مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۸۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۳ اردیبهشت ۱۲۸۶ نشست ۸۰
مذاکرات روز شنبه ۲۰ شهر ربیع الاول ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز پنجشنبه ۱۸ را آقا سید محمد تقی قرائت کردند و قرار بود امتیازنامه کارخانه کاغذسازی دفعه دوم قرائت و مطرح و مذاکره شود. لیکن چون تلگرافات از رشت و انزلی مخابره شده بود و اهمیت داشت بدواً قرائت گردید که خلاصه آنها قریب باین مضمون بود:
- از رشت: تمام علماء باستثنای سه نفر و تمام ذاکرین واعظین واعیان و تجار بغیر از چهار نفر و اصناف و کسبه وغیره تماما حاضر و عرض می‌کنند نیامدن شما بتلگرافخانه اسباب وحشت شده چهار روز است تمام مردم از کارها تعطیل و از اطراف بشهر ریخته ابدا تأمل و صبر ندارند وکلا هم از جان افتاده نمی‌توانند ساکت نمایند عرض عموم اینست که نظامنامه انجمنهای ایالتی و متمم قانون اساسی و امتیازنامه بانک بصحه برسد تا حال صبر کرده‌ایم دیگر صبرنخواهیم نمود و قوت صبر نمودن نداریم تمام وکلا را بتلگرافخانه آورده‌اند علما و اعیان و تجار و اصناف و غیره علاوه از سی هزار نفر جمعیت بقسمی حاضرند که اسباب وحشت است. ولو به تشریف آوردن حضرت اشرف وزیرداخله به تلگرافخانه باشد تشریف آورده این امر را اصلاح فرمایند و آمدن رحیم خان از طهران محرک این هیجان عمومی شده و از شیراز حالا تلگراف رسید جدا استدعا می‌کنند که بزودی بشارت فرمایید که حضرت والا مؤیدالدوله با انجمن آنجا همراه باشند.
خلاصه مضمون جواب از طرف وکلا:
- متحیریم که چرا عرایض وکلا قبول نشد آمدن ظفرالسلطنه موقوف شد وآمدن رحیم‌خان هم شهرت بی اصل است امروز هیئت وزراء در مجلس حاضر می‌شوند که جدا همراهی دولت را اظهار نمایند نظامنامه انجمنهای ایالتی هم تمام شد. ولی اینطور کارها را از کار باز می‌دارد البته اهالی را ساکت کرده اطمینان بدهید حرکت رحیم خان بجهت تبریز بود موقوف شد. مجدداً خواهش می‌شود که اهالی را ساکت نمایید و همین تلگرافات امروز در محضر وزراء قرائت شده در انجام مقاصد خواهیم کوشید
ایضاً خلاصه مضمون تلگراف از رشت در جواب وکلا :
- باین وعده مشکل است اهالی ساکت شوند هر قدر می‌خواهیم ساکت نماییم ناله بفلک می‌رسد ملتفت نکته سرحدی باشید کار زا دست نرود. چرا صریحا نمی‌فرمایید نظامنامه انجمنها تمام شده یا نه بصحه رسیده یا خیر. و بقیه قانون اساسی چرا بصحه نمی‌رسد امتیازنامه بانک همینطور دیگر ساکت کردن اهالی از قوه ما خارج وخودشان از تمام ولایات استمداد خواسته‌اند.
خلاصه تلگراف از انزلی،
- چهار روز است عموم ملت حتی دهات و تمام ادارات و گمرک از کار دست کشیده با اهل و عیال در تلگرافخانه حاضریم و هر دقیقه هیجان مردم بیشتر و هیچ دخل بسابق ندارد و رفع این هیجان فوق قدرت وکلا است ملاحظه اهمیت سرحدی لازم و چهار روز است توسط وزیر داخله بخاکپای همایونی عرض نموده امضای قوانین را خواست هنوز جواب نیامده استدعا هر چه زودتر تلگراف همه صحه قوانین را بگیرید که خدای نخواسته دست از سربلند خواهد شد.
