مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ دی ۱۲۸۵ نشست ۲۴
مذاکرات دارالشورای ملی پنجشنبه هجدهم ذیقعده الحرام ۱۳۲۴
امروز چون دو نفر منتخبین اصفهان حاجی سید اسمعیل وزیری و ادیب التجار ورود به مجلس ملی نمودند اعتبارنامه هر یک را آقا سید محمد تقی هراتی باکثریت آراء بلکه بتمام آراء از طرف علماء اصفهان وکیل است و ادیب التجار هم باکثریت آراء از طرف تجار اصفهان منتخب شد بعد از قرائت تمامی تبریک ورود گفتند.
لایحه آقا میرزا علی اصفهانی که بسمت معاون از طرف وکلای اصفهان آمده بود قرائت شد و مشتمل بود بر تهنیت و تبریک افتتاح مجلس ملی و اظهار همراهی اهالی اصفهان باین اساس و ورود وکلای آنها در این مجلس.
بنده لایحه که آقایان مدرسه سپهسالار جدید به مجلس نوشته بودند که امشب چون در مدرسه مزبوره چراغان و جشن اعطاء نظامنامه اساسی است از آقایان وکلای محترم مستدعی می‌باشیم که برای تبریک و صرف چای و قلیان بفرمایند قرائت گردید.
آقا سید حسین بروجردی – غرض از تشکیل این مجلس این است که لایحه بنویسید بودجه مالیاتی را بخواهید و مشغول کار بشویم و نتیجه برداریم.
رئیس- لایحه نوشته صورت می‌گیرد میفرستند.
وثوق الدوله – صورت آن استنساخ می‌شود میفرستند و بودجه را می‌خواهند.
آقا میرزا محسن – دیگر از امروز ببعد باید مشغول کار شد و نتیجه گرفت.
آقا میرزا ابوالحسن خان – عقیده بنده اینست که ترتیب آمدن و رفتن و تکالیف وکلا محض قول بدون اجراء نظامنامه رفتار شود.
صدیق حضرت – عقیده عموم اینست که باید از روی نظامنامه رفتار شود.
آقا میرزا محسن – تکلیف معین است باید اجرائ شود.
آقا سید حسین بروجردی- باید وکلا از روی نظامنامه حدود و تکالیف خودشانرا دانسته عمل نمایند.
حسنعلی خان – یکی از نکات بزرگ مهم اینست که باید مطالبی که مطرح می‌شود پیش از وقت بوکلاء اطلاع داده تا ایشان مسبوق بمطلب باشند که آنرا بفرانسه (اردوژور) میگویند تا تأمل و غوررسی در مطالب نموده آنوقت در مجلس آمده رأی دهند تا رأی‌ها بیهوده داده نشود.
امین التجار- مطالب را باید از پیش بگویند تاوکلا فکر کرده بعد رأی بدهند.
آقا میرزا محسن – صحیح حرفی است در مدت یکساعت نمی‌شود هم فکر کرد هم رأی داد.
آقاسید حسین – باید آنمطلب را بنویسند و چاپ کنند بدست وکلا بدهند تا همه در آن تأمل کنند بعد مذاکره نمایند.
آقا میرزا سید ولی الله خان – عقیده شخصی من اینست که باید مطالب در کمیسیونها گذشته و تنقیح شده آن وقت در مجلس مذاکره شود هفته چهار روز بیایند در مجلس بنشینند فایده ندارد.
