مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ خرداد ۱۲۸۷ نشست ۲۸۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ خرداد ۱۲۸۷ نشست ۲۸۳
مذاکرات شنبه ۶ جمادی الاولی دارالشورای ملی
دو ساعت و بیست دقیقه قبل از غروب مجلس منعقد شد
(خلاصه مذاکرات جلسه قبل قرائت شد.)
اسامی غایبین جلسه قبل:
- مخبرالملک،
- ساعدالوزرا،
- عمیدالحکما،
- حاجی میرزا آقابابا،
- شیخ محسن‌خان.
رئیس- در باب لایحه وزارت معارف که در جلسه قبل قرائت شده بود قرارشد که با حضور معاون وزارت معارف مطرح شود و چون امروز ایشان آمده‌اند مجدداً راپورت کمیسیون مالیه قرائت می‌شود قرائت شد بطوری که در روز قبل ذکر شده بود رأس این راپورت دو مسئله داشته است یکی تجدید کنترات است و یکی خواستن عوض یک نفر معلم که او بتجدید کنترات راضی نمی‌شود و درباب تجدید کنترات این چهار نفر معلمین چیزی اضافه از حقوق سابق میخواهندو حالا باید هر یک از این دو مسئله جداگانه مطرح شده نتیجه گرفته شود.
سیدالحکماء- بنا بود امروز معاون وزارت علوم بیاید توضیحات بدهد.
اسدالله میرزا- پریروز اینجا مذاکرات شده و معلوم هم گردید چنانچه آقای صدیق حضرت گفتند تجدید کنترات معلم معدن شناسی امروزه لازم نیست در این صورت بودن مسیوداوید لزومی نداردبرای اینکه بجهت تدریس مقدمات ریاضی اشخاصی اینجا هستند که می‌توانند مقدمات ریاضی را بگویند با مواجب کم و مقدمات ریاضی این قدر مواجب لازم ندارد ولی باقی معلمین که تجدید کنترات آنها راوزیر علوم تصویب می‌کند باید تجدید شود ودر باب اضافه حقوق که می‌خواهند آنوقت که کنترات این معلمین در ایران شد نرخ اجناس گران بودوامروز بواسطه این اساس مقدس خیلی نرخ اجناس ارزان تر شده و آنها هم پول رادراینجا خرج می‌کنند پس تفاوت پیدا نخواهد کرد و دیگر اینکه فرانک از آن وقت تا بحال تفاوتی پیداکرده آیاوقتی که ترقی کرده اضافه را رد کرده اندکه ماهم حالا تفاوت تنزل را قبول نماییم و گذشته از این، این معلمین فواید دیگر هم در مدرسه دارند با این جهات و جهات دیگر بنده گمان می‌کنم که اضافه مواجب نخواهند و بهمان تبدیل فرانک بتومان راضی شوند.
وکیل التجار- پریروز خلاصه عقیده خود را عرض کردم وامروز خاطر آقایان را متذکر می‌سازم که بنده ابداً با زیادی و کمی حقوق آنها حرفی ندارم ولی بر حسب قواعد قوانین اگر آنها راخوب شناخته‌اید و تا بحال خوب خدمت کرده‌اند چطور که در همه جا معمول است که هر کسی در یک اداره که درست خدمت کرد چیزی از بابت حسن خدمت او اضافه می‌دهند بآنها هم داده شود و گمان نمی‌کنم غیر از آنها راهم بخواهند باین مبلغها راضی شوند حال آن اضافه را معین نمی‌کنم هر قدر که صلاح میدانند بدهند.
صدرالعلماء نطنزی- چون وزارت معارف تجدید کنترات آنها را تصویب کرده‌اند البته باید تجدید شود و بنده تجدید کنتراب معلم معدن شناسی را لازمتر از سایرین میدانم اگر تاکنون ما شاگرد قابل بجهت این علم نداشتیم حالا باید تربیت کنیم.