مذاکرات در خصوص این تلگراف بمیان آمد آقای سید عبدالله مجتهد فرمودند از شیراز هم تلگراف آمل که شورش کرده‌اند و آقا سید محمد مجتهد فرمودند اینها باید محرک داشته باشند یکی از وکلا اظهار داشت حالا چرا علاج این کار را نمی‌کنید یکی دیگر از وکلا جواب دادند اصلاح اینکار منوط باین است که هیئت وزرا بیایند واین تلگراف ارائه شده یک قراری بگذارند
یکی از وکلای آذربایجان اظهار نمود مسئله امتیازنامه بانک که در مجلس تصویب شده گذشت حال معطلی آن چیست که بصحه نمی‌رسد
جواب داده شد بصحه رسیده در دفتر مجلس ضبط است بجهت گرفتن چهار کرور پول
بعد از وکلای رشت سئوال شد – در جواب مخابرات اخری انجمن رشت چه جواب دادید یکی از وکلا که بتلگرافخانه رفته بودند اظهار داشت باید از طرف مجلس جواب نوشته شود. لهذا جوابی از طرف مجلس نوشته شده قرائت گردید که خلاصه آن قریب باین مضمون بود قرائت شده:
- باید اکثر مواد آن با حضور حجج اسلام تنقیح و تصحیح شود و نظامنامه انجمنهای ایالتی هم تمام و امروز بهئیت وزرا داده می‌شود که بصحه ملوکانه برسد و امتیازنامه بانک هم بصحه رسیده در موقع خود تمام می‌شود در هیچیک از این مطالب کوتاهی نشده و در این امور عظیمه هر چه فکر شود بهتر خواهد شد متمنی است عرصه را تنگ ندارند تا وکلا بهتر بکار مشغول شوند یکی از وکلا اظهار داشتند حال چه عیب دارد بطوریکه خود اهالی رشت خواسته‌اند بدهند یکی از وکلای رشت اظهار نمود بنده عرض کردم که حالا یک تلگرافی هم بتوسط بنده و جناب حسام‌الاسلام بوزارت داخله شده خوب است این تلگراف را برسانیم آنوقت از طرف مجلس هم تلگراف بشود.
یکی دیگر از وکلا اظهار نمود مجلس می‌گوید نباید آنها تکلیف برای مجلس معین نمایند و اخطار کنند ما که اینجا نشسته‌ایم اقدام بکارها می‌نماییم هر وقت مساعدت نشد و کار پیشرفت نکرد آنوقت باید بآنها اخطار نماییم که همراهی نمایند نه آنها اتصافا تحکم بکنند اینگونه حرکات باعث مأیوسی مجلس می‌شود باید چشم و گوش ملت بحکم مجلس باشد نه اینکه تحکم نمایند (گفته شده چون مدتی است از اقدامات مجلس اثری پیدا نشد این هیجان بواسطه اوست) باز همان وکیل جواب داد این ظاهر نشدن اثر بملاحظاتی است که عقب افتاده از طرف مجلس قصور نشده آیا ببینیم کوتاهی شده یا وقع بدست نیامده اگر کار را از مجلس می‌خواهند باید صبرنمایند هر اجتماعی ملاحظه نمایید چقدر ضرر بملت واردمیآورد ما باید یکدقیقه باین امر راضی نشویم ولی هر وقت کار پیشرفت نکرد ما باید بآنها اخطار کنیم که تعطیل نمودهو مساعدت نمایند نه اینکه آنها اخطار نموده و حکم نمایند.
بعضی از وکلا اظهار کردند که این حرکت اهالی رشت را محرک باید باشد.
آقای سید عبدالله فرمودند- حالا تلگرافی بشود که اهالی رشت ساکت شوند و چند نفر برود تلگرافخانه وبآنها حالی نماید که اجماع اسباب اختلال حواس ما می‌شود و از کار بازمیمانیم و ضرر خود شما است.
یکی از وکلا بیان نمود خوب است در فقره بانک جواب بدهید که این مسئله راجع بخود اهالی آنجا و سایر جاهاست از ولایات تا حال چه همتی در خصوص بانک کردند و کدام کرورها را داند که بانک تشکیل شود.
