مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ شهریور (سنبله) ۱۳۰۰ نشست ۲۳
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ شهریور (سنبله) ۱۳۰۰ نشست ۲۳
جلسه ۲۳
صورت مشروح مجلس یوم شنبه ۲۹ ذیحجه الحرام سنه ۱۳۳۹ مطابق ۱۱ سنبله ۱۳۰۰
مجلس یک ساعت و نیم قبل از ظهر در تحت ریاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید.
آقا آصف الممالک صورتمجلس یوم پنجشنبه بیست و هفتم ذیحجه را قرائت نمودند
رئیس ـ شاهزاده نصرت الدوله مریض هستند اشتباهاً در صورتمجلس غایب بدون اجازه نوشته شده است، اعتراضی راجع به صورتمجلس است؟ (اظهاری نشد) صورت مجلس تصویب گردید، دستور امروز رسیدگی باعتبارنامه آقایان صدرائی و نظام الدوله: تعیین شعبات: بقیه نطق آقای حاج آقا: تعیین کمیسیونها در خارج از اعضای کمیسیون تحقیق انتخابات آذربایجان که آقایان معین فرموده بودند فقط یک نفر اکثریت پیدا کرده که آقای مشیر الدوله هستند مابقی اکثریت ندارند باید تجدید انتخاب شود در موقعیکه سایر کمیسیونها را انتخاب می‌فرمایند برای پنج نفر دیگر هم باید رای بدهند.
فهیم الملک ـ پس از آقای مشیرالدوله آقایانیکه بالنسبه اکثریت داشته‌اند خوب است اسامیشان قرائت شود.
رئیس ـ رکن الملک ۲۳ رای تدین ۲۱ رای سلیمان میرزا ۱۸ رای بیان الدوله ۹ رای مدرس ۱۴ رای آصف الممالک ۲۰ رای مساوات ۱۸ رای.
رئیس ـ میفرمائید دوباره قرائت شود؟
(گفته شد خیر)
راپورت شعبه دوم راجع بآقای صدرائی مورد بحث است آقای محمد هاشم میرزا مخالف بودند؟
محمد هاشم میرزا ـ خیر آقای حاج شیخ اسدالله مخالف بودند
رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه نطق).
حاج شیخ اسدالله ـ اگر چه زمینه و نظریات اکثریت مجلس اجمالاً در دست هست و نسبت باعتبارنامهای دیگر که بنده بعضی عرایض کرده‌ام مطلب بر بنده روشن گردیده و نظریات آقایان معلوم شد ولی بر حسب تکلیف بنده لازم میدانم نظریات خودم را بعرض نمایندگان محترم برسانم بعضی از آقایان دوستان و رفقا بنده را نصیحت کردند (و بایشان حق می‌دهم) می‌فرمودند با اینکه اکثریت مجلس با شما موافقت نمی‌کند لذا تعقیب کردن نظریات خودتان در مجلس لزومی ندارد ولی بنده بر حسب تکلیف مجبورم عرایض خودم را بعرض برسانم اگر چه اکثریت مجلس با نظریات بنده موافقت نکنند معهذا امیدوارم که در عرایض خودم هم از شرایط ادب و نزاکت خارج نشوم راجع بانتخابات دماوند راپورتی از شعبه داده شده اگر چه راپورت شعبه یک راپورت منظم و خوبی بنظر می‌آید اما آقایانیکه در طهران بوده‌اند و کاملاً از جریان انتخابات دماوند در آن موقع اطلاع داشته‌اند تصور می‌کنم عرایض بنده را تصدیق کنند که انتخابات دماوند صاف و ساده و طبیعی نبوده در موقعیکه انتخابات دماوند شروع شد در تحت یک تأثیرات و یک نفودهای خارج از قانون بعمل آمده و اهالی دماوند مکرر شکایت و تظلم و داد و فریاد کردند و ابداً جوابی بآنها داده نشده بالاخره در یکی از جرائد که گویا روزنامه وطن بو اعلانی منتشر کردند باین مضمون که جهت اینکه دولت توجهی بعرایض ما نمی‌کند چیست از شهر طهران تا دماوند پنج شش فرسخ بیشتر نیست معلوم نیست چرا دولت وقت برای رسیدگی بشکایات بیچاره اهالی دماوند یک نفر مفتش بی غرض نفرساد در صورتیکه در کابینه‌های بعد وقتیکه از یک مسافتهای بعیده مثل همدان و زنجان و مازندران وغیره شکایت می‌رسید دولت وقت برای کشف قضایا و حقایق مفتش مخصوص می‌فرستاد من کار باین قضیه ندارم که مفتش وقتی داخل در عملیات می‌شد چه عملی می‌کرد آن مامور تقصیر کرد یا نکرد در موقع خودش در نظر آقایان مکشوف خواهد شد ولی دولت وقت به تکلیف خود رفتار کرد اگر مامور غفلت و مسامحه در وظیفه خود کرده باشد تقصیری بدولت وقت نیست ولی بر عکس در موقع انتخابات دماوند هر چه تظلم کردند در جراید اعلان کردند اصلاً بعرایض آنها هیچ وقعی گذاشته نشد اگر چه بنده تمام اوراق شکایات دوسیه را کاملاً مجال نکردم که دقت و رسیدگی کنم ولی آنچه دیده‌ام این است که در عرایض خود به مجلس می‌نویسند که ما در موقع انتخابات هر چنه تظلم کردیم بشکایات ما جوابی نرسید از قراریکه می‌گویند در موقع انتخابات در دماوند مامور مالیه و مامور ژاندارم که اسمش درست در نظرم نیست مطابق دستوریکه داشته‌اند با یک فشار فوق العاده طاقت فرسائی شروع به عملیات کرده‌اند خیلی جای حیرت و تعجب است که دولت در نزدیکی گوش خودش که صدای فریاد دماوندی بگوشش می‌رسد و اگر بخواهد یک قدم بردارد می‌تواند تمام حقایق را کشف بکند بکلی قطع نظر می‌کند و در کشف حقیقت و رسیدگی بعرایض متظلمین و متشکیان وارد نمی‌شود شکایت آنها دو فراز است یکی آنکه می‌گویند انتخابات آنجا مبنی بر تهدید بود و یکی آنکه می‌گویند مبنی بر تطمیع بوده است اما راجع به تهدید یک اوراق شکایت زیادی هست که می‌نویسند ما بقدری در فشار بودیم که در آن موقع قدرت تشکی نداشتیم و اگر هر آینه بحکومت وقت تشکی می‌کردیم مورد سخط و غضب و ضرب و شتم و حبس واقع می‌شدیم شکایت دیگر اینکه می‌گویند تطمیع هم بوده مثلاً می‌گویند مامور ژاندارمری که در آنجا بوده و مامور ماله هم با او مساعدت میکرده حکومت وقت هم در آن موقع بر خلاف اراده و یل ژاندارمری قدرت نداشته اظهاری بکند خلاصه آنها را برای اجرای مقاصدی که داشتند تطمیع کرده بودند که انتخابات را خاتمه دهند یک از دلائلی که برای اثبات این معما دارند دوسیه است ککه در اداره حکومتی که الان هم آن دوسیه گویا موجودات بنده از آقایان نمایندگان تقاضا می‌کنم که با من مساعدت کنند و آن دوسیه را از اداره حکومتی بخواهند و ملاحظه کنند ببینند در آن دوسیه چیست می‌گویند در آن دوسیه یک چیزهائی است مثلاً صاحبمنصبی آمده است در حکومت نظامی یعنی دو سه ماه قبل شکایت کرده که بمن وعده داده‌اند هفتصد و هشتصد تومان پول بدهند که این انتخابات را مطابق میل خودشان انجام بدهم و من هم آن خدمت خود را انجام داده‌ام ولی پول بمن یرسیده حکومت هم در کشف قضیه و رسیدگی وارد شده بالاخره در اداره حکومتی مبلغی (درست نمیدانم چقدر بود) گرفته شده است و در مقابل این خدمت نامشروعی که آن صاحبمنصب ژاندارم بعمل آورده و حال انجام داده است باو داده شده یعنی بعد از آنکه جلساتی شده و کشفیاتی در آنجا بعمل آمده آنوقت وجه گرفته شده و باو داده شد یک همچه مطلب باین واضحی که در اداره حکومتی دوسیه و سابقه داشته باشد نمیدانم شعبه چرا وارد در قضیه نشده و آن دوسیه را نخواسته و قطع نظر کرده شاید آقای مخبر در جواب من بفرمایندکه شعبه بی خبر بود و اطلاع از این قضیه نداشته بنده حالا بشعبه و مخبر بود و اطلاع از این قضیه نداشته بنده حالا بشعبه و مخبر شعبه و مجلس شورای ملی وتمام آقایان نمایندگان خبر می‌دهم و عرض می‌کنم که این دوسیه موجود است از اداره حک. متی بخواهند اگر همچو دوسیه موجود باشد بنده که یکی از نمایندگان هستم نمی‌توانم یک انتخابی کنم که باین واضحی باین ترتیب جریان یافته تصدیق کنم زیاد بر این نمی‌خواهم از نزاکت خارج شده و تعقیب بکنم اگر چه عرایض دیگری داشتم لیکن نمی‌خواهم یعنی مقتضی نمیدانم آن عرایض را در اینجا بیان کنم بنابراین مذارات و عرایض خود را خاتمه داده واگذا بوجدان نمایندگان محترم می‌کنم