حاج سید عبدالحسین شهشهانی – در خصوص کنترات دو نفر مسیوژرژ و مسیو کاله از قرار تحقیقی که شد خیلی فایده از وجود آنها بجهت مملکت ما عاید شده اما در باب اضافه حقوق بطوری که در جلسه قبل عرض کردم باید شرایط کار ودستورالعمل کار آنها معلوم شود تا توجه در این باب بشود و این گفتگوها تمام بجهت تفاوت فرانک است وبنده پریروز عرض کردم بعضی ملتفت نشده‌اند و حال از امروز ببعد فرانک ترقی خواهد کرد و آن تنزل فرانک ضرری است که از بابت مسئله نقره در این اواخر وارد آید والبته محفوظ خواهد شد.
احتشام الاطباء – تجدید کنترات دو نفر معلم طب لازم است اما در خصوص تجدید کنترات آنها از بابت اضافه مواجب و تفاوت فرانک آنها سالی دوهزار تومان زیاده منفعت می‌برند برای عمل طبابت خوب است آن ملاحظه را هم بکنند.
صدیق حضرت – وزارت معارف تصویب تجدید کنترات معلمین را کردند بنده تجدید کنترات مسیوداوید را بهمان جهت که عرض کردم جایز نمیدانم و معلمین ایرانی هم هستند که بکمتر از این حقوق می‌توانند تعلیم بدهند اما در باب دو نفر طبیب مسیوژرژ در اینجامعالجه می‌کنند وخیلی از فقراء را هم مجانی معالجه می‌کنند بنده درست اطلاع دارم واگر بخواهند که عوض آنها دو نفر دیگر بیاورند بی فایده است اینها در این مدت بلسان ما آشنا شده و درجه تحصیل واستعداد شاگردان و ترتیبات دیگر را دانسته‌اند حال اگر عوض آنها را هم بیاوریم در مدت یکسال هر چه بدهیم هدر است و آنوقت پس از یکسال تازه بزبان و اخلاق ما آشنا خواهند شد.
ساعدالوزراء- عقیده بنده بر این است همیشه مملکتی که می‌خواهند ترقی نماید باید از ممالک متمدنه معلمین بیاورند یا شاگرد بفرستند بآن ممالک که علوم آنها را تحصیل نموده به مملکت خود معاودت کرده و مشغول خدمت بشوند تا رفته رفته همه طبقات مملکت دارای علم شوند پس فقط چیزیکه لازم است امروزه ما باید دقت کنیم ببینیم وجود این معلمین را لازم داریم یا نه بعقیده بنده بعضی از آنها لازم نیست زیرا که از خود اهل مملکت خیلی رتفه‌اند به خارجه برای تحصیل این علم و دیپلمی که این معلمین خارجه دارا هستند آنها هم دارا هستند پس باید از همان آنها بیاوریم به سهل تر ازاین مبلغ کنترات نماییم منباب مثل عرض می‌نمایم که دکتر امیرخان امروز می‌تواند بخوبی بجای یکی از آنها باشد و توجه می‌دهم نظر وکلای محترم را باین نکته.
لسان الحکماء- بنده تبریک می‌گویم این اظهار آقای ساعدالوزراء را و تقویت می‌کنم و در باب اضافه شدن حقوق آنهاابداً تصویب نمی‌نمایم زیرا که خود آقای معاون وزارت معارف میدانند که ما از سویس بخیلی کمتر از این مبلغ می‌توانیم معلمین خوب کنترات نماییم وعلاوه از این معلمین تاکنون بواسطه نبودن مریضخانه بهره کاملی نبرده‌ایم در علم آنها حرف نیست اما وقتی اسباب نشد و مریضخانه نشد نتیجه کامل بعمل نخواهد آمد پس بنده اضافه حقوق را تصویب نمی‌کنم واگر هم ممکن باشد بطوریکه آقای ساعدالوزراء فرمودند از همین معلمین ایرانی بیاوریم خیلی خوب است.
