مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ مهر ۱۳۲۱ نشست ۹۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
دوره سیزدهم قانونگذاری
شروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۱۳
جلسه: ۹۳
صورت مشروح مجلس روز یکشنبه ۱۲ مهر ماه ۱۳۲۱
فهرست مطالب:
۱- تصویب صورت مجلس
۲- بیانات آقای وزیر دارایی و استرداد لایحه استخدام رئیس بانک ملی
۳- بیانات آقای آزادی
۴- سؤال آقایان نراقی و امیر تیمور و جواب آقایان وزیر دارایی و وزیر پیشه و هنر و بازرگانی
۵- بقیه شور در لایحه متمم بودجه سال ۱۳۲۱
۶- موقع و دستور جلسه بعد- ختم جلسه
(مجلس یک ساعت پیش از ظهر به ریاست آقای اسفندیاری تشکیل گردید)
صورت مجلس روز هفتم مهر ماه را آقای (طوسی) منشی خواندند. (اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غایبین با اجازه- آقایان: روحی، فاطمی
غایبین بی‌اجازه- آقایان: تولیت، دکتر ضیا، شهدوست، مهدوی، فرخ، امیر ابراهیمی، فرشی، یاراحمدی، دبستانی، آصف، صادق وزیری، شباهنگ، مستشار، کامل ماکو، نصرتیان
دیرآمدگان بی‌اجازه- آقایان: سزاوار، یمین اسفندیاری، اکبر، بوداغیان
- تصویب صورت مجلس
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس ـ در صورتی مجلس نظری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب شد.
ـ بیانات آقای وزیر دارائی و استرداد لایحه استخدام رئیس بانک ملی
{ ۲ ـ بیانات آقای وزیر دارائی و استرداد لایحه استخدام رئیس بانک ملی}
رئیس ـ آقای وزیر دارئی فرمایشی داشتید؟
وزیر دارائی (آقای کاظمی) ـ علت اینکه بنده در جلسه گذشته نبودم این بود که کسالت داشتم و هنوز هم آثار کسالت در بنده باقی است و البته با کمال افتخار در مجلس و در کمیسیونها و هرجا که کار باشد حاضر بوده و خواهم بود در جلسه گذشته یکی از آقایان نمایندگان در موضوع نقره فرمایشی فرمودند می‌خواهم عرض کنم که مذاکرات راجع باین موضوع در جریان است و امیدوار هستیم نتیجه مطلوبه حاصل شود. (انشاء الله) عرض دیگرم این است که در فروردین امسال لایحه از طرف دولت وقت پیشنهاد شده بود برای استخدام یکنفر از اتباع سویس برای بانک ملی ایران چون دولت فعلی راجع بملیت این مستخدم نظری دارد از این جهت خواستم آقایان موافقت بفرمایند که آن لایحه را مسترد کنم و بعداً لایحه جدیدی تقدیم خواهد شد. (صحیح است)
ـ بیانات آقای آزادی
{ ۳ـ بیانات آقای آزادی}
رئیس ـ آقای آزادی.
آزادی ـ در جلسه گذشته ضمن مذاکراتی که در قسمت متمم بودجه آقای امیرتیمور اجازه خواستند فرمایشاتی بفرمایند ضمناً یک کم لطفی نسبت بمنشی‌ها فرمودند و اعتراضی که ضمن صحبتشان فرمودند این بود که اعضاء کمیسیون در موقع اخذ رأی و گرفتن رأی حق تقدم دارند بنده آنوقت متوجه شدم که همچو چیزی در نظامنامه نیست و برای اعضای کمیسیون حق تقدمی ملحوظ نشده است و از سایر آقایانی که سوابقی در این امر دارند بنده استفسار کردم معلوم شد اعضای کمیسیون حق تقدمی ندارند و موضوعی ندارد (صحیح است) البته آقایان منشی‌ها هرکدام از آقایان نمایندگان محترم که اجازه بخواهند در همان موقع اسمشان را می‌نویسند و بآقای رئیس است و ایشان هم با رعایت تقدم و تأخر اجازه می‌دهند. فقط موضوع تقدم که صحبت شد در نظامنامه و سوابقی که هست راجع به آقایان وزراء و معاونین است که البته رعایت نوبت نمی‌شود و مرحلة سوم در مورد اخطار نظامنامه‌ایست که آن را هم اگر آقایان وزراء و معاونین است که البته رعایت نوبت نمی‌شود همچنین راجع به مخبرین کمیسیونها است که رعایت نوبت نمی‌شود فقط و مرحلة سوم در مورد اخطار نظامنامه‌ایست که آن را هم اگر آقایان داشته باشند باز رعایت نوبت نمی‌شود فقط حق امتیازی برای آقایان اعضاء کمیسیون هست که شاید اشتباه هم از همین جا ناشی شده است موضوع ماده ۶۳ نظامنامه داخلی است که در شور ثانی در ضمن پیشنهاداتی که می‌شود و اجازه گرفته می‌شود که در این مورد فقط امتیازی که داده شده است این است که اعضای کمیسیون مربوطه حق مذاکره در اطراف آن پیشنهاد دارند و سایر آقایان در آن موقع حق مذاکره و صحبت ندارند و الاّ حق تقدمی بنده در نظامنامه ندیدم (صحیح است) این است که بنده خواستم از آقای امیر تیمور استدعا کنم اگر در نظامنامه یک همچو چیزی بنظرشان رسیده بفرمایند و بمنشیان تذکر بدهند که منشی‌ها هم مواظب باشند و بوظایف خودشان عمل کنند.
ـ سؤال آقایان نراقی و امیرتیمور و پاسخ آقایان وزیردارائی و وزیر بازرگانی و پیشه و هنر
{ ۴ ـ سؤال آقایان نراقی و امیرتیمور و پاسخ آقایان وزیردارائی و وزیر بازرگانی و پیشه و هنر}
رئیس ـ آقای نراقی از آقای وزیر دارائی سؤالی داشتید. بفرمائید
نراقی ـ چندی قبل بنده سؤالی کرده بودم از وزارت پیشه و هنر راجع بسوء جریان پخش نخ کارخانه دولت‌شاهی آقای وزیر پیشه و هنر استنکاف فرموده از جواب دادن و فرمودند که پخش این کار بما مربوط نیست و تحویل اداره کل پخش وزارت دارائی شده است اگر سوء جریانی است مربوط بآنجا است این بود از آقای وزیر دارائی این سؤال را کردم کارخانه نخ شاهی از بزرگترین کارخانه‌های نخ دولتی و نخ کشور است و محصولش در بعضی قسمت‌ها منحصر است به نخ مرسریزه یعنی نخ آمریکائی و بعضی نمره نخهای دیگر که منحصر است باین کارخانه و اعلیحضرت شاه سابق اجازه نمی‌دادند بسایر کارخانها که دوکهائی بیاورند که این نمره نخها را بشود با آنها تهیه کرد اگر هم بعضی‌ها از آن دوکها آورده بودند پنبة که بکارشان بخورد بآنها نمی‌دادند که این نوع نخهای مرسریزه را تهیه کنند از این جهت منحصر است بکارخانه نخ شاهی که عجاله متعلق بدولت است نخهای دولتی را با وضع خیلی بدی توزیع می‌کنند در زمان سابق طرز توزیع این طور بود که آن نخها عموماً تحویل تجارتخانه خصوصی می‌شد گویا تجارتخانه خسرو شاهی بود آنجا با یک قیمت ثابتی که از طرف وزارت دربار برایش تعیین می‌کردند می‌فروختند و وجهش را تحویل دربار می‌دادند پس از بهم خوردن آن اوضاع و تحویل شدن بدولت ترتیبش بهم خورده است و افتاده است روی دسته بندیها و خصوصیات و پارتی‌بازی هر کس موفق شد حواله بگیرد از این نخها استفاده می‌کند و دیگرانی که احتیاج دارند ابداً دسترسی ندارند یعنی مصرف کنندگان حقیقی و واقعی جنس. این است که این نخها قیمتهای مختلفی پیدا کرده است مثلاً نخ مرسریزه نمره شصت که به نخ آمریکائی معروف است و بکار جوراب بافی می‌خورد قیمت رسی که وارد خزانة دولت می‌شود بقچة ۳۷ تومان یا ۳۷۰ ریال است اما قیمتی که توی بازار داد و ستد می‌شود ۱۲۰ تومان است (۱۲۰۰ ریال) هر کدام از جوراب‌بافها که رفتند از این نخ بگیرند می‌گویند نداریم ولی در بازار دستهای نامرئی صدعدل صدعدل بفروش میرسانند یعنی باید دلالهائی را ببینند و مراجعه کنند وجه را تمام و کمال از مشتری می‌گیرند بعد بقچه‌ها را تحویل می‌دهند بهشان حتی آن نمونه‌های بقچه‌ها را هم پاره می‌کنند که مثلاً نشانی در دست نباشد باین ترتیب یک خسارت هنگفتی بخزانة دولت وارد می‌شود واقعاً اگر قیمتش ۱۲۰ تومان است هر بقچة چرا همه این پول وارد خزانه نمی‌شود و ۳۷ تومانش وارد خزانه دولت می‌شود و بقیه‌اش می‌رود بیرون کی می‌خورد کی می‌برد و چرا می‌برد؟ از وقتی که کارخانه نخ شاهی باختیار دولت درآمده و تحویل دولت شده است فقط صد عدل نخ توزیع شده است در بازار یا دویست عدل بنابراین باید چندین هزار عدل در انبار باشد ولی مسلماً وجود ندارد ولی در بازار پر است و در ایالات و ولایات و شهرستانها در دسترس هیچکس نیست و اصلاً پیدا نمی‌شود. آقایان ملاحظه میفرمایند قیمت جوراب که ما به الاحتیاج همه است با چه سرعتی دارد بالا می‌رود و بالا می‌رود، بنده خودم در نتیجه شکایت باین نتیجه رسیدم که چرا اینطور شده و پرسیدم که آقا چرا جوراب با اینکه نخش در مملکت هست از جفتی سی شاهی روز بروز دارد بالاتر می‌رود و جفتی ۷ ریال ۸ ریال رسیده است آنوقت این جریان را برای بنده نقل کردند و جزئیاتش را توضیح دادند و آثارش را نشان دادند و معلوم شد که آنها تقصیر ندارند و از سوء جریان اداره و مخصوصاً اداره پخش است که سوء جریان دارد و دزدیهائی که در آنجا هست اینطور شده و باینجا رسیده است که نخ بقچه ۳۷ تومان وارد خزانه می‌شود قیمتش و بوزارت دارائی داده می‌شود و ۱۲۰ تومان آن بقچه بفروش می‌رسد با دست مخفی که بجیب دیگران می‌رود و البته جورابش خیلی گران تمام می‌شود وقتیکه تهیه می‌شود خیلی گران تمام می‌شود. بنده خواستم بآقای وزیر دارائی تذکر بدهم که ما نسبت بجنابعالی نمی‌دهم این را چرا که جنابعالی تازه وارد کار شده‌اید اما یک همچو جریانات سوئی در داخله وزارت مالیه (در اداره کل پخش) هست و بالاخره دو هفته است که از جنابعالی این سئوال را کرده‌ام که چه اقدامی فرموده‌اید تا از این سوء استفاده‌ها جلوگیری شود آخر تا کی باید اینها را صبر کرد که دزدی بکنند و دولت باید جلوگیری بکند دولت خودش مکلف است که سطح زندگی را پائین بیاورد و ثابت نگهدارد ولی بوسیلة این اعمال نامشروع روزبروز سطح زندگی دارد بالا می‌رود اگر قیمتش ۱۲۰ تومان است چرا وارد خزانه نمی‌شود مردم که پولش را می‌دهند و تحمل می‌کنند این ضرر را پس چرا فقط ۳۷ تومان وارد خزانه می‌شود و ما بقیش را می‌خوردند و می‌برند؟ باید از این عملیات نامشروع جلوگیری بشود و این عملیات خلاف تعقیب بشود شما که بهمه چیز کشور علاقمند هستند باین موضوع هم توجه بفرمائید الان چندین بنگاه مهم در شرف اسقاط و اندارس است و از بین دارد می‌رود شرکت جوراب یکی از شرکتهای مهم است تعطیل کرده است برای اینکه نمی‌خواهد دزدی کند و از این دلالها از این نخها بخرد سایرین هم همینطور در حال تعطیل شده هستند.
