مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ آذر ۱۲۸۵ نشست ۸
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۲ آذر ۱۲۸۵ نشست ۸
مذاکرات مجلس شورای ملی سه شنبه ۱۷ شوال
سعدالدوله (پس از ورود) حالا وقت ورود خجالت نمی‌کشیم (بملاحظه موقوف شدن تواضعات رسمی) امیدوارم بعد از این وقت برخاستند هم خجالتی نداشته باشیم.
رئیس- اگر چه این مجلس برحسب ظاهر خدمتی نکرده لکن باطنا خدمات بسیار بملت کرده است.
حاجی سید ابراهیم – امروز جمعی از طلاب برای شرکت در بانک ملی پول داده و از حاج محمد اسمعیل قبض گرفته‌اند.
حاج محمداسمعیل – بلی امروز جمع کثیری از طلاب پول آورده و قبض گرفته‌اند و حال اینکه امروز بی‌بضاعت‌تر از این سلسله کسی نیست و از تمام مردم زودتر اقدام نموده و کتابها فروخته سهام خریده‌اند.
سعدالدوله – اشخاصی که باید در این مورد اقدام کنند مثل شاهزادگان و وزراء واعیان و کسانیکه صاحب ثروت و دارایی فوق العاده هستند ابداً در این مقام و این خیال نیستند چرا وکلا بی پرده صحبت نمی‌دارند گفتنی‌ها را باید گفت.
ثقه السلطنه – آیا شاهزادگان را طرداًالباب ذکر کردید یا با اینکه وضع شاهزادگان امروز از هر کس پریشان تر است اعتقاد شما در باره آنها این است که گفتید.
سعدالدوله – من بطور تعمیم می‌گویم که همه طبقات باید در پیشرفت این امر همراهی داشته باشند و چنانچه سابقا گفته‌ام عقیده من اینست که حکام ولایات راضی پیشرفت این عمل نیستند و گفته‌ام حکومت را ارثی خود میداننند وحتی‌الامکان در این امور مسامحه خواهند نمود.
حاج محمد اسمعیل – ظفرالدوله برای اینکه جزو موسسین محسوب شود پنجهزار تومان داده است.
سعدالدوله – صحیح است ولی ما میگوییم اشخاصی که صد هزار تومان سالیانه مواجب از دولت می‌گیرند باید در این مورد اقدام نمایند.
حاج سید نصرالله – بعضی از مردم تمکن اداء معادل پنج تومان قیمت سهام این بانک را ندارند اگر سهام یک تومانی هم معین کنید همه می‌توانند خریداری نمایند.
حاج محمد اسمعیل – تغییر و بر هم زدن ترتیب مناسب نیست مگر اینکه هانطور که گفتید سهام یکتومان بطبع برسد.
در این موقع چند نفر از شاگردان مدرسه اقدسیه که ریاست آن با سعیدالعلماء است وارد مجلس شده و لایحه مؤثری که تمام خاطرها را مشغول و متأثر نمود و تمام اهل مجلس را از اعضا و تماشاچی مدتی بگریه درآورد با لحنی جانسوز و مضمونی دلخراش باین مضمون قرائت کردند که:
- ما اطفال نوآموزان مملکت و ابناء این وطن پس از اینکه مژده تأسیس بانک ملی را که مقدمه سعادت و خوشبختی آتیه است بگوش دل استماع نمودیم مجتمعا بقدر یکصد تومان از مخارج خود اندوخته واینک با کمال خوشوقتی و نهایت افتخار تقدیم بانک مینمائیم پس از قرائت این لایحه صدای گریه مجلسیان بلند شد و رقت عمومی فوق العاده دست داد و طوری خاطرها را متأثر و جلب نمود که حاج محمد اسمعیل بدون اختیار اظهار کرد که من شخصا پنجاه تومان بر این وجه علاوه نموده باسم این اطفال ببانک می‌گذارم و غالب اهل مجلس از وکلا بمیل و رغبت و صرافت طبع هر یک بقدر تمکن خود مبلغی از کیسه خود بر آن صد تومان افزوده که باسم شاگردهای مزبور در بانک سپرده شود و تقریبا معال نهصد تومان باسم آنها در بانک سپرده شد، شخص حلاجی که ظاهراً خیلی بی بضاعت بنظر می‌آمد با حال رقت از جا برخاسته و پنجتومان تقدیم بانک نمود و دعا ببقای سلامت و دوام دولت اعلیحضرت همایونی کرد.
حاج سید نصرالله – با حال گریه تلگرافی که از تفلیس مخابره شده بود قرائت کرد که چنین استماع شده که وکلای مجلس شواری ایران در مقام تأسیس بانک ملی برآمده و استقراض از خارج را تصویب نکرده‌اند و می‌خواند احتیاجات دولت را بوسیله استقراض داخله رفع نماینده ما همه برای شرکت با این بانک بدل و جان حاضریم.
پس از قرائت این تلگراف مذاکره شد که بعضی از ارباب حقوق میگویند که اگر بانک ملی فهرست صندوق مالیه را قبول می‌کند ما حاضریم حقوق خود را در بانک بگذاریم و عین فهرستها را ببانک بدهیم.
در جواب این سؤال اظهار شد که فعلا ترتیبی در این باب مذاکره نشده و قبول نمی‌کنند از تعدد شعبه بانک برای دریافت وجوهات مذاکره و مقرر شد که محض سهولت اداء آن بر شعبه‌ها بیفزایند بالاخره مذاکره شد که مردم منتظر نظامنامه هستند و پس از رسیدن آن تمام مردم همراهی به بانک خواهند کرد و وظیفه و کلاست که در خصوص گرفتن نظامنامه خودشان مطالبه و اصرار کنند.
