مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ خرداد ۱۳۰۴ نشست ۱۷۶
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری پنجم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ خرداد ۱۳۰۴ نشست ۱۷۶
جلسه یکصد و هفتاد و ششم
صورت مشروح مجلس یوم سه شنبه دوازدهم خرداد ۱۳۰۴ مطابق دهم ذی قعده ۱۳۴۳
(مجلس سه ساعت و ربع قبل از ظهر بر پاست آقای میرزا حسین خان پیر نیا تشکیل گردید)
(صورت مجلس یکشنبه دهم را آقای آقا شیخ هادی طاهری قرائت نمودند)
رئیس –آقای حشمتی (اجازه)
حشمتی –قبل از دستورعرض دارم
رئیس-آقای نجات (اجازه)
نجات –بعد از صورت جلسه عرض دارم
رئیس –آقای رضوی (اجازه)
رضوی –در صورت مجلس آقای یخی خان زنگننه را غایب بی اجازه نوشته بودند در صورتی که ایشان از کمیسیون اجازه خواسته بودند و تصویب هم شده
رئیس-آنکه تصویب شد مال سابق بود غیبت پریروز را گویا کمیسیون اجازه نداده آقای شریعت زاده (اجازه)
شریعت زاده –بعد از تصویب صورت جلسه عرضی دارم
رئیس –نسبت بصورت جلسه مخالفی نیست ؟
(گفته شد خیر)
رئیس –آقای حشمتی (اجازه)
حشمتی –از دوره چهارم تا کنون تقریبا چهار سال است موضوع امتیاز نقط شمال خاطر تمام ملت ایران بلکه خارجی‌ها ر را بخودش متوجه کرده است حالیه از قرار یکه شنیده می‌شود کمپانی سینگلر کناره گیری کرده و کناره گیری خود را اطلاع داده است. بااینکه از طرف ملت ایران از نقطه نظر خوش بینی فوق العاده که بدولت و ملت نجیب آمریکا داشته کمال تسهیل و مساعدت هم نسبت بان امتیاز بعمل امده بود معذالک اینطو رپیش آمدکرده است و چون این یک موضوع فوق العاده اقتصادی است برای مملکت بنده نمیدانم دولت فعال ما چه در نظر گرفته است. در صورتیکه پیشنهاد‌های دیگری هم از طرف سایر کمپانیها و سرمایه داران آمریکائی راجع باین موضوع شده است بنده عقیده دارم بدولت تذکر داده شود با آن فعالیتی که در وجود رئیس محترم دولت موجود است. زودتر این مسئله را مطرح کنند و باین موضوع مهم اقتصادی مملکت خاتمه داده شود و تکلیف اینکار معلوم شود از دوره چهارم این مسئله باین دوره افتاد مدتی ما صرف وقت کردیم و مبالغی هم در اینباب متضرر شدیم بیش از این دیگر مقتضی نیست اینکار همین طور عاطل و باطل بماند و از دوره چهارم به پنجم و از دوره پنجم به ششم بیفتد و این سرمایه مهم مملکت ما بااین فقی اقتصادی همینطور بماند
رئیس –آقای نجات (اجازه)
نجات –عرضی ندارم
رئیس –آقای شریعت زاده (اجازه)
شریعت زاده –آقایان نمایندگان محترم در نظر دارند بتعاقب بیانات که دائر بلزوم تعقیب زمام دارانیکه متهم بخیانت هستند و عده تقدیم لایحه قانونی محاکمه وزراءراکه یکی از بهترین قوانین بود در تحت ۶۷ ماده بامضا ءعده از آقایان تقدیم کردم و در مجلس شورای ملی هم قرار شد کمیسیون خاصی برای دقت در این لایحه معین شود چون کارهای مهمی در جریان بود این مسئله باخیر افتاد ولی یقین دارم آقایان نمایندگان محترم با تصدیق با همیت این موضوع تصدیق خواهند فرمود که بایستی این کمیسیون تشکیل شود و نسبت باین لایحه مجلس پنجم تصمیمی اتخاذ کند این است که از مقام محترم ریاست تقاضا می‌کنم تصمیم را راجع یا انتخاب اعضاءکمیسیون اجرا ءبفرمایید
رئیس –چون قبلا تذکری داده نشد ه ممکن است روز پنجشنبه کمیسیون انتخاب شود
(پیشنهاد ی از طرف آقای حائری زاده بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم در اول دستور بودجه مجلس شورا ی ملی مطرح شود
رئیس –مخالفی دارد؟
آقا میرزا سید احمد خان اعتبار –بلی بنده مخالفم
رئیس –بفرمائید
آقا میرزا سید احمد خان اعتبار – بودجه مجلس شورایعالی هذه السنه است. ولی آقایان اگر دقت بفرمایند خواهند دید این مستمریات وزارت پست و تلگراف که جزو دستوراست مال سنه گذشته است و آقایان در اینصورت گمان می‌کنم تصدیق می‌فرمایند که او مقدم است
رئیس –آقایانی که تقاضای آقای حائری زاده را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند
(عده بر خاستند
رئیس –تصویب نشد خبر کمیسیون بودجه راجع مستمریات وزارت پست و تلگراف از بابت ۱۳۰۳ مطرح است (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده واحد –مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید. مبلغ هفده هزار و هفتصد و یک تومان و دو قران و ششصد دینار مستمریات سنه ۱۳۰۳ وزارت پست و تلگراف را مطابق صورت‌های ضمیمه بطور موقت و برای سنه مزبوره از قرار تومانی یک تومان از محل اعتبار شهریه و مستمریات ۱۳۰۳ مملکتی در صورت کافی نبودن آن از محل صرفه جوئی‌های ۱۳۰۳ مملکتی پرداخت نمایند.
رئیس –آقای آقا شیخ فرج الله (اجازه)
آقا شیخ فرج الله –در لایحه پیشنهادی دولت نسبت بمستمریات دو سه عبارت نوشته شده یکی این است که می‌نویسد دارای یک حقوقی بودند ولی چون مشمول قانون استخدام نیستند از اینجهت دولت در نظر گرفته برای اینها یک حقوق مستمری معین کند. اساساًمن یک عرضی دارم در قانون استخدام و درکلیه قوانین اعم از اینکه قوانین انبیاءو رسل و قوانین الهی باشد یا غیر آنها باشد. هیچ قانونی بنفع همه تمام نمی‌شود ملاحظه میفرمائید قانون ابنیاءهم بر ضرر یک کسی هست قانون سارق بر ضرر سارق است. قانون بنفع تمام مردم نیست از این قانون استخدام یک ضررهائی متوجه مالیه شده است. مثلاًقبل از اینکه قانون استخدام وضع شود یک نفر منشی بود که این منشی از اول عمرش تا آخر عمرش در منشی گری باقی می‌ماند. بسا بود در همان رتبه می‌مرد ترفیع رتبه نبود که دو سال بماند ترفیع رتبه داده شود. و ثلث از اصل بحقوقش اضافه شود همچنین یک وزیری میاید یک دسته را میاورد جزو خدمت بعد یک وزیر دیگری میاید آنها را بیرون می‌گیرد و دسته دیگری را میاورد و در مدتی که آن وزیر بود ایندسته بیکار بودند.منتظر خدمت هم سابق معمول نبود که یک حقوقی به آنها بدهند. قانون استخدام یک اصل را معین کرد که یک عده منتظرین خدمت درست کرد و گفت اشخاصی که مشغول کار بوده‌اند و بیکار می‌شوند نباید بحق گذاشت. ملاحظه فرمود ید در بودجه سال گذشته معادل دویست هزار تومان بلکه متجاوز حقوق منتظرین خدمت وزارت خانها تصویب شد. از طرف دیگر ملاحظه بفرمائید ترفیع رتبه مطابق قانون استخدام مالی چقدر می‌شود. بنده با بعضی آقایان منجمله شاهزاده حساب کردم دیدم اگر بیست مرتبه ترفیع رتبه روی آن ۹ میلیون که حقوق مستخدمین کشوری است کشیده شود. حقوق مستخدمین کشوری هشتاد میلیون خواهد شد. حالا با این همه ضررهائیکه از قانون استخدام داریم این قسمت راهم که نفع است می‌گویند چون بالنتیجه به ضعفا ضرر می‌زند بعنوان مستمری تقدیم مجلس کردیم. اعتقاد من در اینجا این است و پیشنهادی هم می‌کنم که یک طوری بشود که بضرر آنها تمام نشود و بر بودجه مملکتی هم اضافه نشود. بقاعده من له الغنم فعلیه العرم هر کس نفعی کرده ضررش را هم همان باید متحمل شود. بهتر اینست محل پرداخت این قسم حقوق از تفاوت حقوق منتظر ین خدمت و آنها که ترفیع رتبه دارند مقرر شود یعنی از حقوق هر کس که بر طبق قانون استخدام ترفیع رتبه پیدا کرده و اشخاص منتظر خدمت که حقوق می‌گیرند به تناسب پرداخته شود که نه باین ضعفاءضرری وارد بیاید نه بربود جه مملکت تحمیلی بشود
مخبر –در اینجا بنده گمان می‌کنم آقای آقا شیخ فرج الله درست آنصورت ضمیمه را ملاحظه نفرموده‌اند که این فرمایشات را می‌فرمایند. والا این فرمایشاتی که فرمودند مربوط می‌کند و یک عده را میاورد. باین لایحه که جزو دستورات نیست این راهم که فرمودند یک وزیر میاید یک عده را بیرون بنده از همچون چیزی اطلاع ندارم ولی بر فرض فرمایش سرکار را هم که بخواهیم قبول کنیم در وزارت پست و تلگراف یکی از وزارت خانهای قدیمی است که نظامات در آنجا از سالها قبل بر قرار بود ه ودر حقیقت یک وزارت خانه قانونی بوده است. بیجهت هم کسی را در انجا وارد نمیکرده‌اند و بیجهت هم نمی‌شد کسی را از آنجا خارج کنند و اگر ملاحظه بفرمائید بحقوق اعضاء وزارت پست و تلگراف خواهید دید که پس از یک خدمات طولانی یک اضافه حقوقهای مختصر بانها داده میشده و یکنفر که الان در وزارت پست و تلگراف باشد که صد و پنجاه یا صد و چهل تومان حقوق داشته باشد اولا این نادر است و بعد هم در نتیجه چهل یا چهل و پنج یا سی سال خدمت می‌باشد. اما این موضوعی که امروز جزو دستور است اگر صورت را ملاحظه فرموده بودید و با شخاصش مراجعه میفر مودید گمان می‌کنم اصلا این ایراد را نمی‌فرمودید. بعلاوه این مبلغ از محل مستمری و شهریه‌ها هم هست و از یک محل جدیدی تصویب نمی فرمائید این اشخاص هم در اینجا هستند هیچکدام نیستند که از پانزده سال و بیست سال کمتر خدمت کرده باشند تا برویم بالا اشخاص پنجاه ساله و شصت ساله و اشخاصی هستند که بیست و دو سال بیست و سه بیست و چهار بیست و هفت سال زیادتر و کمتر در این وزارتخانه خدمت کرده‌اند و همانطور که عرض کردم. سابقا در وزارت پست و تلگراف یک نظاماتی برقرار بود که اگر اشخاص بحد تقاعد می‌رسیدند یا می‌مردند و ورثه آنها چیزی نداشتند یک مختص مستمری در حق آنها بر قرار می‌شد چنانکه اگر بصورت ملاحظه بفرمائید خواهید دید این مستمریات فوق العاده نیست سه تومان و چهار تومان و پنج تومان است اینها صد و نود یکنفرهستند و یکی دو تا نیستند که تصور فرمودید دیگر اینکه فرمودید من با اینها مخالف نیستم اما خوبست از محل حقوق منتظرین خدمت و آنها ئیکه ترفیع رتبه پیدا کرده‌اند بدهند.بنده نفهمیدم این فرمایش را از روی چه اصلی فرمودید ؟یک کسی که بموجب قانون استخدامی که مجلس وضع کرده حقاًو قانوناًترفیع رتبه پیدا کرده حالا باید از محل آنها بردارند مستمری بدهند به آنهایی که سالهای سال بدولت خدمت کرده‌اند این را بنده نفهمیدم از روی چه اصلی فرمودید یا اینکه از محل حقوق منتظرین خدمت بدهند شما خیال می‌کنید هر کسی در وزارت مالیه رفت و گفت من نوکر دولت هستم بسهولت یک ورقه بهش می‌دهند که تو منظر خدمتی اینها جانشان بلبشان رسیده تا یک ورقه انتظار خدمت گرفته‌اند و هزار جور اشکالات برایشان پیش آمده. اینطور نیست که هر کس آنجا رفته باشد سهل و ساده یک ورقه دستش بدهند آقا شما منتظر خدمت هستید و یک مبلغ هم پول باو بدهند این حسابی راهم که فرمودید با شاهزاده کرده‌اید من که نفهمیدم با کدام شاهزاده حساب فرموده‌اید که حقوق مستخدمین هشتاد ملیون می‌شود این حساب را که بنده نمی دانم و چون خارج از موضوع است داخل آن هم نمی‌شوم و اگر چه گمان می‌کنم.همه آقایان از این موضوع مطلع باشند ولی برای اطلاع عرض می‌کنم وزارت پست و تلگراف یک نظامات دیگر قوانینی داشته و آنچه هم در حق اینها منظور شده بموجب همان نظامات بوده است مبلغش هم خیلی نا قابل است بعلاوه وزارت پست و تلگراف در نظر گرفته است یک لایحه قانونی تهیه کند چون این سال سنه ۱۳۰۳ است ولی یک لایحه جدیدی بمجلس خواهند آورد که بعدها جزو بودجه وزارت پست و تلگراف در حق آنها منظور شود که دیگر محتاج نباشیم هر سال یک لایحه تصویب کنیم
جمعی گفتند –مذاکرات کافی است.
رئیس –مذاکرات کافی است ؟
(گفته شد بلی)
رئیس –پیشنهاد می‌کنم این قسم مستمریات از محل حقوق منتظرین خدمت می‌بایست پرداخت شود
آقا شیخ فرج الله –توضیح همان بود که عرض کردم. گفتند بچه دلیل ؟عرض می‌کنم بهمین دلیل هر کس فایده می‌برد ضررش راهم باید بکنند از این قانون استخدام این ضررها متوجه شده دیگر محتاج بتوضیح نیست.
رئیس –آقای تدین (اجازه)
تدین –پیشنهاد آقا ی آقا شیخ فرج الله کاملا بر خلاف قانون استخدام است در قانون استخدام مجلس تصویب کرده است حقوق بیک طرز معینی بمنتظرین خدمت داده شود وزارت مالیه هم زائد بر آن نمی‌دهد. همانطور که آقای مخبر اظهار کردند ما نمی‌توانیم در اینجا یک ماده قانون را برای یک مورد خاص نقص کنیم بعلاوه یک عده این جا هستند که تصور می‌کنم اغلب آقایان مسبوقند فوق العاده فقیر و پریشان هستند و عوض اینکه ما بخواهیم نان اینها را قطع کنیم خوبست در حقیقت یک کار ی بکنیم در مملکت ثروت پیدا شود که آنوقت اینها غنی شوند.