یکی از وکلای آذربایجان چنین عنوان نمود ایرانیها نشسته‌اند در ولایات دور و ما نشسته‌ایم اینجا و قلم در دست ما است تمام تقصیرات را به گردن آنها وارد می‌آوریم و من می‌خواهم امروز اینجا حامی آنها باشم البته ملت حق شرکت در امورات مملکتی دارد و می‌خواهد کار مجلس خوب پیش برود و شما یکدسته را معصوم قرار داده‌اید و یکدسته را جایزالخطا و این دسته را اتصالا می‌زنید توی سرش اما آن دسته که معصوم هستند هیچ فرض خطا برای آنها نمی‌کنید فرض محال که محال نیست یکدفعه هم باینها اخطار شود چه ضرر دارد الان چهار ماه است که در این مطالب مذاکره می‌شود مسودات آنها درست و باکثریت آراء قرار شد در یک هفته اصلاح شود. و من می‌گویم ملت حق تحکیم را دارد
در اینموقع یکی از وکلا چنین اظهار داشت می‌خواهیم بدانیم که در این چهار ماه مجلس بیکار بوده و کوتاهی کرده؟ مگر نمیدانید نوشتن قانون اساسی چقدر کار دارد مگر شما خودتان نبودید همان وکیل جواب داد. بلی این قانون اساسی تمام نشده کار دیگر بمیان آوردند مراعات الاهم فالاهم نشد
و یکی دیگر از وکلای آذربایجان اظهار نمود نظامنامه انجمنهای ایالتی بیست روز است تمام شده حالا میگویید باید بنظر وزراء برسد تا حال کجا مانده بود.
رئیس چنبن جواب دادند اولا گویا برشما مشتبه شده که نباید بنظر وزراء برسد شما بدانید آنچه که دراین مجلس تصویب می‌شود اول باید بنظر وزراء برسد بعد بصحه همایونی موشح شود و ثانیا گفتید بیست روز است نظامنامه انجمنهای ایالتی تمام شده در اینمدت دو دفعه بواسطه حک واصلاحی که شده بود پاک نویس شده و امروز تمام شده است و بیش از اینهم نمی‌توان کار کرد و یکی دیگر از آن وکلا بیان کرد ما هنوز معنی مجلس را نفهمیده‌ایم وقتیکه وکلا و دولت و ملت معنی مجلس را فهمیدند آنوقت کارها درست می‌شود تمام تقصیرها از خود ما است. مکرر از یکدیگر عیب گرفتیم و حال آنکه اکثر معنی وکالت را نمیدانند کلیه حوائج مردم به دو قسم است یا شخصی است یا عمومی شخصی را چند نفر یا یکنفر می‌تواند اصلاح نماید اما حوائج عمومی را نمی‌شود سی کرور نفوس در یکجا جمع شده کارهای خودشان را اصلاح نمایند پس چند نفری را وکالت داده میگویند شما در امورات ما نظارت داشته باشید و این پولی که از ما گرفته می‌شود ببینید در خیر ما مصرف می‌شود یا در ضرر ما واین وکالت نمی‌شود تا مردم وثوق تمام نداشته باشند کار پیش نمی‌رود چطور که یکنفر جلو مرا گرفته می‌گوید تو دروغگویی چرا؟ بجهت اینکه چند شب قبل متمم قانون اساسی را خواستند من جواب دادم تمام است تا روز سه شنبه شابد در مجلس علنی قرائت شود حال که در مجلس علنی خوانده نشده و در اطاق مخصوص قرائت شد می‌گوید تو دروغگویی با این حال نمی‌شود کار کرد حق ندارد یکنفر از ملت اینطور حکم کند این ملت یا شما وثوق داشتند یا نداشتند اگر داشتند حق اعتراضی ندارند اگر نداشتند دسته دیگر انتخاب کنند.
مذاکرات زیاد در این خصوصها بمیان آمد بعضی گفتند تاکنون قصوری از طرف وکلا نشده و صحیح نیست بیکاری بیکدیگر داده شود بعضی گفتند تاکنون یک اندازه قصور از طرف هیئت اجرائیه بوده و حال بحمدالله آنها هم اتحاد و اتفاق کرده‌اند بر همراهی با مجلس و انشاءالله کارها پیشرفت خواهد کرد در این موقع هیئت وزرا مسئول بمجس آمدند.
(پس از بجا آوردن تعارفات رسمی).
اتابک اعظم چنین نطق کردند.