در باب سید مقتول مذاکره شد.
پسر سید اظهار کرد که پدر من برای تأسیس این مجلس کشته شده چرا از طرف مجلس اهتمامی در این باب نمی‌شود.
بعضیها اظهار کردند که ترتیب این کار وظیفه حکومت است.
سید جواب داد که حکومت رسیدگی و اهتمام نمی‌کند.
سعدالدوله – سؤال کرد قاتل سید کیست؟
سید جواب داد که می‌رسید احمد خان عراقی.
سعدالدوله – وقتی که قاتل معلوم است باید شرحی بحضرت اشرف والا نایب السلطنه بتوسط دو نفر از وکلا فرستادده و قاتل را بخواهند هر گاه از تسلیم آن امتناع شد بحکم شرع قاتل را قصاص نمایند.
اسدالله میرزا – اقدام باین ترتیبات موجب هرج و مرج است و برحسب قانون نظامی ایران که مطابق قانون نظامی اتریش است چون این شخص مأمور بوده مکلف است که هر مأموریتی که از دولت داشته اجراء نماید.
سعدالدوله – وضع قانون نظامی خارجه اینست که پلیس باید دارای تفنگ و فشنگ باشد. در اوقات شوش و بلوا مکلف است جلوگیری نماید در صورت مبادرت شورشیان و تعرض و حمله آنها اگر بشلیک اقدام کنند من باب دفاع در مقابل آنها شلیک میکنندواینکه میگویند این شخص مأمور بوده باید فهمید که بچه نوع و تا چه درجه مأموریت داشته باید کمیسیونی مرکب از چند نفر از صاحب منصبان نظامی و چند نفر از اعضای مجلس تشکیل شود و در اینخصوص رسیدگی نمایند.
حاجی محمد اسمعیل – اعلیحضرت همایونی در دستخطی که دراین موضوع صادر شده مقرر فرموده‌اند که این امر بدیه و خون بست اصلاح شود.
سعدالدوله – من که سابقه اطلاع در این باب ندارم حالا که اینطور است چرا این دستخط مجری نمی‌شود.
در خصوص قصابخانه مذاکره شد.
جمعی سؤال کردند که در این خصوص چه باید کرد. بعضی گفتند باید آنها را احضار و به حساب رسیدگی کرد بعضی اظهار کردند که خود قصابها لایحه فرستاده و متعهد اصلاح این امر و اداء مطالبات چوبدار با اقساط شده بودند جمعی دیگر جواب دادند که این ترتیبات را قصابها محض اغتشاش این عمل فراهم می‌کنند.
صدیق حضرت – همانطور که عمل نان اصلاح شد باید عمل گوشت هم اصلاح شود.
محقق الدوله – مقصود قصابها از این اقدام بردن سی هزار تومان است و مقصود اشخاصی که باصلاح امر خبازخانه اقدام کرده‌اند حصول انتفاع برای عموم ملت است.
سعدالدوله – لازم است در هر کاری که شروع می‌شود آن کار بانجام برسد و بترتیب سابق کارها مختل و معطل نماند چنانکه وجود جوانان با اطلاع عالم ما معطل و مهمل می‌ماند و تمام کارها فقط فرنگی‌ها و اشخاصیکه بواسطه بر سر گذاشتن یک کلاه خود را شبیه بآنها نموده‌اند راجع و محول می‌شود باید توسط وزارت علوم این اشخاص را امتحان نموده با تصدیق این وزارت بر حسب لیاقت در ادارات دولتی بکارها مشغول نمود.
آقا سید حسین – برای این نوع جوانان بهتر از اداره گمرک محلی نیست با وجود این جوانهای تحصیل کرده عالم جراید اجزا و عمله جات گمرک همه ارامنه یا بلژیکی باشند و هر یک در ماه مبالغ گزافی حقوق ببرند اگر چند نفر مسلمان هم در این ادارات صاحب کاری باشند بحقوق مختصر و قلیل باشد و تمام محاسبات مملکت و ترتیبات سرحدی ما در دست اجانب و اشخاص خارج از وطن ما باشد و در تمام سرحدات ما یکنفر مسلمان ایرانی متصدی و مباشر امور نباشد.
آقا میرزا محمود – تمام ارامنه که مقصر و مطرود سایر دول هستند گریخته و بمملکت ایران آمده و در ادارات دولتی صاحب مأموریت و مشاغل و از تمام صادرات و واردات تجارتی ما با اطلاع هستند و ما خودمان نمیدانیم چگونه و چه مقدار بمملکت ما وارد و چه مقدار خارج می‌شود.
محقق الدوله – ایران مامن ارامنه است و مادامیکه خیانتی از آنها فاش نشده باید بکارهای خود مشغول باشند و نباید متعرض آنها بود.
آقا سید حسین – چند نفر ارامنی از بلژیک وارد این مملکت شده‌اند و در هر سال مبالغی گزاف مالیه دولت را می‌برند رخت شوی زن وزیر گمرکات در سرحدات سمت ریاست دارد.
سعدالدوله – اطلاعات من در این باب خیلی زیاد است لکن باید همیشه بطور عموم صحبت کرد و مذاکرات را شخصی نکرد.