آقا شیخ فرج الله –بنده استرداد می‌کنم.
رئیس –مسترد گردد
اقا شیخ فرج الله بلی
رئیس –رای می‌گیریم بماده واحد ه آقایانیکه ماده واحد را تصویب می کنن ورقه سفید والا ورقه کبود خواهند داد
(اخذ و استخراج آراء بعمل آمده و نتیجه اینطور حاصل شد)
عده حضار ۱۰۷ورقه سفید علامت قبول ۷۹ ورقه کبود علا مت رد ۳
رئیس – عده حضار ۱۰۷با ۷۹ رای تصویب شد
. اسامی موافقین آقایان و آقا میرزا سید احمد احتشام –علائی –سلطان ابراهیم خان افخمی –محمد ولی میرزا –آقا میرزا شهاب الدین –سالا اشرف- ارباب کیخسرو رهنما –آقا سید حسن اجاق –دکتر ؛آقایان یاسائی –میرزائی –شوشتری –آقا میرزا سید احمد بهبهانی –آقا سیدعلاءالدین بهبهانی –آقا میرزا محمود خان وحید –آقا رضا مهدوی –دیوان بیگی –امیر حسین خان بختیاری –ناصر ندامانی –سلیمان میرزا آقا سید احمد خان اعتبار –آقا میرزا حسنخان –آقا میرزا شکرالله خان قوام سدری –آقا میرزا رضا خان حکمت –آقا میرزا احمدخان اتابکی حاج سید عبدالعلی دیبا –طهرانی –صدرائی –سهراب زاده کی استوان –آقا میرزا عبدالله خان معتمد سهرابخان –اسکندری خواجوی –حبیب الله خان شادلو –حاجی میرزا اسدالله خان. هرمزی. شریعتمدار. آقا میرزا محمد خان معظمی. آقا شیخ هادی طاهری. زاهدی. آقا میرزا حسین خان دادگر. تدین. آقا میرزا عبدالحسین صدر. شریعت زاده. دکتر امیر خان اعلم. آقا میرزا محمد خان مصدق. غلام حسین میرزا. آقا سید مهدی خان فاطمی. حاج شیخ عبدالرحمن. دست غیب ایزدی. خان اکبر. بهرامی. بیات. آقا میرزا علیخان خطیبی. اسماعیل خان وکیل. آقا سید مصطفی بهبهانی. آشتیانی. عباس میرزا فیروز نجات. آقا شیخ محمد تقی ذوالقدر. شیروانی. اکبر میرزا. داور. هایم. عظیمی. آقا میرزا سید حسن کاشانی. آقا رضا تجدد. صدر العلماء مفتی. ابوالحسن خان پیرنیا. حاج حسن آقای ملک. آقا میرزا ایماعیل خان اصانلو. آقا سید ابراهیم ضیاء. آقا میرزا صادقخان اکبر شیخ الاسلام ملایری. ضیاء الاطباء. قائم مقام.
اسامی مخالفین –آقا شیخ محمد علی الموتی. آقا سید محمد رضای مساوات. جهانشاهی.
رئیس- پیشنهاد آقای حائری زادده قرائت می‌شود. (بشرح ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم بودجه مجلس شورای ملی جزو دستور شود در درجه دوم رئیس باید رای گرفته شود آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند. ؟
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس-تصویب شد. مذاکرات راجع به کلیات است آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب-آقایان توجه می‌کنند بنده ازچه نقطه نظر می‌خواهم مخالفت با بودجه مجلس بکنم حالا بعرض آقایان میرسانم بنده از اداره مباشرت اطلاع کامل تحصیل نکردم و نمی‌دانستم امروزبودجه جزو دستور می‌شود و تا تحقیقات کاملی از اداره مباشرت یا از مخبر بکنم که قانع شوم و در مقام مخالفت برسانیم ولی چون بغتتا جزء دستور واقع شد اینست که بصورت مخالفت عرض می‌کنم تمام آقایان میدانند دوره پنجم است و سال آخر دوره پنجم است در دوره اول مجلس شورای ملی بودجه برایش مرتب نشد برای آن قضایا و اتفاقاتی که ما همه دیدیم و مستحضریم. در دوره دوم بودجه برای مجلس شورای ملی تنظیم شد این جا بنده چیزهائی عرض کردم با کمال قوت قلب و بدون ملاحظه عرض می‌کنم و از هیچکس هم بحول قوه الهی ترس ندارم آنجه می‌فهمم می گویم نهایت آقایان شاید نخواهند بگویند. ولی بنده می‌گویم بروید بودجه دوره دوم وسوم و چهارم را ببینید این یکسال از دوره پنجم را هم نگاه کنید. علت تغییر دادن بودجه از آن وضع مرتب به این وضع برای چه بوده است جرائم باید بدست ما باشد و بدستور و نظریات ما باشد آقایان همه می دانیم مملکت ایران یک ممملکتی است که در هر خانه که بازشد صاحبان آن خانه ناچارنداشخاصی رعایت کنند. مملکت ایران هنوز یک مملکتی نشده که عواطف زیر پا برود و غیر از مشخصات و خود پرستی چیزی نماند اگر تعبیر غلط می‌کنم بمن حمله نکنید که چرا حمله بتمدن می‌کنم. بنده عرض می‌کنم نشو و نمای ما در یک مملکتی شده است که عواطف و احساسات هست عواطف دادن و بخشیدن در ماهست غالبا لوایحی که پیشنهاد می‌شود از روی عواطف هست لوایح شهریه و مستمری رای می‌دهید در صورتی که بودجه مملکتی است و از خزانه ملت است ما چون دل ما نسوخته است از خزانه ملت رای می‌دهیم اما آنچیزی که مال خودمان است از دستمان در برود جرائم و کلا تا بحال وارد می‌شد در یک محلی و به اجازه و کلا بفقرا داده می‌شد.من نمی دانم از روی چه نظریاتی ما می‌خواهیم رفرم بکنیم ؟مجلس شورای ملی کجایش غیر رفرم است ؟کدام اداره مرتب و منظم تر از این جا است ؟بنده نمی‌خواهم اظهار شجاعت کنم خیر بنده خیلی مفتخرم وادنی وکلیم حیثیت و احترامات مجلس را بنده هیچوقت نمی‌توانم صرفنظر کنم. بنده عرض می‌کنم یک جرائمی بود و در تحت آن جرائم روضه می‌خواندیم (آقایان بر خلاف روضه خوانی که نیستند) بفقرا می‌دادند (بر خلاف فقرا هم که نیستند) بنده نمی‌خواهم هر روز در این جا بیایم یک لا یحه بگذارم آنوقت لا یحه برود و در هزار سوراخ بگردد تابرسد بخزانه اداری برای خاطر این که صد تومان یا دویست تومان به این فقرائی یکه حمله میاورند بمجلس بدهند جرائم و کلا جزو جرائمی دیگر نبوده است به یک ترتیب خاصی بوده به بینید برای وکلا ی مجالس دیگر در دنیا چه اهمیتی هست چه آزادیهائی هست ملای رومی می‌گوید یک سوراخ دعا گم کرده بلی باید مالیه مملکت را جمع آوری کرد اما کجا ؟یک دفعه بیائیم سیصد هزار تومان چهار صد هزار تو مان رای بدهیم اما در یک جایی که تمام مردم متوجه هستند که در باره آنها یک اعانتی بکنیم و پنج تومان وده تومان به آنها برسانیم حتما یرود این سوراخ و آن سوراخ خزانه بنده مخالفم.
شیروانی – اینطور نیست ماده چهار را ملا حظه کنید.
آقا سید یعقوب – هست تعبین مطالعه نمی‌کند. این است درد که آقایان مطالعه نمی‌کنند می گویند این طور نیست دیدید بود این یک مسئله که بنده جدا برای حیثیت مجلس عرض می‌کنم با این ترتیباتی که به حیثیت مقام ملی و اداره قانونی تقنینیه بر می‌خورد ما نمی‌توانیم قوانینمان را بیش بدیم حالا آقای حائری زاده بلند می‌شوند می گویند من هم چون جمع آوری کردم و مملکت را از بحران اقتصادی نجات دادم لیکن این بحران اقتصادی نیست این در مواد معینه خرج می‌شد و تصویب تمام ماها هم بود. بنده می‌توانم قسم بخورم هیچ خرجی بهتر از این مخارج نبود. این یک مسئله دیگر. بنده نمی دانم به کمسیون محاسبات عرض کنم پلیه اداره مباشرت یا بهیئت رئیسه بنده ملاحظه می‌کنم دو اداره در این مجلس هست یکی اداره تقنینیه و یکی هم مباشرت اداره تقنینیه عبارت از اداره تحریرات است و یکی هم اداره مباشرت است. در اداره تقنینیه بحسب موادی که اینجا مرتب شده تفاوت حقوق برایشان معین کرده‌اند و حق هم هست برای این که باید تمام وزارتخانه خا و ادارات بدهند که هیچ جا بیشتر از مجلس زحمت نمی‌کشد و دلیلش اینست که از اذان صبح تا ساعت پنج ما گرفتاریم.مجلس داریم.کمیسیون داریم.اجتماعات داریم.قهرا ماگرفتاریم اداره مباشرت و تقنینیه هم گرفتارند. سابق هم که بمسئله آخرت خو شحال بودند اینجا صحبت از آخرت هم نیست که بگویم اداره تقنینیه البته خدمت می‌کند این برای وقتی است که تمام مملکت البته خدمت کنند. از اداره تقنینیه تا اندازه ملاحظه شده است ولی اداره مباشرت و این پیخدمتها که بنده عقیده دارم هیچ اداره به این مرتب نیست حالا اگر آقایان به اینها انعام داده‌اند ولی بنده که تا بحال یک پول به آنها نداده‌ام …
یکنفر از نمایندگان – صحیح است
آقا سید یعقوب – نه اینکه من نداده‌ام شما هم نداده‌اید اینها از هر جهت منزه‌اند و از اذان صبح تا ساعت پنج گرفتارند وقتی اوقات این مستخدمین را ملاحظه بفرمائید با مستخدمین سایر وزاتخانه‌ها ملاحظه میفرمائید که کار را به سه قسمت بکنید یک قسمت را آنها می‌کنند باقی را اینها. اینها صبح گرفتارند عصر گرفتارند شب هم گرفتارند.در صورتیکه کار مستخدمین وزارتخانه‌ها روزی شش ساعت پنج سا عت است بین الزنگین است. از اول زنگی که می‌زنند و می‌آیند تا آن زنگی که مستخدم خارج می‌شود شش ساعت است و اگر کسی در وزارتخانه‌ها برود میداند در واقع اگر خیلی کار بکنند سه ساعت هم نخواهد شد لکن مستخدمین مجلس (اینکه عرض می‌کنم در مرای و مشهد همه آقایان است) از اذان صبح تا ساعت پنج از شب رفته خدمت می‌کنند نیمیدانم کمیسیون محترم محاسبات و اداره مباشرت چرا اینطور مته به خشخاش گذاشته‌اند و چطور شده هیئت رئیسه ملاحظه نکرده است.به یک جماعتی که قریب به پنجاه شصت نفر هستند و از روی یک صمیمیتی دارند خدمت می‌کنند ما در مقابل خدمت باید اجرت بدهیم. فعلا موقعی است که در مقابل خدمت اجرت دنیوی داده می‌شود بلی اگر خدمت را کمتر کنند و یک دسته دیگر هم بیاورند که از صبح تا ساعت پنج از شب گذشته گرفتار نباشند یک مسئله ایست ولی از روی عدل و انصاف قضاوت کنید. در اداره تقنینیه یک ملاحظاتی کرده‌اند علت اینکه درباره اینها ملاحظه نکرده‌اند چه جیز است. چون قلم در دستشان نیست ؟مانباید کسی را ملاحظه بکنیم که قلم در دستش است ؟اینهم یکی از ایرادهای بنده است به این بودجه.
روحی مخبر کمیسیون – تغییر بودجه در همه جای دنیا مستلزم یک اضافه مخارجی است هر وقت اضافه مخارج در یک جائی الزام آور شد بود جه به همان تناسب بالا می‌رود اعضای تلنینیه و مباشرت چند سال بوده به صداقت و راستی و خدمتگذاری خدمت کرده بودندو جالب نظر هیئت محترم رئیسه مجلس شده بود برای آنها امسال از نقطه نظر قانون استخدام اضافه حقوقی منظور شد باین مناسبت شاید بودجه امسال یک مقداری از سابق علاوه شده باشد این قسمت فرمایش بدوی آقای سید یعقوب…
آقا سید یعقوب –مستخدمین جزءچه شد؟
مخبر- این پایان فرمایشتان بود یکی یکی جواب عرض می‌کنم. قسمت دوم فرمایشتان راجع به جرائم بود. ما یک جرائمی داشتیم و به فقرا امید دادیم و روضه خوانی می‌کردیم. اداره مباشرت امسال اینطور صلاح دید که از نقطه نظر تمرکز عایدات جرائم را جزو عایدات بیاورند نه اینکه به مردم ندهند بلکه در قسمت عایدات خودشان منظور دارند مخارجی هم که لازم دارند بعرض مجلس برسانند هر قسمت را مجلس تصویب کرد اداره مباشرت بپردازد حالا می‌خواهید به فقرا بدهید جنابعالی پیشنهاد کنید ماهی پانصد تومان بفقرا داده شود می‌خواهید روضه خوانی کنیم پیشنهاد کنید رای داده شود اداره مباشرت بپردازد تا حساب معین داشته باشد این پیش بینی را اداره مباشرت کرد و کمیسیون محاسبات هم با این نظر موافقت کرد. اما نسبت به اجزاء جزء که گفتند به اداره تقنینیه اضافاتی داده شده است و در حق مستخدمین جزء از قبیل فراش و غیره اضافه حقوق منظور نشده و زحمات آنها را تقدیر کردند. بنده هم به نوبه متشکرم و همین اندازه با شما موافقت می‌کنم.البته اینها زحمت می‌کشند و بیش از سایر مستخدمین وزارتخانه‌ها کار می‌کنند تا غروب کار می‌کنند ولی این را هم بدانید که به اینها سالی سه نوبت فوق العاده می‌دهیم یکی به عنوان سوخت زمستان. یکی هم عیدی –یکی هم بعنوان رمضان اینها سه برج حقوق علاوه می‌گیرند. این سه برج را که شما جزو اصل حقوق آنها حساب کنید خواهید دید که حقوق آنها هم متناسب بالا رفته و از این بابت بآنها تعدی نشده و البته در آتیه هم بر طبق قانون استخدام که تصویب می‌شود هر طور در نظر بگیرند هیئت محترم رئیسه در درباره آنها منظور خواهند کرد.