وزیر دارایی در این موضوع بنده مشغول تحقیقات هستم ولی هنوز تحقیقات کامل نشده بعد جواب نماینده محترم را عرض خواهم کرد.
رئیس آقای امیر تیمور سؤالی از آقای وزیر پیشه و هنر داشتید. بفرمائید.
امیر تیمورـ بلی بنده مدتی است از آقای وزیر پیشه و هنر سؤالی کرده و صورت سئوالم را هم بوسیله مقام ریاست تقدیم کرده‌ام حالا چون اجازه فرمودند بعرض‌تان میرسانم: موضوع سئوال بنده مربوط بشرکتی است که در بابل است. یک شرکتی از بابل شکایت می‌کند و بنده این شرکت را نمی‌شناسم و با اعضاء آن هیچ آشنائی هم ندارم، شناسائی ندارم، ولکن چون مطللبش مورد توجه بود این بود که سئوال کردم این شرکت شرکت نسبی محمد کاظم ملک و برادران است شرحی به بنده می‌نویسند که ما شرکتی داریم در بابل و کار ما صادرات پشم است و چندی قبل بیکی از تجار ترکیه ششصد تن پشم برای صدور معامله کردیم و فروخته‌ایم بدواً هم دولت با این معامله موافقت کرده و اجازه صدور هم داده است متعاقب این اجازه دولت بعداً از اجازه صدور جلوگیری می‌کند و نمی‌گذارد که این پشم حمل بشود و این یک ضرر فوق‌العاده هنگفتی هم بشرکت وارد می‌آورد و هم بصاحبان اصلی کالا که مالدارها باشند وارد می‌آید و این یکی از نتایجش این است که وقتی عوائد گوسفند از بین رفت باطبع برای ان صاحبان مال هم صرف نمی‌کند و در مقام این برمیآیند که مال خودشان را فروش کنند و یک رقم مهم که امروز مورد احتیاج ما است آنهم گوسفند است از بین خواهد رفت. بطوریکه می‌نویسند از سال قبل باین طرف متجاوز از یک میلیون گوسفند از حدود مازندران خارج شده است خواستم راجع باین موضوع آقای وزیر پیشه و هنر جوابی بدهند که راجع باین موضوع آقای وزیر پیشه و هنر جوابی بدهند که راجع بصدور پشم این آدم چه اقدامی فرموده‌اند
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر (آقای هژیر)ـ پشم بطوریکه خاطر آقایان محترم مستحضر است یکی از امتعه ایست که مورد احتیاج بسیاری از دول مولد ثروت یعنی دولی که محصولات کارخانه تهیه می‌کنند بوده و هست همینطور که نماینده محترم هم توضیح فرمودند چون این تجارتخانه از چندی قبل شکایت داشت که مقدار مهمی پشم تهیه کرده و وسیله برای صدورش نیست و اگر باقی بماند ممکن است بهش خسارتی متوجه شود ولی اصل موضوع عبارت از این بود که البته باید خریداری داشته باشد تا امکان صدورش را دولت فراهم کند در نتیجه مذاکرات و اقداماتی که کرده بود باو اینطور اطلاع داده بودند که در خاک ترکیه یک خریداری برای پشم او پیدا شده است اولاً این را باید عرض کنم که ترتیب صدور پشم از چندین سال قبل عبارت از این بود که شرکتهای مخصوص با سرمایه‌های معین مجاز شده بودند که بتوانند پشم صادر کنند و صدور پشم اشخاص دیگر هم با موافقت آنها بود و در این مورد بخصوص هم بمحض اینکه رجوع کرده بود در چندین ماه قبل از طرف وزارت دارائی موافقت شده بود با صدورش و از آن تاریخ هم می‌گویند مانع وراعی از طرف دولت برای صدور پشم او نبود الساعه هم نیست تا این تاریخ هم نبوده است فقط مطلب این است که البته باید بتواند بیک شکلی پشمش را بفروشد. اطلاع داده بود که خریدار پشم در ترکیه پیدا شده است ولی البته باید بشود از یک راهی این پشم را بترکیه رساند تنها راهی که خودش تصور کرده بود که این پشم را برساند را عراق بود که از آنجا باسلامبول برود و برای اجازة ترانزیت از عراق احتیاج داشته است که بمأمورین ذیدخل عراق رجوع کند مطابق مقررات جنگی که مأمورین ذیدخل داشته‌اند اینطور بوده است که گفته‌اند اگر خریدار پشم تعهد کند که این پشم برای مصرف خود ترکیه است و از آنجا بخارجه نخواهد رفت مانعی از برای دادن اجازه‌اش نخواهد بود در نتیجه مکاتباتی که شده است موفق نشده است که یک چنین تعهدی از خریدار پشم از ترکیه بدست آورد تا وسیله بشود برای اینکه مأمورین دولت عراق اجازه ترانزیت باو بدهند. باین دلیل خواستم عرض کنم که شکایتهای او اگر مقصودش این بوده است که دولت اجازة صدور نمی‌دهد همینطور که بعرض جنابعالی رسانده است این حقیقت ندارد و دولت هیچ زمانی از روز اول که او رجوع کرده است مانع برای صدور پشم او نبوده و نیست و نخواهد بود منتهی او وسیلة صدور پشم را بترکیه ندارد و ناچار است اگر از راه ترانزیت عراق می‌خواهد حمل کند که بایستی مقررات آن کشور رعایت شود البته وسیلة حمل هم باو داده خواهد شد بعد رجوع کرده بود که پس دولت بیاید و این پشم را از ما بخرد این هم یک اشکال دارد و آن این است که دولت هنوز وسیلة برای اینکه یک بنگاهی دائر شود و کلیة محصولاتی که صادراتش عجالتاً ممکن نیست خریداری کند تهیه نکرده است ممکن است و در مطالعه هستیم که باین نتیجه برسیم. یکی دیگر هم اینکه او یک قیمتی از برای پشم خودش قائل است یعنی پشم را در یک موقعی در ایران خریداری کرده است که دست زیاد داشته است و پشم را بقیمت گزاف خریده چون قیمت ترقی کرده بود و حالا که آن رقباء از بین رفته‌اند قیمتش بحد عادی بین‌المللی درآمده است باین جهت او حاضر نیست پشم خودش را با رعایت قیمت فعلی دنیا بفروشد این است که دیگران هم نتوانسته‌اند پشم او را بخرند این بود خلاصه موضوع.
امیر تیمورـ در ضمن فرمایشات‌شان اشاره فرمودند بقیمت آزاد امروز بین‌المللی پشم در دنیا اگر این موضوع را ملاک قرار بدهند تصدیق میفرمائید امروز پشم چندین مرتبه از قیمتی که پشم سابقاً داشته است بالاتر رفته است برای اینکه مورد احتیاج تمام ملل عالم است از این گذشته اینکه او مجبور شده است که از خریدار ترکیه تعهد بیاورد که در همان جا مصرف کنند و بمصرف دیگر نرساند البته ترکیه یک بازار آزادی دارد و یک نفر فروشنده ایرانی چطور می‌تواند در ترکیه این نظر را تأمین کند که او تعهد کند که این پشم در آنجا مصرف شود یا جای دیگر بعقیده بنده برای حمل هم اگر از طریق عراق اشکال دارد از طریق طرابوزان باو اجازه صدور بدهند اگر این هم ممکن نیست خودتان اگر نمی‌خواهید صادر شود بقیمتی که خریده است رسیدگی کنید و پولش را بهش بدهید بلاخره از ورشکستکی یک جمع زیادی جلوگیری کنید:
یمین اسفندیاری بنده راجع باین موضوع عرضی دارم
ـ بقیه شور در لایحه متمم بودجه سال ۱۳۲۱
(۵ـ بقیه شور در لایحه متمم بودجه سال ۱۳۲۱)
رئیس ماده ۱۳ لایحه متمم بودجه در جلسه قبل ماند برای امروز حالا مطرح است. آقای یمین اسفندیاری در ماده ۱۳ فرمایشی دارید؟
یمین اسفند یاری خیر بنده راجع بموضوع پشم عرض داشتم چون وکلای مازنداران هم راجع باین موضوع وارد هستند.
جمعی از نمایندگان ـ با وزارت دارائی هم دارند مذاکره می‌کنند.
انوار ـ دستور.
یمین اسفندیاری ـ با وزارت دارائی هم دارند مذاکره می‌کنند
انوار ـ دستور دستور (صحیح است)
رئیس ـ ماده سیزدهم لایحه متمم بودجه مطرح است. آقای یمین اسفندیاری.