رئیس ـ آقای تدین.(اجازه نطق)
تدین ـ همانطور که خود آقای حاج شیخ اسدالله اظهار کردند که (نمی‌خواهم از نزاکت خارج بشوم) و معذالک یک فرمایشاتی که مبنی بر اطلاعات شخصی خودشان بود کردند بنده هم کوشش می‌کنم که دست از طریقه معمولی خود برندارم و از نزاکت خارج نشوم ولیکن برای اینکه خاطر نمایندگان محترم از جریان انتخابات دماوند کاملاً مسبوق شود لازم میدانم توضیحاتی بدهم و قبل از اینکه وارد در توضیحات بشوم راجع بفرمایشات ایشان مذاکراتی می‌کنم اولاً فرمودند اطلاعات خارجی باندازه ایست که در زمان انتخابات دماوند همه از جریان انتخابات مسبوق هستند این را تصدیق میرمایند که شعبه فقط بدوسیه انتخابات باید رسیدگی کند و مدرک رای شعبه همان دوسیه انتخابات اس و اطلاعات خارجی خود را نمی‌تواند در دوسیه دخالت بدهد: ثانیاً فرمودند دماوندی‌ها در روزنامه وطن شکایت کردند و کسی بداد آنها نرسید در این موقع گویا ایشان کاملاً بتاریخ روزنامه ملاحظه نکرده‌اند آن شرحی که در روزنامه وطن نوشته شده چندین ماه بعد از خاتمه انتخابات دماوند است و در موقع انتخابات دماوند ابداً اینطور اعلانی در روزنامه وطن درج نشده مضمون آن اعلان این است که (ما چندین مرتبه بانجمن شکایت کردیم و بعد بوزارت داخله شکایت کردیم ابداً کسی گوش بعرایض ما نداد) این متشکیان همان متشکیان بانجمن هستند و همان کسانی هستند که اوراق شکایات آنها در دوسیه ضبط است در جواب آن اوراق شکایتیه انجمن بآنها می‌نویسد در انجمن باین در انجمن حاضر شوید و توضیحاتی که راجع باین مواد شکایات دارید بدهید تا حضوراً رسیدگی بشود در صورتیکه در اوراق شکایات خود تصریح می‌کنند که از قراریکه می‌شنویم در این انتخابات تهدید و تطمیع شده انجمن باین شکایات ترتیب اثر نداده برای اینکه آنها را احضار کرده و آنها از حضور استنکاف نموده‌اند بعد هم همین اشخاص به وزارت داخله و مجلس شکایت کرده‌اند در موقع انتخابات در همان هفته اول که انجمن برای اصفاء و رسیدگی بشکایات جلوس کرده هفت ورقه شکایت رسیده که چهار ورقه اش متعلق بقریه مرانک است و سه ورقه از قراء اطراف مرانک و انجمن جواب داده است که بیائید و حاضر شوید تا رسیدگی شود و هیچکدام حاضر نشده‌اند غیر از این دیگر شکایت بهیچ جا نرسید این راجع به این قسمت: و اما راجع به قسمت دیگر ایالت طهران بدون اینکه اهالی دماوند تقاضای مفتش بکنند و شکایتبه مرکز بنمایند قبل از خاتمه انتخابات دماوند بک نفر نماینده به آنجا فرستاده که هم نمانینده باشد هم مفتش و آن مفتش یک راپورت هائی داده است که الان سوادش در دوسیه ضبط است
- اولاً مفتش ذیل صورتمجلس انتخابات را تصدیق و بعلاوه انجمن نظار و نایب الحکومه محل نیز مهر کرده‌اند.
- ثانیاً راپورتی می‌دهند و از آن راپورت کاملاً معلوم می‌شود که آن شکایات ماخذی نداشته و فقط از ناحیه اشخاصی بوده که میل داشته‌اند وکیل بشوند و نشده‌اند.
یک راپورت صریحتری نیز هست که یک نفر ز خوانین دماوند وارد بانجمن شده و در آنجا اعتراضاتی بانجمن کرده و مقصودش این بوده که انجمن را بهم بزند برای اینکه این شخص (یعنی این خان دماوندی) طرفدار یکنفر از اشخاصی بوده که میخواسته وکیل بشود: راپورت دیگر از شخص دیگری هست که می‌گوید پنج شش نفر از طهران آمده بودند و برای انتخاب یک نفر شخص طهرانی مشغول عملیات شدند چون مایوس شدند و آن شخص طهرانی وکیل نشد شروع بششکایاتی کرده‌اند که عین صورتش در اینجا ضبط است و کاملاً دلیل بر این است که این شکایات در تحت تاثیر وکالت طلبی توده است و ابداً اثری ندارد؛ آقا میرزا علینقی مرانکی که گویا سابق هم وکیل بوده است عریضه به رئیس الوزرای وقت می‌نویسد ه عین عریضه اش الان حاضر است می‌نویسد که من مطابق قانون انتخابات وکیل دماوند و توابع هستم (این عریضه بعد از انتخابات آنجا است) و چون سابق هم وکیل بوده‌ام امیداوارم بحسن ظن خود باقی بوده و محضالله با من کمک و مساعدت نمائید و راپورت شکایتی هم ضمیمه کرده این شخص اهل مرانک است و اغلب شکایاتی هم که رسیده است از مرانک و این استدعائی هم که این شخص کرده است این قضایا را تائید می‌کند بنده عرض می‌کنم چطور می‌شود حوزه انتخابیه دماوند در تحت تاثیر تهدید و تطمیع بوده باشد در صورتی که از چهار هزار نفر رای بده اشخاصی بوده‌اند که هر کدام نسبت به خودشان آراء مهمی داشته‌اند چنانچه بعد از صدرائی میررزا علی نقی مرانکی ۷۷۴ رای دارا می‌باشد بعد از ایشان افتخارالاسلام ۵۸۸ رای داشته بعد از ایشان حاج محمد تقی مرانکی و ۵۸۸ رای دیگری و فلان مقدار رای دیگری داشته باین ترتیب هیچ نمی‌شود تصدیق کرد که انتخابات آنجا در تحت تاثیر تهدید و تطمیع بوده پس معلوم می‌شود همین اشخاص را که شکایت کرده‌اند روی هم بگذاریم عدة آنها را سیص نفر تجاوز نمی‌کند که از اول تا به حال بانجمن و وزارت داخله و مجلس تلگرافاً و کتباً شکایت کرده‌اند در مقابل قریب دو هزار نفر از اهالی دماوند و توابع صحت انتخابات را تصدیق کرده‌اند و کمال رضایت دارند چنانکه بنده در راپورت قید کرده‌ام که دو ورقه رضایت نامه و یک ورقه چلوار در مقابل اوراق شکایات بانجمن رسیده که آن ورقه چلوار قریب هزار مهر دارد و حاشیه آن را علمای دماوند و تجار و خوانین و محترمین بالاتفاق هویت صاحبان امهار را نوشته‌اند و حکومت هم تصدیق کرده و پس از ینکه علما و خوانین و تجار و محترمین این قضیه را تصدیق می‌کنند و شعبه هم صحت جریان انتخابات را تصدیق می‌نماید و بدیهی است در صورتیکه متشکیان حاضر شوند و شکایات خود را ثابت نکنند شعبه نمی‌تواند بشکایات آنها ترتیب اثر بدهد و برای اینکه معلوم بشود شعبه با کمال بی عرضی و قانون خواهی رفتار کرده و نخواسته است جزء اکثریتی که آقای حاج شیخ اسدالله اظهار کردند باشد بنده این ورقه چلوار را ارائه می‌دهم.