امان الله میرزا – ما اشخاص عالم خیلی لازم داریم واین جا کم داریم واین اشخاص عالم هم که داریم باید از برای آنها فکری بنماییم و دیگر اینکه ما محتاج بفرنگیها هستیم واین اضافه که می‌خواهند بنظر بنده اضافه نیست این تقصیر پول ما است پول ما مثل ستون زیبق بالا و پایین می‌رود باید کنترات از روی پولی باشد که تغییر و تبدیل پیدا نکند وآن همان فرانک است.
حاجی میرزاآقا – ما وقت مجلس را باین طور تلف می‌کنیم بنا بود که معاون وزیر معارف بیاید توضیحات بدهد حال که آمده‌اند خوب است توضیحات بدهند تا معلوم می‌شود.
معاون وزارت معارف – این مطالب که گفته شد همه صحیح است ولی امروز بوجود این اشخاص محتاج هستیم و لازم است که این جا باشند وهمان مسیوداوید هم وجودش لازم است و باید باشد بجهت این که بیست نفر شاگرد دارد وآنها هم مقداری تحصیل کرده و نمی‌شود که فعلا آنها را بی معلم گذاشت و تا تابستان دیگر یک دسته هم داخل آنها می‌شود وتا یک اندازه درجه تحصیل آنها صحیح خواهد شد و بعضی از همان شاگردهای قابل از برای مهندسی معمولی این مملکت از قبیل تسطیح طرق وغیره خوبند وعوض مسیو المر هم که می‌رود لازم است و باید عوض او شخصی باشد که ریاضی و شیمی را هم بداند تا اینکه کمک و معاون معلم معدن شناسی هم باشد و برای امتحان هر گاه حاضر شوند خواهید دید که در اینمدت خوب تعلیم کرده‌اند و اشخاص ایرانی که فرمودند البته آنهاییکه قابلند باید آنها را هم داخل کار نمود و لازم است ولی وجود این اشخاص امروز لازم است وباید باشند واگر بخواهیم مدرسه دارالفنون داشته باشیم این اسباب لازم است وبا این نقصی که دارد اگر این معلمین هم بروند بکلی خراب خواهد شد اما در خصوص اضافه مواجب اضافه هم نخواسته‌اند بلکه اینها همان پولی که در سه سال قبل بآنها داده می‌شد همان را می‌خواهند واین تفاوتش از برای آن دو نفری که پانزده هزار فرانک حقوق دارند سه هزار و پانصد فرانک می‌شود و آن سه نفری که دوازده هزار فرانک حقوق دارند تفاوتش قریب سه هزار فرانک میشودو اگر همان را بآنها بدهند دیگر ظاهراً حرفی ندارند و ممکن است که راضی شوند اینست عقیده بنده که عرض کردم.
دکتر ولی الله خان – عقیده بنده این است که خلط مبحث می‌شود دو مطلب است که باید مطرح مذاکره شده رأی گرفته شود و بعد شروع بمذاکره دیگری بشود یکی تجدید کنترات است اولا باید این مسئله مطرح بشود که آیا باید تجدید بشود یا نه بعقیده بنده امروزه ما آنها را لازم داریم شنیده می‌شود که بعضی میگویند ماخودمان عالمین صحیح داریم صحیح است ولی این دیپلمی که آنها دارند فقط از بابت تمام کردن دوره تحصیل آن مدرسه ایست که در آن تحصیل کرده‌اند یعنی دیپلم آنهادیپلم شاگردی است ولی دیپلم اینها دیپلم معلمی است و ما در مدرسه اینطور اشخاص لازم داریم اگر ما از خودمان معلم داشته باشیم البته باید آنها را بیاوریم مصدر کار قراردهیم واگر نداشته باشیم چنانچه نداریم بدبختانه باید از خارج بیاوریم و تمیز و تحقیق این مسئله هم بوزارت معارف است و از قرای که بنده اکثر دیپلمهای بعضی اشخاص را دیده‌ام دارای دیپلم معمی نیستند پس باید تجدید کنترات این معلمین بشود که چند سال مانده واین شاگردهای حالیه را تربیت کنند که آن شاگردها هم معلم شده بروند بسایر ولایات و تدریس کنند و باید همه وقت نور از مرکز بخارج ساطع شود و بعقیده بنده وزارت علوم اگر میداند این معلمین خارجه هم دیپلم معلمی ندارند باید کنترات آنها تجدید نشود وعوض آنها معلمین صححی خواسته شود که در اینجا آمده تدریس نمایند و در واقع کارخانه معلم سازی را دایر نمایند حال اطلاع معاون وزارت معارف در باب دیپلم این معلمین چیست بگویند.