یمین اسفندیاری ـ در جلسه گذشته ضمن مذاکرات در اطراف ماده ۱۳ قانون متمم بودجه از طرف بعضی از همکاران محترم نسبت به مقاطعه‌کاران صحبت‌هائی شد چون اینجانب قطع دارم که آقایان ناطقین هیچگونه نظر خصوصی نداشته و تذکری که داده‌اند از لحاظ خیر و صلاح کشور است لذا نظرباطلاعی که دارم برای روشن شدن خاطر آقایان نمایندگان و استحضار عامه نکات قابل توجه را لزوماً بعرض مجلس میرسانم بر احدی پوشیده نیست در هر کشوری که تمدن و تجدد رخنه می‌کند مقدم بر هر چیز احتیاج بامور ساختمانی احساس می‌شود راه راه‌آهن کارخانجات ابنیه معظم و سدها یکی از لوزام ضروری پیشرفت یک کشور بطرف تمدن می‌باشد و تردیدی نیست هر اندازه ترقی کشور بیشتر شود ساختمانهای آن طبعاً بیشتر لزوم پیدا می‌کند اولین قدمی که در کشور ما برای ساختمانهای مهم برداشته شد ساختمان راه‌آهن دولت باستخدام مستشاران خارجی اقدام نمود و با مباشرت مستقیم خود دولت مرحله دوم انجام کار بچند شرکت خارجی محول شد که بنام سندیکا وارد کاروده درصد حق‌العمل برای آن شرکتها بنسبت مخارج مقرر نمودند این عمل هم رضایت بخش نبود و سندیکا موفقیتی حاصل ننمود کنسرسیوم کامپسا کس که دعوت شده و بکار وارد گردید با تجربیاتی که در نقاط دیگر بدست آورده بود از تقسیم کار بقطعات و دادن بمقاطعه‌کاران با رعایت اصول مناقصه نظر دولت را جلب نمود در بدو امر که مقاطعه کار ایرانی وجود نداشت میدان وسیعی برای مؤسسات خارجی باز شد و کاملا از موقع استفاده کردند بدون اینکه رقیبی در داخله ایران برای خود مشاهده کنند در مناقصه‌ها شرکت نموده و مشغول شدند پس از چندی ایرانیان هم در این نیت و عزم متفق شدند که شرکتهائی بتدریج تشکیل دهند و استعداد خود را بروز داده و رضا ندهند تا حدی که مقدور است از ثروت ایران دیگران استفاده نمایند و از استحصال وجوه این کشور بعنوان ارز و غیره بخارج عملا جلوگیری کردند خوشبختانه در حصول اتفاق و وحدت عقیده برای پیشرفت این منظور کوتاهی نشده و قسمت مهمی از کارهای ساختمانی راه‌آهن را در زمان تصدی کنسرسیوم کمپساکس انجام دادند. بعد از ختم قرار داد کامپسا کس هم که خود وزارت راه بساختمان خطوط مشهد و آذربایجان وقم و یزد تصمیم گرفت بهمان رویه کامپسا کس از حیث مناقصه و طرز قرارداد با توجه دقیق بنکاتی که در موقع عمل بآن مواجه گردیده بودند بکارها ادامه داده باستثنای یکی دو قسمت کلیة کارها بوسیله شرکتهای ایرانی با نظارت کامل دوائر مربوطه صورت گرفت. با استعدادی که افراد این کشور دارند و پیدایش کارشناسان جدی و واقف بر امور ساختمانی دیگر مجال بغیر نداده و آنچه خارجیان انجام می‌دادند بعهده گرفتند. بعقیده بنده باید عمل آنها مورد توجه عموم و خصوصاً نمایندگان محترم قرار بگیرد و اصولا هر طبقه و صنفی که نسبت به کار خود رنج را تحمل نموده و با سرما و گرما و انواع مشکلات دیگر تفاوت می‌نماید و با هزاران زحمت و خسارت سرمایه تهیه دیده که بالمآل با کدّ یمین و عرق جبین از آن استفاده کند باید مورد تشویق افراد منور الفکر و مراکز رسمی قرار بگیرند نه این که تمام زحمات آنها را از نقطة نظر جنبة مادی فرض کرده بصورت دیگری جلوه دهند. بنده قصدم دفاع از احدی نیست بلکه تصور نزدیک به یقین دارم که همه ما آرزومندیم اشخاصی که وجودشان برای هر کاری مفید باشد و کشور بتواند از آنها استفاده بجائی بکند زیاد شوند. نکته حساس این است سابقاً خرج ساختن یک کیلومتر در نقاط غیر کوهستانی در حدود سیصد هزار ریال تمام می‌شد و دولت جهه نظارت به کامپسا کس از قرار هر کیلومتر پنجهزار دلار طلا که تقریباً برابر قیمت خود ساختمان است می‌پرداخت. ما ایرانیها اکثراً طبق مثل معروف صورت خود را بسیلی سرخ نگاه می‌داریم نباید تصور کرد که مقاطعه‌کار بهم صددرصد برای همه نافع بوده است در زمان کمپسا کس بطوریکه اطلاع دارم بعضی مؤسسات از قبیل قطعات هفده شمال و سیزده جنوب کارشان بورشکستگی کشید البته مؤسساتی هم بودند که متنفع شده‌اند طبق اظهار یکی از همکاران محترم چند خانه در خیابان شاه رضا ساخته باشند همین خود فرق مقاطعه کار ایرانی است که بیگانگان منافع گزاف کار خود را بارز از مملکت خارج نموده وایرانیان اگر منفعتی کرده‌اند صرف خانه و لانه خود در این کشور نموده مضافاً بر این که همیشه در امور عالم‌المنصفه هم شرکت داشته و مالیتهای سرشاری هم بخزانة دولت رسانده‌اند. آقایان نباید فراموش کنند در ابتدای شروع بکار ساختمان راه آهن دستجات صد نفری سر عمله و سنگ تراش و بنّا و حتی عمله از خارجه وارد کشور می‌شد امروز برای مشکل‌ترین و بزرگترین کارهای ساختمانی از این جهات احتیاجی بخارجه نداریم. کشور ما از نظر کارهای ساختمانی هنوز مراحل اولیه را طی می‌کند گرچه بواسطه جنگ عالم‌سوز کارهای ساختمانی ما هم متأسفانه معوّق ماند ولی پس از خاتمه جنگ و ادامه زندگی عادی در جهان در تمام دنیا خاصه در کشور بطرف تمدن و تجدد از آنها استفاده نمود. در این جا لازم میدانم خاطر آقایان را از رویه کشور همسایه و دوست خودامان ترکیه در مورد مقاطعه‌کاران اجمالا مطلع دارم کنسرسیوم کامپساکس بنا بر شناسائی و صلاحیت شرکتهائی که در ترکیه تشکیل یافته بود می‌خواست آنها را در مناقصه دخیل نماید بطوری که شنیدم دولت ترکیه از مؤسسات مزبور خواهش کرد از مداخله در کار خارج خودداری نموده و برای احتیاجات کشور خودشان بمانند وقایع شهریور ماه گذشته در خطوط ساختمانی راه‌آهن موجب تعطیل کارها گردید در بعضی نقاط هم خسارت زیادی بمقاطعه کاران وارد ساخت وزارت راه از نظر مصالح کشور اصرار داشت کارهای نیمه کار یا قریب باتمام تمام شود در این منظور نیز حق داشت زیرا فرضاً پلی که پی آن حفر و مصالح آن پای کار حاضر است اگر ساخته شود مملکت دارای یک پل می‌گردد اگر متروک بماند پی بمرور پر و مصالح در بیابانها از بین می‌رود قیمتهائی که در قراردادهای موجوده مقاطعه‌کاران وجود دارد قیمت سال ۱۳۸۱ و ۱۳۱۹ است و حال آنکه کسی نیست منکر تفاوت فاحش قیمت از شهریور گذشته باین طرف بشود طرح پیشنهادی دولت وسیله ایست که وزارت راه بتواند کارهای نیمه کاره را اتمام و در نتیجه مخارجی که تا کنون در بعضی قسمت‌ها شده بکلی از بین نرود و بین طبقه مقاطعه‌کار و عامه مردم توجه دولت و مجلس شورای ملی بحل مشکلات و احترام امضای قراردادهای دولت هم بیشتر مشهود گردد در خاتمه عرایضم بیکی نکاتی که عرض می‌کنم معطوف می‌سازم اینکه اشاره فرمودند مطلب خیلی ساده است زیرا در قرارداد مقاطعه‌کاران از محل دارائی آن مقاطعه کار اداره مربوطه مطابق بلیط اجرت عمله از بین نمی‌رود مذاکره دیگری راجع بخیابانها و اسفالت‌کاری و اعمال شهرداری است بطوری که اجمالا اطلاع دارم تنزل آقای نمایندگان شهر که در مجلس شورای ملی هم تشریف آقایان نمایندگان خواهند رساند ولی از حیث اسفالت‌کاری ایرانی تشکیل و متصدی این عمل اس مراجع شود رفع سوء شهردار باعلاقه مفرطی که بانجام وظیفه خود دارند تمام هم خود را مصروف می‌نمایند که وسایل کار از حیث حمل و نقل مصالح فراهم گردد تا از فصل و هوای مقتضی استفاده شود. کنسرسیوم ساختمان هم که اسفالت‌کاری را با قیمت فوق‌العاده نازلی از شهرداری بر اثر مناقصه گرفته اهتمام دارد که با مساعدت شهرداری مشکلات را رفع و طبق قرارداد و دستور شهرداری این وظیفه را که همه بآن علاقه مندیم انجام نماید و بطوریکه عرض شد اگر هر یک از آقایان نمایندگان مایل باشند از جزئیات امر اطلاعات بیشتری بگیرند و بحقایق پی ببرند از مراجعه بشهرداری و کنسرسیوم ساختمان لطفاً دریغ نخواهند فرمود.
انوار ـ طیب‌اللّه انفسکم.
رئیس ـ آقای اوحدی
اوحدی ـ در ماده سیزدهم در جلسه گذشته بنده هم اجازه خواستم نوبت به بنده نرسید حالا می‌خواهم اینجا بطور مختصر یک مقدمة را عرض بکنم و بعد وارد در اصل موضوع بشوم. در کتب اخبار نوشته شده است که در زمان مأمون یک مجلس مذاکره و مباحثة بین امام محمد تقی علیه السلام با اقتضی‌القضاه که بفرمائید آقا به بینم که اگر یک محرمی در حال احرام یک جنایتی را مرتکب شد جزای او چه خواهد بود حضرت فرمودند این سئوال تو خیلی مجمل است آقای اقضی‌القضات تفصیل این سؤال را بیان می‌کنم هر شقش را که تو خواستی آنوقت جواب می‌دهم اول بگو به بینم که آن محرم مرد است یا زن است. آزاد است یا عبد است در اطراف مکه مرتکب شده است یا یک مسافت بعیده یا در خود حرم. آن جنس را که آورده است و کشته است و مرتکب جنایت شده است از چه قبیل حیوانات است قریب هشتاد فقره توضیح دادند حضرت یک یک جوابش را هم دادند اینجا. حالا بنده می‌بینم که عیناً ماده ۱۳ هم همان حال را دارد از حیث اجمال فقط نوشته شده قراردادهائی که تا ۲۰ شهریور منعقد شده دولت حق دارد تجدید نظر بکند بنده اولاً نمیدانم این قراردادهای مقاطعه کاران مربوط به بیگانگان است یا داخله یا هر دو از این حیث مجمل است یکی دیگر اینکه بدو قرارداد از کی است از چه تاریخی است تاریخ آن را نمیدانم ابتدای آن را نمیدانم انتهایش را نوشته‌اند ۲۰ شهریور است. یکی دیگر اینکه اساساً این مقاطعه کاری که عمل خودش را متوقف کرده و امروز دولت می‌خواهد او را حاضر کند آیا خودش تقصیر کرده است در توقف یا از طرف دولت باو امر شده است. اگر خودش تعطیل کرده است و تعقیل نکرده است حال می‌خواهد دولت باو اضافه هم بدهد که کار را تعقیب کند بنده نمیدانم این چه صورتی خواهد داشت که مادبة او را بپذیریم و برایش اضافه هم بدهیم. اگر برحسب امر دولت است که گفته شما متوقف بشوید و دولت امر کرده است خوب این قراردادها یک رقم و دو رقم نیست یک رقم مقاطعه کاری است که ممکن است صدی دو بهش اضافه شود یک مقاطعه کاری است که ممکن است صدی دو بهش اضافه شود یک مقاطعه کاری است که صدی بیست ممکن است برش اضافه شود پس حد وسط گرفتن به صدی ده این چه معنی دارد؟ آنوقت صدی ده برای آن اشخاصی که صدی دو و صدی سه و صدی چهار ضرر دارند نفع دارد و برای آنهایی که صدی پانزده و بیست و سی و چهل ضرر دارند برایشان ضرراست پس این ضرر را کی جبران می‌کند و این ماده برای خاطر این است که رفع ضرر بکند ضرر این قسمت را چه چیز باید رفع بکند؟ باین جهت بنده نمی‌توانم باین ماده رأی بدهم و پیشنهاد کرده‌ام که این ماده حذف بشود و دولت یک اقدامی خودش کرده و مقاطعه کار هم خودش دانسته است اگر دولت امر کرده است مقاطعه را که تعقیب نکن کاری را که بتو رجوع کرده‌ام خودش فکر کند به بیند حالا که می‌گوید نکن این یک ضرری دارد ضرش تا چه حدیاست این امر رسیدگی و امر قضائی نه مربوط به بودجه است نه مربوط به مجلس بیاید قضاوت بکند و حق باو بدهد و بگوید که تو اینقدر بده بنده هر چه خواستم اطراف این ماده ۱۳ را جمع آوری کنم و بفهمم که به چه تناسب این ماده جزء این ماده بدهند نتوانستم ملتفت بشوم مگر اینکه آقای وزیر دارائی و آقای مخبر کمسیون توضیحاتی بدهند که بنده متقاعد شوم.