رئیس- آقای مصدق السلطنه (اجازه)
مصدق السلطنه – در اروپا یک بودجه است که مخارج عمومی مملکت را می‌نویسند. این مخارج مخارج انتظامی مملکت است. دولت این قبیل مخارج را که مخارج انتظامی مملکت است ناچار است بکند کم یازیاد بر حسب احتیاجات مملکت و این بودجه را بودجه انتظامی می‌گویند یعنی دولت بسمت نمایندگی چامعه مجبور است یک مالیاتی از جامعه جمع کند و در منافع جامعه خرج کند. این یک بودجه است. بودجه دوم بودجه اقتصادی است. بودجه اقتصادی بودجه ایست که دولت برای استفاده از تجارت و صناعت و مسائل اقتصادی می‌نویسند. ولی در صورتی که امر اقتصادی برای دولت صرفه نداشته باشد ضرورت ندارد مرتکب امر اقتصادی بشود. یعنی اگر دید امر اقتصادی برای دولت مفید است مر تکب آن می‌شود و اگر مفید نیست اجتناب می‌کند.یک بودجه سوم هست که آن بودجه مختلط است یعنی دولت هم از نقطه نظر انتظامی و هم از نقطه نظر اقتصادی احتیاج بوضع یک بودجه سومی پیدا می‌کند یعنی فرض بفرمائید دولت می‌خواهد مثلا یک کارخانه توب ریزی درست کند و از نقطه نظر انتظامی توپ و مهمات یک چیزهائی است که باید مستور بماند و خارجی‌ها ندانند یعنی جزء مسائل سری مملکت است و باید مستور بماند. توپ و اسلحه و مونیسیون و امثال آنها را نمی‌توانند به یک دار الصنایع خصوصی سفارش بدهد. لذا خودش برای اینکار یک اداره درست می‌کند. اینجا نظر دولت اینست که یک کار انتظامی کرده باشد یعنی آن چیزی را که باید مستور بکند خودش درست کرده باشد و هم یک کار اقتصادی بکند یعنی آن فایده‌ای که دیگران میخواهنند ببرند خودش برده باشد. بطور خلاصه اینکه بودجه انتظامی برای مخارج انتظامی و بودجه اقتصادی برای منافعی است که دولت می‌خواهد از اقتصاد ببرد و بودجه مختلط یعنی مخارجی که از بابت انتظام و اقتصاد متوجه دولت می‌شود و از بابت بودجه اقتصادی در بودجه کل مملکتی فقط منافع و مضار آن نموده می‌شود یعنی دولت و مجلس شورای ملی باید بدانند که این کار اقتصادی که دولت می‌کند برای او مفید است یا مضر است بعبارت آخر بودجه اقتصادی مجموعش را در جزو بودجه کل مملکتی بمجلس نمی‌آورند فقط می‌نویسند فائده که دولت از فلان محل اقتصادی می‌برد مثلا ده هزار یا بیست هزار تومان است این را فقط در جمع عایدات کل مملکتی حساب می‌کنند وکلای مجلس شورای ملی هم در موقع رای دادن ببودجه می‌خوانند می بینند از امور اقتصادی که دولت مشغول است فرض بفرمائید مطبعه دارد کارخانه توپ ریزی دارد یا هر قبیل صنایعی که دولت درست بکند چه منافعی دارد آنوقت در موقع تصویب بودجه نمایندگان ملت که وظیفه شان این است که در حدود اختیارات خود در حفظ منافع ملت بکوشند می‌بینند اگر امور اقتصادی دولت مفید باشد بودجه آن را تصویب می‌کنند. و اگر مضر باشد رد می‌کنند در این بودجه مجلس بنده یک امر اقتصادی می‌بینم که حقیقتا فلسفه اش را نمی‌فهمم و آن اممر اقتصادی مطبعه مجلس شورای ملی است مطبعه شورای ملی مطابق صورتیکه بنده دارم یک مؤسسه بوده است که در زمان استبداد در یک محلی بوده است و برای استفاده مجلس شورای ملی به این محل انتقال یافته است.این مؤسسه خودش یک قیمتی داشته که اینجا آ مده بعد از اینکه اینجا آمده است در بودجه تنگوزئیل پنجاه و چهار هزارو ششصدو شانزده تومان بابت مطبعه مجلس شورای ملی بخرج آمده در بودجه سال بعدش چهل و نه هزار و دویست وبیست و شش تومان بخرج آمده جمعش می‌شود صدو چهار هزار و چهل و دو تومان که غیر از آن می ارزیده تا امروز مطبعه مجلس شورای ملی خرج برده است عایدات دو ساله مطبعه مجلس را که بنده مطابق این راپورت اداره مباشرت می‌بینم سی و هفت هزار و سیصد تومان عایدی داشته در سال ۱۳۰۱ سیزده هزار و سیصد تومان و در سال ۱۳۰۲ بیست و چهار هزار تومان دو سال عایدی آن سی و هفت هزار و سیصد تومان و اعتباری که در دوسال از بودجه داشته است صد و چهار هزار و چهل و دو تومان است و در صورتیکه ما فرض کنیم که مطبعه مجلس شورای ملی امسال هم بیست و پنج هزار تومان عایدی داشته مثل آن راپورت کمیسیون محاسبات که خیلی از مطبعه تمجید کرده و نوشته بود که به مطبعه مجلس شورای ملی بر خلاف سال گذشته که سیزده هزار تومان عایده اش بود امسال بیست و پنج هزار تومان عایدش دارد در صورتیکه امسا ل کار مطبعه مجلس مورد تمجید واقع شود و بیست و پنج هزار تومان عایدی اش شود تازه در این بودجه چهل هزار تومان خرج برای آن پیشنهاد کرده‌اند و پتنزده هزار تومان هم مجلس شورای ملی دستی به مطبعه داده است. شصت و هفت هزار تومان هم که از بابت دو سال گذشته بطوریکه عرض کردم عایدات را که موضوع کنیم سرمایه ما است به اضافه آن سرمایه‌ای که اصلا مطبعه ارزش داشته است حالا اگر آن را هم بگیرید چند هزار تومان سرمایه مطبعه مجلس شورای ملی است پس وقتی یک جا یک سرمایه صد هفده هزار تو مانی باشد باستهلاک که بخواهیم حساب کنیم (چون این نوع مسائل مثل ملک نیست که همیشه باقی بماند و بگوئید یک ملکی که ما می‌خریم صدی پنج ازش فایده می‌بریم و خود ملک همیشه باقی است) مطبعه مجلس شورای ملی این طور نیست چرخش خراب می‌شود و در ظرف پنج شش سال از بین می‌رود و باید این نوع چیز‌های صنعتی را بطور استهلاک حساب کنند که در ظرف پنج شش سال آنچه که قیمت دارد و از بابت عایدی اش مستهلک شود مثل یک درشکه که کسی می‌خرد نمی‌تواند بگوید من این را پانزده تومان خریده‌ام باید ماهی پنجاه تومان دخلش را ببرم خیر این درشکه دو سال سه سال تمام می‌شود و پی کارش می‌رود یک اتومبیل سه سال خراب و تمام می‌شود باید کسی که یک اتومبیل می‌خرد طور ی حساب بکند که در ظرف سه سال هم سرمایه اش و هم فایده اش به او می‌رسد مطبعه مجلس هم که شصت و هفت هزار تومان عجالته اعتبار و سرمایه نقدی در این دو سال به او داده‌ایم امسال هم چهل هزار تومان می‌دهیم با سرمایه پیش که قریب دویست هزار تومان می‌شود این مبلغ باید لا اقل در ظرف ده سال بدست ما برسد سپس وقتی که بدست ما نمی‌رسد بنده عرض می‌کنم این کار مطبعه مجلس شورای ملی را برای مملکت مضر می دانم و اگر به این قسمت رای بدهیم. یک خیانتی به مملکت کرده‌ایم. بنده نمی‌توانم بگویم یک مالیات‌هایی از فقرا و ضعفاء گرفته شود و در مطبعه مجلس شورای ملی فرو برود. بنده به این مسئله عقیده ندارم و عقیده‌ام این است که همان طوری در اروپا معمول است ما باید بودجه اقتصادی مملکت را از بودجه عمومی مملکت مجزا کنیم. اداره مباشرت خوب است معین بفرمایند که در این دوسال حقیقتا عایدی مطبعه چیست؟ برای اینکه در یک بودجه که مخارج مطبعه را می‌نویسند و در یک بودجه دیگر عایداتش را می‌نویسند ما هیچ نمی‌توانیم بفهمیم که از این کار صنعمی که داریم استفاده می‌کنیم یا ضرر می‌کنیم. کار مطبعه مجلس یک کار اقتصادی.است و آقای ارباب کیخسرو که متصدی آن هستند خودشان تجارت هم کرده‌اند می دانند که هر تاجری که کسب می کندد حساب نفع و ضر خودش را دارد که از یک فعلی که مرتکب می‌شود در آخر سال در حساب خودش اکر ضرر کرده باشد ضررش را می‌نویسد و من عقیده دارم برای اینکه این چهل هزار تومانی که امسال باید به مطبعه مجلس شورای ملی بدهیم و بیست و پنج هزار تومان برداشت کنیم و آن صد و پنجاه هزار تومان سرمایه اعتباری را هم که آنجا گذاشته‌ایم هیچ نشود و از بین نرود باید این چهل هزار تومان از بودچه مجلس شورای ملی حذف شود و چهار هزار تومان اعتبار برای مطبوعات مجلس و برای این لوایحی که در اینجا طبع می‌شود در خرج بنویسیم اگر اداره مباشرت می‌گوید خرج مطبوعات مجلس بیش از چهار هزار تومان است بنده خودم به چهار هزار تومان مقاطعه می‌کنم و خیلی هم زودتر می رسانم.آنوقت فقط تکلیف مان می‌ماند با مطبعه مجلس شورای ملی ایشان هم صورت می‌دهند که مطابق این صورت برای مملکت مفید است یا مضراست اگر مفید است بسیار خوب این یک عمل اقتصادی است که ما مرتکب می‌شویم و اگر مضر است بنده بر صلاح موکلین خودم نمی‌بینم که از محل مالیاتی که وضع می‌کنیم صد هزار تومان در یک محلی فرو برود. این عقیده من بود در باره مطبعه مجلس شورای ملی و اگر در بودجه مجلس چهار هزار تومان برای مطبوعات و پانصد تومان برای الکریسته بنویسند هر وقت هم چراغ برق بخواهند حاضر است آنوقت تکلیف ما می‌ماند با این قسمت که آیا این بودجه مطبعه بر صلاح مملکت است یا خیر. بنده این را کاملا بر خلاف مصالح مملکت می‌بینم یعنی اگر این بودجه اقتصادی مطبعه برای ما مفید باشد ما هم سعی می‌کنیم که برای ما پیشرفت کند و اگر مفید نباشد بنده یک کاری را که بر صلاح مملکت و موکلین و مالیات دهندگجان نیست و بر مصالح یک مشت اجزاء سایر مطالع هم که نان و معاش شان از این کار می کذرد نیست معتقد نیستم.این عقیده بنده بود در باب مطبعه مجلس شورای ملی و اما در باب حساب مجلس بنده عقیده‌ام این بود که بیش از اینها می‌گفتند هر مباشری تا حسابش را ندهد مباشر نمی‌شود بنده حالا می‌بینم که این مسئله نه تنها در زمان استبداد حساب ناخوش شد و در زمان مشروطه مرد بلکه حالا می‌بینیم که در مجلس هم حساب یواش یواش می‌میرد. دو سال است ه حساب مجلس شورای ملی را نیاورده و ما باید بودجه سال سوم را تصویب کنیم.مجلس شورای ملی هم که باید سر مشق مملکت باشد خودش یک درس خیلی بدی به مملکت می‌دهد. بنده عقیده‌ام این بود که اوا مجلس شورای ملی بیاید رسیدگی شود و بعد بودجه امسال تصویب بشود ولی امیدواریم که انشاء الله حساب هم به مجلس بیاید و اما راجع به جرائمی که آقای آقا سید یعقوب فرمودند با این که بنده همیشه با نظریات ایشان موافق هستم (حالا هم با ایشان موافقم) ولی من باب خیر و صلاح مملکت باید نظریات خودم را عرض کنم. یک وجوهی از بابت جرائم در مجلس شورای ملی در پارسال و پیارسال گرفته شده و به یک مصارفی رسیده است معلو م نیست و هیچ کس نمی داند بنده خودم صورتش را از آقای ارباب خواستم ولی چون نامحرم بودم به من نشان ندادند و فرمودند در دفتر نوشته‌ام و مرتب است ول یبه بنده نشان ندادند بند ه عرض می‌کنم یک جرائمی گرفته می‌شود و این جرائم به موجب قانون گرفته می‌شود ما وکیل هستیم که به موجب قانون رفتار کنیم و ماهی دویست تومان بگیریم اگر کمتر آمدیم کمتر می‌گیریم اگر سر ساعت آمدیم درست می‌گیریم. پس مازادش مال دولت است. مال ملت است. و مال ما وکلا نیست. اگر مال وکلا باشد خرجش را ما باید مشخصا تصویب کنیم بنده دلم می‌خواهد جرائم خودم را به یک اشخاصی بدهم که غیر از نظریات آقای آقا سید یعقوب باشد پس به خود بنده بدهند می‌دهم به فقرا و بنده تصور می‌کنم چون جزء عایدات مملکت است باید خرج آنرا هم نمایندگان ملت تصویب کنند.اما نمایندگان ملت در کجا باید تصویب کنند ؟در مجلس شورای ملی. یعنی آنجائی که آن اشخاصی که انتخابشان کرده‌اند و فرستاده‌اند بنشینند و آنها ببینند چه کار می‌کنند. بنده کاملا با این که وجه جرائم در جلسات خصوصی به مردم داده شده است مخالف هستم و این مسئله را بر خلاف اصل سیزدهم قانون اساسی می دانم که می‌گوید :مذاکرات مجلس شورای ملی از برای آنکه نتیجه آنها به موقع اجرا گذارده تواند شد باید علنی باشد روزنامه نویسی و تماشاچی مطابق نظام نامه داخلی مجلس حق حضور و استماء دارند بدون اینکه حق نطق داشته باشند تمام مذاکرات مجلس را روزنامجات می‌توانند بطبع برسانند الی آخر.این اصل سیزدهم و بعد از اصل صدم متمم قانون اساسی می‌گوید: هیچ مرسوم و انعامی به خزینه دولت حوالی نمی‌شود مگر به موجب قانون. و بعد نظامنامه مجلس شورای ملی در ماده ۸۵ می‌گوید :در موارد ذیل اخذ رای علنی با اوراق حتمی است اولا بعد از این که دو دفعه به واسطه قیام و تعداد نتیجه مشکوک باشد ثانیا در تمام لوایح قانونی که تقاضای اجازه مخارج می‌نمایند. این برای چیست؟ برای این است که در رای به قیام و قعود هیچ محل اطمینان نیست ممکن است بگویند تصویب شد و کمتر باشد و یا بگویند تصویب نشد و بیشتر باشد چون اینها راجع به مالیه مملکت و مصاح عمومی است باید نمایندگان مجلس با ورقه رای بدهند که اسمشان نوشته شود.پس بنابر این اگر یک چیزهائی در خارج تصویب شود مخالف اصل صدم قانون اساسی است و اگر با قیام و قعود رای گرفته شود مخالف ماده ۸۵ نظامنامه مجلس شورای ملی و اگر تصمیماتی در خارج گرفته شود و به بموقع اجرا گذاشته شود مخالف اصل سیزدهم قانون اساسی خواهد بود و بنده کاملا مخالفم. اما از آنطرف برای اینکه یک اعتباراتی در تحت نظر آقای رئیس یا آقایان نواب رئیس و مباشرین گذاشته شود مخالف نیستم که در همه جا اعتباراتی در بودجه مجلس پیشنهاد بکنند و از بابت آن اعتبارات به تصویب مجلس خرج بکنند. هیچ مانعی نیست و بنده اگر مجلس شورای ملی بودجه خودش را موافق قانون اساسی نتواند تشکیل بدهد حقیقتا می‌توانم بگویم که ما عدم لیاقت خودمان را به تمام دنیا ثابت خواهیم کنیم. مجلس شورای ملی که بودجه خودش را بر خلاف قانون اساسی و نظامنامه داخلی تصویب کند این دلالت بر این خواهد کرد که ما مجلس خودمان را نمی‌توانیم اداره کنیم.