ورقه چلوار طویل و عریضی که دارای خطوط و امهار زیاد بوده ارائه نمودند.
این خواهش را که ملاحظه میفرمائید از صدر تاذیل متعلق به علماء و تجار و خوانین دماوند است. بنده و همچنین شعبه نمی‌تواند باین حرفها در مقابل تصدیقات علماء و خوانین دماوند ترتیب اثر بدهد و اما راجع بدوسیه که ایشان اظهار کردند در اداره حکومتی موجود در شعبه نسبت باین قسمت مذاکراتی نشده ولی بنده از خارج اطلاعات شخصی دارم و آن اینست که در حکومت نظامی در زمامن کابینه سابق خصوصیات و قضایائی بوده که از آن قضایا بطور کامل اطلاع ندارم ولی بطور خصوصی اطلاع حاصل کرده‌ام که آن دوسیه هیچ مدرک و سندی ندارد که کسی بدیگری گفته باشد که تو فلان کار را بکن من فلان قدر پول بتو خواهم داد و حاضر هستم تا آخرین مرحله این قضیه را ثابت کنم و زیاده بر این عرضی ندارم.
رئیس ـ آقای محمدهاشم میرزا مخالفید؟
محمدهاشم میرزا ـ بنده با قسمت اول مذاکرات حاج شیخ اسدالله مخالفم اگر موقع هست اجازه فرمائید عرض کنم.
رئیس ـ بفرمائید.
محمد هاشم میرزا ـ چون در ضمن مذاکرات آقای حاج شیخ اسدالله که بطور تعریض بوده چنین فهمیده شده که اکثریتی در مجلس هست که آن اکثریت در باب نمانیدگان زود رای می‌دهد ولی بنده تا به حال در مجلس نه اکثریت مسلکی دیده‌ام نه اکثریت انسی که یک جماعت فراکسیونی داشته باشند که اکثریت با آنها باشد یا اینکه با هم انس گرفته باشند و اکثریت داشته باشند اگر هم باشد همان جماعتی است که خود حاج شیخ اسدالله مسبوقند که یک عده مأیوسین در مجلس هستند ولی اکثریت ندارند.
حاج شیخ اسدالله ـ گویا حضرت والا شاهزاده محمدهاشم میرزا منکر اکثریت هستند اکثریت مجلس همان است که رای می‌دهد من نگفتم در خارج مجلس شورای ملی فراکسیونی هست که دارای اکثریت است ولی در مجلس شورای ملی البته نسبت به هر امری که پیش می‌آید اکثریت مجلس رای خودش را می‌دهد و آن رای قاطع است و اگر منکر باشند که چنین اکثرتی باشد پس تام اعتبار نامه هائی که از مجلس گذشته باید کان لم یکن فرض کرد زیرا که هیچ رائی از روی اکثریت واقع نشده ایشان اشتباه کرده‌اند بنده اینطور عرض نکردم باز هم توضیح می‌دهم که در خارج اکثریت نیست ولی در مجلس در موقع رای دادن بالاخره رای اکثریت مجلس و آقایان نمایندگان قاطع است بنده عرض کردم زمینه رای آن اکثریت بر من معلوم شده است نه اکثریت فراکسیونی لیکن قسمت راجع به فرمایشات شاهزاده محمد هاشم میرزا اما راجع به فرمایشات آقای تدین فقط راجع به فراز آخری که تصدیق فرمودند که در اداره حکومتی همچه دوسیه هست بنده تقاضا می‌کنم آن دوسیه چه فهمیده می‌شود اگر همچنانکه آقای تدین فرمودند در انجا مدرک و سندی نیست و یک چیزی که به جریان انتخابات سکته وارد کند موجود نباشد شاید بنده در این نظریه و نسبت باین قضیه مساعدت کنم نه نسبته بانتخابات دماوند. و تا آن دوسیه خواسته نشود مطلب واضح نمی‌شود و حقیقت درک نمی‌شود شاید از ملاحظة آن حقیقت کشف شده و سبب اجبار ایالت از اخذ وجه از مدعی علیه و تادیه آن بصاحبمنصب ژاندارم معین و واضح گردد.
محمد هاشم میرزا ـ موضوع اقلیت و اکثریت تقریبا در این موقع معنای ثانوی پیدا کرده و اقلیت یک اصطلاحی است در تمام دنیا اکثریت و اقلیت ثابت است و الا اکثریت آنی که مدرک اینگونه رایها است اکثریت گفته نمی‌شود و بعلاوه آقای حاج شیخ اسدالله طوری می‌فرمایند مثل اینکه با تمام افراد در این خصوص مذاکره کرده باشند و رای همه را به دست آورده باشند و بدانند در این موضوع اکثریت حاصل می‌شود یا نه: بنده که در این خصوص هیچ مذاکره نکرده‌اند که بدانند در اقلیت هستم یا اکثریت ممکن بود بنده در اکثریت واقع شوم یا در اقلیت یا در امتناع بنابراین عبارتی را که فرمودند ناقص بود.
رئیس ـ موضوع اقلیت و اکثریت را بعد می‌شود حل کرد فعلاً موضوع مسئله اقلیت و اکثریت نیست در اصل موضوع جمعی تقاضا نموده‌اند با ورقه اخذ رای شود:
آقای تدین (اجازه نطق)
تدین ـ بنده عرض کردم موافق اطلاعات اجمالی و خصوصی که پیدا کرده‌ام در آن دوسیه که ایشان اظهار کرده‌اند چنین چیزی موجود نیست و این مسئله که ایشان اظهار می‌کنند باعث تعویق رای مجلس نمی‌تواند بشود ولی اگر بنا شد دوسیه خواسته شود و تقاضا می‌کنم که دوسیه دیگری هم خواسته شود
سردار معظم ـ به عقیده بنده خوب است هر دو خواسته شود.
حاج شیخ اسدالله ـ خیلی از آقای مخبر تشکر می‌کنم که تقاضای بنده را پذیرفتند که دوسیه خواسته شود و گمان می‌کنم قبل از مراجعه بآن دوسیه نمی‌توان در این موضوع رای گرفت برای این که حالا آقا مخبر قبول کرده‌اند آن دوسیه خواسته شود خواستن آن دوسیه و مراجعه بآن منافی با رای حالیه مجلس است.