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنرـ در اطراف یک مسئله بدیهی وقتی زیاد بحث کنیم. البته نظری می‌شود بنظر بنده این ماده ابدأ ابهام و پیچیدگی ندارد اصل مطلب عبارت از این است که ابتدای قراردادها از هر تاریخی که بوده‌است موضوع بحث ما نیست محدودش می‌کند این را دولت بچند قید یکی البته این است و مربوط بشود عدم انجام یکقسمت از آن قراردادها به بعد از شهریور یکی دیگر اینکه در حال حاضر هم تمام نشده باشد و الا اگر یک قرار دادی پیش از شهریور بسته شده و قبل از شهریور هم خاتمه پیدا کرده موضوع بحث ما نیست اگر پیش از شهریور بسته شده و بعد از شهریور یک قسمتش مانده بوده‌است اگر هم بعد از شهریور بسته شده حالا خاتمه پیدا کرده یا نکرده آن هم موضوع بحث ما نیست برای اینکه بعد از شهریور مقاطعه کارها و کسانیکه یک کارهائی را می‌خواهند انجام بدهند البته با توجه به اوضاع و مقتضیات روز قرار داد را نوشته‌اند وقتی ما همه این شقوق را کنار بگذاریم آن چیزی که مشمول این ماده می‌شود عبارت از قراردهائی است که قبل از شهریور بسته شده یعنی امضاء کنندگان با توجه باوضاع آن روزی آمدند آن قرار داد را بسته‌اند ولی در شهریور خاتمه پیدا نکرده اتفاقأ دولت هم در آن موقع اخطار به آقایان کرده است که عجالتأ از تعقیب موضوع قرارداد خود خودداری کنید البته یک مدتی آقایان منتظر شده‌اند که ببینند چه اقدامی دولفت می‌خواهد بکند بعد هم دولت بانها ابلاغ کرده‌است آقایان کارها را دنبال کنید حالااین نوع قراردادها چندین جهت ممکن است پیدا کند عرض کردم از نظر قضائی که آقای اوحدی فرمودند مطلب خیلی واضح است ولی می‌شود به آنها گفت که ما وارد هیچگونه بحث و رسیدگی نمی‌شویم شما یک قراردادی بستید و ملزم هستید انجام بکنید اگرهم اجرا نکردید آن وثیقه و ضمانت و وجه الضمانه که گرفته بودیم آن را ضبط می‌کنیم غیر از این که نمی‌توانید کار دیگری بکنید منتهی در اینجا دولت اجازه می‌خواهد که امری را از لحاظ صرفة مملکت اگر تیغش برید و دستش رسید انجام دهد چون بسیاری از این مؤسساتی که بایستی ساخته می‌شد و این عملیاتی که باید انجام می‌دادند به قیمتهای روز بود اگر دولت بیاید و وجه الضمانه‌ها را ضبط بکند و آن قراردادها را بهش خاتمه بدهد یک روز موضوع قرار داد یک جوری است که دولت بیاید و وجه الضمانه هم ضبط شد البته دولت می‌خواهد دو مرتبه مناقصه بگذارد و دوباره قرار داد به بندد البته آن کسی که امروز می‌خواهد بیاید و قرار داد به بندد توجه بقرار داد و اوضاع شهریور دارد این است که دولت نظر دارد که اگر تصویب میفرمائید بصلاح مملکت این باشد که در این موارد بیایند و وجه‌الضمانه را در نظر بگیرند و این تفاوت‌ها را هم که آن شخص می‌خواهد در نظر بگیرند و این تفاوت‌ها را هم که آن شخص می‌خواهد در نظر بگیرند و کاری بکنند که آن قرار دادها را تمام بکند نه اینکه قطع کنند و از سر شروع بکنند فوت وقت خودش هم یک خسارتی از جهت دیگر دارد اما اگر ما مقابل شدیم با یک مواردیکه دولت دید وسیله انجام آن کار نیست البته وسیله ندارد و نمی‌کند و مشمول این کار قرارش نمی‌دهد اینکه فرمودید مواجه می‌شود با یک معایبی اینطور نیست فرمودید تفاوت عمل‌ها ممکن است یکی دو در صد باشد یکی بیست در صد یکی سی درصد خوب این که حدی نداشت و این را باید یک جائی می‌بریدند رویهمرفته آمدند و این مقدار معین کردند عرض کردم علت اینکه این را آوردنداین جا گذاشتند برای این است که که هیچگونه تفاوتی و از این اعتباری که در بودجه کشور تصویب شده‌است برای اینکار از آن مقدار بالاتر نرود بیک کسی فی‌الواقع هشتاد در صد ارفاق کنند و عمل کنند تا همین حد است که تصویب میفرمائید و این حد منظور شده‌است که کار بهمین جا سرش هم بیاید و قطع شود. یکی دیگر هم اینکه این مربوط بهمه کارها نیست فقط گفته شده اگر در این قراردادهائی که نیمه‌کاره مانده است طوری باشد که بشود بهمان جا قناعت کرد و این وقفه کار موجب زیان و خسارت نباشد البته در این مورد هم دولت اقدامی نخواهد کرد و این محدود می‌شود بقراردادهائی که قبل از شهریور بسته شده تا حال حاضر هم هنوز خاتمه نیافته دولت هم از لحاظ آنکه آنچه ساخته شده از بین نرود ناچار است که این را تمام کند و باتمام برساند و بعد از آنکه حساب کردند دیدند که اگر لازم است که آن قرار داد سابق باقی بماند برای صرفه دولت بهتر است که توافق کنند که چند درصد بآنها بدهند و کار خاتمه پیدا کند حالا اگر موافقت فرمودید تصویب می‌شود و نفرمودید که نمی‌شود.
رئیس ـ آقای انوار.
انوارـ همانطور که آقای وزیر پیشه و هنر فرمودند که اگر اول مطلب بدیهی بود حالا قدری نظری شده و حالا کلمه بکلمهاش قابل بحث شده‌است عرض می‌کنم و عقیده‌ام این است که هم آقای وزیر دارائی و هم آقای وزیر پیشه و هنر موافقت بفرمایند که این ماده برگردد و بیاید در کمیسیون و در کمیسیون تشریف بیاورند و توضیح بدهند و چیزی را که آقای طهرانچی پریروز اظهار فرمودند و نظریاتی که بعدأ پیدا شده است و نظریاتی که بنده پیدا کردم همه د رآنجا توضیح داده بشود این هم یکقدری مفصل‌تر نوشته بشود گمان می‌کنم بهتر باشد چرا؟ بیاناتی آقای یمین اسفندیاری کردند یک حرفهائی از سنة چهل سال پیش و زمان جرت مائه این حرفهائی که ربطی بااینجا نداشت و مدتی هم وقت مجلس را ضایع کرد و موضوع اینست این قراردادی که بسته شده‌است در این ادواری که گذشته است در این کارهائی که دولت کرده‌است از بنائی و قنائی و راه سازی و راه آهن سازی تمام بعنوان مقاطعه بوده‌است و تمام آنها تمام شده‌است اینها هم بانواع مختلف بوده‌است مسئله آن راه سازی چند جور بوده است یک قسمت راه‌سازی خاک برداری است یک قسمت جاده را کوبیدن است مثلا همینجور راه سازی کارهای آن قسمت می‌شود باقسامی مثلا راه آهن هم کارهائی که می‌کرد باقسامی بود این راجع به راه است راجع به بنائی هم همینطور مثلا بنده می‌بینم کاخ دادگستری که درست شده است می‌گویند این بچه اوست حالا اینجا به بینم ضرر کرده است هکذا کاخهای که برای وزارت دارائی درست شده است بنده خبر دارم که درکجا و کجا هم خانه‌هائی از طفیل این کاخ ساخته می‌شود حالا این یک چیزی نیست که مخفی باشد این مقاطعه‌هائی که دولت دارد بخصوص در این ایام که خیلی آنها اسباب زحمت شده است تمام آنها بهم ریخته است مقاطعه‌کاری نسبت به بنائیها و نسبت به عمارات و مقاطعه‌کاری نسبت بکارخانه‌ها و نسبت براه تمام اینها هست آقای وزیر پیشه و هنر میفرمایند مطلب این جور است درست است مطلب این است مطلب این است در خارج اما عبارت که این را نمی‌گوید عبارت بقدری مشکل است که می‌گوید قراردادی که دولت با مقاطعه‌کار منعقد نموده که تا حالا خاتمه پیدا نکرده این را بیان نکرده که جه مقداری می‌شود میفرمایند که ما همان اعتباری را که در بودجه گذرانده‌ایم همان اعتبار را در نظر می‌گیریم آقا وقتی که این قانون گذشت مجلس شورای ملی رأی داد که باید برقرار داد ده درصد اضافه بدهند نمی‌توانید بگوئید آقا نمی‌دهیم و اعتباری بیش از این نداریم پس خوب بود محدود می‌کردید و مقابل اعتبارتان قانون میگذراندید نه اینکه بیائید قانون را بر سبیل مطلق بگیرید و اعتبار را محدود بکنید و قانون را با آنکه حق بعموم می‌دهد در اینجا محدودش کرده‌اید پس ما نسبت بمقاطعه کاریها نسبت بکاخها و نسبت به بنائیها که کاملا میدانیم چه اندازه در این جا کلاه دولت برداشته شده است استثناء ابداً نشده است نسبت به راه‌ها مختلف بوده است در غالب جاها در راه‌ها منافع برده‌اند و در اینجا استثناء نشده است بقدری در را باز کردیم باندازه‌ای در را باز کردیم که پس فردا نمی‌شود در را بست مبدأ را هم معین نکردید فقط معین کردید تا آخر شهریور ۱۳۲۰ اما مبدأ را معین نکردید عقیده بنده باز هم تکرار می‌کنم که از توضیح دادن اینجا بنده قانع می‌شوم ولی در مقام عمل گرفتار می‌شوید و باز مجبور می‌شوید که تصویبنامه صادر کنید نظامنامه صادر کنید و قانون را زیر و زبر کنید پس بهتر این است این ماده را ببرید به کمیسیون بودجه یا کمیسیون پیشه و هنر فرق نمی‌کند همه‌مان حاضر می‌شویم آنجا ماده را مفصل‌تر می‌نویسیم که این مقاطعه‌کاری نسبت بچند قسم است ابتدایش چه وقت است و از کی می‌شود چه‌طور باید بشود مدتش باید معلوم شود چطور داده خواهد شد باید مطلع بشود و چه جور باید پرداخته شود اگر خودشان قطع کرده‌اند و دست برداشته‌اند از کار مطابق قراردادیکه در دفتر رسمی نوشته شده است که باید حتماً اجرا شود اگر دولت گفته است که دست بردارید که ضرر وارد شده اگر فرض کنید بناهائی که برای دولت شده است از بین برود و خراب بشود کدام دولت این کار را کرده و ضرر بدولت رسیده این مسئولیت دارد کی گفته است؟ چرا گفته؟ بچه دلیل بعد از آنکه بنا ساختند و بعضی‌ها تمام نشده بگویند بیائید و دست بردارید یک کرور دو کرور مخارج شده است اینها را تمامش را ضررش را معین بکنید و بر سبیل مطلق بنده نمیدانم که جه جور می‌توانید از این ماده استفاده کنید این بود نظر بنده
وزیر دارائی با توضیحات مفصلی که آقای وزیر پیشه و هنر بعرض مجلس رساندند بنده مطلب زیادی مطلب زیادی ندارم عرض کنم فقط برای استحضار آقای انوار عرض می‌کنم که آن کارهائی که قبلا شروع شده و تمام شده مورد بحث ما نیست فقط آن کارهائی است که باقیمانده است و مصلحت در این است که در این جا تعقیب بشود تا ضرری متوجه دولت خوب است و عقیده دولت هم همین است و ممکن است هر کدام از آقایان پیشنهادی بفرمایند که این کلمه در اینجا اضافه شود اگر موافقی است با اضافه کردن این کلمه ممکن است هر کدام از آقایان پیشنهاد بفرمایند و این کلمه اضافه بشود و این که فرمودند اگر راجع بوازرت را ه است آن یک چیزی اس عرض کنم و قسمت عمده آن راجع بوزارت راه است و مربوط براه‌آهن بوده است قسمتهائی هم برای کارخانجات است و این عمومیت زیادی ندارد که شامل تمام قسمتهای مختلفه بشود با وجود این اگر می‌خواهید این هم تصریح بشود پیشنهاد بفرمائید اصلاح شود اگر یک کلمه دیگر هم اصلاح شود رفع اشکال می‌شود و آن فعلی است که قبلی بوده است که در چاپ شدن اشتباه شده است اما اینکه بنده استدعا دارم که در این جا هر نظری دارند آقایان پیشنهاد بدهند و می‌شود تطبیق کرد با آن نظری که ما داریم البته قبول می‌کنیم و همین جا تمام می‌کنیم
رئیس ـ آقای ملک مدنی.