رئیس –پیشنهاد آقای شیروانی.(به شرح ذیل قرائت شد)
نظر به اینکه بودجه مجلس جزو دستور می‌شود و کاملا آقایان نمایندگان محترم
جمعی از نمایندگان –بطور همهمه چرا؟
رئیس –بگذارید پیشنهاد را بخوانند. (مجددا به شرح ذیل خوانده شد)
نظر به اینکه بودجه مجلس جزء دستور می‌شود و کاملا آقایان نمایندگان محترم مطالعه در بودجه نکرده‌اند بنده پیشنهاد می‌کنم. از دستور امروز خارج شود.
میرزائی – البته خاطر آقایان محترم مستحضر است. دستور را که قبلا تعیین می‌کنند برای این است که دو روز وقت داشته باشند و کاملا مطالعه بکنند و این بودجه مجلس شورای ملی جزو دستور نبوده و کاملا مطالعه نکرده‌اند. چطور می‌شود یک رائی داد بدون مطالعه بنا براین بنده در خواست می‌کنم که برای روز پنجشنبه قرار بگذارند.
رئیس –آقای کاظمی (اجازه)
فاطمی –این فلسفه را که آقای میرزائی فرمودند مناسب این بود که در موقعی آقای حائری زاده این پیشنهاد را کرده‌اند آنوقت این پیشنهاد را بکنند والا حالا که یک ساعت وقت مجلس گرفته شده و مذاکراتی هم شده و دیگران هم اجازه خواسته‌اند حرف بزنند بنده مقتضی نمی دانم به جلسه دیگر بیفتد. جلوی همه هم است ممکن است مطالعه بفرمائید و امروز تکلیفش را معین کنند.
رئیس – آقایانی که پیشنهاد آقای میرزائی را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(معدودی برخاستند)
رئیس –تصویب نشد.آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده –اعتراضاتی را که آقای مصدق السلطنه فرمودند گمان می‌کنم یک قسمتش در این بودجه هست یکی راجع به جرائم بود که جزو عایدات آمده یعنی در بودجه‌های پیش این جمله پیش بینی نشده بود و در این بودجه پیش بینی شده و آقای آقا سید یعقوب هم که اعتراضی در این وضوع داشتند لازم است بنده توضیح بدهم که بودجه سنه حاضره را با سنه ماضیه وقتی مقایسه بفرمائید سال گذشته سه هزارو ششصد تومان بیشتر اعتبار به اداره مباشرت داده نشده است امسال تقریبا چهارده هزارو هشتصدد تومان اعتبار به اداره مباشرت داده شده است برای بعضی خرجهائی که در اداره مباشرت می شده که از محل جرائم همیشه در جلسه خصوصی یا از هیئت رئیسه تصمیمی اتخاذ می‌شد و خرج می‌شد. امسال خواستند این مسئله صورت قانونی داشته باشد و جرائم و عایدات مملکتی باشد و در این لایحه این اعتبار را هم مجلس شورای ملی داشته باشد برای مخارج لازمه که خرجهائی که بیشتر بود لنگ نماند و حساب مرتبی هم داشته باشد بعلاوه یک زحمت زیادی بود که اداره محاسبات یک دفتر مخصوصی برای جرائم نگاه بدارد از یک زحمتی که از حساب بودجه مجلس خارج باشد خلاص شدند. و یک خرجی هم که ممکن بود گفته شود بر خلاف قانون می‌شود صورت قانونی پیدا کرده هیچ لطمه هم به وضعیت سابق مجلس وارد نیامده.راجع به سایر قسمتهای مخارج هم بنده نظری نداشتم و مباشرین سابق در این موضوع تصمیم گرفته بودند بنده هم که وارد شدم دیدم اگر بخواهم یک اصلاحی بکنم به نظر من عملی نیامد این اضافه حقوقهائی که داده شده بود چون یک قانون استخدامی ما نداشتیم که با آن تطبیق بکنیم و یک قانون استخدام هم بود که در مجلس در تحت شور بود و هنوز صورت قانونی بخود نگرفته بود اجزاء دفتری هم دو سال بود که اضافه حقوقی بآنها داده نشده بود و اخلاقا با این زحماتی که داشتند مقتضی بود که اضافه حقوقی بآنها داده شود هیئت رئیسه سابق و مباشرین سابق در این باب تصمیماتی گرفته بودند و یک اضافه حقوقهائی هم در بودجه منظور کرده بودند چون بنده نظری برای زیاد کردن و کم کردنش نداشتم و آقایان هم تصمیم گرفته بودند. بنده در این باب مخالفتی نکردم و مستخدمین جزءهم که حقیقتا من خجالت دارم از آنها و از فرمایش آقای آقا سید یعقوب را هم تصدیق می‌کنم که زحمات آنها زیاد است ولی این تبعیضی که راجع به مستخدمین جزء شده است آقای ارباب فرمودند چون در سال گذشته یک اضا فه حقوقی بآنها داده شده بود و آن حداکثری که در اداره مباشرت برای حقوق آنها منظور شده اگر خواسته باشیم امسال هم بآنها اضافه حقوق بدهیم معلوم نیست به کجا می‌رسد از این جهت یک حال وقفه پیدا شد و راجع بموضوع مطبعه هم که آقای مصدق السلطنه فرمودند اگر نظرشان باشد در سال گذشته بودجه مطبعه را بطور کلی از بودجه مجلس مجزا کردند.بنده آنوقت عضو کمیسیون محاسبات بودم و آنوقت این نظر را داشتم ولی آقای رئیس در مجلس اعتراض فرمودند که جزء بودجه مجلس است مجلس هم با نظر آقای رئیس موافقت کرد. در اینموقع هم که اداره مباشرت بودجه را تنظیم کرده بود بودجه مطبعه را هم جزء بودجه مجلس آورده بود حقیقتا من معتقدم که مجلس فقط کارهای خودش را بکند و یک مطبعه کوچکی کافی است که فقط لوایح خودش را چاپ کند. ولی نظر باینکه مجلس چهارم اعتباری داده بود و زحماتی آقای ارباب متحمل شده بودند تصدیق می فرمائید تا مجلس یک تکلیفی برای این کار معین نکنند مباشرین نمی‌توانند خودشان یک مؤسسه را تعطیل کنند اگر مجلس شورای ملی با نظر بنده و سایر مباشرین موافق باشد که مطبعه منحصر باشد به یک ماشین کوچکی که کارهای خودش را اداره بکند من حرفی ندارم.ولی باید مجلس تکلیف یک مطبعه که در سنووات پیش اعتبار برای خریدش و برای تعمیر و ساختمان و نگهداریش داده است معلوم کند.
مخبر- آقای حائری زاده در پایان صحبتشان مخالف بودند بنده ناچار دفاع کنم عرض می‌کنم اعتراضاتی که آقای مصدق السلطنه راجع به مطبعه مجلس فرمودند مطبعه مجلس اعتباراتش در سنوات گذشته جزو بودجه بخرج آمده و وکلا رای داده‌اند ماشین و ادوات و الاتی که لازم بود خریداری بشود. آنروز این کار از نقطه نظر اقتصادی صرفه دارد یا ندارد این یک بحث علیحده ایست که ما در خارج بنشینیم و آقای مصدق السلطنه حل کنیم.مطبعه مجلس شورای ملی علاوه بر اینکه صرفه دارد و آنطور که آقا تشخیص دادند نیست امروز یک خدمت بزرگی را انجام می‌دهد که تا بحال در ایران سابقه نداشته و آن مسئله تمبر پست است آقایان از این غافلند که تمبر پست ایران در ممالک بیگانه طبع میشده است بی آنکه ما بدانیم کلیشه این تمبر بدست کیست و کی صحت آنرا تصدیق می‌کند و آیا در بازارهای دنیا قبل از آن که تمبر ما هنوز بمملکتمان وارده شده باشد بمعرض بیع گذارده می‌شود یا نه؟ امروز مطبعه مجلس با همین ماشینهائی که ملاحظه می فر مائید تمبر چاپ می‌کنند و تفاوت این لااقل برای مملکت خیلی زیاد است ما سابق پول زیادی می‌دادیم میبردند در هارلن و در آنجا در یک مطبعه کوماند می‌دادند. شاید در بعضی مواقع هم دولت ایران مامور فوق العاده هم می‌فرستاد برای طبع تمبر که نظارت داشته با شد آنوقت این تمبر که بقیمت گزاف وارد می‌شد و امروز دولت بواسطه مطبعه که خودش وارد کرده است این تمبر را طبع می‌کند و از این حیث برای مملکت یک افتخاری است و گذشته از این یک اعتباراتی را برای دولت فراهم کرده است و یک مبالغی که دولت برای خرید ادوات وآلات و ماشینها تخصیص داده و وارد شده اینها را دیگر نمی‌شود دور انداخت.حالا آمدیم مطبعه مجلس را محدود کردیم به یک مطبعه کوچک که کارهای خودش را بکند و لوایح خودش را چاپ کند. دولت از این پولی که داده است که صرف نظر نخواهد کرد و در نتیجه این مطبعه از مجلس بیرون می‌رود و آنوقت لطمه بدی به سایر مطابع می‌خورد که بنه هم با این مخالفم. امروز مطبعه مجلس جز اینکار تمبر و یک قسمت اوراقی که دولت می‌آورد کارهایش محدود است روزنامه و کتاب طبع نمی‌کند. اوراق تجارتی قبول نمی‌کند و از لحاظ اینکه بسایر مطابع ضرر وارد نیاید عقیده بنده است که اگرما بخواهیم مطبعه مجلس را محدود بکنیم و کوچک بکنیم و این مطیعه را بیرون بدهیم ودر نتیجه تمام کارهای سایر مطابع را تصاحب خواهد کرد و تمام مطابع دیگر از بین می‌رود و بعلاوه یک همچو موسسه که یک خدمت گرانبهائی را که طبع تمبر باشد انجام می‌دهد نمی‌تواند محدود باشد و بایستی دولت از آن استفاده کند و استفاده دولت هم موجب ضرر مطابع نخواهد بود.
رئیس – آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
شیروانی – موافقید یا مخالف.
ارباب کیخسرو – بنده موافقم.
شیروانی – بموجب کدام ماده نظامنامه.