میرزا ابوالحسن خان – اول چیزیکه لازمست اصلاح بودجه مالیاتیست و اول اساس آن بانک ملیست اگر بانک ملی نباشد ما هیچ چیز نخواهیم داشت باید سعی کنیم در تشکیل بانک ملی محترم و مؤسسین محترم را آنی راحت نگذاریم. ترویج بانک ملی را بدهیم که ترویج دولت و ملت است و همچنین این بنده گمان می‌کنم آن اقدامی که ملت باید بکند نکرد تمام حرف بود خجالت می‌کشم عرض کنم سخن را روی با صاحب دلانست حال بی‌پرده عرض می‌کنم که ما آنچه دارا هستیم متعلق بپادشاه ایرانست ما لردهای انگلستان نیستیم که از هندوستان غنیمت آورده باشیم یا مردمان امریکا نیستیم که از معادن و کارخانهای فولادسازی ثروتی بدست آورده باشیم ما نه آنها هستیم و نه اینها راه ثروت ما گویا از دو سه راه بودم یا از فروش حقوق داخله که این اول ثروت ما بوده که پیدا کرده‌ایم و دیگر از فوائد وزارتخانهاست سیم از حکومتها و ایالتهای مملکت است در این صورت باید صرفنظر نکنیم و راضی نشویم که این منبع ثروت ما از دست برود و آن صبح نورانی ما بدل بشام ظلمانی بشود و از عواصف منجمد جنوبی صحرای آمال و آرزوی ما بخشکد ما باید سعی و همت کنیم و با بانکملی شرکت نمائیم و از فوائد آن بهره ببریم چه ضرر دارد لوفرضناً ضرری در این را کرده باشیم مال ایرانست این وطن را از پنجه شیر و از چنگال عقاب برهانیم تأمل تا کی فقراء که نمی‌تواند پنج کرور پول بدهند اغنیا هم که همراهی نمی‌کنند البته در این مقام خیلی باید سعی کرد این جانب وطن دوست ملت خواه می‌گوید که فرق ما بین صادق امین و خائن معلوم خواهد شد والا ایندولت باقی نخواهد ماند واین قانون اساسی بفلسی نمی‌ارزد این همان است که در نمره پانزده حبل المتین نوشته می‌خواهید ملاحظه نمایید.
آقا سید حسین – تا بحال منتظر بودند بحمدالله از انتظار بیرون آمدند آنچه لازمه همراهی است باید کرد.
آقا میرزا محمود اصفهانی- حالا که نظامنامه رسیده است انشاءالله درست می‌شود.
آقا سید حسین – آنوقت که پول می‌دادند برسم امانت بود تا نظامنامه برسد حالا خواهند همراهی کرد.
آقا میرزا ابوالحسن خان – هستی ما بهستی این بانک است. همینطور است مردم منتظر نظامنامه بودند.
آقا میرزا محمود اصفهانی – اسباب اطمینان مردم همین است.
آقا میر سید ولی الله خان – این فرمایش صحیح بود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – اگر این قسم که شما خیال کردید که دولت باید چند روز صبر بکند نمی‌تواند بقشون جواب بدهد باید راه عذر دولت را ببندیم بقشون جواب بدهد باید راه عذر دولت را ببندیم بنده بوکالتی که دارم اگر مرا بکشند نمی‌گویم قرض از خارجه صحیح است ولی می‌گویم باید کاری کرد که پیش خارجه خجالت نکشیم و نگویند که ایرانیها وطن پرست وغیرتمند نیستند.
حاجی سید اسمعیل – اگر از برای مردم اطمینان حاصل بشود دارائی خودشان را می‌دهند اگر نشود چیزی نمی‌دهند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – با بودن مجلس و نظامنامه چه اطمینان بهتر از این است آن اطمینان که شما میگویید طلای موجود است که باید در بانک گذاشته شود.
حاجی سید اسمعیل – رؤسا سند بدهند که هر وقت صاحبان پول بخواهند از قرار صدی پنج بدهند و هر وقت که بخواهند بایشان رد کنند حاضرند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – در هیچ کجا این ترتیب نیست آنجاها که اینکار را می‌کنند باین قید و باین شرط نمی‌کنند در این موقع این حرفها را بزنیم دولت از میان می‌رود این ایرادهای ملت است عجالتاً کمیسیون برای انجام مطالب باید معین نمود.
آقا سید مهدی – خوب است انجمن مالیه تشکیل شود و مشغول کار شوند.
آقا میرزا ابوالحسن خان – از برای کمیسیون مالیه لایحه وثوق الدوله نوشته‌اند.
وثوق الدوله – کمیسیون مالیه تشکیل و مشغول هستند.