معاون وزیر علوم – بنده اطلاع کامل دارم که دیپلم آنها دیپلم معلمی است و بدبختانه این یک نفر معلم که می‌رود باید عوض او هم خواسته شود و همچنین معلم مهندسی که دیپلم دولتی دارد و مأموریت‌ها در ولایات خود داشته و خیلی هم کامل است ودر عملیات خیلی کارکرده است.
دکتر ولی الله خان – پس معلوم می‌شود که معاون وزارت معارف تصدیق می‌نماید که دیپلم آنها تقریباً دیپلم معلمی است و کامل هستند و دارای رتبه معلمی هستند پس خوب است تمام وکلاء محترم بطوری که عرض کردم متفقاً در تجدید کنترات این معلمین رأی بدهند و اما از بابت اضافه مواجب برای اینکه زیاد بخارج نرویم بعقیده بنده بطوری که اکثر هم گفتند با تومان تجدید کنترات بشود آن وقت تمام این گفتگوها مرتفع می‌شود بشرط اینکه اگر فرانک ترقی کرد دیگر باز آنها گفتگویی نداشته باشند باید در هر صورت با پول خودمان کنترات شوندو در باب دکتر بازیل هم که بنده اطلاع دارم خیلی زحمت کشیده و شاگردان خوب تربیت کرده خوب است وزارت معارف د رباب حقوق او هم توجهی بکند.
حاجی میرزا علی آقا – موضوع گویا این است که آیا یک مبلغی از پول ملت که می‌دهند صرف تعلیمات بشود یا نه دیگر کار باینکه چه علمی است و چطور است و معلم کیست وچه باید کرد نداریم فقط باید صحبت کرد که پول ملت باین مصرف برسد یا نه یعنی پولی که ملت برای امنیت و حفظ جان ومال خود می‌دهد بنده عقیده ندارم و تصویب نمی‌کنم که در مصرف تحصیل درجات عالیه واخلاق و غیره برسد و باید در مصارف عمومی که نظم مملکت وحفظ آسایش وجان و مال ملت باشد صرف شود.
آقا حاج امام جمعه – در هر مسئله که ما داخل می‌شویم خوب است بدواً غور و تأمل نماییم و ببینیم که چقدر از وقت خود راباید صرف آنکار بنماییم در اینکه ما علم طب و غیره لازم داریم محل شبهه نیست ولی چیزی که هست ما خودمان را مجبور کرده‌ایم به تحصیل السنه خارجه این کار مقداری ما را عقب انداخته است صحیح است تحصیل زبان خارجه تا یکدرجه بد نیست نه اینکه تمام متعلمین را باید مجبور به تحصیل زبان خارجه نمود زیرا که مدتی عمر متعلمین را تلف مینمایدودر صورتی که معلم ایرانی باشد خیلی بهتر است و شاگرد زودتر ترقی می‌نماید لهذا عرض می‌کنم برای اینکه یک مدتی عمر متعلمین تلف نشود اگر معلم ایرانی داشته باشیم لازم است که وزارت معارف آنها رابیاورد و به تدریس و تعلیم وادار نماید ولو اینکه یکقدری درجه تحصیلاتشان هم پست تر از معلمین خارجه باشد واگر نداشته باشیم و لازم است که کنترات این اشخاص تجدید شود باید تجدید شود و البته تحصیل این علوم لازم است.