ارباب کیخسرو – مذاکراتی که اینجا راجع به بودجه مجلس شد چند قسمت بود اولا اساسا مباشرین بودجه شخصی پیشنهاد نکرده‌اند بودجه راجع به مجلس است و مجلس ملاحظه می‌کند دیگر بسته بمیل وارده آقایان نمایندگان است موافقند تصویب می‌کند موافق نیستند تصویب نمی‌کنند و هیچ مربوط به مباشرین نیست.مباشرین یک اشخاصی هستند که از طرف مجلس انتخاب شده‌اند و تکلیفشان این است که بودجه را تنظیم کنند ئ تقدیم کنند راجع به جرایم هم همان قسمتی که اینجا توضیح دادند مقصود این بود که چون در سنوات سابق و مخصوصا در سال گذشته اعتراضاتی می‌شد که نباید همان قسمتی که وکلای دوره‌های سابق عادت داشتند راجع به جرایم یک رای خصوصی بدهند بهتر این است که دخل و خرجش جزء بودجه کل بماند. اداره مباشرت رفع این دردسر را از خودش بکند این بود که آنها را جزو بودجه آورد حالا بازهم بسته به نظر آقایان وکلا است و اینجا اداره مباشرت دفاعی ندارد آقایان میل دارند قبول بفرمایند میل ندارند قبول نکنند. راجع بتفاوت حقوق اینجا آقای حائری زاده فرمودند که بنده عرض کرده‌ام بحقوق مستخدمین جزء افزوده شده است بنده هچو چیزی عرض نکردم این مستخدمین بطور کلی دو سال بود که هیچ اضا فه حقوق نداشتند در موقع تنظیم بودجه امسال مذاکره شد که چه بشود. برای کترکنان دفتری وو تحریری در نظر گرفته شد که چون قانون استخدام اداری مجلس تقدیم است همان را مدرک قرار بدهند و از روی آن زمینه سازی بکنند چون سال سوم است و باید اضافه حقوق داده شود. در هیئت رئیسه نسبت باجزاء دفتری اداره تقنیه و مباشرت همین کارا را کرد.راجع بمستخدمین جزءدر ماده پنجاه و دو قانون استخدامی که از طرف کمسیون پیشنهاد شده بود نوشته شده است که راجع به مستخدمین جزءهیئت رئیسه قواعدی را منظور و ترتیب خواهند داد و در قانون چیزی منظور نشده بود در دوره چهارم وقتی قانون استخدام اداری مجلس نوشته می‌شود نسبت بمستخدمین جزء هم یک ایرادی از طرف اداره مباشرت تنظیم و بآن ملحق شد که در همان موقع چاپ شد و بین آقایان وکلای آن دوره هم توزیع شد در این دوره هم در مباشرت و هم در کمسیون محاسبات در این باب خیلی مذاکره شد و نتوانستم یک یک اصلی را اتخاذ کنیم که بآنها از روی چه اصلی اضافه حقوق داده شود و اگر ما آ ن اصلی را که در دوره چهارم در قانون استخدام نوشته شده بود نسبت به آنها در نظر می‌گرفتم آنوقت دیگر چیزی به آنها تعلق نمی‌گرفت. برای اینکه در آنجا یک چیزی محدود شده بود ودر حدود آن هم نسبت به سنواتی که باید خدمت کنند نمی‌توانستم چیزی اضافه کنم.و از این جهت دست و پای اداره مباشرت بسته شده بود و به همان ترتیب سابق رفتار کرد. و همین طور که در اینجا گفته شد مبلغ هفت هزار تومان کسری اعتبار گرفته شد که ترتیب سنوات سابق آن انعامات که برای آنها منظور می‌شد منظور بشود. و اما راجع به مطبعه که آقای مصدق السلطنه یک شرح مبسوطی فرمودند اولا در قسمت آنچه که ازقدیم بوده و اینجا آورده شده است در ابتدای دوره چهارم جزء سه ماشین شکسته که مدتی مشغول تعمیر آن بودم چیز دیگری نبود و این سه ماشین شکسته را اگر تقویم می‌کردند شاید بیش از سه چهار هزار تومان ارزش نداشت و قریب یک خروار هم حروف شکسته له شده به ما دادند که ما نمی‌توانستیم کار کنیم. ورد همان ابتدا دو خروار حروف از خارج خریدیم و شروع به کار کردیم و اقداماتی هم که شده است بر حسب تصویب هیئت رئیسه بوده که بمد بعرض مجلس رسیده و مجلس قبول کرده است و برای تکمیل آن هم اقداماتی شده به موجب اعتباراتی بوده که تقدیم مجلس شد و آن مبلغی را که آقای مصدق السلطنه فرمودند خودشان تصدیق می‌فرمایند که آن مبلغ تمام سرمایه نبوده و در بودجه هائی که به مجلس آمده و تصویب شده است.یک مبلغ برای خرید اثاثیه تخصیص داده شده بود و یک مبلغ هم جزو خرج بوده است خرج که جزو سرمایه محسوب نمی‌شود و در دخل و خرج به حساب می‌آید. بنده حالا شرحش را عرض می‌کنم که دخل و خرج مطبعه چه بوده است و بنده متاسفانه نمی‌دانستم که امروز بودجه مجلس مطرح می‌شود که تمام اسناد را حاضر کنم برای اینکه نعتا پیشنهاد شد. حالا بنده در حدود آنچه بنظرم می‌رسد عرض می‌کنم شرح مطبعه از این قرار است در سال ۱۳۰۰ هفت هزار و نهصد و هیجده تومان و پنج قران و نوزده شاهی عوائد آن بوده و در مقابل هزار و چهار صد و سی و دو تومان دو عباسی مصارفش بوده و سه هزا ر و نهصد و هفتاد و چهار تومان و هشت قران چهار عباسی بابت حقوق بوده است که جمعا پنجهزارو چهار صد و شش تومان و دو قران و چهارعباسی مخارج آ ن بوده است عایدات خلاصه آن سنه دو هزار و پانصد و یازده تومان و شش قران و پانزده شاهی بوده است.در سال ۱۳۰۱ دوازده هزار و سیصد و شصت و هفت تومان و صد دینار عواید مطبعه بوده از این مبلغ خرج شده است شش هزار و و هشتصد و شانزده تومان و نه قران و یک عباسی عایدی یخالصش پنج هزار و پانصد و پنجاه تومان نهصد دینار در سال ۱۳۰۲ بیست و چهار هزار و پنجاه و هشت تومان و سه قران و یک شاهی عوائد بوده و یازده هزار و نهصد و هفتاد و نه تومان و هفت قران و و هفتصد دینار مخارج.عایدی خالص دوازده هزار و هفتاد و هشت تومان و پنج قران و هفت شاهی در سال گذشته یعنی سنه ۱۳۰۳ چهل و سه هزار و هفتصد و پنج تومان و یک قران و صد دینار عوائد مطبعه بوده و بیست و سه هزار و سیصد و شصت و چهار تومان و پنج قران و هفده شاهی مخارج شده عائدی خالص بیست هزار و سیصد و چهل تومان پنج قران پنج شاهی. این حساب تا آخر سال گذشته بوده است. اثاثیه که کلیتا برا یآنجا خریده شده است غیر از آن چیزی که دفعه اول آورده‌اند از این قرار است در سنه هزار و سیصد سه هزار و صد و چهل و سه تومان و چهار قران و پنج شاهی.در سال ۱۳۰۱ فقط صد و بیست و پنج تومان و پنج قران و سه عباسی اثاثیه خریداری شده است در سال ۱۳۰۳ چهل و پنج هزارو صد و ده تومان سه قران و چهار صد و هفتاد و پنج دینار اثاثیه خریده شده است. در سال ۱۳۰۳ یک اعتبار بیست هزار تومان بوده است که در ضمن بودجه آمده است و بعضی صورت‌ها ی اثاثیه و کرایه اش از رشت و برلین هنوز نرسیده است که تکمیل باشد و به عرض آقایان برسانم و آن هم در حدود بیست و چهار پنج هزار تومان خواهد بود.این بود شرح رامجع به مطبعه مجلس و کلیه اثاثیه اش که خریده شده است و راجع به مطبعه مجلس خیلی صحبت‌ها در این مدت گفته شده بوده و خیلی اعتراضات هم از طرف یک دسته که ذینفع در مطابع هستند شده است و بنده هم در سهم خودم عرض می‌کنم بدیهی است مطبعه مجلس که دائر شده موجب یک ضرری برای مطابع هست برای اینکه یک قسمت از کارهایی که باید به آنجاها برود می‌آورند اینجا و این چیز چیزی نیست که بنده حالا عرض کنم همان روز اولی که وکلا رای دادند می‌دانستند که این کار می‌شود حالا هم میدانند. و اداره مباشرت اگر اقدامی که برای تعطیل لوازم مطبعه کرده بر حسب اراده خودش نبوده بلکه به موجب اسنادی است که در اداره مباشرت هست و در موقع خودش به عرض هیئت رئیسه رسیده است و به موجب مراسلاتی که از طرف وزارت مالیه به اداره مباشرت مجلس نوشته‌اند و تعطیل مطبعه را برای کارهای دولتی تقاضا کرده‌اند تمام اینها بر حسب اسنادی است که در دوسیه‌ها حاضر است و همان اسناد را آوردیم در هیئت رئیسه تصویب کردند بودجه را و بعهد از اینکه مجلس هم تصویب کرد اداره مباشرت هم شروع به اقدام کرد. بعلاوه ماشین آلاتی که ما تهیه کرده‌ایم یک قسمتهای است که در سایر مطابع هست و کار می‌کنند ولی یک قسمت‌هایی هم هست که در سایر جاها نیست ما دوازده ماشین تمبر پست داریم ماشین باندرل است اینها ماشینهایی است که به طرز جدیدی ساخته شده و خریده شده است و همچنین ماشینهای غالب ریزی و خط کشی و ماشینهای دیگر است که هیچ نظیر آن در ایران نبوده است.در هر صورت اداره مباشرت هر اقدامی کرده مطابق تصویب مجلس بوده و بعد از آنکه مجلس اجازه داده است اداره مباشرت فقط می‌توانسته است توچه کند که آ ن تصویبی مجلس را بطور صحت بموقع اجرا بگذارد و اگر غیر از این می کرده است خطا میکرده و اگر غیر از این می‌کرد مورد اعتراض خود وکلا بود.راجع به دخل و خرج مطبعه هم که آقای مصدق السلطنه فرمودند اگر ترتیبات سال گذشته و رقابتی که بین مطابع و مطبعه مجلس واقع شد واقع شده بود تمام خرید‌هایی که شده بود مستهلک می‌شد بنده ثابت خواهم کرد و تمام حساب‌های تجارتی آن را هم کرده‌ام پس از این حیث ضرر نداشته و ندارد ولی برای سایر مطابع ضرر دارد و هر اصلی را که مجلس می‌خواهد راجع به این موضوع اتخاذ بکن اتخاذ بنماید. مجلس شورای ملی تا وقتی که این قضا را دارد و بدست مباشرین می سپارد هر کسی مباشر باشد وظیفه اش این است که این عمارت را سالم و پاک نگاه دارد و آن ساعتی که مجلس نخواست مباشرین هم وظیفه ندارند و بسته به رای مجلس است. این بود شرحی از دخل و خرج مطبعه مجلس. اما را جع به جرائم سال گذشته که ایشان فرمودند نا محرم بوده‌اند گمان می‌کنم قدری فراموش فرموده‌اند این مسئله در جلسه خصوصی مجلس هم مطرح شد و آقایان وکلا حضور داشتند پس از صورت دادن به ایشان مضایقه نشده است کمیسیون محاسبات صورت خواست به جز صورت آماده شد برای اینکه محاسبات مجلس را کمیسیون محاسبات باید رسیدگی کند.آقایان اعضای کمیسیون محاسبات اینجا تشریف دارند و تصدیق می‌فرمایند که هر وقت صورت خواسته‌اند تقدیم شده است. فقط اختلافی که بین نظر آقای مصدق السلطنه و اداره مباشرت واقع شد این بود که مصدق السلطنه می‌خواستند آن صورت را ما به جزء چاپ کنیم اداره مباشرت گفت چون این مسئله جریمه وکلا است شاید آقایان وکلا راضی نباشند صاحبان جریمه باید رای بدهند تا اداره مباشرت اطاعت کند و چیزی بیش از این اداره مباشرت نگفته است بهر صورت بنده بیش از این در ااین خصوص توضیحاتی ندارم و باقی دیگر مربوط به رای آقایان وکلاء است. بودجه خودشان است و مربوط به هیچ مباشر و مربوط به بنده و غیره نیست هر قسمت را زائد می دانند بزنند و هر قسمت را که تصویب می‌کنند مباشرین بموقع اجرا خواهند گذاشت.
شیروانی – بنده اخطار نظامنامه دارم. ماده ۱۰۸ را بفرمائید قرائت کنند.
رئیس – ایشان از خودشان دفاع کردند.
شیروانی – بفرمائید قرائت بکنند تا بنده عرض کنم
رئیس – مقصود آقا این است که دو موافق پشت سر هم نمی‌توانند حرف بزنند.
شیروانی –ایشان در تحت دو ماه می‌توانستند حرف بزنند یا مطابق ماده ۱۰۸ بطور موافق و مخالف و یا به عنوان توضیح که ایشان بخواهند از خودشان دفاع کنند. ایشان از خودشان هیج دفاع نکردند فقط از اداره مباشرت و این لایحه بودجه دفاع کردند. در اینجا یک نفر موافق حرف زده است بعد از آن آقای مخبر صحبت کردند و پشت سر آن یک نفر مباشر رفته است راجع به این بودجه و سایر اشخاصی که اعتراض به بودجه کرده‌اند حرف زده است و ماده صدو هشت این حق را نمی‌دهد
رئیس –ماده صد ونه این اجازه را می‌دهد.
مصدق السلطنه – اجازه می فرمائید.
رئیس – بفرمائید.
مصدق السلطنه بنده تصور می‌کنم برای آقای ارباب کیخسرو اشتباه شده است که بنده این جا این طور اظهار کرده‌ام راجع ببه عملیاتی که ایشان کرده‌اند.
رئیس – اخطار نظامنامه دارید.
مصدق السلطنه – راجع به اظهارات آقای ارباب کیخسرو که توضیحات دادند می‌خواهم عرض کنم.
رئیس – پس اگر اخطار است به بنده بفرمائید
مصدق السلطنه – راحع به مذاکراتی که ایشان فرمودند می‌خواهم عرض کنم.
رئیس – اشخاص دیگر قبل از حضرت عالی هستند و اگر به شما اجازه بدهیم شاید آقای شیروانی ایراد کنند.
مصدق السلطنه –آقای ارباب اشتباه کرده‌اند.
رئیس – ماده صد و نه نظامنامه داخلی قرائت می‌شود. (به شرح آتی خوانده شد)
ماده صد و نهم –اگر در ضمن مباحثات و نطق افترا و تهمتی به یکی از نمایندگان زده یا عقیده و اظهار او بر خلاف واقع جلوه داده شود و نماینده مذکور برای تبرئه و رفع اشتباه اجازه نطق بخواهد بدون رعایت نوبت اجازه خواهد شد.
رئیس – این ماده را تصدیق می فرمائید که درباره آقای ارباب کیخسرو صدق می‌کند.
مصدق السلطنه –بلی ایشان بر خلاف اظهارات بنده بیاناتی فرمودند و فرمایشاتی که فرمودند بر خلاف آن چیزی که بنده گفتم و می‌خواستم توضیح بدهم.
رئیس – بسته برای مجلس است. آقایان موافقند که آقای مصدق السلطنه اظهاراتی بکنند.
تدین – بنده مخالفم که ایشان صحبت بکنند مگر به همان ترتیب و نوبتی اجازه خواسته شده.
رئیس - آقای دادگر (اجازه)
دادگر – عرایض بنده را آقای مصدق السلطنه فرمودند و آن گزاف بودن مخارج مطبعه مجلس است حالا آن قسمت حساب و محاسبه شیفر و عددش را لازم نیست عرض کنم ولی یک موضوعی را می‌خواهم عرض کنم و آن اینست که یک لایحه منتشر شد و توجه مارا هم جلب کرد به اینکه این اقدام دمجلس در آوردن مطبعه یک نوع وقفه به جریانن تجارتی و زندگانی هزار نفر وارد آورده است مجلس شورای ملی اگر می‌خواهد از هر حیث زندگانیش منظم باشد و مطبعه داشته باشد باید به حالت و وضع اقتصادی مردم هم اهمیت بدهد بنده خیال می‌کنم این رقابتی که در قسمت مطبعه پیش آمده است بر خلاف سؤال مجلس شورای ملی است به این جهت به این موضوع عقیدهندارم.
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
رئیس – رای گرفته می‌شود برای شور در مواد آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شده چند دقیقه تنفس داده می‌شود.
(دراین موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجددا تشکیل گردید .)
وزیر فوائد عامه – بنده می‌خواستم از طرف دولت از نمایندگان محترم استدعا کنم که چون شور اول قانون نظام اجباری تمام شده و راپرت آن هم از کمیسیون نظام صادر شده است. و امروز غروب ما بین نمایندگان محترم توزیع خواهد شد. برای روز ۵ شنبه قانون نظام اجباری را جزءدستور بگذارند و نظر باینکه امیدواری برود در یکی از دو جلسه این قانون تمام شود. از طرف دیگر قانون ممیزی هم جزء دستور است و مهم هم است لذا ممکن است یک در میان بشود یعنی روز ۵ شنبه قانون نظام اجباری باشد روز شنبه قانون ممیزی روز بعد باز قانون نظام اجباری نا تمام بشود.