تدین ـ بنده موکول کردم بشرط بنده گفتم در آن دوسیه که اطلاع پیدا کرده‌ام چیزی نیست اگر ایشان مایل باشند آن دوسیه خواسته شود مشروط باشد بر اینکه دوسیه دیگر هم خواسته شود.
رئیس ـ بشرط نمی‌شود دوسیه خواست.
سردارمعظم ـ واقعاً از این مذاکراتی که در این قضیه از طرفین می‌شود بنده خود را مجبور می دانم یک مرتبه دیگر هم اظهار تاسف بکنم زیرا اینجا در پشت تریبون گفته می‌شود اقرار کرده است و مطالبه بقیه پول را می‌کند و آن وقت در مجلس با یک خونسردی مثل اینکه امر عادی است تلقی می‌شود در صورتی که اول وظیفه مجلس این است که با این سهم مهلی که در رگ و پی مملکت وارد شده با تمام وسائل ممکنه مخالفت بکند و اولین وظیفه مجلس این است که بخواهد صاحبمنصب را تحت محاکمه بیاورند و در صورت ثبوت لااقل بواسطه همان چیزی که خودش اقرار کرده او را خارج کنند البته این آدم لیاقت آنکه صاحبمنصب بشاد و لیاقت اینکه دارای سر دوشی باشد ندارد و باید چنین صاحبمنصبی را بیرون انداخت بعلاوه مرحله دوم اینکه در اینجا بک نفر نماینده می‌گوید یک دوسیه در اداره حکومتی هست و یک مطالبی دارد که مربوط باین انتخابات هست و می‌گوید این دوسیه را بخواهید که در آن دوسیه مطالبی یافت می‌شود و دلائلی دارد که ممکن است موجب تردید در این انتخابات باشد این حرف بقدری منطقی است که باید حتماً آن را قبول کرد سومی می‌گوید دوسیه دیگری هم هست که اگر آن دوسیه اولی را بخواهند بنده هم آن را خواهم خواست این ترتیب مثل این می‌ماند که به یکدیگر نانی قرض داده می‌شود یعنی اگر شما آن دوسیه را نخواهند من این دوسیه را نخواهم خواست باین ترتیب مجلس نمی‌تواند کار کند حیثیت مجلس باید فوق حیثیت اشخاص باشد اگر دوسیه هائی است متعلق به هر کس هست باید خواست و رسیدگی کرد و هیچ نباید ملاحظه کرد و نظر نداشت که این دوسیه یکی بر می‌خورد و باید دوسیه را آورد و ملاحظه کرد ما نباید در مقابل یک رقابتها و یک خصوصیتها و در مقابل حفظ حیثیات شخصی حیثیات مجلس را از دست بدهیم آقای حاج شیخ اسدالله که می‌گویند یک دوسیه در اداره حکومتی هست باید خواسته شود آقای تدین هم که می‌گویند دوسیه دیگر هم هست آنهم باید خواسته شود مجلس مکلف است هر دوسیه را بخواهد اگر در آن دوسیه اسنادی باشد که با اساس نمایندگی منافات داشته باشد خیلی جای تاسف است.
رئیس ـ آقای تدین (اجازه نطق)
تدین ـ بنده کاملا موافق با این قسمت هستم و عرض می‌کنم حکایت نان قرض دادن نبود اینکه بنده عرض کردم خواستم مسئله یک بام و دو هوا نشود
آقا سید یعقوب ـ بنده خیلی متاسف هستم که در هر وقت پشت این تریبون می‌آیم مجبورم مخالفت کنم ولی خوشبختانه در این موضوع با راپورت شعبه موافقم امروز پنجاه روز است از عمر مجلس شورای گذشته است و اعتبارنامه هائی به مجلس امده است بنده عرض می‌کنم بعد از اینکه شعب را تعیین کردند و دوسیه‌های متعلق بانتخابات به شعبه‌ها رجوع شد و شعبه‌ها هم حکم دادند دیگر این صحبتها برای چیست مقام مجلس شورای ملی در حکم دیوان تمیز است وظیفه اش پاره است یا ابرام دیگر برگشتن و اعاده بمحاکمه استینافی در مجلس معنی ندارد نسبت بانتخاب مقام ابتدائی همان انجمن نظارت است وقتی که به شعبه می‌آید مقام استیناف است رسیدگی می‌کند راپورتی می‌دهد باید نظر نمایندگان براپورت شعبه باشد ما نظر بهمین راپورتی که شعبه داده است در صحت انتخاب آقای صدرائی هیچ شبهه نداریم. آقای حاج شیخ اسدالله می‌فرمایند از روی علم غیبی که دارم و یا از جاهائی که به من اطلاع رسیده است فلان مسئله فلان طور بوده بنده که مجبور نیستم بعلم غیب ایشان رفتار کنم ما نمایندگان مطابق راپورتی که در دست داریم باید عمل نمائیم یا رد کنیم و یا قبول اطلاعات شخصی یا موضوع اکثریت و اقلیت را در بین آوردن هیچ اثبات مدعا ننمیکند بنده می‌خواستم در مسئله اکثریت شرحی بدهم و برخلاف اشخاصی که برای خوش آمد بعضی‌ها می‌گفتند این مجلس بد است عرض می‌کنم خیر این مجلس خیلی خوب است و بحمدالله تا حالا هم موفق شده است و مظالب به نظر صالح نمایندگان واگذار شده است و هیچ نظر غرضی در بین نیامه و برای جلب کردن بعضی خاطرها که به مقام خودشان رسیده‌اند نمی‌شود یک مقامی را که امیداواری مملکت همه بآنجا است از نظر انداخت پس این حرفی که گفته شد خارج از نزاکت بوده است و تا کنون هر چه برای اکثریت گذشته یک اکثریت صالحی بوده است بدون اینکه در تحت تاثیر نظریات دیگران و یا در تحت تاثیر آنتریک کسی باشد و نمایندگان مطابق نظریات صحیح و صلاحیت رای داده‌اند بنده عرض می‌کنم باید من مطابق این راپورت رای خودم را بدهم و عرض می‌کنم آقای جاج شیخ اسدالله در این راپورت شما چه ایرادی دارید؟ اگر در راپورت ایرادی داشتید می‌خواستید در موقع خودش در خارج بشعبه بگوئید و الا این راپورتی که هیچ ایراد قانونی در آن نیست ما بیائیم آن را گرو دوسیة دیگر بگیریم و آن دوسیه را هم گرو دوسیة دگر و هکذا به تسلسل آن وقت راپورت بر کردد و بعد به مجلس بیاید و در مجلس شورای ملی یک معارضه و مشاجره بدون تحقیق و فلسفه بشود که این مسئله با آن دوسیه بسته است و آن دوسیه هم بدوسیة دیگر الی آخر بنابراین بنده موافق نیستم با این پیشنهاد که دوسیه خواسته شود و باید اگر آقایان موافق باشند رای علنی و اگر موافق نیستند بقیام و قعود رای گرفته شود این است عرایض بنده.