آقا شیخ حسین – بنده عرض می‌کنم بعد از آن گفتگوهای دکتر ولی الله خان و معاون وزارت معارف نباید دیگر بنده اظهاری بنمایم زیرا که با ایشان هم عقیده هستم اما یک نکته لازم است که می‌گویم وآن این است که چندی قبرل در اینجا بعضی آقایان می‌گفتند که ما جوانان تربیت شده چنین و چنان داریم و بعقیده بنده گمان ندارم که کامل باشند و بدرد معلمی بخورند پس باید کنترات همین اشخاص تجدید شود و در باب حقوق هم بعقیده بنده باید نرخ فرانک را دردو هزار و دو عباسی قرار گذارند و تمام نمایند.
آقا سیدحسین – اما در باب اضافه حقوق بطوری که گفته شد اضافه نیست بلکه از بابت تفاوت فرانک است پس از این بابت هیچ گفتگو لازم نیست و بدیهی است که باید بپول ما کنترات بشوند و با وزارت معارف است و اما در باب لزوم کنترات جدید کنترات آنها البته لازم است اما نه بطور سابق از قراریکه از خارج تحقیق شده اینها در هفته یک روز تدریس می‌نمایند بدیهی است در این صورت شاگردی که در یک سال باید تحصیل نماید سه سال طول خواهد کشید اگرچه فردا موقع امتحان است و بپانزده نفر شاگردان فارغ التحصیل تصدیق نامه خواهند داد اما افسوس که بواسطه نبودن اسباب نتیجه کامل گرفته نشده است و خوب است قرار گذاشته شود که این معلمین هفته پنج روز برای تدریس حاضر شوند.
آقا شیخ محمدعلی – یک مطلب اساسی است که معلمین داخله را باید مقدم بدارند بر معلیمن خارجه گفتگو در این بود که آیا کسی هست دیپلم معلمی داشته باشد یا نه و بنده عرض می‌کنم دکتر علیخان که درجه نایب معلمی در پاریس دارد و همچنین دکتر امیر خان که با مسیو کاله و دکتر ژرژ در یک مدرسه تحصیل کرده‌اند البته آنها را بیاورند داخل کار کنند بهتر است و همچنین این جوانان تربیت شده را بکار وادار نمایند.
احسن الدوله – اولا باید پروگرام وزیر علوم را مجلس بداند بعد از آن داخل در مذاکره شود و تا صورت کنترات آنها نباشد ما نمی‌توانیم تصویب کنیم گذشته از اینکه آیا دراین مدرسه در این مدت یک نفر طبیب بیرون آمده یا باید منتظر سه سال آتیه باشیم مگر سابق بر این شاگرد نداشتند.
آقای آقا سید جعفر- مطلب اساسی می‌خواهم عرض کنم اما می‌ترسم بگویند از موضوع خارج است بدیهی است که علم سیار است چطور که خود اهالی اروپا سالها از ایران علم را بردند ودرزمان خلفای بنی‌عباس از یونانیها اعراب اخذ کرده‌اند یعنی کتب آنها راترجمه کرده وعلوم را اخذ کردند و همینطورهم باید اخذ و ترجمه کرد اما ما این کار را نمی‌کنیم همیشه خودمان رامحتاج می‌کنیم باشخاصی که میگویند فلان مبلغ بدهید تا یک ساعت کار کنیم اما در باب مسائل دیگر بنده با دکتر ولی‌الله خان هم‌عقیده‌ام اینکه گفته می‌شود اگر ما از خودمان معلمین صحیح داریم باید آنها را مقدم بداریم این قضیه شرطیه است و اینرا باید تحقیق کرد اگردر حقیقت چنین اشخاص کامل که بتوانند معلمی کنند از خودمان داریم البته لازم است ونیز مقرون بصرفه است واما در باب اضافه حقوق این معلمین که واگذار بوزیر علوم شود بنده تصویب نمی‌کنم زیرا که ایشان هم یکنفر مثل ما ملت هستند ما باید کمال دقت را دراین خصوص بنماییم.