رئیس – ماده اول قانون بودجه مجلس قرائت می‌شود.
وزیر فوائد عامه-مسئله قانون نظام اجباری قبول شد؟
رئیس – دستور را در آخر جلسه معین می‌کنند. (ماده اول بودجه مجلس بشرح ذیل خوانده شد)
ماده اول – برای مخارج ۱۲ ماهه اول ۱۳۰۴ مجلس شورای ملی
(باستثنای مقرری نمایندگان محترم که ۱۱ ماهه است)
مبلغ سیصد و شصت هزار و ششصد و چهار تومان موافق فقررات (۱) الی (۴) ضمیمه (۱) اعتبار باداره مباشرت مجلس شورای ملی داده می‌شود.
رئیس – در ماده اول ضمیمه مخالفی هست یا نه؟ آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی – اولا بنده این طور احساس کردم که اظهارات مخالفین یااظهارات بعضی از ماها که صحبت نکرده بودیم شاید یک سوء تفاهمی در ذهن آقایان ایجاد کرده باشد و این را قبلا بنده لازم میدانم رفع کنم. بنده شخصا خودم یکی از اشخاص هستم که بمقام محترم ریاست و هیئت رئیسه و اداره مباشرت و مخصوصا شخص آقای ارباب کیخسرو نهایت اعتماد را داشته‌ام و دارم و بایشان هم رای داده‌ام و این ارقامی هم که در اینجا نوشته شده تمام را صحیح میدانم و هیچ اختلافی هم در اصل قضیه نیست. ممکن است یک مجلس بیک دولتی اعتماد داشته باشد و فقط با یکی از مؤسسات یکی از ادارات دولتی مخالف باشد آن وقت به دولت تذکر می‌دهد و می‌گوید این را من زیاد میدانم و باید حذف شود. پس این دلیل این نیست که ما نظر سوئی داشته باشیم. بنده مخصوصا لازم می‌دانستم رفع این سوء تفاهم را در عرایض خودم بکنم. در لایحه یک دوازدهم که بمجلس می‌آید یا سایر لوایحی که مربوط ببودجه است از اشخاص که همیشه مخالفت می‌کنند یکی بنده هستم و مخالفت اساسی هم نداریم که مملکت نباید بودجه داشته باشد. فقط یک اختلافاتات نظری است که ما در بودجه ملکتی همیشه اظها رمیکردیم و می‌کنیم. ولی اگر ما خواسته باشیم همیشه اعتراضات خودمان را ببودجه مملکتی بکنیم که در مقابل ما دولت ایستاده است و بودجه خودمان را بمعارف بگذاریم گمان می‌کنم این اثرات خوبی در خارج نداشته باشد لذا همانطوریکه ما در بودجه مملکتی و در شهریه دو تومان و پنج تومان و سه تومان نهایت دقت را می‌کنم همانطور هم باید در بودجه مربوط بخودمان نهایت دقت را بکنیم. پس بنا بر این یک مخالفتهای اساسی در اینجا نیست ما میگوئیم در بودجه یک قدری بیشتر باید دقت کرد. یکی از آقایان نمایندگان در چند روز قبل می‌گفت من می‌خواهم یک منزلی در این نزدیکی‌های مجلس برای خودم بگیرم. چون راهم دور است و یک حملاتی از تمام طبقات از قبیل متخصصین و کارگر و غیره بمن می‌شود و من زودت از این حملات می‌خواهم فرار کنم چون نمی‌توانم جواب بدهم. این عدم رضایتی که در خارج نسبت به کجلس هست خدای نخواسته نسبت باشخاص که نیست و یا اشخاص هم هیچکس غرض ندارد و همه آقایان را هم خوب میدانند لکن یکی از موضاعات ممکن است مطابق میل یک طبقه و یک دسته نباشد و مجلس هم بآن رای بدهد آن طیقه و آن دسته حق آن کله را از آنها سلب کرد پس اگر ماها که نسبت بمطابع مخصوصا اطلاعاتی بیشتر از سایر آقایان داریم اطلاعات خودمان را بگوئیم و بمجلس عرضه بداریم و مطالب آن اشخاصی را که بما گفته‌اند بگوئیم این برای ما عیبی نیست ما حق داریم از طرف یک عده اشخاصی که با ما ارتباطشان بیشتر است .(امروز هم موقعش هست و الان مجلس می‌خواهد چهل هزار تومان بودجه برای مطبعه مجلس تصویب کند) عرض می‌کنم که یک عده در خارج هستند و میکویند این بودجه سنگینی که اختصاص بیک مطبعه داده می‌شود مخالف منافع یک دسته دو سه هزار نفری است این را می‌خواهم شرح بدهم که چیست. ممکن است ما درست نفهمیده باشیم یا آنها درست نفهمیده باشند و ممکن است که آقایان اطلاع کامل نداشته باشند و مطلع بشوند. بنده تصور می‌کنم در هیچ کجای دنیا سابقه نداشته باشد که دولت با مؤسسات تجارتی و اقتصادی رقابت کند ..
رئیس- این مسئله مربوط بماده اول نیست.
شیروانی – در اینجا چون اجازه بنده محفوظ است راجع به فقره بعد یک نظری دارم که عرض خواهم کرد. و آن این است که امروز تمام مملکت مطیع قانون استخدام کشوری هستند و یک دسته از اعضای این مجلس تکلیفشان معلوم نیست. یک لایحه ما آوردیم در مجلس و یک شور هم شد و شور دوم آن همین طور باقی است بنده می‌خواستم از مخبر محترم سؤال بکنم این حقوق و رتبه بندیهائی که شده است از روی چه قانونی بوده است؟ بنده موافقم که ما بیائیم یک ماده واحده بگذرانیم که اعضا و اجزاء مجلس هم مشمول قانون استخدام کشوری باشند و آنوقت بر طبق همان قانون رتبه بندی کنیم و یک حقوقی برای آنها قائل شویم یا اگر مجلس صلاح نمیداند که اجزای داخلی خودش را مشمول قانون استخدامی کشوری بداند بنده عقیده داشتم که قبلا مابایستی قانون استخدامی مستخدمین مجلس را در اینجا تصویب کنیم تا بودجه که بآن رای می‌دهیم بدانیم.این رتبه‌ها بچه ترتیب رتبه بندی شده و آیا در حق یک کسی عدالت شده است یا در حق کسی عدالت نشده است و بنده از این موضاعات اطلاع ندارم فقط میدانم یک عده اعضا ء و اجزائی هستند که از قدیم در مجلس کار می‌کنند ولی هنوز متاسفانه یک قانون استخدامی برای آنها تهیه نکرده‌ایم. می‌خواستم ببینم کمیسیون در این باب چه نظری اتخاذ کرده است.
مخبر – البته مسبوق هستند که قانون استخدام اعضاء مجلس ظاهرا یک شورش تمام شده و این حقوق هائی که داده شده است کاملا مطابق با همان قانون استخدامی است که یک شور آن از مجلس گذشته است و آن قانون هم مطابقه می‌کند با اول حقوقات قانون استخدام کشوری و هیئت رئیسه خودش را مجبور دید باعضائی که دو سال است اضافه حقوق نگرفتهاند یک اضافه بدهد.از روی چه قانونی بدهد؟ از روی قانون استخدام کشوری حقوق بدهد؟ که مجلس یک قانون علیحده برای اعضا خودش قائل شده است و نمی‌توانست عمل کند لذا بر طبق همین قانون که یک شور آن گذشته است بیک حقوقی داده شده است و نسبت باحدی هم تبعیض نشده و رتبه‌های هر یک از اعضا را با آن قانون مطابقه کرده‌اند و بآنها اضافه حقوق داده‌اند و کاملا هم از روی عدالت بوده است.
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است
رئیس – رای گرفته می‌شود بماده اول آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. ماده دوم (اینطور خوانده شد)
ماده دوم – برای مصارف فوق العاده مجلس شورای ملی بیست و هفت هزار و هشتصد تومان موافق ماده ۲ ضمیمه (۱) تشخیص و اعتبار باداره مباشرت مجلس داده می‌شود.
رئیس – در این ماده می‌نویسد: برای مصارف فوق العاده مجلس شورای ملی مبلغ بیست و هفت هزار و هشتصد تومان موافق ماده (۲) ضمیمه (۱) تشخیص و اعتبار باداره مباشرت مجلس داده می‌شود آنوقت در توضیحش می‌نویسند تهیه نواقص اثاثیه و تعمیرات و بنائی و اعتبار کتابخانه و غیره بیست و هفت هزار و هشتصد تومان آنوقت باز در تفسیرش می‌نویسد: تهیه نواقص و اثاثیه چهار هزار تومان تعمیرات و بنائی چهار هزار تومان اعتبار کتابخانه برای تهیه اثاثیه و کتب پنجهزار تومان. اعتبار فوق العاده هفت هزار تومان اعتبار خصوصی فلان.از آقای مخبر در خارج سؤال کردم این اعتبار فوق العاده و این اعتبار خصوصی چیست؟ به بنده جواب دادند که این اعتبار خصوصی برای مطبعه است بنده ملاحظه می‌کنم که برای مطبعه یک اعتبار علیحده قائل شده‌اند می‌خواستم توضیح بدهند که مقصود از این دو فقره اعتبار چیست؟
مخبر- عرض می‌کنم این دو فقره اعتبار که فرمودند در سنوات قبل هم جزء بودجه بوده است فقط سه هزار و پانصد تومان فرق کرده که حالا توضیحش را عرض می‌کنم:اعتبار فوق العاده برای اموری است که در محلی پیش آمد می‌کند که پیش بینی نشده و سابق هم بوده است اما چه شده است که اضافه شده است عرض می‌کنم چون ما پیشتر روضه خوانی را از محل جرائم می‌گردیم حالا که جرائم را در این دوره آورده‌ایم جزء عایدات این نبلغ پیش بینی شده است اما اعتبار خصوصی اگر نظرتان باشد آقای آقا سید یعقوب اعتراض کردند که چرا حقوق کارکنان جزء را علاوه نکرده‌ایم و بنده توضیح دادم که ما برای مستخدمین جزء سر برج اضافه حقوق قائل شده‌ایم. یکی عیدی و یکی ماه مبارک رمضان و یکی هم زمستان که در اینجا بعنوان اعتبار خصوصی نوشته شده است که آن هم باز بنظر مجلس است که اگر مجلس محترم رأی بدهد همانطور رفتار می‌شود
. جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است
رئیس – رأی گرفته می‌شود بماده دوم بمبلغ بیست و هفت هزار و هشتصد تومان آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده سوم (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده ۳-برای حقوق و مخارج دوازده ماهه و اثاثیه مطبعه مجلس مبلغ چهل هزار و هشتصد و دو تومان فقرات ۱ و۲ ضمیمه ۱ اعتبار باداره مباشرت مجلس داده می‌شود
رئیس – آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی – بنده عرض کردم که در هیچ جای عالم سابقه نداشته است که رقابت تجاری با یک مؤسسه اقتصادی و مخصوصا” موسساتی که مربوط به معارف است بکند آن هم نسبت به یک عده اشخاصی که در حقیقت سالهای سال آمده‌اند و زحمت این کار را کشیده‌اند و خسارت این کار را کشیده و خسارت این کار را برده‌اند و امروز که این مردم یک قدری متوجه شده‌اند باینکه باید اوراق چاپی داشته باشد و کارهایشان منظم باشد و در واقع موقع استفاده از این کار است.اینها را یک مرتبه اجازه بدهیم معدوم شوند ؟در این جا بعضی از آقایان از مزایای این مطبعه فرمودند و گفتند که این تمبر چاپ می‌کند و مخصوصا” آقای مخبر فرمودند که ماپولهای خودمان را می‌دهیم به مطبعه هارلن بنده عرض می‌کنم دولت انگلستان و فرانسه و تمام دول مقتصد دنیا که مطابع بزرگ و وسائل مهم هم دارند غالبا” تمبر خودشان را می‌دهند بهمان مطبعه و این هم در نتیجه یک مسائلی است که فعلا” از موضوع بحث خارج است و اهل فن میدانند حالا ما از تمام ممالک جلو افتاده‌ایم و می‌خواهیم خودمان تمبر چاپ کنیم؟ فرمودند تمبر به این خوبی چاپ می‌شود بنده استدعا می‌کنم از تمام آقایان که بروند و تمبرهای پست ترین دول دنیا را پیدا کنند به بینند به این کثیفی است؟ یک کاغذ سبزی است که روی آن نوشته است سیصد دینار ما این را یکی از صنایع مهم خودمان فرض کرده‌ایم درصورتیکه کلیشه سازهای همین جا (سلیمان نامی است کلیشه ساز که یک مرتبه دیگر هم همین طور در ایران قحطی تمبر شده بود مجبور شده بودند خودشان در مطابع تمبر تهیه کنند و این شخص یک کلیشه خیلی بهتر و قشنگتر تهیه کرده و تمبر چاپ کردند در سایر مطابع هم طبع می‌کنند و بالاخره این یک کار مهمی که نیست. ممکن است بعضی از آقایان باز مطابع و ترتیب کلیشه سازی اطلاع نداشته باشند ولی این یک چیزی است که فن ماست کلیشه درست کردن یک کاری است که در این مملکت چند نفر متخصص دارد خیلی هم خوب می‌کند. منتهی رنگ مرکبش سبز است پس این مسئله یک کار خیلی مهمی نیست که یکی از مزایای این مطبعه دونفر متخصص آلمانی هم دارد باشد و یک کارهای بزرگی کرده باشد مطبعه باقر زاده که یکی از مطابع عادی این شهر است در شب چهار روزنامه که هر کدام دارای چهار صفحه یعنی شانزده صفحه است روزنامه می‌دهد حروفش هم عینا” با همین سیستم و شاید از همین کارخانه است چنانچه همین روزنامه ملاحظه می‌فرمایند اغلب مطبوعات دولتی و تجارتی که سابقا” به این مطابع داده می‌شد در نهاین نظافت از عهده برمی آمدند راجع به قیمت هم ملاحظه کنید در همان ورقه که نوشته‌اند اظهار کرده‌اند که حساب کنید بودجه را که مجلس برای مطبعه درنظر گرفته است یا قبل از آن وقتی که مطبعه کارهای دولتی را قبول میکرده است آن اندازه که دولت بمطابع میداده است ببینید اگر زیادتر نداده ما حرفی نداریم با وجود این حال پیشنهاد داده‌اند بهمان مبلغی که الان مطبعه چاپ می‌کند بهتر و نظیفتر تمام می‌کنند چهارده پانزده مطبعه مهم و شاید مطابع کوچک دیگر آنها هم حاضرند که این کار را اداره کنند فرض می‌کنیم که دولت از نقطه نظر صرفه جوئی این کار را کرد و آن اثری را هم که آقای دادگر فرمودند در نظر نگرفت و گفت من از نقطه نظر صرفه جوئی مطبوعات خودم را خودم چاپ می‌کنم مجلس شورای ملی که جنبه ملیت دارد و همیشه باید از حقوق آحاد و افراد ملت دفاع کند چه مناسبت دارد که مطبعه بازکند و بیاید رقابت کند با دو هزار نفر که می‌خواهند از این ممر نان بخورند؟ یک چیز عجیبی بنده عرض می‌کنم آقایان هی متصل می‌فرمایند که دولت آزاد است خودش می‌خواهد کارهای خودش را تهیه کند کسب آزاد است؟ کسب برای کی آزاد است؟ بنده عرض می‌کنم کسب برای مردم آزاد است که خودشان کسب کنند.دولت حق ندارد بیاید دکان در مقابل دکانهای مردم باز کند و یک عده معدوم کند. این حق در هیچ جای دنیا شده باشد آقای ارباب یک توضیحاتی فرمودند راجع به مخارج و عایدات و بالاخره بیاناتی که ایشان فرمودند جواب بیانات آقای مصدق السلطنه نبود برای این که بنده درست یادم است که سال گذشته ما در اینجا پنجاه و چند هزار تومان اعتبار تصویب کردیم. سال بعدش هم چهل هزار تومان حالا هم چهل هزار تومان آمده است به این مجلس که ما تصویب کنیم این تقریبا” در حدود صدوچهل هزار تومان می‌شود تمام آن حسابهائی را که فرمودند دو سالش که منفعت داشته مال آن مطبعه قدیمی دولتی بوده آن دوسال که منفعت داشته دوازده هزار تومان عایدی داشته و شش هزار تومان خرج بعد معکوس شده صد و چهل هزار تومان اعتبار داده‌اند و خرج هم شده و در مقابل آن قدر عایدی نداشته است.عایدش همان بود که ارباب گفتند. می‌فرمایند این سرمایه است بنده عرض می‌کنم حروف جزء سرمایه مطبعه نیست زیرا حروف بعد از چند مدت که کار کرد یک مشت فلز بی قیمتی خواهد شد که عشر قیمت روز اول را خواهد داشت زیرا باید دومرتبه آن فلز را ببرند در یک کارخانجاتی و یک مواد دیگری هم با آن مخلوط کنند و از نو بریزند تا دومرتبه سرمایه بشود و بالاخره حروف از بین می‌رود و جزء سرمایه محسوب نمی‌شود. سرمایه آن چیزی که باقی بماند و خرج آن چیزی است که در مقابل منفعت می‌شود حساب کرد که در آخر کار یعنی ۵ سال و ده سال بعد که حساب می‌کنند دولت ضرر نکرده باشد.قطع نظر از اینکه این مطبعه مطابق عدد و حسابی که اینجا نوشته‌اند ضرر کرده است و مطابق آن پولهائی که در جزو بودجه تصویب شده است عایدات نداشته است. حالا فرض می‌کنم که عایدات هم برای دولت داشته است مگر دولت غیر از ملت است. بالاخره دولت نماینده ملت استباید منافع عامه ملت را محفوظ نگاهدارد خودش پاکت را مثلا” یک قدری ارزان تر چاپ می‌کند در صورتیکه این مالیات را از خود ملت می‌گیرد و نتیجه طبع آن کاغذها هم برای ملت این است که شما یک کاغذ می‌نویسید راجع به مالیه فلان جا شش ماه بعد جواب به شما می‌دهند که اقدامات لازمه شده و خواهد شد حالا می‌خواهید این کاغذ را ارزانتر تمام کنند نتیجه این می‌شود که چهارده مؤسسه ملی که هر کدام از بیست الی هشتاد نفر را نان می‌دهد معدم شود برای چه؟ برای اینکه دولت پاکت را می‌خواهد هزاری یک قران ارزانتر چاپ کند و بالاخره وقتی بیائیم داخل حساب شویم می‌بینیم یک مضراتی دارد این است که بنده مخصوصا” نظر آقایان را به این نکته جلب می‌کنم که در این موضوع دقت بفرمایند و ببینند اگر ارباب مطابع مطلبشان روی یک اعداد و حسابی است گوش بعرایشان بدهد حالا میفرمائید این مطبعه را چکار بکنیم. بنده عرض می‌کنم بیست و چهار ساعته آن اندازه که برای طبع و انتشار اوراق مجلس است موضوع می‌کنیم یعنی یک ماشین دستس با دوسه خروار حروف با نهایت خوبی کارهای مجلس را انجام می‌دهد بقیه اش را بدون متخصص آلمانی تمام مطابع حاضرند بیایند پول آقایان را بدهند و مجلس را از شغل تجارتی و کار راحتش کنند
مخبر- عرض می‌کنم این اظهاراتیکه فرمودید یک قسمت از اینها قبلا” مذاکره شده و بطور کلی بنده نمی‌خواهم داخل در جزئیات شوم زیرا آقایان موافقین هم می‌خواهند صحبت کنند عرض می‌کنم اگر نظرتان رفاهیت حال مطبوعات و کارگران مطابع است باید بدانید که یک قسمت از آنها در همین مطبعه مجلس مستخدم هستند این اشخاص را از خارج نیاورده‌اند اینها از همان حروف چینها هستند و بنده خودم بیش از همه طرفدار این هستم که کارگران مطبعه در نهایت رفاهیت و آسودگی باشند و دچار ورشکستگی نشوند ولی اینرا بدانید که اگر مطبعه از اینجا خارج شد و دست دولت افتاد تمام مطابع را باید در شرا ببندند و بروند علتش هم این است که امروز این مطبعه نه روزنامه قبول می‌کنند و نه اوراق تجارتی و کار هم منحصر بکار دولتی نیست سایر مردم هم کار دارند کتاب چاپ می‌شود روزنامه چاپ می‌شود اوراق تجارتی چاپ می‌شود سایر مطابع هم اگر کار کنند باز تصور می‌کنم بیکار نمانند اما در مقابل اگر این مطبعه برود بیرون و بدست مالیه بیفتد گمان می‌کنم بصرفه اینها تمام نشود صلاح این است که مطبعه در مجلس باقی بماند اما راجع بتمبر هم که فرمودند تمبر کثیف عرض می‌کنم گرچه ماشینهایش عقب است که در آتیه تمبر با رنگهای خیلی خوب در همین جا چاپ می‌شود ولی یک اصل دیگر هم هست و آن این است که کهن جامه خویشتن ببر استن بد از جامه عاریت خواستن و بنده عقیده دارم که بهمین تمبر کثیف اکتفا کنیم و افتخار کنیم که در مملکت خودمان تهیه می‌شود
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است
رئیس – چند فقره پیشنهاد رسیده است که باید قرائت شود (بشرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقای دادگر – بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده سوم بکمیسیون برگردد که تجدید نظر نمایند و بوضعی که نظریات نمایندگان را تأمین نماید تدارک و دوباره بمجلس اعاده می‌شود. پیشنهاد آقای دکتر آقایان، بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده ۳ بکمیسیون مراجعه شود تا نظریات مخالفین را مطالعه نموده راپورت خود را تقدیم مجلس نمایند
رئیس – آقای دادگر (اجازه)
دادگر – عرض می‌کنم چند ماده از این بودجه گذشت و نظری هم بود که باید بگذرد اینجا. آقای میرزائی فرمودند امروز این جزء دستور نبود و مطالعه نکرده بودند و نظریاتی هم در اطراف این ماده که هنوز تبادل نظر درش نشده بود و بعلاوه خود آقای حائری زاده و ارباب که مدافع هستند در طی اظهاراتشان اعتراف کردند که برای یک طبقه ضرر دارد و منتهی در تحت اصولی گفتند که ما ملزم بودیم رأی مجلس را انجام دهیم و بالاخره بنده معتقدم که این ماده را بکمیسیون اعاده بدهند و کمیسیون مطالعه کند و یک وجه حلی پیدا نماید این مؤسسه مجلس ضایع نشود و هم کارگران مطابع از بین نروند
. رئیس – آقای سهراب زاده (اجازه)
سهراب زاده – همانطور که آقای دادگر فرمودند این جزء دستور نبود بنا بر پیشنهاد آقای حائری زاده مجلس رأی داد که جزء دستور شود و این بودجه مشتمل بر چهارده ماده است که دو ماده اش گذشت حالا اگر بخواهیم ماده ۳ را برگردانیم بکمیسیون در واقع بودجه می‌ماند.بعلاوه بنده تصور می‌کنم که برای مجلس شورای ملی داشتن یک مطبعه چندان چیز مهمی نیست در ممالک دیگر کرورها خرج می‌کنند و مجسمه می‌ریزند برای جشن مجلس دنیا میلیونها خرج می‌کند و ما با داشتن مجلس شورای ملی می‌خواهیم یک همچون مطبعه که چهل هزار تومان خرج دارد نداشته باشیم.
رئیس – رای می‌گیریم به پیشنهاد آقای دادگر. آقایانیکه موافقند قیام فرمایند .
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد. پیشنهاد آقای دکتر آقایان هم ضمنا” رد شد. رأی گرفته می‌شود بمبلغ ۲۶۸۰۲ تومان آقایان موافقین قیام فرمایند .
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد ماده چهارم (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده چهارم – مجلس شورای ملی به اداره مباشرت مجلس اجازه می‌دهد که عوائی مطبعه مجلس و باغ بهارستان و جرائم را جزء محاسبات مجلس محسوب دارد
رئیس – در ماده سه در مبلغ اشتباه شده است دوباره باید رأی گرفت. رأی می‌گیریم بماده سوم بمبلغ ۴۰۸۰۲ تومان آقایانی که موافقند قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد.آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – آقای مصدق السطنه بیاناتی از روی قانون اساسی و نظامنامه فرمودند معلوم است ایشان شخص متخصص و زحمت کشیده هستند ولی بنده می‌خواهم به آقایان عرض کنم که یک موضوع را در اینجا محرز کنیم که ما نمایندگان مشمول قانون استخدام هستیم یا نه؟ بنده گمان نمی‌کنم هیچ نماینده در این مجلس آمده باشد بعنوان اینکه من مستخدم دولت هستم ابدا” بنده مستخدم دولت نیستم یعنی هیچیک از ما مستخدم دولت نیستیم ما با افتخار ملی برای مدت دو سال میائیم در اینجا از صبح تا شب همیشه روز و شب زحمت می‌کشیم بعد هم درب مجلس را می‌بوسیم و مرخص می‌شویم مگر ما مستخدم دولت هستیم که جرائم ما باید جزو عوائد کل برود چرا؟ برای چه؟ بنده خیلی متأسف هستم که این عنوان در مجلس بشود بعضی از نمایندگان در مجلس صحبت می‌کردند عنوان حقوق نیست حقیقتا” کی می‌تواند بگوید که ما حقوق بگیر هستیم و جزو مستخدمین دولتی هستیم بحمدالله در مجلس همه ماها در مقابل قانون و نظامنامه مساوی الحقوق هستیم حالا در اینجا مثل اینکه بنده مستخدم دولت هستم و آقای رئیس هم وزیرند و آقای ارباب کیخسرو هم فراشباشی بنده است؟ یک همچو چیزی که ایشان می‌نویسند که جرائم من برود در فلانجا و در کجا تفتیش و تحقیق کنند و از کجا خارج شود بنده این را نقض حیثیت مجلس و وکلا می دانم و حقیقتا” این را یک خیانتی بحقوق مجلس میدانم که ما بخواهیم بگوئئیم حقوق مجلس و وکلا جزء عواید دولت بیاید بعنوان اینکه در فلان ماده قانون اساسی همچو نوشته شده است و در فلان نظامنامه همچو نوشته شده است. اینطور نیست که من این را خیانت به افتخارات ملی، بخدمات ملی، بزحمات ملی میدانم. من میدانم چه زحماتی کشیده شده است تا این اسا برپا شده است. بله اگر کسی بداند چه زحماتی کشیده شده آنوقت وکیل را مستخدم دولت نمی داند؟ بفرمائید کدام یک از شما‌ها مستخدم دولت هستید؟ هر کس مستخدم دولت است برود در خزانه داری بگوید آقای خزانه داری این جریمه من کم کن باقی را بمن بده. نظامنامه مجلس بکلی این را خارج کرده است. این عناوین را از هم جدا کرده است همان مجلسی که بودجه تصویب می‌کند. همان مجلسی که قانون محاسبات کل نوشته است. همان مجلسی که نظامنامه مجلس را جدا کرده و عملیات او را علیحده قرار داده است! بنده نمی‌خواهم وارد شوم در یک موضوعاتی که شاید از همه جا بمن حمله کنند اما ملاحظه بفرمائید به خدمات ما. آقای حائری زاده که می‌گوید من همچو کردم آقای افشار می‌فرماید من همچو کردم آقای مصدق السلطنه می‌فرماید مطابق فلان ماده این بعقیده من خیانت است بحقوق وکلا، بحقوق مجلس شورای ملی، مستخدم دولت اینجا نمی‌آید! مستخدم دولت باید برود در وزارتخانه‌ها. ما در اینجا برای افخارات ملی حاضر شده‌ایم. من نمی‌توانم این افتخارات ملی را جریمه اش قرار بدهم و در صندوق دولت وارد کنم. بنده ابدا” همچو حقی را نمی‌دهم و آن مباشری که این کار را بکند خیانت در حق من کرده است چیز عجیبی است!
رئیس - آقای سهراب زاده با این ماده موافقند.