ملک مدنی ـ عرض کنمان ماده در کمیسیون بودجه مورد بحث و مذاکره شد ولی در نتیجه مذاکراتی که در مجلس شورای ملی شد بنده خواستم یک عرضی بکنم البته فلسفه شور لوایح هم همین است که گاه می‌شود کمیسیون هم متوجه نیست بیک موضوعی و در مجلس که صحبت می‌شود حل می‌شود بنده خواستم به بینم که این مبلغی که مورد بحث است و در این ماده ۱۳ است چقدر است که مورد اختلاف ماه سال گذشته بواسطه آن حوادث اینکارها معطل شده بود گفته شده دو مرتبه کار کنید حالا آنها خسارتی دیده‌اند و تفاوتهائی در کار و در ساختمان پیدا شده است میزان و مبلغ آن معلوم نیست اولا یک موضوعی در اینجا صحبت شد عرض کردم که نظر کمیسیون و ما این بود آنچه متمم و باقیمانده است مشمول این ماده واقع شود و حالا هم خیال می‌کنم که مورد بحث هم نباشد در توضیحی هم که آقای وزیر دارائی و وزیر پیشه و هنر بیان کردند همین‌نظر بود و ممکن هم هست این را باز توضیح بدهند که با گذشتن این توضیح ماده بگذرد و این را هم بنده خواستم به بینم میزان مبلغ مورد اختلاف چقدر واقع می‌شود و این ده درصد که ما اجازه می‌دهیم دولت حق داشته باشد تجدید نظر کند در کنترات مقاطعه کاریها میزانش چقدر است نظر بنده این بود که اگر این جور بشود اشکال آقای انوار هم رفع می‌شود و این اشکال برطرف می‌شود و مطلب همین جا واضح می‌شود که چه مبلغی برای این تفاوت است و چه مبلغی در واقع برای این تفاوت مجلس باید رأی بدهد اظهار نظر خواهیم کرد
وزیر بازرگانی و پیشه و هنر ـ عرض کنم این بودجه مملکتی است که آقایان تصویب فرمودند نوشته است ساختمان کلیه ساختمانهائی دولت ممکن است در ظرف سال ۱۳۲۱ بکند و تمام تعهداتی که ممکن است انجام بدهد زائد بر دو میلیون تومان اصلا اعتبار نیست چه مربوط بگذشته و چه مال امسال اما (نبیل ـ سمیعی ـ این صدی ده را بفرمائید چقدر است) راجع به این صدی ده که صحبت می‌شود اولا یک مرتبه خدمت آقایان توضیح عرض کردم با تصویب این ماده دیگر دیناری اضافه خرج جز آنچه تقاضا ندارد. اینکه میفرمایند مبلغ معین شود بنده باید خدمت آقایان عرض کنم که چه در این جا و چه در کمیسیون معین کردن یک مبلغ معین برای اینکار مقدور نیست و علتش این است که بایستی دولت بداند وقتی که این ماده تصویب نشده است بعموم مقاطعه کارها بگوید اگر شما مایل هستید که به همان قرارداد کار خودتان را انجام بدهید که خواهند داد و اگر مایل نشدند فبها خیلی خوب خاتمه بدهید بعد هم دولت کارهائی است یا اینکه احتیاج مبرم دارند باینکه تا بحال همانطور معوق بگذارند اگر بنا باشد بخواهند تعقیب کنند بایستی یک قرارداد مقاطعه تازه به بندند و البته تصور می‌شد اگر قرارداد مقاطعه تازه به بندند و البته تصور می‌شد اگر قرداد مقاطعه تازه بسته شود بیشتر بضرر دولت است و بهتر این است که با یک ترتیبی همان قراردادهای سابق را عملی کند و این که عرض کردم مبلغ را نمی‌شود معین کرد برای اینکه این چیزی نیست که دولت یک طرفه بتواند حل کند اگر اصولا این اجازه را بدولت بدهید باید بافرد فرد مقاطعه کارها صحبت کرد و به بینیم که با چه ترتیبی ممکن است با آنها کنار آمد یا اینکه راضی می‌شوند و با یک صدی دو صدی سه تا صدی ده بسته بکاری که بآنها رجوع شده است موافقت می‌شود و اگر راضی نشدند که در اینصورت دست برمیدارند و می‌روند پس فعلاً اگر ما بخواهیم به آقایان صورتی بدهیم و بگوئیم از بابت فلان قرار داد دویست هزار تومان از بابت فلان قرار داد پانصد هزار تومان از بابت فلان قرارداد پنجاه هزار تومان این را تا با مقاطعه کارها صحبت بکنیم و مأخذی بدست نیاید معلوم نمی‌شود اگر میفرمائید که قبلاً برویم با آنها صحبت کنیم و صورت تهیه کنیم و خدمت آقایان بیاوریم این یک اجازة می‌خواهد که بهشان بگوئیم شما این کار را، این قرارداد را شروع کنید و ما تعهد می‌کنیم که از مجلس شورای ملی تصویب این اضافه را بخواهیم شاید مجلس شورای ملی اجازه نداد اگر بگوئیم که صحبت کنید یک مبلغی برای شما در نظر بگیریم ببینیم مجلس شورای ملی قبول خواهد کرد یا نه می‌گوید من عمله گذارده‌ام اگر هم بیائیم از پیش خودمان تمام را ده درصد قائل شویم و صورت بدهیم این هم نمی‌شود برای اینکه یک مقاطعه‌های مخصوصی را دولت در نظر دارد تمدید بکند و ممکن است بعد از مذاکره با هر یک کمتر از ده قائل شویم و اعتبار بخواهیم همه میآیند و ده درصد می‌خواهند و این هم برای دولت مقدور نیست از این جهت عرض می‌کنم که این مطلبی است که اصولاً آقایان باید حل بفرمایند اگر اصولاً اجازه میفرمائید در حدود مسئولیتهائی که دولت دارد این مسئولیت را هم دولت قبول می‌کند و اجرا خواهد کرد و تا آنجائی که مقرون بصرفه باشد عمل می‌کنیم اگر تصویب نمیفرمائید ما مجبوریم که این کار را اصلاً نکنیم و غیر از این راهی ندارد ولی باز یکدفعه دیگر خدمت آقایان عرض می‌کنم که این ده درصد مربوط است بآن کارهائی که در موقع اجرای این قانون هنوز ناتمام است و ارتباط بآن قسمتهائی که تمام شده است ندارد.
جمعی از نمایندگان مذاکرات کافی است.
رئیس پیشنهادات قرائت می‌شود: پیشنهاد آقای اوحدی پیشنهاد می‌کنم ماده ۱۳ ملغی گردد.
دکتر طاهری این پیشنهاد حذف است و رأی ندارد در موقع رأی به ماده تکلیف آن معلوم می‌شود.
رئیس پیشنهاد آقای نقابت:
پیشنهاد می‌کنم در ماده ۱۳ بجای ده درصد بهای فعلی نوشته شود بهای اصلی.
وزیرپیشه و هنر و بازرگانی این قسمت اصلاح شده است و کلمة (فعلی) تبدیل به کلمة (قبلی) شده و مقصود آقای نقابت حاصل است.
رئیس پیشنهاد آقای مؤید احمدی.
پیشنهاد می‌کنم این تجدیدنظر در قسمت مقاطعه‌کاری ساختمانی بشود و راه‌سازی را مجزا کند.
رئیس آقای مؤید احمدی.
مؤید احمدی عرض کنم نظر بنده از این پیشنهاد این بود چون در توضیحاتی که آقایان در جلسه گذشته دادند این بود که مصالح بنائی گران شده کچ خرواری دو تومان رسیده است به خرواری دوازده تومان البته تصدیق میفرمائید که قسمتهای راه‌سازی این چیزها را لازم ندارد فقط خاک‌برداری است و سنگ‌ریزی و مصالحی نباید بخرد (یکنفر از نمایندگان مزد عمله هم گران شده است) فقط گرانی اجرت عمله تفاوت آن است پس باید فرق گذاشت بین آنکه کچ باید بخرد. آجر بخرد با آن آدمی که فقط خاک‌ریزی و سنگ‌ریزی می‌خواهد بکند این بود که بنده این پیشنهاد را کردم البته اگر قبول می‌کنید بفرمائید.
وزیر بازرگانی و پیشه و هنرـ بنده خواستم عرض کنم که تصدیق بفرمائید مزد عمله هم که گران شده است خودش مؤثر است و آن فرقی را که میفرمائید دارد در همین قسمتی که نوشته شده است تا ده درصد تأمین می‌شود البته در موقع معین کردن این اضافه آنهائی که بیشتر بهشان تحمیل شده است بیشتر داده می‌شود و آن کسانی که کمتر تحمیل شده است کمتر داده می‌شود و این منظور هم حاصل است و خواهش می‌کنم آقا هم پیشنهاد خودشان را مسترد بفرمایند.
مؤید احمدی استرداد می‌کنم.
رئیس پیشنهاد آقای انوار:
پیشنهاد می‌کنم در ماده ۱۳ بعد از کلمة (منعقد نموده) اضافه شود (و کار آنها تمان نشده است) و بعد از کلمة (فعلی) اضافه شود (حین انعقاد قرارداد).
رئیس آقای انوار.
انوارـ بنده این پیشنهادی را که کرده بودم برای ایراد آقای تهرانچی بود و پیشنهاد کردم که نوشته شود و کار آنها تمام نشده است و همچنین بعد از کلمه فعلی اضافه شود (حین انعقاد قرارداد).
مخبرـ این هر دو نظر تأمین شده است در جلسه گذشته اینجا اضافه کردیم (وکار موضوع قرارداد تا بحال تمام نشده) و بهای فعلی هم نوشته شد (بهای قبلی)
انوارـ اگر قبول شده است بنده پیشنهاد خودم را پس می‌گیرم.