آقا سید مهدی – در این موضوع آنچه لازم بود مذاکره شد ولی بتجربه دیده شد آنچه در سابق کنترات‌نامه یا امتیازنامه داده می‌شد صحیح نبود حالا باید امتیازات و کنترات نامها از این ببعد بتصویب مجلس باشد.
رئیس- اینکه بمجلس آورده‌اند برای این است که بتصویب مجلس باشد.
آقا میرزا محمود – دیگر بعد از آنکه جناب دکتر ولی الله خان آن فرمایشات را کردند لازم بمذاکره نیست اگر بیش از این مذاکره شود وقت مجلس ضایع شده و باید رأی گرفته شود که کنترات تجدید شود یا خیر و هر کس تحصیل هر اطلاعی می‌خواهد بنماید باید برود در وزارت خانه تحصیل نماید.
آقا میرزا محمود اصفهانی – باید دو رأی گرفت یکی اینکه آیا کنترات تجدید شود یا نه یکی اینکه در صورتیکه آن صورت کنترات را بیاورند باید در شرایط آن گفتگو شده و رأی گرفته شود.
ساعدالوزراء- معلوم می‌شود اظهار بنده در پارلمان انعکاس پیدا کرده و بعضی با بنده همرأی شده‌اند که باید برای تشویق تا معلم ایرانی هست معلم خارجی قبول نکنیم اینکه گفته می‌شود آنها با وزارت علوم است صحیح است ولی چه وقت این وزارت بوظیفه خود عمل ننموده یعنی در کدام روزنامه اعلان کردند که مدت کنترات این معلمین منقضی شده آیا از ابنای وطن کسی هست که حاضر این خدمت باشد که اقلا اگر هم کسی حاضر نیست متعلمین ما در خارجه بکوشند که خود را حاضر این خدمت نمایند پس این بنده برأی خود باقی هستم
(در این موقع ورقه رأی منتشر شد بر اینکه هر کس رأی می‌دهد کنترات چهار نفر معلمین دارالفنون تجدید شود باسامی ذیل ورقه سفید هر کس رأی ندارد ورقه آبی بدهد.)
- دکتر ژرژ،
- مسیوکاله،
- مسیو داوید،
- مسیو دانتان.
رأی گرفته شد اکثریت آراء بر تجدید کنترات چهار نفر مزبور شد.
رئیس- حالا باید فهمید که حقوق آنها از قرار مأخذ سابق فرانک که دو هزار و دو عباسی بود تبدیل بتومان شده کنترات شود یا نه.
آقا سید حسن تقی زاده – این فقره راجع بوزارت معارف استکه باید گفتگود کرده حتی الامکان سعی نمایند بمظنه حالیه و بتومان جدید کنترات شود.
رئیس- یک مسئله دیگر در آن لایحه وزارت علوم نوشته بودند و آن این بود که یک نفر معلم از این پنج نفر که راضی بتجدید کنترات نمی‌شود آیا عوض او خواسته بشود یا نه واین هم باشد برای روز دیگر مذاکره بشود و مسئله دیگر که وزارت معارف فرستاده چند فقره قوانین است یکی قوانین شورای معارف یکی پرگرام مکاتیب ابتدایی یکی بودجه وزارت معارف یکی قوانین امتحان و ترتیب قبول کردن شاگردان وغیره حالا محض استحضار آقایان وکلا یک مرتبه قرائت می‌شود اگر تصویب کردند ارجاع بکمیسیون شود والا فلا دبوا شروع بقوانین وزارت معارف و فواید عامه شد چون اکثر این قانون راجع بانتظام داخلی آن وزارتخانه بود اظهار شد که این نظامنامه نباید در مجلس قرائت شود. لهذا شروع بقرائت بودجه وزارت معارف شد بعد از قرائت موادی از آن.