حاجی سید نصرالله – انجمن عدلیه معین است ولی دستورالعمل باید از آنطرف برسد بعد از اصلاح و تصویب باید مشغول کار شد.
رئیس- سابقاً عرض کردم باید اجزای این دو انجمن آنچه تکلیف آنهاست بعمل بیاورند و دستورالعملی را در نظر بگیرند و تدارک بکنند و بعد بمجلس آورده مذاکره نمایند اگر از آنطرف هم رسید هر کس هر نکته بنظرش رسید باوراق چاپی یا خطی بنویسند بدهند ودر مجلس عنوان می‌شود.
حاجی محمد علی آقا – غرض اینست منتظر آنها نباید شد.
رئیس- چون تا حالا منتظر بودیم نظامنامه برسد و در دو هفته پیش این دو انجمن را تشکیل کردیم و مشغول کار بودیم مقدمات کار هم بعمل آمد مثل اینکه بوزارت مالیه نوشتیم وامروز نوشته بودند که بعضی اسناد حاضر است آدم امین بفرستند ببرد و بعضی صورتها را هم می‌دهند از این جهت ما کار تدارک کرده نداریم. پس از اینکه کار تدارک شد بتوسط اوراق چاپی بتمام اعضاء می‌دهند اگر مطلبی دارند اظهار می‌کنند مطابق نظامنامه گفتگو می‌شود با حاجی سید نصرالله گفتگو شد که این اجلاسات چهار روز در هفته زیاد است از این ببعد باید مطالب را حاضر کرد و در هفته یکروز در مجلس حضار شده گفتگو و مذاکره در آن شود.
حاجی محمد علی آقا – بسیار خوب است هفته یک روز باشد.
رئیس- این هفته یک روز برای این است که خیالات خود را اظهار نماییم اگر از کمیسیونها کاری حاضر شده میگویند و اگر از خارج مطلب تازه پیدا شد و لازم بود مجلس فوق العاده قرار می‌دهیم و الا همان هفته یک روز کفایت می‌کند.
آقا سید مصطفی – منافات آن کمیسیونها با مجلس چیست.
وثوق الدوله – اجزای کمیسیون باید کار بکنند بمجلس نمی‌رسند.
رئیس- پس بهمین ترتیب اگر هفته چهار روز حار شدید هر گاه کاری نبود نباید از خارج یا شما بگویید که چرا کار نیست و بیکاریم.
آقا سید مصطفی – این کارها باید بمجلس بیاید یا نه اگر اجازه بدهید خیلی کار بشما رجوع خواهد شد.
مخبرالملک – کار را باید پیدا کرد بنویسید بدهید به مجلس معلوم شود بعد از آن در او گفتگو نمایید.
دکترمیر سید ولی الله خان – در خارجه هم همین طور است که کمیسیونها کار میکندو به مجلس اظهار می‌دارند گاهی در ماه دو سه روز مجلس است و در صورت بودند کار علی الاتصال مجلس منعقده است.
حاجی سید نصرالله – یک اشتباهی است که باید رفع شود کارها بر دو قسم است بعضی کارهاست که کلیت دارد که از امور جزئیه است از وظیفه این مجلس خارج است و بعهده دفتر مجلس است واین جزئیات تضییع وقت مجلس را می‌کند.
آقا شیخ حسین – شما مجلس را مرتب کنید مردم سالها است که آرزوی این مجلس را می‌نمایند حالا می‌خواهید تعطیل نمایید پس عرایض مردم چگونه رسیدگی می‌شود.
مخبرالملک – کمیسیون عرایض حاضر است که عرایض را بهر اداره که راجع است رجوع نماید و جوبا بگیرد غرض اینست که در مجلس نه نشینید بنده عقیده‌ام اینست که آن نظامنامه داخلی را آقایان مطالعه کنند تا اشکال رفع شود.
آقا سید محمد مجتهد – شما منتظر باشید که از خارج بشما کار رجوع بشود شاید نکردند شما خودتان باید ایجاد کار بکنید پس تعیین حدود حکام وغیر آنها راجع بکیست.