رئیس پیشنهاد آقای مخبر فرهمند
بنده پیشنهاد می‌کنم صورت اشخاص و مبلغ ده درصد و نوع ساختمان را بدهند
رئیس آقای مخبر فرهمند
مخبر فرهمندـ عرض کنم بنده در شور کلیات این لایحه متتم بودجه با طرز این لایحه باین شکل مخالف بودم و هنوز هم در مخالفت خودم باقی هستم و صلاح دولت و وزارت دارائی هم نیست برای اینکه هر ماده از این قانون متمم بودجه خودش یک قانون خاصی است و یک مطالعات دقیقی لازم دارد مثل همین ماده. این ماده اگر به کمیسیون رفته بود و توضیحات لازم داده شده بود صورت اشخاص و مبلغ و نوع کار داده شده بود این همه وقت مجلس را نمی‌گرفت و همینطور مواد دیگری در این قانون هست که بعد هم تولید این اشکالات و تضییع وقت را خواهد کرد و بعقیدة بنده خوب بود آقای وزیر دارائی این لایحه را پس می‌گرفتند و بعضی مواد این لایحه را از آن تفکیک می‌کردند و در جای خودش بطور لایحه مستقیمی می‌آوردند و میگذراندند که وقت مجلس هم تلف نشود. در موضوع این قراردادها بنظر بنده بایستی این اصل در مملکت و در همه جا و در نزد افراد و شرکتها و مقاطعه‌کارها بایستی ملحوظ و منظور باشد که هر قراردادی باید محترم و قابل اجرا باشد بنده نفع نبردم و ضرر کردم و دبه در آوردم این هیچ مصلحت نیست آنوقت که نفع می‌برند میآیند بگویند آقا یک میلیون نفع برده‌ایم؟ هر نفعی یک ضرری دارد این برای آقایان مقاطعه‌کاران و شرکتها هم مصلحت نیست برای اینکه اگر یک روز نفع می‌برد باید متوجه ضرر هم باشد از آن گذشته دولت با این آقایان که تنها قرارداد ندراد قراردادهای دیگر هم دارد قراردادهای خرید هم دارد فرض بفرمائید هزار تن ذغال خریده است برای وزارت دارائی یا سایر وزارتخانه‌ها در آن روزی که خریده است ذغال را خرواری ده تومان خریده است و حال بواسطة نبودن وسائل حمل و نقل و لاستیک شده است خرواری سی‌تومان حالا آن فروشنده بیاید بگوید من ضرر کرده‌ام و مطالبه خسارت بکند؟ این باب را بعقیده بنده نباید مفتوح کرد مصلح نیست از آن گذشته بنده در عین حال تصدیق می‌کنم که یک عده مقاطعه‌کار هم ممکن است باشند که ضرر کرده باشند اما شاید آنها اشخاص دست دوم و سوم هستند که کار را با صدی ده صدی بیست کمتر از اشخاصی که با دولت قرارداد بسته‌اند می‌گیرند و حالا این ماده شامل حال آنها نمی‌شود و آنوقت آن بیچاره‌ها باز هم ضرر می‌برند و کسانی که قرارداد با دولت بسته‌اند علاوه بر منفعت اولیه که برده‌اند یک صدی ده هم اضافه از دولت می‌گیرند (یمنی اسفندیاری اینطور نیست در قرارداد آنها هم این موضوع رعایت می‌شود) بنده که اطلاعی ندارم. در هر صورت بنده این پیشنهادی را که عرض کردم از دو نقطة نظر بود یکی اینکه رفع سوء‌تفاهمی بشود بنده این را که عرض می‌کنم یک سوء تفاهمی هم هست بین مجلس و خارج برای اینکه رفع آن سوء‌تفاهم‌ها بشود باید این صورتها بیاید که معلوم شود طرف قرارداد کی‌ها هستند موضوع چه چیز است ساختمان ما چه نوع است ابنیة شهری است، راه است ساختمان راه‌آهن است اینها معین شود و منظور دیگر اینکه این ده درصد معلوم شود چه مبلغی است و اگر آقایان این پیشنهاد را مورد توجه قراردهند و این ماده به کمیسیون و صورت را دولت به کمیسیون بیاورد و در آن جا توضیح بدهد رفع این اشکالات می‌شود. (طهرانچی صحیح است همینطوری که نمی‌شود) اما اینکه فرمودند به بودجه اضافه نمی‌شود و از همان مبلغی که در بودجه منظور دشه از همان محل داده می‌شود تصویب آن مبلغ هم در موقعی بود که این ماده پیشنهاد نشده بود و حالا که مجلس این اجازه را می‌دهد هر خرجی که از این بابت پیش می‌آید با همین اجازه خواهند پرداخت و بنظر بنده این منطق ندارد و آن طوری که بنده شنیدم در لایحه دولت این اضافه بیست و پنج درصد بود بعد در کمیسیون ده درصد کرده‌اند بهرحال این مبلغ که میفرمایند اضافه نمی‌شود از خزانة دولت می‌رود چه اضافه شود چه نشود باید اینرا در تحت دقت و رسیدگی قرارداد که اگر مجلس یک پولی را تصویب می‌کند بیک اشخاصی برسد که واقعاً ضرر می‌کنند و توانائی ندارند.
مخبرـ عرض کنم همانطور که آقای مخبر فرهمند فرمودند در اصل لایحه قانون متمم بودجه ایشان مخالف بودند و نظری داشتند و نظر هم شاید بجای خودش صحیح است ولی باید توجه بفرمایند که الآن ماه هفتم سال است و انشاءالله این نظر اصلاحی را آقای وزیر مالیه برای سال ۱۳۲۲ در نظر میگیریند و زودتر انشاءالله مطابق همان قانونی که داریم شش ماه قبل از سال باید بودجه را به مجلس شورای ملی بدهند بهمان صورت و بهمان نظری که آقای فرهمند و بعضی از آقایان دیگر دارند انجام می‌شود البته این یک نظری است و نظر بدی هم نیست ولی بعقیدة بنده حالا دیگر مورد ندارد چون مدتی در این باب بحث شده و ماه هفتم سال است و دیگر قوت برای این کار نیست. در موضوع دبه مقاطعه‌کاران بنده هم با آقای مخبر فرهمند موافق هستم که نبایستی محال داد به مقاطعه‌کار و کسی که قراردادی را می‌بندد بعد بیاید دبه بکند ولی این قانون برای دبه آنها نیست و این آقای وزیر پیشه و هنر هم توضیح دادند که دولت در موقعی که قضایای شهریور پیش آمد یک بخشنامه دادند بتمام مقاطعه‌کارها که آنها کار خودشانرا تعطیل کنند و آنها فعلاً اظهارشان این است که اگر بما نگفته بودید که تعطیل کنید ما در موقع ارزانی کار را تمام می‌کردیم و این تقاضا را نداشتیم و ضرر هم نمی‌کردیم و بنظر بنده این دلیل هم وارد است و بایستی بآن توجه کرد. اضافه بر آن اساساً ما خودمان قبول داریم که این وضعیت یک وضعیت فوق‌العاده‌ایست و الآن بهرچه که نگاه کنیم مخصوصاً مصالح ساختمانی تفاوت و گرانیش اصلاً صحبت ده درصد نیست ده در پنجاه صد در دویست هم زیادتر شده است و هرچه را که فکر کنید آهن را فکر کنید، سیمانرا فکر کنید هر کدام از اینها را که در نظر بگیرید ملاحظه خواهید فرمود که یک تفاوت فاحشی کرده است البته دولت هم این نظر را بطور کلی نباید داشته باشد که اگر یکنفر ایرانی یا غیرایرانی فرق نمی‌کند که اگر یک مقاطعه‌کاری بر بخورد بیک چنین گرانی فوق‌العاده باز روی آن قرارداد بایستد که آن مقاطعه‌کار را بخاک سیاه بنشاند این نظر بطور کلی نه برای دولت باید باشد نه برای آقایان و برای هچ صاحب کاری نباید باشد بایستی واقعاً از روی حق و انصاف نگاه کنید و اگر یک وضعیت فوق‌العادة هست آنرا تحت نظر بگیرید و جبران کنید. اما راجع به مقاطعه‌کاران دست دوم بنظر بنده آنهم اشکالی ندارد برای اینکه وقتی یک چنین قانونی با این همه مذاکره در مجلس شورای ملی تصویب می‌شود آن مقاطعه‌کاردست دوم هم حتماً آن قرارداد را قبول نخواهد داشت و از این اضافه قهراً استفاده می‌کند بدلیل اینکه همان مقاطعه کار دست دوم این کار را معطل کرده و نگهداشته است برای گرانی مخارج و اگر او کار را تمام کرده بود البته محتاج نبودند که یک چنین لایحة را به مجلس بیاورند پس از این جهت هم بنظر بنده نگرانی آقای فرهمند مورد ندارد و با اصلاحاتی هم که در ماده شد که یکی هم آن پیشنهاد آقای انوار بود که در جلسه گذشته بنده قبول کردم بعد هم ده درصد بهای فعلی را که در چاپ اشتباه شده بود به (قبلی) عوض کردیم و بنظر بنده دیگر نگرانی نیست و این را هم آقایان بدانند که این ده درصد نسبت به تمام این قراردادها نیست البته اینها را نگاه می‌کنند به نسبت خسارت به نسبت احتیاج به نسبت لزوم و نوع کار یکی را دو در صد یکی را سه درصد منتهیت تا ده درصد هر کدام را هر قدر مقتضی باشد و ضرورت اقتضا کند بآن نسبت بآنها خواهند داد و بنظر بنده مذاکره هم در این ماده خیلی زیاد شده است و آقایان موافقت بفرمایند که زودتر خاتمه پیدا کند.
رئیس آقای مخبر فرهمند.
مخبر فرهمندـ بنده همانطور که پیشنهاد کرده‌ام تقاضا می‌کنم باین پیشنهاد رأی گرفته شود و این ماده برود به کمیسیون و در کمیسیون توضیحات مفصل داده شود بعد بیاورند به مجلس.
مخبرـ آقای وزیر دارائی و آقای وزیر پیشه و هنر هر دو موافق هستند که قراردادهائی که تغییر می‌کند صورت تمام آنها را بیاورند به کمیسیون و آقایان تشریف بیاورند و ملاحظه بفرمایند.
نقابت تکلیف این پیشنهاد معلوم شود.
ملک مدنی بنده هم پیشنهاد داده‌ام بفرمائید بخوانند.
رئیس پیشنهاد آقای ملک مدنی خوانده می‌شود:
تبصره ذیل را به ماده ۱۳ پیشنهاد می‌نمایم:
تبصره صورت قراردادهائی که مورد اختلاف واقع شده به کمیسیون بودجه داده و پس از تصویب کمیسیون و تعیین مبلغ مورد اختلاف پرداخته شود.
رئیس آقای ملک مدنی.
ملک مدنی بنده خودم هم در اینجا یک نظری داشتم و آقای وزیر پیشه و هنر توجه بعرایض بنده نکردند و عرایض بنده طرف توجه واقع نشد. عرض کنم ما برخوردیم این جا بیک ماده که ابهام دارد ما باید بفهمیم که چه مبلغی باید تصویب کنیم و بنده تقاضا کردم که وزارت دارائی صورت این قراردهائی که مورد اختلاف است بردارند و بیاورند به کمیسیون و ببینیم که آنچه که مورد اختلاف است چقدر است و کمیسیون بداند چه مبلغی را رأی می‌دهد و منشاء این قراردادها معلوم شود که چه وقت است چون مبدأ و منشاء این قراردادها معلوم نیست از چه وقت است از دو سال پیش است از پنج سال قبل است از سه سال قبل است ممکن است اینکار ده میلیون، بیست میلیون اعتبار لازم داشته باشد چون مبلغی را که برای ساختمان در بودجه گذاشته‌اند برای ساختمانهای سال جاری است نه برای مورد اختلاف باین جهات بود که بنده پیشنهاد کردم اگر موافقت بفرمایند صورت این اختلافات بیاید به کمیسیون بودجه آن وقت ما در آن جا طبع و توزیع می‌کنیم و مذاکره می‌کنیم و آقایان ملاحظه می‌کنند و می‌بینیم که به چه مبلغی رأی می‌دهیم
وزیر دارائی با نظری که آقایان راجع به ارجاع این ماده به کمیسیون دارند بنده موافقت می‌کنم و استدعا می‌کنم که این ماده برود به کمیسیون تا در اطراف آن بحث شود و پیشنهادات هم بیاید به کمیسیون و مورد مذاکره قرار بگیرد.