حاج شیخ اسدالله ـ راجع به خواستن دوسیه‌ها خیلی خوب شد بنده یک نفر نماینده هستم که حالا دوره سوم است در این مجلس هستم در موقعی که در اطراف اعتبارنامة شاهزاده نصرت الدوله صحبت بود پیشنهادی داشتم که جمعی هم امضاء کردند و هنوز هم آن پیشنهاد را دارم از مجلس شورای ملی تقاضا کردم که کمیسیونی معین شود و راجع به عملیات بنمایندگان در دوره فترت چه راجع به زمامداری آنها و چه راجع به تاریخ زندگانی آنها رسیدگی شود و با یک قلم درشت راپورتش به مجلس شورای ملی بیاید تا تمام نمایندگان و تمام ملت اطلاع و تصیرت پیدا کنند و ببینند هر وکیلی دارای چه سابقه و چه اخلاقی است بنده تشکر می‌کنم از این اظهار آقای تدین که یک دوسیه که راجع به بنده است به مجلس بیاید و کشف شود و در حقیقت اگر من یک شخص حائنی بوده‌ام مرا مجازات نمایند و همچنین نسبت به تمام نمایندگان بنده از این اظهار هیچ وحشت ندارم زیرا خودم را یک نفر نمایندة پاک و بی آلایش ایرانی میدانم و از طرف ملت ایران هم انتخاب شده‌ام و در نزد وجدان خودم در کمال افتخار این اظهارات را می‌کنم که صدای من به تمام دنیا برسد بنده عرض می‌کنم یک نفر ایرانی هستم و هیچ سابقة بدی هم نسبت به خودم اطلاع ندارم و در وجدان خودم هیچ خجل نیستم این است که عرض می‌کنم بنده آلوة هیچ خیانت و شائبه نیستم و انتاب من با وجود فشار سرنیزه هائیکه در مقبل بود (و نتوانستند موفق شوند) انجام گرفت و تقاضا می‌کنم که این فقره کشف شود و اگر دوسیه راجع به من هست بخواهند و همچنین تقاضا دارم کمیسیونی تعیین و رسیدگی به عملیات تمام نمایندگان ملت بشود.
آقا میر سید حسن کاشانی ـ بنده عرض می‌کنم که بعد از پنجاه و پنج روز تازه شنیده می‌شود که هنوز یک دوسیه در اداره ایالتی طهران باقی مانده و به مجلس نیاورده‌اند و حال آنکه آنچه دوسیه راجع بانتخابات است وزارت داخله باید در زمان افتتاح مجلس به مجلس بفرستد خوب است بوزارت داخله تذکر داده شود که نسبت بانتخابات سایر نمانیدگان باز اگر دوسیه هست بفرستند که بعدها اسباب معطلی نباشد.
رئیس ـ آقای سردار معظم پیشنهاد می‌کنند که اخذ رای در این باب بماند تا آنکه دوسیه‌ها خواسته شده و ملاحظه شود.
سردار معظم ـ در ضمن مذاکراتیکه در مجلس شده سه مطلب پیدا شده است و هر سه مطلب مربوط می‌شود به مجلس آقای حاج شیخ اسدالله در ضمن نطق خودشان اظهار فرمودند که به صاحب منصب ژاندارمری دماوند یک وجهی وعده داده شده و خود او هم معترف است که از این وجه یک مقداری گرفته و ادعای بقیة آن را می‌نماید بنده عرض می‌کنم آن صاحبمنصبی معترف باخذ رشوه است مجلس شورای ملی باید از این مسئله با تمام وسائل ممکنه جلگیری کند ولو به هر کس که ممکن است بر بخورد بر بخورد این بود که اول پیشنهاد کردم از طرف هیئت رئیسه بدولت اخطار شود که این صاحب منصب را در تحت محکمه بیاورند اگر واقعاً این شخص رشوه گرفته است لیاقت داشتن افتخار نظامی دو لت را ندارد و باید او را خارج نمود اما راجع بدوسیه که آقای حاج شیخ اسدالله می‌فرمایند که در اداره حکومتی موجود است بعد از استماع این قضیه مجلس شورای ملی مکلف است که صبر کند و رای ندهد تا اینکه آن دوسیه خواسته شده و ملاحظه ود شاید یک اسناد و مدارکی در آنتجا باشد که حاکی از حقانیت و صق نظریات آقای حاج شیخ اسدالله باشد و بنا براین مجلس شورای ملی نمی‌تواند رای بدهد: از طرف دیگر برای نمایندة دماوند هم فرقی نخواهد کرد که این رای زودتر داده شود یا چند روز دیرتر داده شود که آن وقت نگویند در تحت تأثیر اقلیت و اکثریت بوده بهتر این است که این رای دیرتر داده شود و از روی صحت باشد بنده جزء اکثریت حزبی و اقلیت حزبی نیستم و از نقطة نظر حیثیت مجلس است که مجلس در این مسائلب دقت کند. مطلب سومی را که بنده پیشنهاد کردم را جع به فرمایش آقای تدین است چون آقای تدین فرمودند که یک دوسیة دیگری هم هست و یک اشاره هم نمودند که بنده نفهمیدم. فرمودند یک بام و دو هوا نمی‌شود، یعنی اگر یک دوسیه که اسناد بد دارد خواسته می‌شود دوسیة دیگری هم هست که اسنادبد دارد و باید خواسته شود بعقیده من باید ما این مطلب را تعقیب کنیم و از آقای تدین خواهش کنیم که آن دوسیه را نشان دهند و مجلس شورای ملی آن دوسیه را بخواهد و ملاحظه شود شاید هر یک از ماها یک دوسیه هائی داشته اشیم و سایرین خبر نداشته باشند چه عیب درد مطالب واضح شده رفع سوء تفاهم بشود و حقایق کشف شود و بالاخره معین شود که هر کس چه سابقه دارد بتواند این بارهای سنگین را که از دوره‌های گذشته به مجلس شورای ملی رسیده است بوش بکشد.
تدین ـ بنده در اول افتتاح مجلس شورای ملی آرزومند بودم موقعی برسد که حقایق آشکار شود وگمان می‌کنم امروز آنموقع فرا رسیه دوسیه که بنده بعرض رساندم دوسیه عدلیه آقای حاج شیخ اسدالله محلاتی است که مطابق آندوسیه ایشان محکوم بیک چیزهائی شده‌اند که عجالتاً از ذکر آن خود داری می‌نمایم باید مجلس شورای ملی آندوسیه را خواسته و ملاحظه نمایند.
حاج شیخ اسدالله ـ حقیقتاً فرمایشات آقای تدین سبب خوشوقتی و مرت بنده شد زیرا که بنده آن دوسیه را که ذکر فرمودند سبب افتخار و شرافت سرافرازی خود میدانم و موقعی که دوسیه را ملاحظه بفرمائید این مطلب مکشوف خواهد شد که سبب تبعید بنده برشت فقط راجع به قرارداد بوده که چندین مرتبه هم مرا از مراودة با آقای مدرس منع نموده و حتی تهدید به تبعید و غیره نمودند و چون این مسئله را نپذیرفتم نسبتی به بنده داده و باین بهانه بنده را تبعید برشت نمودند خیلی خوشوقت می‌شوم که این دوسیه را به مجلس آورده تا سابقة خدمت بنده معلوم گردد و در این موقع در حضور نمایندگان محترم با صدای بلند با کمال شرافت عرض می‌کنم من یک نفر وکیل ایرانی پاک ومنزهی هستم و امیداورم آن دوسیه هم بر افتخاراتم بیفزاید.
رئیس ـ آقای سردار معظم سه فقره پیشنهاد کردند قرائت می‌شود.
(آقای آصف الممالک شروع به قرائت پیشنهاد مزبور به مضمون ذیل نمودند)
بنده پیشنهاد می‌کنم اول دوسیه راجع بانتخابات دماوند …
سردارمعظم ـ قدری بلندتر و واضحتر قرائت فرمائید
(پیشنهاد مزبور بآقای امیرناصر داده شد و به مضمون ذیل قرائت نمودند) بنده پیشنهاد می‌کنم:
۱- دوسیه راجع بانتخابات دماوند که آقای حاج شیخ اسدالله بآن اشاره کردند خواسته شود.
۲- دوسیه که آقای تدین بآن اشره کردند خواسته شود و دیده شود.
۳- صاحبمنصب ژاندارم که نسبت رشوه گیری باو داده شده تحت محاکه در آمد و پس از ثبوت تقصیر مجازات شود و نتیجه آن به عرض مجلس برسد.
