نمیشود بلکه باید برود به مدرسه و درس بخواند اما راجع بفوائد دریاچه ارومیه این را هم برای استحضار خاطر آقایان عرض میکنم آقایانی که اطلاع دارند میدانند که فوائد کشتی رانی دریاچه ارومیه اگر در تحت یک قاعده منظمی در آمد چقدر است و اگر مشکلاتی نداشته باشد مبلغ گزافی در هر سال عایدی دارد که این مبلغ را که حالا ما میپردازیم در ظرف سه سال چهار سال میتوانیم در بیاوریم الان هم عوائدی دارد دیگر اینکه آن وقتی که بنده وزیر خارجه بودم اگر هم نبودم در عالم انسانیت لازم بود انصاف بدهم البته فرمایشات آقای آقا سید یعقوب را هم تصدیق میکنیم عملیاتی که اشخاص نا صحیح در این مملکت بعمل آورده است .تصدیق میکنم شجاع الدوله احمد خان را هم میشناسیم و هیچکس هم از او دفاع نمی کند خصوصا بنده ولیکن کارگذاری را که فرمودند و خواستند نسبت به او یک ناله بکنند بایستی عرض کنم کارگذار تقصیر نداشته اگر کاری هم کرده است در تحت فشار فوق العاده بوده است که تخلص از آن برای او ممکن نبوده است و اگر مراجعه بدوسیه شود کاری را هم که کرده است ظاهر است که تحت فشار بوده است .لهذا لازم بود بنده این دفاع را از طرف کارگذار کرده باشم
( نمایندگان صحیح است )
جمعی از نمایندگان گفتند مذاکرات کافی است ـ بعضی گفتند کافی نیست )
مدرس ـ بنده یک توضیحی دارم رئیس ـ چه توضیحی ؟
مدرس ـ توضیح میخواهم بدهم که فرمایشی را که آقای وزیر مالیه فرمودند بفهمیم چه فرمودند و چون موقعه اش میگذرد اگر اجازه میفرمائید عرض کنم
رئیس ـ توضیح نظامنامه که نیست مدرس ـ از بیانات آقا توضیح میخواستم که بفهمم .
رئیس ـ رأی میگیریم بکفایت مذاکرات آقایانیکه مذاکرات را کافی میدانند قیام فرمایند .
( جمع کثیری قیام نمودند )
رئیس ـ معلوم میشود کافی است …
پیشنهادی است از آقای محمد ولی میرزا …
( بشرح ذیل قرائت شد )
بنده تبصره ذیل را بماده واحده پیشنهاد میدارم …
تبصره ـ کلیه دعاوی بود اغیانس و استیونس از ورثه مرحوم امامقلی میرزا را دولت در ضمن معامله فوق خاتمه میدهد
وزیر مالیه ـ یک تصرفی اگر در این عبارت بشود بنده قبول میکنم و آن این است که دعاوی موجوده بین بود اغیانس و ورثه امامقلی میرزا را دولت در ضمن این معامله خاتمه می دهد
رئیس پیشنهاد آقای مشاور اعظم .
( بمضمون ذیل خوانده شد )
بنده پیشنهاد می کنم بعد از دریاچه ارومیه ( و سواحل آن ) افزوده شود .
رئیس ـ آقای مشاور اعظم بفرمائید
مشاور اعظم ـ این جا دارد که مجلس شورای ملی بوزارت مالیه اجازه میدهد کشتی ها و کاروانسرا و مایملک بود اغیانس والی آخر بنظر بنده سواحل آن هم لازم است چون کاروانسرا در دریاچه که نمی سازند لابد در سواحل میسازند و بعلاوه سواحل را هم که بنویسیم ممکن است اطلاق بسایر مایملکش هم بشود لذا بنده عقیده دارم که سواحل هم نوشته بشود .
مخبر ـ این پیشنهاد آقای مشاوراعظم توضیح داخلی بود برای اینکه وقتی نوشته کشتی ها و کاروانسراها کاروانسرا توی دریاچه که نیست البته در سواحل است پشت سر آن نوشته اند که کلیه مایملک دیگر بوداغیانس پس بعقیده بنده این توضیح هیچ لازم نیست .
رئیس ـ رأی میگیریم باصلاح آقای مشاوراعظم آقایانی که قابل توجه میدانند قیام فرمایند )
( چند نفر قیام نمودند )
رئیس ـ قابل توجه نشد رأی گرفته می شود بماده واحده با تبصره که آقای وزیر مالیه از طرف دولت قبول کردند آقایانی که تصویب می کنند ورقه سفید والا کبود خواهند داد .
( اخذ و استخراج آراء بعمل آمد و نتیجه بطریق ذیل حاصل شد )
ورقه سفید علامت قبول ۶۵ ورقه امتناع ۲۴ کبود ۲
رئیس ـ عده حضار ۹۳ با کثریت شصت و پنج رأی تصویب شد چند دقیقه تنفس داده می شود .
( در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس ا زنیمساعت مجددا تشکیل گردید )
رئیس ـ آقایان که نمی آیند و نزدیک ظهر هم هست جلسه را ختم می کنیم
( جمعی از نمایندگان ـ صحیح است )
جلسه روز سه شنبه و دستور هم انتخاب همئت رئیسه است آقای سر کشیک زاده )( اجازه )
سر کشیک زاده ـ بنده بطوریکه در جلسه اسبق پیشنهاد کردم معتقدم که جلسه روز دوشنبه بشود
( بعضی از نمایندگان ـ مخالفیم )
سر کشیک زاده ـ و بنده مخالفم با اینکه آقایان روز دوشنبه را روز تنبل کنند در ایران روز دوشنبه شده و بنده معتقدم که روز دوشنبه جلسه تشکیل شود
رئیس ـ آقای دست غیب ( اجازه )
دست غیب ـ شاید مقصود آقای سرکشیک زاده این است که چون فردا چهاردهم میزان است و بایستی تجدید انتخاب بشود پس اگر چهاردهم میزان پانزدهم میزان بشود طوری نمیشود آسمان هم بزمین نمی آید و برای خاطر اینکه آقایان هم یک تبادل فکری بکنند البته بهتر آن است که روز سه شنبه جلسه تشکیل بشود .
رئیس ـ آقای عمادلسلطنه( اجازه )
عمادلسلطنه ـ بنده با آقای دست غیب موافقم .
رئیس ـ آقای کازرونی ( اجازه )
کازرونی ـ بنده فقط خواستم بآقای سر کشیک زاده تذکر بدهم که مقصود تنبلی نیست زیرا شاید فردا هم ما در کمیسیون ها حاضر باشیم و مشغول کار باشیم بلکه مقصود این است که تبادل فکری بکنیم پس از آنکه بمجلس حاضر شدیم محتاج بتجدید رأی نباشیم
رئیس ـ آقای سر کشیک زاده (اجازه)
سرکشیک زاده ـ بنده عرض نکردم که آقایان تنبلی میکنند عرض کردم روز دوشنبه را در ایران تنبل کرده اند نخواستم جسارتی نسبت به آقایان شده باشد
رئیس ـ پس جلسه روز سه شنبه می شود دیگر مخالفی ندارد
( جمعی از نمایندگان ـ خیر )
رئیس ـ دستور هم انیخاب هیئت رئیسه است .
( مجلس مقارن ظهر ختم شد )
رئیس مجلس شورای ملی مؤتمن الملک
منشی م شهاب منشی معظم السلطان