حاجی سید نصرالله – مشغولند دستوراالعمل می‌نویسند.
مخبرالملک – در کمیسیونها اگر یکماه کار بکنند و ترجمه نمایند در مجلس یکساعت خوانده می‌شود.
آقا سید محمد مجتهد – مجلسی را که در هفته چهار روز معین شده است نباید موقوف کرد.
مخبرالملک- آنوقت این مجلس نیست مضحکه است.
حسنعلی خان – کاریکه این مجلس و این وکلا می‌کنند برای یک ملتست ما نمی‌توانیم که هفته چهار روز بیائیم در اینجا بنشینیم وکار نکنیم باید اصول قانون مملکت را درست کرد آنرا در کمیسیونها می‌نویسند اصلاح می‌کنند هفته چهار روز آمدن و حرف واهی زدن چه فایده دارد.
آقا سید محمد – حرف واهی نزنید کار صحیح بکنید.
حاجی سید نصرالله – نمی‌شود قوانین در این مجلس نوشته شود.
آقا سید محمد – پس این هیئت برای چه هستند.
حاجی سید نصرالله – باید کارها پسائی بشود و قوانین نوشته بشود آن در این مجلس نمی‌شود باید تصفیه و تسویه شده بعد در مجلس بیاورند.
آقای حاجی سید اسمعیل- هر چه تسویه و تنقیح می‌شود در یک روز یا دو روز او را در مجلس گفتگو نمایند.
حاجی محمد تقی – تا حال می‌گفتید نظامنامه نداریم حالا میگویید کار نداریم.
مخبرالملک – حالا می‌خواهیم ببودجه مالیاتی رسیدگی کنیم چه کنیم.
حاجی محمد تقی – رسیدگی نمایید وکلائیکه می‌آیند در اینجا کار ندارند حاضرند که از صبح تا شام بنشینند.
آقا سید حسن تقی زاده – هفته یکروز کمست ظلم و استبداد فوق العاده سی سال است این مملکت را فرو گرفته آنهایی که فرمودید صحیح است ولی ما می‌بینیم آنهاییکه بی علم و جاهل بودند آمدند وزیر شدند و از منصب وزارت با علم واطلاع شدند و حال وکلای ما هم همینطور باید افکار انها را توسعه داد ولی بدبختانه می‌گویم نمیدانم وکلای دیگر می‌پسندند یا خیر در اینجا ما خیال می‌کنیم که کار نداریم ولی کار بسیار است آن کسی که می‌آید در اینجا اگر بانجمنهای مخصوص نرود وقتیکه بخانه می‌رود هیچ نفهمیده است اگر مطالب کمیسیونها را خلاصه کنید ودر روزنامها چاپ بشود خوبست و اگر همین وکلا در این مجلس حاضر بشود از ولایات تظلماتی که می‌رسد آنها اطلاع پیدا می‌کند خلاصه هر یک از وکلا باید علم ایشان باندازه زئیس باشد حالا من این را عرض می‌کنم آنستکه هر کس وارد بشود در اینجا صدی یک از مطالب خود را نمی‌تواند اظهار بکند مکاتیبی که از خارجه و صدر اعظم می‌آید خلاصه بکنند بعد در مجلس بخوانند از انزلی خبر می‌رسد که ماهیگیرها دربست رفته‌اند و شکایت می‌کنند ولی ما هم اعتنائی بمطالب آنها نمی‌کنیم واز ولایات دیگر خبر می‌رسد که ناموس ما مردم را برده‌اند ما که باین مطالب نمی‌رسیم پس خوب است هفته دو روز باشد که بمطالب مردم رسیدگی شود بنده که مسبوق نیستم صدر اعظم چه گفت و فلان چه کرد دیگر خودتان مختارید.
حاجی سید نصرالله – اگر شما همچه می‌فهمید که مطالب در دفتر مستور است و ابراز نمی‌کنند حق دارید ولی باید بدلیل این مطلب را اثبات کنید این مجلس هنوز بکار خودش سوار نیست و آزاد نیست (همه گفتند چرا آزاد نیست.)