آقا میرزا علی کازرونی ـ خوب است مطالب این پیشنهاد را تفکیک بفرمائید
رئیس ـ تفکیک می‌شود: بنده گمان می‌کنم در قسمت سوم این پیشنهاد نمی‌توان رای گرفت زیرا هیئت رئیسه بایستی این مطلب را بدولت اعلان نماید و اگر اقدام و محاکمه نکردند آنوقت آقایان حق سئوال و استیضاح دارند.
سردارمعظم ـ بنده هم در قسمت سوم همین نظریه را دارم که بایستی از طف هیئت رئیسه بدولت اعلام شود ولی قسمت اول و دوم منوط برای مجلس است.
تدین ـ اجازه میفرمائید
رئیس ـ بفرمائید.
تدین ـ بنده گمان می‌کنم که آقای حاج شیخ اسدالله کاملاً مسبوق نیستند. این شخص که به عقیده ایشان رشوه گرفته ژاندارم نبوده بلکه صاحبمنصب قزاق بوده است.
رئیس ـ آقایان رای می‌دهند دوسیه راجع بانتخابات دماوند از اداره حکومتی خواسته شود؟
آقا سید یعقوب ـ دوسیه‌ها متحداً با هم بای خواسته شود.
رئیس ـ این دوسیه مربوط بآن یکی نیست:
رای می‌گیریم
آقایانیکه تصویب می‌فرمایند دوسه راجع بانتخابات دماوند خواسته شود قیام فرمایند ـ
(اکثر قیام نمودند) ـ
تصویب شد:
راجع به قسمت دوم پیشنهاد یعنی راجع به خواستن دوسیه که آقای تدین بآن اشاره فرمودند مخالفی هست؟
آقا میرزاعلی کازرونی ـ گمان می‌کنم که اگر آقایان در این باب رای بدهند مستلزم این خواهد بودکه به قهقرا برگشه و هر چه را که تصویب نموده‌ایم استیناف بدهیم و این مسئله مخالف قانون است.
رئیس ـ در صورتیکه خود آقای حاج شیخ اسدالله تقاضا می‌کنند که این دوسیه خواسته شود البته اشکالی نخواهد بود.
آقا میرزا علی کازرونی ـ در این صورت خوب است کمیسیونی تشکیل گردد که هر کس راجع به هر نمایندة اطلاعاتی داشته باشد در آن کمیسیون اظهار نماید.
رئیس ـ گمان می‌کنم چند دقیقه تنفس داده شود بهتر است
(بعضی اظهار نمودند اول رای گرفته شود)
رئیس ـ پس اول رای می‌گیریم که در این خصوص حالا باید رای گرفت یا بعد؟
آقایانیکه تصویب می‌کنند حالا باید در این باب رای گرفت قیام نماید
(اکثر قیام نمودند)
تصویب شد
رای می‌گیریم به قسمت دوم پیشنهاد یعنی راجع به دوسیه که آقای تدین اشاره نمودند نسبت بآقای حاج شیخ اسدالله در عدلیه موجود است
آقایانیکه تصویب می‌کنند آن دوسیه از وزارت عدلیه خواسته شود قیام فرمایند
(اغلب قیام کردند) ـ
تصویب شد
راپور راجع بآقای نظام الدوله موضوع بحث است کدام یک از آقایان مخالف بودند؟
محمد هاشم میرزا ـ بنده مخالف بودم
رئیس ـ بفرمایئد
محمد هاشم میرزا ـ مبنای مخالفت بنده با آقای نظام الدوله دو قسمت است قسمتی راجع به جریان انتخابات است که موافق دوسیه معلوم می‌شود در موقعیکه انجمن مرکزی محل برای اصفای شکایات حاضر شده‌اند و همچنین در موقع افتتاح مجلس و در موقعیکه بایستی اهلی شکایات خود را بعرض مجلس برساند ایشان در آنجا حاکم بوده‌اند اگر چه قانون انتخابات چنین چیزی را پیش بینی نمی‌نماید ولی بنده تصور می‌کنم قسمتی از قانون که حکام را از انتخاب شدن محروم می‌نماید مقصود عدم اعمال نفوذ است در این موقع یعنی در موقع شکایات هم به عقیده بنده همان قاعده مجری است و نباید منتخب آن محل حکومت داشته باشد قسمت دوم راجع به صلاحی ایشان است و این مسئله را چندین مرتبه عرض کرده‌ام و باز می‌گویم در موقع کابینة غصب سابق هر کس باید به قدر خود در ضدیت با مقررات آن حکومت مقاومت کرده باشد و ایشان در موقع کابینة غاصب حاکم مازندران بوده‌اند و تلگرافاتی از ایشان رسیده که قسمتی از آنها نیز بامضاء خود ایشان است و یک قسمتی از آن تلگرافات را عیناً می‌خوانم:
(تلگرافی قرائت نمودند که مفاد آن این بود)
- که پس از وصول تلگراف مبارک اهالی را دعوت نموده و عدة کثیری از اعیان و تجار و سایر طبقات اهالی در مسجد حاضر شده و شرح مسبوطی از اقتدارات دولت باهالی خاطرنشان نموده و بالاخره اهالی را بمراحم دولت امیدوار و مستظهر نموده و اهالی با کمال فرح و شادی متفرق شدند از این تلگراف معلوم میشو که اولا اهالی کمال ضدیت را با حکومت غاصب آن زمان نمود و ثانیاُ شدیداً بر علیه عملیات آن حکومت برای تبعید نماندگان محترم وعدة از علمای اعلام اعتراض نموده‌اند و بالاخره آسایش عمومی را خواستار شده‌اند پس از چندی حکومت تلگرافی به رئیس الوزراء و وزیر داخله می‌نماید که مختصر آن این است که من در اجرای اوامر دولت و اسکات اهالی سعی خواهم نمود (چنانکه اهالی را ساکت نمودند) بنابراین با سابقه‌های درخشان آقای نظام الدوله و خدماتیکه در یک دوره وکالت نموده‌اند هیچ انتظار نمی‌رفت و به نظر بنده نیز بعید می‌آید که ایشان اولا احساسات اهالی مازنداران را در آن موقع خاموش نموده و نگذاردند آن احساسات بگوش اهالی ایران خصوصاً اهالی طهران که در آن موقع در تحت فشار بودند برسد و بدانند که این عملیات را هیچ ایرانی تصدیق نمی‌نماید و ثانیاً نسبت به حکومت غاصب آن زمان مخالفت نمایند لهذا خیلی مایلم در این خصوص تحقیقاتی بشود که اگر حقیقه ایشان مداخله در این عملیات نداشته‌اند آقایان نمایندگان که بافتخار همکاری ایشان مدتی باید با هم کار کنند به سابقه درخشان ایشان مطمئنی باشند و اگر خدای نخواسته بر ضد اهالی بدبخت که با آمال ملی موافقت کرده‌اند ضدیت نموده باشند و آنها را خاموش کرده باشند خاموش کردن آنها البته بر ضد حکومت ملی بوده و موافق قانون انتخابات محروم از حق انتخاب شدن می‌باشد در این خصوص پیشنهاد هم نموده‌ام و بعد از اینکه آقای مخبر توضیح خودشان را دادند تقدیم خواهم نمود.