رئیس- اگر چه قانون این بودجه این است که بدوا در مجلس خوانده شده بعد رجوع بکمیسیون شود ولی ملاحظه می‌شود که بعضی چیزها نوشته شده که ابداً راجع بمجلس نیست و با خود وزیر است و وقت مجلس را ضایع می‌نماید حال اگر صلاح میدانید که ارجاع بکمیسیون شده آنها را اصلاح و تجزیه نمایند و باز عرض می‌کنم که قانونش این بود که در مجلس خوانده شود و بعد رجوع بکمیسیون گردد یا رجوع بخود وزارتخانه و اگر رجوع بوزارت خانه شود احتمال دارد که بعد از مدتی بهمین ترتیب پس فرستاده شود پس اگر تصویب می‌شود کمیسیون فوق العاده تشکیل شده و رجوع بآنها شود که این قوانین را تجزیه واصلاح نمایند.
آقا میرزا سید علینقی – خوبست این نظام نامه را بوزارت علوم بفرستیم در آنجا تجزیه کنند که آنچه راجع بمجلس است بفرستند به مجلس و آنچه راجع بخودشان است با خودشان.
وکیل الرعایا- بنده عرض می‌کنم که این نظامنامه را همین طور که نوشته شده است وزارت علوم طبع کند و بوکلاء هر یک یک نسخه داده شود که بعد از آمدن آن نسخه با همدیگر مطابقه نمایند چون در این نظامنامه وزارت معارف خواست قدری از اقدامات وخدمات خود را هم اظهار نماید و ضرری ندارد باین که از این نظامنامه یکی یک نسخه پیش وکلا باشد.
رئیس- در هیچ کجا چنین چیزی معمول نیست باید این فصول را از هم تجزیه کرد آنچه راجع بمجلس است پس از تنقیح به مجلس بیاید وآنچه راجع بترتیب داخلی وزارتخانه است بخودوزارت خانه واگذار شود.
لسان الحکماء- بنده عرض می‌کنم که باید رجوع بکمیسیون شود با حضور وزیر معارف یا معاون ایشان.
رئیس- پس از رجوع کردن بکمیسیون خود وزیر علوم یا معاون ایشان البته حضور بهم خواهند رسانید.
سیدالحکماء- عقیده بنده را آقای لسان گفتند ولی خوب است اعضاء کمیسیون انتخاب شوند و وقت مشغول شدن بکار را هم معین نمایید.
احسن الدوله – خوب است تأکید شود که این کمیسیون هم مثل سایر کمیسیونها مسامحه درکار نداشته باشند و زودتر اقدام و اصلاح نمایند.
رئیس- پس معلوم می‌شود که عموما تصویب می‌نمایند که یک کمیسیون فوق العاده بجهت قرائت و اصلاح این نظامنامه انتخاب شود.
آقا شیخ حسین – چون این کار خیلی مهم است اعضاء این کمیسیون را خوب است خود جناب رئیس از اشخاصی که بصیرت دارند انتخاب نمایند.
رئیس- اگر اجازه می‌دهید خودم انتخاب نمایم از قرار ذیل انتخاب نمودند.
دکتر ولی الله خان، حسنعلی خان، صدیق حضرت، مجدالملک، لسان الحکما، اسدالله میرزا.