حاجی سید نصرالله – باید این مجلس چنان باشد که اگر کسی معروف بدشمنی ملت باشد ولی در یک مطلبی بتوان از او تحصیل منفعت از برای ملت کرد باید مطلب بطور آزادی گفته شود.
آقا سید حسن تقی زاده – صحیح است ولی اینها جواب من نیست مثلا می‌گویم امتیازنامه لیانازوف که جناب حجه الاسلام خواستند اگر دادند ما چرا ندیده‌ایم و اگر ندادند چرا نمی‌دهند.
رئیس- امتیازنامه را آوردند دادم آقا.
آقا سید محمد – مقصود آن امتیاز نامه نبود بنا بود اصلش را بدهند اینهم باز شرحی است که یکنفر یهودی نوشته در بابت ماهی سوف.
رئیس- بنده اینجا یک حرفی دارم آقای تقی زاده شرحی بیان کردند توضیح لازم دارد و آن اینست که مردم عرایض می‌نویسند و آن چیزی نیست که او را ضبط بکنیم و نفرستیم البته فرستاده و از آنها جواب می‌خواهیم ان چیزی نیست که ما وقت خود را ضایع بکنیم در اینجا باید ایجاد قانون بشود نه خواندن عرایض خیانتی در باب عرایض نشده واین چیزی نیست که خودمان را معطل عرایض بکنیم نوشتن قانون اگر چه کار دولت است ولی حالا که آنها نمی‌نویسند باید ما بنویسیم بنده هستی خود را روی اینکار گذاشته‌ام البته بیکار نیستیم باید کار کرد.
آقا سید محمد- پس تشکیل این مجلس برای چیست بیهوده است؟
رئیس- خیر آقا چرا بیهوده باشد.
مشهدی باقر- پیش از آنکه نظامنامه بیاید هر روز می‌آمدیم می‌نشستیم و می‌رفتیم مردم از ما می‌پرسیدند که شما چه می‌کنید می‌گفتیم نظامنامه نداریم حالا که نظامنامه آمد نمی‌شود مردم را متقاعد کرد بیکروز و این مجلس دارای همه گونه اشخاص هست هر کس در یک امری اطلاع دارد حال چه ضرر دارد که ما بیائیم در مجلس ولی آنهاییکه کار دارند آنروز نیایند و مطالب را بعد از تصفیه بیاورند در مجلس (گفتند احسنت).
حاجی سید نصرالله – اگر محض خوش‌آیند مردم است همانست که بشما احسنت گفتند واگر محض مجلس است ما کاری در چهار روز نداریم اگر کار داشته باشیم در تمام هفته حاضریم.
مخبرالملک – کارها تمام در اینعمارت درست می‌شود و کمیسیونها در همینجا تشکیل می‌شود.
حسنعلی خان – خوبست این کمیسیوها را تغییر بدهند آقایانهم داخل کمیسیونها بشوند.
رئیس- این کمیسیونها که شش نفر است ۱۲ نفر بشوند شش نفر دیگر هم وکلا تعیین کنند.
آقا سید حسن تقی زاده – همچه گمان می‌رود که ما می‌خواهیم اجزاء کمیسیون بشویم این نیست پس خوبست که هفته یکروز هم حاضر نشویم من می‌گویم که کمیسیون صبح کار بکند در عصر صحبت آن مذاکره شود.
میرزا ابوالحسن خان – نتیجه یکهفته در یکروز خوانده می‌شود ممکن است که در سه ساعت طرف صبح کار بکنند و عصر نتیجه آنها را اظهار بدارند حاشا و کلا بنده در این باب هیچ حرفی نمی‌گویم.
آقا سید حسن تقی زاده – می‌گویم چه ضرر دارد که کمیسیون در صدد وضع قوانین باشند و این مجلس از برای عرایض عمومی و تظلمات عمومی رسیدگی نماید.
میرزا ابوالحسن خان – چه ضرر دارد که یکروز از برای عرایض عمومی و یکروز هم برای اصلاح و تصویب امور کمیسیونها و هر گاه امر فوق العاده باشد باطلاع رئیس مجلس تشکیل شود.