رئیس ماده ۱۳ به کمیسیون ارجاع می‌شود. ماده ۱۶ خوانده می‌شود:
ماده شانزدهم از اول ۱۳۲۱ اضافه وظیفه بازنشستگی موضوع ماده ۹ قانون ۶ آبان ۱۳۲۰ از درآمد صندوق بازنشستگی پرداخت می‌شود
رئیس موافقین با ماده شانزدهم برخیزند (اکثر قیام نمودند) تصویب شد. ماده هفدهم:
ماده هفدهم اشخاصی که مطابق قانون مخصوص با حقوق بازنشستگی و یا وظیفة زائد از حد مقرر در قوانین استخدامی بازنشسته شده یا بعد از بازنشسته شوند و مجدداً بخدمت رسمی برگردند خود و ورثة ایشان مطابق مقررات عمومی از حقوق بازنشستگی و وظیفه استفاده خواهند نمود و آنچه زائد از حد مقرر در قوانین استخدامی بایشان داده میشده است بحساب نخواهد آمد
رئیس آقای انوار
انوارـ استدعا می‌کنم توجه بفرمائید و ایراد نکنید که خارج از موضوع است. می‌خواستم آقای وزیر دارائی و آقای وزیر پیشه و هنر توجه بفرمایند در اینجا راجع به بازنشسته‌ها صحبت می‌شود برای بازنشسته‌های بیچاره یک قانونی در ۱۳۱۳ گذشته است و یک قانونی در ۱۳۱۶ گذشته است بنده آنوقت نبودم آقایان دیگر که بودند آقای تهرانچی میفرمایند محسنات آن را که یکی از محسناتش این بود که در قوانین می‌آمدند یک دفعه فضلا را زیر پا می‌گذاشتند و بواسطه میل و خواهش و اراده یک وزیری میامدند در اینجا و می‌آوردند یک لایحة را در اینجا و رأی می‌گرفتند و اگر کسی پا نمی‌شد رأی بدهد آقای رئیس ناچار بود که بگوید موافقین برخیزند قانونی آمد بمجلس و مستخدمین وزارت کشور را آنهائی که به سن چهل سال هم نرسیده بودند و سی و پنجسال بودند متقاعد می‌کردند و بدون دلیل و بدون مدرک یک ظلم فاحشی کرده‌اند بعد هم اگر خواستند بیایند یک روز باید برگردند برتبه یک چنانچه نظر آقایان باشد در آخر دوره دوازدهم در این باب یک طرحی پیشنهاد کردیم طرح رفت در کمیسیون مبتکرات و قابل توجه شد که وزیر دارائی و وزیر داخله در این باب یک نظریاتی بکنند که این اشخاصی که بصرف میل و اراده یک وزیری یک جماعتی را از زندگانی انداختند از حیث شرافت انداختند و اینها را آمدند و چهل ساله رأی دادند حالا بعضی از آقایان می‌گویند بهترین قوانین است و از محسنات دوره سابق است حالا بنده نمی‌خواستم وارد محسنات دوره سابق بشوم تاریخ حکومت می‌کند و قضاوت خواهد کرد حالا در اینجا آقای وزیر دارائی سابق قول دارند و وعده دادند که این ماده را اصلاح خواهند کرد و اینهائی که ظلم بهشان واقع شده است با آقای وزیر دارائی در کمیسیون بودجه در این باب مفصل صحبت کردیم فرمودند که یک مقدارش را قبول دارند و یک مقدار دیگرش را می‌نویسند صورت بنویسند آقا منحصر به این تهران نیست آنهائی که در ولایات هم هستند بهمین روز گرفتارند شما بیائید محض حکومت دموکراسی محض حکومت ملی نگاه کنید و اشخاصی که این قانون ظالمانه آنها را از بین برده است تجدید نظر کنید و بیاورید بمجلس
وزیر دارائی این منظور در لایحه دیگر کمیسیون بودجه تأمین شده و ماده ۵۵ برای تأمین حقوق این اشخاص است.
رئیس موافقین با ماده هفدهم برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. ماده هجدهم.
ماده ۱۸ـ وزارت دارائی مجاز است خدمت آقای ویلیام هنری را برتس تبعه انگلیس را که بعنوان حسابدار متخصص دولت برای نظارت درآمد فرستاده‌ها و فروش محصولات نفتی شرکت نفت انگلیس و ایران بموجب قانون هفتم آذرماه ۱۳۱۶ برای مدت سه سال از ۲۳ مرداد ۱۳۱۶ استخدام شده از تاریخ ۲۳ مرداد ۱۳۱۹ برای مدت سه سال دیگر تمدید و حقوق نامبرده را از تاریخ تمدید تا آخر مدت سه‌سال بقرار ماهی یکصد لیره و ۹۶۶ ریال بپردازد.
رئیس موافقین برخیزند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده ۱۹
ماده نوزدهم مجموع حقوق و مزایای کارمندان و مستخدمین هر یک از شهرداریها که درآمد آنها یک میلیون ریال و بیشتر باشد از صدی پانزده و چنانچه کمتر از آن باشد از صدی بیست درآمد سالیانه آنها تجاوز نخواهد کرد.
رئیس موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. ماده بیستم.
ماده ۲۰ـ مبلغ حقوق رؤسای امنیه کل کشور و شهربانی کل و آمار و ثبت احوال و ثبت اسناد و املاک با تصویب هیئت وزیران معین می‌شود و حداکثر آن آمار مبلغی است که در بودجه تفصیلی وزارتخانه‌های مربوطه پیش‌بینی و بتصویب کمیسیون بودجه رسیده باشد و در هر حال از شش هزار ریال تجاوز نخواهد کرد مگر آنکه حقوق درجه متصدی آنها از این مبلغ تجاوز نماید که در اینصورت حقوق درجه نظامی خود را دریافت می‌نمایند.
رئیس آقای انوار.
انوارـ اینجا می‌خواستم عرض کنم که کلمه امنیه باید تبدیل به کلمة ژاندارمری شود.
رئیس موافقین با ماده ۲۰ برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. ماده ۲۱
ماده ۲۱ـ حقوق شهرداری تهران معادل مبلغ است که بتصویب انجمن شهرداری تهران وزارت کشور رسیده و از ماهی هفت هزار ریال تجاوز نخواهد کرد.
حقوق شهردار شهرستانها و قصبات در حدود مبلغی است که در بودجه هر محل پیش‌بینی و بتصویب اینجمن شهرداری محل و وزارت کشور رسیده باشد ـ در صورتیکه حقوق رتبه متصدی کمتر از مبلغ پیش‌بینی شده باشد ممکن است بطور کلی تا نصف حقوق رتبه و در نقاط بد آب و هوا معادل تمام آن حقوق در حدود اعتبار مصوب در بودجه برقرار و پرداخت گردد در هر صورت میزان حقوق جمعاً از پنجهزار ریال تجاوز نخواهد کرد.
رئیس آقای انوار.
انوارـ اینجا نوشته است که حقوق شهرداری تهران در حقوق شهرداری مدخلیت دارد و وزارت کشور را چرا مدخلیت نداده‌اند و باید نوشته شود با تصویب وزارت کشور بجهت اینکه اینها تابع وزارت کشور است.
اعتبار مخبر کمیسیون بودجه بنده مانعی نمی‌بینم ولی بودجه شهرداری را همه اعضاء انجمن شهرداری می‌بینند و مصوبات انجمن شهرداری هم معتبر است ما هم اینجا اجازه انجمن شهرداری را گذاشتیم با وجود این اگر بفرمائید که موافقت وزارت کشور هم اضافه شود بنده مانعی نمی‌بینم.
رئیس آقای فریدونی.
فریدونی مطابق قانون شهرداریها باید بودجه خودشان را بتصویب وزرات کشور برسانند.
مخبرـ بنده موافقم اضافه شود با تصویب انجمن شهرداری و وزارت کشور.
رئیس رأی گرفته می‌شود بماده ۲۱ با این اصلاحی که شده است موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
ماده بیست و دوم.
ماده ۲۲ـ علاوه بر مبلغ یکهزار و بیست و چهار ریال و شصت و پنج دینار (۱۰۲۴/۶۵) ریال وظیفه بازنشستگی که طبق ماده ۴۷ قانون استخدام کشوری مصوب ۲۸ اسفند ماه ۱۳۱۰ به بازماندگان مرحوم فرزین وزیر سابق دربار تعلق می‌گیرد مبلغ دو هزار و نهصد و هفتاد و پنج ریال و سی و پنج دینار (۲۹۷۵/۳۵) ریال نیز از روز بعد از فوت آن مرحوم درباره بازماندگان مذکور بشرح ماده سوم قانون وظایف مورخ ۱۹ ربیع‌الاول ۱۳۲۶ بر قرار و پرداخت آن از درآمد عمومی کشور بحساب ماده ۵۰ بودجه کشور تصویب می‌شود. اضافه مذکور نسبت ببازماندگان ذکور مادام که سن آنها از بیست و یکسال تجاوز نکرده و نسبت ببازماندگان اناث مادام که شوهر اختیار نکرده قابل پرداخت است.
رئیس آقای انوار.
انوارـ باز می‌گویند فلاتی رفت پشت تریبون عرض می‌کنم اینجا راجع بحقوق تقاعد آقای فرزین است حقوق تقاعدش مطابق قانون یک حد معینی باید داشته باشد اما حالا چون آقای مخبرالسلطنه حقوق تقاعدش چهارصد تومان بوده است دیدند که باین مرحوم چهارصد تومان نمی‌رسد آمده‌اند دویست و هفتاد تومان اضافه کرده‌اند که چهارصد تومان بشود بنده نمیدانم علت اینکه دولت می‌آید اینجا و این کارها را می‌کند و دست خودش را باز می‌کند و از بودجه عمومی کشور مرحمت می‌کند و تفضل می‌کند چیست؟ آقا مملکت قانون دارد قانو استخدام و تقاعد پس این قوانین را برای چه مگذرانند؟ برای اینکه دولت وقتی که این بودجه و این پول را تقسیم می‌کند نگاه به قوانین بکند که این پول را چه جور تقسیم کند آخر چهارصد تومان در ماه هر سالی پنجهزار تومان شش هزار تومان می‌شود چرا؟ مرحوم فرزین آدم خوبی بود بسیار خوب و متقی بود بسیار خوب ولی هیچکدام از اینها اجازه نمی‌دهد که ما بیائیم صندق مملکت و پول دولت را در اینجاها خرج کنیم آنوقت از کجا داده می‌شود؟ از بودجه کشور داده می‌شود. آقای تهرانچی اینجا تشریف دارند؟ (تهرانچی ـ بلی بلی) این یکی از محسناتی که می‌فرمودید که جلوی این شهریه‌ها را بسته بود خیلی هم خوب بود این کتاب شهریه را پیچیدند و انداختند دور کتاب شهریه از بین رفت و یک کتاب وظایفی ایجاد شد با یک شرایط معینی اما حالا دارد هر روز یک ماده معین می‌شود امروز برای این شخص فردا برای یکی دیگر آقا باید این بودجه صرف مملکت بشود نه صرف شهریه‌ها حال برنخورد بوزارت دارائی در کمیسیون هم عرض کردم دولت تمام زندگانی مردم را در دست دارد از قماش و قند و چای و شکر و نان همه چیز در دست دولت است مخارج هم که می‌کند بدست میاورد چکار می‌کند؟ بر قند اضافه می‌کند بر پارچه اضافه می‌کند بر قماش اضافه می‌کند هر روز خرج مردم را زیاد می‌کنیم و دخل ما هیچ نیست والله مردم از پا در میآیند. آقا بیائید همان حقوق تقاد را که بهمه می‌دهید به اینها هم بدهید بنده در این موضوع بوزیر دارائی سابق عرض کردم و التماس کردم اثر نکرد حالاشاید در شما اثر بکند. بهرحال بنده عقیده‌ام این است که همان حقوق تقاعدش را که صد و هفتاد تومان می‌شود بدهید خیلی خوب است و بس هم هست.