ناظم العلما- الان ملایر و تویسرکان در میان آتش است والان تلگراف حضوری از ملایر رسیده اگر صلاح میدانید اجازه بدهید قرائت شود
تلگراف مزبور قرائت شد مشعر بود بر اینکه:
- هر قدر اغتشاش و اختلاف سرحدی جواب بنصیحت داده شد با گمان کردید ایالت خرج تراشی کرده واگر اینطور که الوار اجتماع کرده‌اند چیزی باقی نخواهد ماند اگر مساعدت حضرت والا نبود تا حال لرستانی چیزی از عرض و ناموس باقی نمی‌گذارد ما که امنیت نداریم پس برای چه دولت مالیات از ما مطالبه می‌نماید میگویند که خوانین سوار و استعداد بدهند از کجا استعداد و تهیه بیاورند خیلی قوه داشته باشند حفظ خودشان را بنمایند و تا سوار و استعداد نباشد ممکن نیست امنیت حاصل شود.
- انجمن ولایتی.
تلگرافی از شاهزاده حکمران قریب بمضمون ذیل قرائت شد که:
- قریه حاجی خدر را غارت کرده‌اند و در این مدت هم از طرف دولت و ملت خبری نشده و عموم علماء و تجار و خوانین از من امنیت می‌خواهند و امروز در تلگرافخانه حاضرند و من متفکرم بآنها چه جواب بدهم.
ناظم العلماء- الان هم در تلگرافخانه هستند و چندین تلگراف هم سابق نموده‌اند بوزیر داخله که کمک نمایند و از طرف ایشان هیچ اظهار مساعدت نشده فراسوران که بجهت حفظ راه ملایر معین کرده‌اند تاکنون چند تلگراف بتوسط بنده کرده‌اند و به سردار فیروز هم ارائه شده و تا حال تنفگ فرستاده نشده.
آقا میرعماد – بنده هم درهمین خصوص می‌خواستم عرض کنم که این وضع خود طهران و آن مسئله پیله‌سوار واین مسئله ملایر و تویسرکان آیا ماوکلای این ملت هستیم یا نه از خواندن قانون چه فایده حاصل است باید علاج این انقلاب را کرد.
رئیس- بنده عرض می‌کنم که تکلیف مجلس خواندن قانون و نظارت در اجرای قانون است و اگر مشغول تلگراف و غیره بشود برخلاف وظیفه خود رفتار کرده است و اصلاح اینگونه اتفاقات با قوه مجریه است منتهی از طرف مجلس باید تأکید شود و اصلاح این امورات را از قوه مجریه بخواهد و اگر می‌خواهید از فردا هر چه تلگراف بمجلس آمد قرائت شد و مطرح مذاکره شود ولی فایده آن چه خواهد بود پس باید اصلاح امورات از قوه مجریه خواسته شود و مجلس مشغول خواندن قانون باشد.
آقا شیخ حسین – تمام مطالبی که جناب رئیس فرمودند صحیح است وباید بهمان طور رفتار شود و اینکه گفته می‌شود مثلا طهران و بعضی جاها اغتشاش کلی است در طهران ابدا اغتشاش نیست و اینگونه اخبار موحش هم که از اطراف می‌رسد برای پیش بینی است والبته علاج واقعه را قبل از وقوع باید کرد.
آقا میرزا حسن – بنده از این قبیل تلگرافات راجع بکرمان چند تا دارم اگر اجازه می‌فرمایید بدهم قرائت شود.
صدرالعلماء نطنزی- چند روز است که وزراء معلوم نیست و اگر وزیر داریم چرا به مجلس نمی‌آیند معرفی شوند.
رئیس- صحیح است این مطلب قدری بتعویق افتاده و کابینه هم بطور غیر رسمی که شنیده‌ام معین شد ولی بواسطه پیش آمد بعضی مطالب فوری که باید اقدام نمایند عذرشان را می‌پذیریم و بنابود که امروز بیایند و معرفی شوند گویا کاری برایشان اتفاق افتاده که امروز نیامده‌اند البته روز سه شنبه آمده و معرفی می‌شوند.
(مجلس ۲۰ دقیقه از شب گذشته ختم شد.)