وزیر داخله – معلوم است اعلیحضرت همایونی این کنستی توسیونی که مرحمت فرمودند کمال مساعدت و همراهی را با این اساس داشته و دارند بمعاونت و همراهی علما و حجج اسلام و وکلای محترم مجلس و ما هم که وزراء هستیم معاهده نمودیم که با اساس این کنستی توسیون همراه باشیم و احکام او را اجرا داریم اعلیحضرت همایونی بنده را که احضار فرمودند بعد از شرفیابی بخاک پای مبارک از اوضاع و طریقه کنستی توسیون سایر دول متمدنه از بنده استفسار فرمودند. بنده عرض کردم که لاعلاج باید هیئت دولت یا مجلس ملی متحد و متفق باشند تا اجرای احکام و پیشرفت مقاصد بآسانی بشود بنابراین بفرموده اعلیحضرت همایونی با وزرا حاضر شده و عرض می‌کنم که برخلاف آنچه متصور اذهان شده ذات اقدس همایونی کمال میل و مساعدت و همراهی را با این اساس و ملت دارند و ما که وزراء هستیم با کمال امتنان و تشکر حاضر شدیم برای اتحاد و همراهی و انشاءالله با اتحاد و اتفاق باید کاری کرد که اسباب سرافرازی از برای ما حاصل شود تمام دول امروزه منتظرند که ما چه خواهیم کرد تمام روزنامهای فرنگستان تاکنون در هر ماهی یک خبر از ایران نمی‌نوشتند و حالا اقلا هر روزه یک ستون از احوالات امروزه ما می‌نویسند حال که اعلیحضرت همایونی بمیل مبارک ساعی در پیشرفت این اساس می‌باشند دیگر جای مسامحه و درنگ نیست و سزاوار نخواهد بود که بجد و جهد اقدام در امورات نشود.
حاجی امین الضرب – بنده از طرف مجلس و حضرات حجج اسلام عرض می‌کنم که ما هیئت وزرا را صادق القول میدانیم و همانطور که اظهار مساعدت و همراهی فرموده‌اید تمامی اهل مجلس متشکر و ممنون می‌باشند امید است که اقدامات و کردار وزرا مطابق با فرمایشات و گفتار ایشان باشد و کمال همراهی رادر اجراآت بفرمایند.
وزیر داخله – در چند روز قبل وزرا نشستند و با هم معاهده کردند که بعد از این همراهی با مجلس نمایند و کوتاهی در اجراآت احکام نکنند و بتمام ملت هم باید اعلان داد که دولت با ملت همراهست ولی همراهی باید از هر دو طرف باشد وزراء مجری احکامند البته باید همراهی کنند والا هیچ امری پیشرفت نخواهد کرد.
حاج امین الضرب – عموم ملت بجان و مال حاضرند در همراهی با دولت و اطاع دارند مادام که هیئت وزراء حاضرند برای اجراء البته تمام ملت در این صورت متشکر و ممنون خواهند بود واگر خدا نخواسته اندکی کوتاهی از قانون مشروطیت شود آن وقت ملت حق گله دارد چه عرض کنم.
وزیر داخله – البته همینطور است که می‌فرمایید وزرا کمال همراهی را خواهند کرد.
حاج امین الضرب – امروز روزی است که باید حق گفت و حق شنید و حق جست.
آقا میرزا فضلعلی آقا – از امروز دولت و ملت یکی است بعد از این دوئیت در بین نیست باید بهمراهی و همدستی با یکدیگر کار کنند.
آقا سید محمد تقی – خوب است وزرا را معرفی فرمایید.
وزیر داخله هیئت وزرا را از قرار ذیل معرفی کردند:
- آقای نایب السلطنه وزیر جنگ.
- آقای فرمانفرما وزیر عدلیه.
- آقای نارالملک وزیر مالیه.
- آقای علاء السلطنه وزیر امورخارجه.
- آقای وزیر همایون وزیر تجارت.
- آقای مخبرالسلطنه وزیر علوم.
- آقای مهندس الملک وزیر فوائد عامه.
بنده هم از برای خدمت عموم بعنوان وزارت داخله منتخب شدم و بالخصوص خدمت گذاری وزرا را دارم.
(مقصود رتبه رئیس الوزرایی است).