سهراب زاده – مخالفم
رئیس – آقای حائری زاده (اجازه)
حائریزاده – من هیچ میل نداشتم نماینده محترم زیاد عصبانی شوند و بما حمله کنند که ما خواستیم یک اصلاحاتی بکنیم و محاسبات مجلس منظم باشد آنوقت اسم خیانت رویش گذاشته شود. این مسئله ربطی بدولت ندارد این مسئله استقلال محاسبات مجلس را لطمه وارد نمی‌کند مجلس یک عایداتی دارد و یک مخارجی کسرش را هم از خزانه دولت باید بگیرد.عایدات مجلس یک قسمت راجع به مطبعه است یک قسمت راجع بباغ یک قسمت هم جرائم است یا هرچه آقایان اسمش را بگذارند. بنده موافقت می‌کنم آقایانی که مسامحه می‌کنند و سر وقت تشریف نمی‌آورند یک مبلغی باید از حقوقشان کسر شود. این کسر باشد از یک جائی حسابش منظم و مظبوط باشد که جزو عایدات مجلس بیاید یا نه؟ این مربوط به دولت نیست دولت حق ندارد در کار مجلس تفتیش کند. ما بدولت اجازه نمی‌دهیم در کارهای مجلس دخالت کند. اداره مباشرت مجلس اقدام می‌کند کمیسیون محاسبات هم رسیدگی و تفتیش می‌کند. فقط برای اینکه کمیسیون محاسبات در زحمت نیافتد و یک حساب خاصی برای جرائم نگاه نداریم یک مخارجی که پیش میاید جزو آن اعتبارات منظور شده که قانونی باشد. جرائم و کسر حقوق هم که منظور شود جزو ستون عایدات مجلس می‌نویسند و به تصویب خود مجلس میرسانند و خیال نمی‌کنم یک توهین هم بمقام نمایندگی شده باشد این مسئله را ما در جزو محاسبات می‌آوریم اگر هم اسم جریمه در اینجا برده شده است برای این است که در نظامنامه نوشته شده است و ما از آنجا اقتباس کرده‌ایم خوبست آقای آقا سید یعقوب پیشنهاد کنند که عنوان جریمه در نظامنامه لغو شود که وکلا هر موقع دلشان بخواهد بیایند و جریمه هم به آنها تعلیق بگیرد.
رئیس – آقای سهراب زاده (اجازه)
سهراب زاده – بنده با این ماده چهارمی همان اصلی که آقای مصدق السلطنه فرمودند مخالفم ایشان فرمودند این محل یا مال دولت یا مال ما اگر مال دولت است چنانکه یکسال است که بنده در مجلس شورای ملی مفتخرم یکشاهی بدون تصویب مجلس علنی که آقایان تماشاچیان و روزنامه نگاران محترم هم حضور داشتند من ندیده‌ام بگذرد و اگر مال ما است همانطور که همیشه مقام ریاست خواسته‌اند که یکشاهی هم از بابت انعام به یکنفر مستخدم صادر شود و یا از بابت اخطاری و غیر ذلکمجلس خصوصی تشکیل داده‌اند و تا از ما رأی نگرفتهاند نداده‌اند آن اصل هم با ۳۰ رعایت شود. بعقیده بنده آن اصلی که آقای آقا سید یعقوب فرمودند صحیح است ما اگر بخواهیم کاریر اداریمان درست بشود دلیلش این نیست که یک حقوق حقه که پنج دوره است مال وکلا است بدهیم دست مالیه و یک نفر هم با یکساعت پشت دستی تشریف بیاورند در راهرو مجلس و حاضر و غایب کنند که بالاخره پنجشاهی دهشاهی یا یکتومان یا دو قران از ما بخواهند جریمه بگیرند. بنده این اصل را معتقد نیستم و همانطور که تا بحال معمول بوده است و آقایان وکلا هرکس را که مستحق می‌دانستند به او می‌دادند و یک عده مرم هم بدردشان می‌خورد حالا هم همانطور کنند و بنده مخالفم که این حقوق امروز از دست ما گرفته شود.
جمعی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
رئیس – کافی است .
(گفتند بلی)
رئیس – پیشنهاد‌ها قرائت می‌شود .(بشرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقای سهراب زاده – بنده پیشنهاد می‌کنم ماده چهار تجزیه شده و رأی گرفته شود یعنی جرائم را جزو محاسبات کل محسوب ندارند.
پیشنهاد آقای طهرانی – این بنده پیشنهاد می‌نمایم ماده چهار بدون عبارت و جرائم رأی گرفته شود.
پیشنهاد آقای دستغیب – پیشنهاد می‌کنم لفظ جرائم از ماده چهار حذف شود. پیشنهاد آقای امامی – بنده تقاضای تجزیه می‌کنم
. پیشنهادآقای آقا سید یعقوب – بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده چهارم بکمیسیون برگردد.
رئیس – چون پیشنهاد آقای آقا سید یعقوب راجع بدستور است مقدم. آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب – بنده برای خاطر اینکه عرایض که کردمشاید از فرمایش آقای حائری زاده عصبانی شده باشم این پیشنهادراکردم که این ماده برگردد بکمیسیون یاببینند چکارکرده‌اند وبعدبیاورندبمجلس.
بعضی از نمایندگان – پس بگیرید.
آقا سید یعقوب – خوب حالا آقایان می‌فرمایند پس می‌گیرم.
رئیس – ماده چهارم تجزیه می‌شود (به این ترتیب قرائت شد)
مجلس شورای ملی باداره مباشرت مجلس اجازه می‌دهد که عوائد مطبعه مجلس و باغ بهارستان را جزء جمیع محاسبات مجلس محسوب دارد.
رئیس – رأی می‌گیریم به این قسمت آقایان موافقین قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس – تصویب شد. قسمت دوم خوانده شد) مجلس شورای ملی باداره مباشرت مجلس اجازه می‌دهد که جرائم راجزومحاسبات مجلس محسوب دارد
رئیس – رأی می‌گیریم به این قسمت آقایان موافقین قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس – تصویب نشد. مذاکرات راجع به کلیات است.آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده – بودجه سال گذشته را وقتی نگاه کنیم می‌بینیم اعتباری که برای اداره مباشرت در نظر گرفته شده است سه هزارو ششصد تومان است و اعتبار امسال چهارده هزار هفتصد تومان است چرا اینطور شده. برای اینکه بیشتر عمل جرائم حسابش جزو محاسبات کل مجلس نیامد و یک حساب خاصی داشت و در هیئت رئیسه تصمیم می‌گرفتند و اگر مسائل مهمی بود بجلسه خصوصی رجوع می‌شد که بعقیده بنده بعضی از آقایان موافق با قانون نبوده و نباشد این کار یک نظاماتی پیدا کند و الآن اداره مباشرت مجلس اعتبار بیش ازسال پیش لازم نداشت و این مبلغی مه اضافه شد بر اعتبار در مقابل لغو شدن جرائم بود ولی حالا که مجلس قبول نکرد که در محاسبات کل مجلس محسوب و حساب خاصی داشته باشد و این حساب خاص را هر شکلی بخواهید حساب کنید آن چهارده هزارو هفتصد تومان اعتباری که مادر مقابل جرائم پیش بینی کرده بودیم دیگر موضوع ندارد و همان سه هزارو ششصد تومان هم زیاد است و من معتقدم که این قانون بودجه آن فقره اش را اگر اصلاح نکنیم یک اضافه اعتباری را تصویب می‌کنیم که هیچ محل حاجت نبوده و اداره مباشرت هم لازم نداشته و کمیسیون محاسبات هم در صورتیکه جرائم در جمع کل نیاید این اعتبار را لازم نمی‌دادند و ما این رائی جهت داریم رأی می‌دهیم از این جهت بنده مخالفم.
رئیس – آقای فاطمی (اجازه)
فاطمی – بنده اگرچه خودم شخصا” در آن قسمت هم موافق بودم که مجلس رأی نداد و البته هرچه رأیداده شده مطاع است ولی این قسمتی را که آقای حائری زاده فرمودند این اشکالی ندارد برای اینکه حالا مجلس رأی داد که جرائم حسابش جزء جمع دولت نیاید و طوری نمی‌شود و در دفتر مخصوص در تحت نظر اداره مباشرت جمع آوری می‌شود آنوقت اگر از محل جرائم چیزی خرج شد از آن اعتباری که باید از دولت بگیرند کمتر می‌گیرند و جزء صرفه جوئی حساب می‌شود. رئیس – ماده الحاقیه از طرف آقای شیروانی رسیده است قرائت می‌شود. (بشرح ذیل قرائت شد)
ماده الحاقیه – وجه جرائه با تصویب مجلس در تحت نظر مباشرین بمصرف خواهد رسید.
رئیس – آقای شیروانی (اجازه)
شیروانی – ما تکلیف عایدات مطبعه و باغ بهارستان را معلوم کردیم ولی بالاخره تکلیف وجه جرائه را معلوم نکردیم و از این قانون هم حذف کردیم. آخر در سابق یک ترتیبی داشت بعد آوردند در توی یک قانونی و قانون هم آمد به مجلس و مجلس رأی ندادند و آنرا از این قانون حذف کرد و بنده خودم هم رأی ندادم. ولی بالاخره باید تکلیفی برای ترتیب جرائم معین کرد و بنده پیشنهاد کرده این عایدات است باید بتصویب مجلس در تحت نظر مباشرین بهر مصرفی که معین بشود برسد.
رئیس - باید رأی گیری گرفته شود بقابل توجه بودن این ماده الحاقیه
فاطمی – بنده مخالفم.
رئیس - بفرمائید.
فاطمی - بنده می‌خواهم توضیح بدهم که خود آقای شیروانی پیشنهادشان را مسترد کنند. زیرا آنچه مخارج لازمه بوده کمیسیون محاسبات بتصور اینکه جرائم هم جزء عایدات می‌آید مخارج را جزء بجزء نوشته‌اند اعتبار خصوصی اضافه حقوق هر بودجه. نوشته‌اند دیگر این منطق ندارد که ما بخواهیم تصویب کنیم وجوهی که جمع آوری می‌شود فلان طور بمصرف برسد اگر فرضا” از آن محل مصرف شد درآخر سال از آن اعتباری که باید از دولت بگیرند کمتر می‌گیرند وجزء صرفه جوئی منظور می‌شود.
شیروانی – بنده مسترد داشتم.
بعضی از نمایندگان – مذاکرات کافی است.
رئیس - کافی است.
بعضی از نمایندگان – بله کافی است.
رئیس - رأی گرفته می‌شود به قانون بودجه یکساله هزارو سیصدو چهار مجلس شورای ملی با ورقه آقایان موافقین ورقه سفید و الا کبود خواهند داد.
(اخذ آراء شروع شد)
رئیس – آقای تقی زاده هم پیشنهادی دادند ولی وقتش گذشته است. (اخذ و استخراج آراء بعمل آمده نتیجه اینطور حاصل شد:
عده حضار ۹۷ ورقه سفید علامت قبول ۸۴
رئیس – عده حضار ۹۷ با هشتادو چهار رأی تصویب شد.
اسامی رأی دهندگان موافق، آقایان تهرانی، حاج شیخ عبالرحمن، دکتر امیر خان اعلم، غلامحسین میرزا، مرتضی قلیخان بیات، آقا میرزا ابراهیم خان سهراب زاده تدین، عظیمی، صدرالعماء مفتی، آقا میرزا شکرالله خان قوام صدری، دیوان بیگی، اقا رضا مهدوی، آقا سید مهدیخان فاطمی، حاج میرزا اسدالله خان، جهانشاهی، مشی معظم، آقا میرزا فتح الله خان اکبر، شیخ الاسلام ملایری، ضیاء الاطباء دستغیب، حاج سید عبدالعلی رسا، حاج آقا رضا رفیع، دکتر حسین خان بهرامی، آقا میرزا عطا الله خان روحی، آقا میرزا سیلم خان ایزدی، صدرائی، محمد ولیمبرزا، آقا میرزا خان، فتح الله میرزا هرمزی، حبیب الله خان شادلو، ارباب کیخسرو، سهراب خان یاسائی، شریعتمدار شوشتری، دکتر اقایان، آقا سید عبدالعلی میرزائی، آقا میرزا جواد خان خوئی، فیروز میرزا، فیروز دولت آبادی، سالار اشرف، آقا سید حسن اجاق، آقا میرزا سید احمد احتشام، آقا میرزا شهاب الدین، آقا میرزا مهدیخان زاهدی، سلیمان میرزا، آقا میرزا عبدالحسین صدر، آقا میرزا سید احمد خان اعتبار، آقا میرزا محمد خان اعتبار، آقا میرزا محمد خان معظمی، کی استوان، آقا میرزا صادق خان اکبر، ابوالحسن خان پیر نیا، آقا میرزا حسین خان اسفندیاری، آقا میرزا علیخان خطیبی، آقا میرزا اسمعیل خان وکیل، آقا سید مصطفی بهبهانی، آقا میرزا هاشم آشتیانی، آقا سید احمد بهبانی، آقا سید یعقوب، حاج آقا اسمعیل، اقا شیخ فرج الله، عباس میرزا فیروز، فرج الله خان آصف، آقا میرزا محمد تقی ذوالقدر، آقا میرزا رضا خان حکمت، آقا میرزا محمد نجات، اکبر میرزا‌هایم، آقا میرزا محمد تقی بهار، لطف الله خان لیقوائی، امیر حسن خان بختیاری، آقای سید حسن کاشانی، سیف الله خان اسکندری، آقا میرزا حسینخان پیر نیا تقی زاده، آقا شیخ محمد الموتی، حیدر قلی میرزا حشمتی، محمد هاشم میرزا، آقا شیخ هادی طاهری، اسمعیل خان قشقائی، آقا میرزا علی اکبر خان داور، سلطان ابراهیم افخمی آقا میرزا احمد خان اتابکی.
مخالف آقا میرزا احمد خان شریعت زاده، آقا سید کاظم خان اتحاد.
رئیس – اگر اجازه می‌دهید جلسه را ختم کنیم.
جمعی از نمایندگان – صحیح است.
رئیس – پیشنهاداتی راجع بدستور
رسیده است قرائت می‌شود (بشرح ذیل قرائت شد)
پیشنهاد آقای بیات – بنده پیشنهاد می‌کنم که قانون سجل احوال در اول دستور و بعد در نظام اجباری در قسمت ثانی دستور روز پنجشنبه بشود. پیشنهاد آقای اربای میخسرو – بنده پیشنهاد می‌کنم قانون تفریق بودجه مجلس بابت ۱۳۰۲ جزء دستور جلسه آتیه شود.
پیشنهاد آقای نجات – پیشنهاد می‌کنم دستور جلسات روز پنج شنبه و بعد قانون نظام اجباری در درجه اول وقانون ممیزی دردرجه دوم شده وتا شور این دو قانون تمام نشود پیز دیگری جزء دستور نشود.
رئیس – آقای بیات (اجازه)
بیات – البته خاطر آقایان مستحضر است که از قانون سجلاحوال فقط یک ماده باقی مانده که بکمیسیون مراجعه شده و چون این قانون برای هر قسمت از این قوانین دیگر که وضع می‌شود لازم است و برای نظام اجباری اسم بدوا” باید قانون سجل احوال اجرا شود تا بتوانند آن را بموقع اجرا بگذارند سایر قوانین هم همینطور این که بنده پیشنهاد کردم که در اول جلسه مطرح شود و یک ماده هم هست و چیز مهمی هم نیست آنکه خاتمه پیدا کرد آنوقت نظام اجباری مطرح شود.
رئیس – رأی می‌گیریم بپیشنها آقای بیات آقایان موافقین قیام فرمایند
(اکثر برخاستند)
رئیس – تصویب شد .(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی: حسین پیر نیا –
منشی: م – شهاب –
منشی دکتر احتشام طباطبائی