رئیس آقای امیر تمیور.
امیر تیمورـ آنچه بنده بخاطر دارم نماینده محترم آقای انوار همیشه در مجلس اظهار می‌فرمودند که از خدمتگزاران و از اشخاص صدیق باید قدردانی کرد و تصور می‌کنم که این ماده برای تأمین نظریه آقای انوار است که باید از خدمتگذاران تشویق کرد بنده اطلاع دارم که مرحوم فرزین یک عمری باین مملکت و بدولت خدمت کرده و همیشه هم دارای مشاغل مهمی بوده است. پست وزارت و غیر وزارت داشته و همیشه بصداقت رفتار کرده و با این حال بهیچوجه سرمایه برای خانواده خود ذخیره ننموده بلکه با همان حقوقی که میگرفته گذران میکرده است بنده اطلاع دارم از کسان مرحوم فرزین که در کفالت ایشان هستند مادر پیرش است که الان حیات دارد و خواهرش است که اینها بعد از فوت مرحوم فرزین در نهایت عسرت زندگی می‌کنند البته ابهت کشور در این است که کسی که با کمال شرافتمندی خدمت کرد باید از خانواده‌اش نگاهداری کرد و این مبلغ برای آن نظر کلی که ایشان فرمودند و تشویق از خدمتگذاران صدیق مملکت چیز مهمی نیست و خوب است تصویب شد.
رئیس آقای نقابت.
نقابت جای تردید نیست که مرحوم فرزین یکی از شرافتمندترین مستخدمین این کشور بوده‌اند و همیشه بحسن نیت خدمت کرده‌اند و از این قبیل مأمورینی زیاد داریم (بعضی از نمایندگان خیلی کم‌اند) الآن بنده یک یادداشتی خدمت آقای وزیر دارائی عرض کردم که یک مستخدمی نوزده سال و شش ماه خدمت کرده است تا رتبه چهار و همه‌اش در این مدت ضباط بوده است از گرد و خاک دوسیه‌ها مبتلا شده است بمرض سل و در سر این خدمت فوت شده چون شش ماه دیگر بحدّ تقاعدش مانده حقوق تقاعد بهش نمی‌دهند. چهار بچه دارد مادرش را در سن پیری برده‌اند در کمیسیون ارز و استخدام کرده‌اند و حالا می‌گویند که خانمها را می‌خواهند از ادارات بیرون کنند او را هم می‌خواهند بیرون کنند خوب یک مردی نوزده سال و شش ماه خدمت کرده باین ورثه حقوق تقاعد نمی‌دهند در صورتیکه حقاً باید به این قبیل اشخاص بیشتر توجه کرد بیچاره هستند فقیر هستند نه اینکه هر کسی که اسباب کارش فراهم‌تر است حقوقش اضافه‌تر هم بشود البته ما حاضریم که دفعتاً واحده بیک نفری سیصد تومان هم بدهیم ما که اطمینان داشتیم که در نتیجه حسن لیاقت این شخص بود که تا مقام وزارت درباری هم طی مدارج کرد ما که همیشه تقدیر کردیم ولی احترام شاعر بعد از مرگش است؟ این رو به عمومی شده است پیش بیائید و برای اینکه ارفاقی هم نسبت به خدمتگذاران دیگر کشور کرده باشید این سنین تقاعد را که بیست سال گذاشته‌اید پانزده سال کنید کمک کنید بیک عده که در این سنین می‌میرند و نسبت بمستخدمینی که از پنج نفر بیشتر در کفالت آنها است کمک کنید و آنهائی که بچه‌های زیادتری دارند بیشتر کمک کنید و آنهائی که بچه‌های زیادتری دارند بیشتر کمک کنید در این خصوص قانون هم گذشت ولی عمل نشد و وزارت دارائی تا این تاریخ نسبت به آنهائی که بیش از چهار بچه دارند کمکی نکرده است اگر هم کرده است در خود وزارت دارائی است و در جای دیگر نشده است بایستی یکقدری بیشتر توجه کرد و همه افراد کشور و مستخدمین کشور را بحالشان توجه کرد.
وزیر پیشه و هنر بازرگانی فرمایشات آقایان انوار و نقابت همه مطاع و متبع است اشخاص ممکن است در مملکت زیاد باشند که مستحق همه نوع رعایت باشند و البته مأمورین و مستخدمین وظیفه‌شناس هم در مملکت خیلی است و همه هم البته بایستی زحماتشان مأجور باشد ولی یک مطلب را آقایان رعایت بفرمایند اگر میفرمائید نشان لیاقت و نشان افتخار بیک اشخاص می‌دهند این نشان لیاقت و نشان افتخار بیک اشخاص می‌دهند این نشان لیاقت دلیل بر این نیست که سایر مستخدمین دولت و مأمورین عالی رتبه مملکت اینها لیاقت در حدود وسعت خودشان بخرج نداده‌اند مقصود یک مطلب است یک اشخاصی جریان دوره خدمتشان دورة زندگیشان این جور پیش می‌آید که در این مدت مردم هم آنها را غالباً به حسن خدمت و وظیفه‌شناسی می‌شناسند و بایستی به اینها مخصوصاً اجر و مزد بیشتری داد که سایرین هم تشویق بشوند این البته یک اصولی است که در قوانین هست و اصولی است که رعایت می‌شود بعضی اوقات مصلحت عمومی مملکت ایجاب می‌کند که نسبت به یکدسته از مستخدمین خودش یک اجر و مزد بیشتری قائل شود چون جامعه آنها را شناخته است و اگر خدای ناکرده بازماندگان آنها به یک صورت نامناسبی در مرئی و نظر مردم قرار بگیرند در آنموقع بخصوص مردم و اشخاص از خدمات دولت مأیوس می‌شوند باینجهت خواستم عرض کنم که بعضی از این موارد بخصوص هست که قابل قیاس با سایر موارد نیست حالا اگر جنابعالی اینرا از این جهت میفرمائید که چون یک کسی که نوزده سال و ششماه خدمت کرده مشمول قانون نمی‌شود اینجا باید قانونرا اصلاح کرد میفرمایئد پانزده سالش کنند آنوقت باز هم چهارده سال و شش ماه در پیش خواهد آمد آنوقت تکلیف این چه می‌شود؟ پس بعضی اوقات یک موارد خاصی پیش می‌آید مخصوصاً در اینمورد که تمام ایران سرتاسر بحسن عمل و خدمتگزاری مرحوم فرزین تصدیق دارند بایستی یک ترتیبی کنند که اسباب تشویق سایرین بشود
(جمعی از نمایندگان ـ رأی ـ رأی –
رئیس موافقین با ماده بیست و سوم برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد. ماده ۲۳
ماده بیست و سوم از تاریخ فوت مرحوم سیدعلی مساوات کارمند پیشین وزارت دارائی ماهی ششصد ریال به پنجنفر فرزند و زن آن مرحوم پرداخته می‌شود. این وظیفه در مورد عیال و دخترها مادامی که شوهر اختیار نکرده‌اند و در مورد پسرها مادام که به بیست و یکسال تمام نرسیده‌اند، قابل پرداخت است.
رئیس آقای نقابت
نقابت این رشته سردراز دارد وقتی که اسم اشخاص برده می‌شود آدم یکقدری ملاحظه می‌کند که وارد زندگانی اشخاص بشود و در استحقاق و عدم استحقاق آنها مذاکره کنند و اخلاقاً هم خوب نیست و خارج از رویه است ولی روی قاعده بایستی این توجه را داشت آقای وزیر پیشه و هنر میفرمایند که نشان افتخار بایستی داده شود ما حرف نداریم نشان افتخار هم می‌دهند و حتی بیجنازه مقتولهاهم نشان اتفخار میدهنداما نشانه افتخار معنویات است احترامات معنوی است نه کمک مالی آنوقت اینرا هم زائد بر آنچه قانون تجویز می‌کند بمیفرمایند مستحق بله مستحق بسیار است اما چه شده است که این چند مستحق را شما شناخته‌اید مستحق را ما هم می‌شناسیم و به شما پیشنهاد می‌کنیم و نمی‌پذیرید ولی وقتی که مستحق را شما شناخته‌اید مستحق را ما هم می‌شناسیم و به شما پیشنهاد می‌کنیم و نمی‌پذیرید ولی وقتی که مستحق زیاد است بایستی روی قانون تشخیص کرد و آنچه که در حدود قانون به آنها تعلق می‌گیرد باید داد و نباید بفلان کس صدتومان بیشتر داد بطور کلی بنده با کلیت داشتن موضوع موافقم ولی بصرف اینکه خرج گران شده فلان خانواده را حقوقشانرا ببریم بالا اینرا موافق نیستم اگر چه این لایحه قبل از اینها نوشته شده مقصود عرایضم آقای وزیر دارائی فعلی نیستند و این کارها روی یک تشبثاتی شده است ولی بنده معتقدم که بایستی مساعدت بکنیم به اشخاص اما روی قانون و در هر حال بنده عقیده‌ام این است که یک امری که از مجلس شورای ملی می‌گذرد نباید امتیاز امتیاز داشته باشد و باید کلیت داشته باشد.
مخبرـ عرض می‌کنم اگر چه ماده پیش گذشته است ولی همیه بنده می‌دیدم در مجلس شورای ملی حقیقت در اینطور مواقع نه فقط هیچوقت اشکال نمی‌شد بلکه همه هم این رویه دولت را تصدیق می‌کردند مخصوصاً نسبت باشخاصی که در این کشور با داشتن بعضی مقامات نتوانستند برای خودشان اندوخته‌هائی بگذارند بنده می‌دیدم که مجلس با یک حس احترامی اینطور پیشنهادات دولت را قبول میفرمایند حالا هم خوبست این رویه که همیشه مجلس داشته حفظ شود و در مورد مرحوم آقا سید علی مساوات این هم باز ارتباط پیدا می‌کند بیک فامیل و مردمانی که نسبت به مشروطیت مملکت خدمات برجسته کرده‌اند وقتیکه ما می‌بینیم نسبت به پنج نفر اولاد او در ماه ششصد ریال می‌خواهند بدهند آنوقت در اینباب اشکال کردن و صحبت کردن این بنظر بنده زیبنده نیست. و شأن مجلس نیست آقای نقابت نسبت بیک نفر یا دو نفر که آنها هم متضرر شده‌اند از قانون خوب این را بایستی توجه بدهند که آقای وزیر دارائی نسبت بآنها یک راهی باز کنند که رفع زحمت از اینها بشود ولی پیدا شدن این اشخاص نباید باعث شود که نسبت بورثه مرحوم سیدجمال‌الدین که بعد از این آمده است یک مساعدتهائی نکنیم از اینجهت بنده خواستم استدعا کنم آقایان توجه بفرمایند به این اشخاصی که یک برجستگی‌هائی در خدمت کشور دارند بآنها کمک بشود (جمعی از نمایندگان مذاکرات کافی است)
رئیس رأی گرفته می‌شود بماده ۲۳ آقایان موافقین برخیزند (اغلب برخاستند) تصویب شد.
ـ موقع و دستور جلسه آتیه ـ ختم جلسه
(۶ـ موقع و دستور جلسه آتیه ـ ختم جلسه)
رئیس اگر آقایان اجازه بفرمایند جلسه را ختم کنیم (صحیح است) جلسه آتیه روز سه‌شنبه ۱۴ مهرماه سه ساعت قبل از ظهر دستور انتخاب هیئت رئیسه. مجلس سه ربع ساعت بعدازظهر ختم شد.
رئیس مجلس شورای ملی ـ حسن اسفندیاری