حسنعلی خان – خوبست نظامنامه داخلی یکدفعه قرائت شود تا همه بدانند.
آقا شیخ حسین – این می‌شود که کسی نظامنامه داخلی را نخوانده باشد؟
آقا میرزا محسن – این مجلس همین طور باشد ولی آن اجزاء کمیسیونها که کار دارند حاضر نشوند.
آقا سید محمد مجتهد – مگر آن کمیسیونها اهل این مجلس نیستند و وضع وقانین نه برای اهل این مجلس است که شما می‌خواهید از این هیئت خارج نمایید.
آقا سید حسین – این کمیسیون اینست که وزیر مالیه می‌گوید چهار ده هزار فرد است که باید اهل کمیسیون خلاصه کرده بیاورند در مجلس بعد از صلاح دید با وزیر مالیه گفتگو نمایند.
مشهدی باقر- در چند روز قبل دوازده نفر رأی گرفتند برای کمیسیون کسی انکار ندارد و لازم نیست که آنها در وقت کار در مجلس عمومی حاضر بشوند، اگر کسی چند روزی نباشد کسی از ایشان مؤاخذه ندارد.
آقا سید عبدالله مجتهد – اینکه می‌فرمایید کمیسیونها دوازده نفر هستند ما هفته چهار روز برای مجلس معین کرده‌ایم ۳ روز دیگر حضرات بیکار هستند. آن سه روز مشغول عدلیه و مالیه باشند و ماحصل مطلب را بمجلس اظهار بدارند.
رئیس- باید کاری از پیش برود یا نه؟
آقا سید عبدالله – این قدر کار پیدا خواهد شد که نتوانید رسیدگی نمایید.
حاجی سید نصرالله – نباید منتظر این باشند که مجلس حتما هر عرضی را رسیدگی نماید.
آقا سید عبدالله – باید جواب مسکت بدهند بمجلس نه بطفره و تعلل بگذرانند.
آقا سید حسین – اگر نمی‌توانند استعفا بدهند اگر می‌توانند در ساعت معین حاضر شوند.
میرزا محمود اصفهانی – آن نوشته که بنا بود بدهند بصحه رسید یا نه.
رئیس- برای روز سه شنبه می‌رسد.
میرزا ابوالحسن خان – بنا بود بمهر ولیعهد باشد نه صحه همایونی.
(امروز بار وارث سید مقتول آمد واظهار تظلم کردند).
رئیس- امروز رأی دارید که ششصد تومان از بابت مالیه و دویست تومان مستمری در حق این ورنه مقتول برقرار شود یا نه.
آقا میرزا محسن – آقای رئیس می‌فرمایند که ملت از بابت مالیه ششصد تومان بدهند باین سادات وکلا هم رأی می‌دهند یا نه با دویست تومان مستمری.
آقا شیخ حسین – چرا ملت بدهند این ۶۰۰ تومان را قاتل بدهد پس فردا یکی دیگر را می‌کشند و ملت باید بدهد و آن دویست تومان را هم از مواجب او بدهند.
حاجی سید نصرالله – مجلس راحت این سادات را می‌خواهند یا نه پس آنچه اضافه مواجب دارد در حق اینها مقرر کنند.
آقا شیخ حسین – دست شاهزاده عزیز قطع شد هزار تومان مواجب نظام الملک را باو دادند این سید برای مجلس کشته شده است باید تمام مواجب آن طرف را در حق این سادات برقرار کنندو وکلا هم باید رأی بدهند.
بعد اعتبارنامه آقای حاجی بحر العلوم رشتی قرائت شد که از جانب علماء اعلام رشت منتخب شدند (همه تبریک گفتند).
آقا سید حسین – تکلیف در حاضر شدن وکلا بوقت معین و کمیسیونها چه شد هفته چند روز باید باشد؟ جمعی گفتند هفته سه روز باشد.
رئیس- من رأی ندارم در این باب باید در همین هفته چهار روز باشد.