آقاسید یعقوب ـ اجازه میفرمائید
رئیس ـ بفرمایئد
آقاسید یعقوب ـ خواستم حضرت عالی در مسبوق نمایم که در آن روز بنده هم جزو مخالفین بودم و گمان می‌کنم در صورت مجلس هم مخالفت بنده قید شده باشد
(در این وقت بر حسب دستور بنا شد در خارج شروع بانتخاب اعضاء کمیسیون تحقیق انتخابات بشود)
رئیس ـ آقامیرزا علی کازرونی و آقای سدید الملک باید برای انتخاب اعضاء کمیسیون تحقیق انتخابات و سایر کمیسیونها بیرون تشریف ببرند و آقایان هم یک یک می‌روند و رای می‌دهند
آقا شیخ محمد جواد ـ اعتراض حضرت والا منقسم بدوقسمت بود یکی راجع به جریان انتخابات و دیگری راجع بصلاحیت شخص منتخب اما راجع به جریان انتخاب که فرمودند قانون به متشکیان حق داده است که در موقع افتتاح مجلس شورای ملی حق داده است که در موقع افتتاح مجلس شورای ملی تا یک ماه شکایات خودشان را تقدیم دارند و لذا حکومت ایشان مانع از شکایات بوده بنده این مسئله را تصدیق نمی‌نمایم برای اینکه مجلس در دو سرطان مفتوح شده و ایشان قبل از سرطان استعفا داده‌اند و در اول سرطان استعفای ایشان قبول و در اوائل سرطان ایشان از مازنداران حرکت نموده‌اند و در این مدت یک ماهی که قانون حق شکایت به متشکیان داده ایشان در آنجا حاکم نبوده‌اند. و مازندران در تحت نفوذ ایشان نبوده است و در این مدت هم هیچ شکایتی به شعبه غیره نرسیده اما قسمتی که راجع بصلاحیت ایشان است با اینکه در شعبه راجع به این مطلب مذاکراتی نشده تا بنده از رای شعبه دفاع نمایم معهذا شخصاُ با نظریة حضرت والا موافق نیستم و چون معتقدم که اوقات مجلس را باین نوع مسائل نباید معطل نمود لذا منتظرم آقای محمد هاشم میرزا پیشنهاد خود را بفرمایند اگر راجع به این زمینه بود بنده هم تلگرافاتی در مقابل تلگرافات ایشان در دست دارم که بعد عرض خواهم نمود
رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا پیشنهاد نموده‌اند که یک کمیسیونی یا بقرعه و یا بانتخاب معین شود که دوسیه که در وزارت داخله موجود و حاوی بعضی تلگرافاتی است که بین آقای نظام الدوله و مرکز مخابره شده خواسته شود و آن کمیسیون بعد از مطالعه نظریات خود را به مجلس اظهار دارد
محمدهاشم میرزا ـ قسمتی که آقای مخبر راجع به حرکت ایشان فرمودند بنده هیچ اطلاعی نداشتم حالا که فرمودند قانع شدم، اما راجع باینکه فرمودند این قبیل مذاکرات نبایستی در مجلس بشود بنده عرض می‌کنم که این مسئله یکی از مهمترین مذاکراتی است که در مجلس باید بشود زیرا نمایندگانیکه مدت دو سال باید با یکدیگر کار کنند و بارهای سنگین مملکت را بدوش بگیرند بایستی به یکدیگر اعتماد و اطمینان داشته باشند این بود که بنده پیشنهاد کردم که آن کمیسیون تشکیل شود و آن دوسیه را از وزارت داخله بخواهند و تلگرافات را بخوانند اگر تصدیق کردند که ایشان سابقة درخشانی دارند بنده هم با کمال افتخار قبول می‌کنم و اگر تصدیق کردند که اقدام بر ضد حکومت ملی نموده‌اند البته صلاحیت نمایندگی را ندارند
آقا شیخ محمد جواد – بنده پیشنهاد حضرت والا را قبول می‌کنم.
رئیس ـ مجلس باید قبول کند چون راجع به تشکیل کمیسیون است.
آقا شیخ محمدجواد ـ چون موکول کردند به شعبه یا کمیسیون این بود که عرض کردم اگر راجع به شعبه است بنده قبول می‌کنم.
رئیس ـ چون عده کافی نیست ده دقیقه تنفس است.
(در این موقع آقایان نمایندگان برای تنفس از مجلس خارج و پس از بیست دقیقه مجدداَ مجلس منعقد گردید)
رئیس ـ باید رای بگیریم پیشنهاد آقای محمدهاشم میرزا که کمیسیونی یا به قرعه یا بانتخاب معین شود و به آندوسیه که در وزارت دخله موجود و راجع بآقای نظام الدوله که حاوی بعضی نوشتجات است مراجعه شود بعد راپورت به مجلس اعاده شود
نظام الدوله ـ خیلی تشکر می‌کنم از اینکه مخالف من شاهزاده محمد هاشم میرزا هستند و مخالفت ایشان از هیچ نقطه نظری نبوده جز اینکه سوء تفاهمی از برای ایشان حاصل شده و می‌خواهند رفع شود بنده هم خیلی خوشحالم و مصدقم که در این قضایا نباید سهل انگاری شود و هر چه تحقیق شود البته بهتر است ولی همین قدر ناچارم که این مسئله را در مجلس عرض کنم که همیشه بنه همراه و موافق با عموم بوده‌ام و به ملت خود مشغول خدمت بوده‌ام ولی باید تصدیق فرمایند که یک موانع سرحدی و محذوراتی نسبت به سیاست قدم بردارم و روی هم رفته به هیچ وجه ممکن نبود که با پیش آمدهای گذشته بتوانم مخالفت کنم ولی روح ملیت بنده طوری بوده است که هیچ وقت با این قبیل اوضاع مساعدت نکرده‌ام.
رئیس ـ پیشنهاد آقای محمدهاشم میرزا این است که این کمیسیون به قرعه معین شود
آقایانی که تصدیق می‌کنند این کمیسیون به قرعه معین شود قیام فرمایند
(اغلب قیام نمودند)
تصویب شد
کمیسیونهائی که در خارج باید انتخاب شود کمیسیون تحقیق انتخابات آذربایجان را که انتخاب می‌کنند که کمیسیون دیگر را هم خوب است امروز انتخاب بفرمایند پنج کمیسیون دیگر بماند برای روز دیگر کمیسیون خارجه شش نفر و کمیسیون داخله ۱۲ نفر ولی از آقایان خواهش می‌کنم یک یک تشریف ببرند بیرون و همه یک دفعه نروند چون عده کافی نیست
آقای محمد هاشم میرزا (اجازه نطق
محمد هاشم میرزا ـ عرض می‌کنم چون عده وکلاء کم هستند دوازده نفر برای کمیسیون داخله زیاد است و بنابراین عده به سایر کمیسیونها نخواهد رسید
رئیس التجار ـ انتخاب این کمیسیونها جمعی خواهد بود.
رئیس ـ بلی جمعی است: بیرون که تشریف بردند دو ظرف است یکی راجع به کمیسیون داخله است و دیگر راجع به عده اعضاء کمیسیونها فرمایشی دارید.
تدین ـ خیر راجع بانتخاب کمیسیون عرض می‌کنم همانطور که فرمودید انتخاب کمیسیون‌های مجلس باکثریت خواهد بود بنده عرض می‌کنم که اگر اجازه بفرمایند موکول کنیم به جلسه بعد که همه آقایان نمایندگان در یکجا جمع شده تبادل آراء نموده یک دفعه باکثریت انتخاب نمایند که دیگر دچار زحمت نشویم.
رئیس ـ بهمین لحاظ بود که بنده یک هفته قبل اعلام کردم که تا امروز تبادل نظر شده باشد چون ایام عاشورا در پیش است فقط جلسه که داریم روز سه شنبه است و بعد تعطیل خواهد شد تا سیزدهم ماه و دیگر جلسه نخواهد بود که کمیسیونها را تعیین نمائید خوب است هر تاکیدی که دارید بفرمائید که روز سه شنبه ده کمیسیون تماماً انتخاب شوند
آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
آقا شیخ اسدالله ـ همین را می‌خواست عرض کنم که فرمودید.
رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا. (اجازه)
محمد هاشم میرزا ـ بنده عرضم راجع به عده اعضاء کمیسیونها بود اگر موقعش نگذشته عرض می‌کنم ۱۲ نفر زیاد است و اگر موقعش گذشته است که هیچ
آقامیرزا هاشم آشتیانی ـ در ماده ۱۵ نظامنامه داخلی اینطور می‌نویسد که مجلس شورای ملی در هر شش ماه مقارن تجدید انتخاب هیئت رئیسه هفت کمیسیون از ما بین نمایندگان انتخاب می‌نماید و از برای موقع انتخابات ثانی که چهارهم میزان است چندان وقتی باقی نیست اگر حالا انتخاب شود در چهاردهم میزان باید انتخاب کمیسیونها تجدید شود.
رئیس ـ بلی اینطور است این مسئله تمام است کمیسیونها سه شنبه معین می‌شوند راجع بشعبات باید رای آقایان معین شود که تکلیف شعبات هم معلوم باشد
آقای محمد هاشم میرزا(اجازه نطق)
محمدهاشم میرزا ـ اینکه آن روز بنده راجع به شعبات عرض کردم راجع به نظامنامه داخلی است که ماده ۱۲ و ماده ۱۷ ظاهرش این است که شعبات سه ماه به سه ماه معین شود زمانیکه شعبه‌ها تعیین شده گمان می‌کنم دوم سوم سرطان بوده و باید دومو سوم میزان تجدید شود از چه نقطه نظر است که باید حالا تجدید شود مسبوق نیستم ماده نظامنامه داخلی که اینطور تفسیر می‌شود خوب است دلیلش را بفرمائید تا بنده متقاعد شوم
رئیس ـ چند روز قبل مذاکراتیکه راجع بشعبات شد برای این بود که هیئت رئیسه تکلیف خود را بداند آن روز عرض کردم دو روز هم فرجه داده می‌شود که اگر فکری باید بشود و خود مجلس در این باب تکلیفی معین کند حالا اگر راجع به تجدید شعبات آقایان مخالف هستند همان شعبات باقی می‌ماند و اگر مخالف نیستند تجدید می‌شود.
محمدهاشم میرزا ـ نقطه نظر مخالف بنده خیلی مهم نیست چون غالب این چند سالی که اینجا بوده‌ام شعبات به ترتیب نظامنامه معین میشده و این ترتیب را مخالف نظامنامه تصور می‌کنم موافق ماده ۱۲ نظامنامه که می‌گوید شعبی که بر طبق ماده ۳ تشکیل یافته هر ۳ ماه به سه ماه بطور قرعه تجدید می‌شود و موافق ماده هفدهم که می‌گوید در راس هر سه ماه در موقع تجدید شعبات یک کمیسیون شش نفری موسوم بکمیسیون عرایض و مرخصی و یک کمیسیون دیگر مرکتاز شش نفر یا ۱۲ نفر موسوم به کمیسیون مبتکرات معین می‌شوند این است که عرض می‌کنم اگر دلیلی هست که باید از این مواد نظامنامه صرف نظر نمود تفرمائید تا متقاعد شوم و الا بنده مخالفتی در تعیین شعبات ندارم فقط مقصودم یاد آوری مفاد نظام نامه بود
سلطان العلماء ـ بنده تصور می‌کنم که نه چهاردهم میزانرسیده و نه۳ ماه مقتضی شده پس تجدید شعبات از چه نقطه نظر است.
آقا سید فاضل ـ بنده با تجدید شعبات موافقم خصوصاً با دو نظریه که آقای رئیس در جلسه قبل فرمودند یکی اینکه شعب فعلی در دوره هیئت رئیسه موقتی معین شده‌اند و معلوم است شعباتی یا کمیسیونهائی که مراجعه به بعضی لوایح قانونی می‌کند باید در هیئت رئیسه دائمی انتخاب شوند یکی هم چون چند نفر از نمایندگان که در این شعب عضو یتداشته‌اند رد شده و در واقع طوری شده است که شعب آن تنسیقات را ندارد و باین جهت گمان می‌کنم اگر تجدید بشود با نظامنامه هم مخالفت بالصراحه نداشته باشد بالاخره با تجدید شعب موافقم.
رفعت الدوله ـ بنده بر خلاف فرمایش آقای سید فاضل مخالف با تجدید شعبات هستم برای اینکه هنوز یک انتخاباتی در شعبات هست شعبه‌ها بآن انتخابات آشنا شده‌اند و باید به آنها رسیدگی کنند بنابراین اگر صلاح میدانند چهاردهم میزان معین کنند.
رئیس ـ آقای محمد هاشم میرزا. (اجازه نطق)
محمد هاشم میرزا ـ بنده با فرمایش آقای رفعت الدوله موافقم.
آقا سید فاضل ـ بنده عرض می‌کنم آن انتخاباتی که می‌فرمایند ۳ کمیسیون است که باید در شعب انتخاب شود و آن جهتی که آقای رفعت الدوله فرمودند جهت انسی است که در شعب موجود شده این جهت بین تمام آقایان نمایندگان موجود است چه این شعب باقی باشد چه هیئتهای دیگر برای شعب جدید تعیین شوند همان نظریه خواهد بود و ابداً این جهت فوت نخواهد شد.
رئیس ـ آقای منتصرالملک ـ (اجازه نطق)
منتصرالملک ـ با عرایضی که آقای آقا سید فاضل کردند موافقم.
رئیس ـ پس رای می‌گیریم که شعبات حالا تجدید نشود در راس سه ماه تجدید خوهد شد آقایانیکه تصویب می‌کنند حالا تجدید شود قیام فرمایند (عده قلیلی قیام نمودند) تصویب نشد: نطق آقای حاج آقا می‌ماند برای جلسه بعد
تدین ـ بنده می‌خواهم توضیحی راجع به دوسیه که آقای حاج شیخ اسدالله گفتند در اداره حکومتی طهران موجود است بدهم بنده یک چیزی عرض کردم شاید عبارتم نارسا بوده و بطور دیگر مفهوم شده این است که مجدداًً عرض می‌کنم آن شخص که داخل این جریانات بوده و آقای حاج شیخ سدالله اظهار فرمودند رشوه گرفته بنده عرض می‌کنم آن شخص قزاق بوده به ژاندارم و بنده نسبت رشوه گبرفتن به ژاندارم و به قزاق هیچ یک نداده‌ام.
حاج آقا ـ همانطور که فرمودند بنده یک قسمت از عرایضم باقی مانده که راجع به معارف و سیاست خارجه است در جلسه دیگر عرض می‌کنم ولی در این آخر جلسه ناچارم مطلبی را عرض کنم چون یک سوء تفاهمی شده و مردم تصور می‌کنند عرایض و اظهارات بنده اسباب تعویق کارهای مجلس شده و مجلس شورای ملی کارهائی دارد که معوق مانده و حال آنکه باید همه این مطلب را بدانند که باید در دستور مجلس شورای ملی پرگرام دولت و بعضی قوانین وارد شود و مجلس بقوانین رسیدگی کند و باید یک قسمت بزرگی از قوانین و مطالب از طرف هیئت دولت پیشنهاد شود تا به حال از این قبیل در دستور مجلس چیزی نبوده که در این ایام بنده مبب تعوق آن شده باشم و اگر هم یک مطالبی بوده قبل از عرایض بنده بانجام رسیده.
رئیس ـ نطق جناب عالی خودش جزء دستور است جلسه بعد روز ۳ شنبه سوم محرم و دستور آن رسیدگی باعتبارنامه آقایان سدیدالملک؟ شیخ العراقین: آقا میرزا محمد نجات:
انتخاب بقیه کمیسیونها ـ بقیه نطق حاج آقا: مخالفی هست در این باب:
آقای حاج شیخ اسدالله راجع به دستور مخالفید؟
حاج شیخ اسدالله ـ راجع به یک قسمت از فرمایشات آقای حاج آقا....
رئیس ـ پس راجع به دستور فرایشی ندارید؟
حاج شیخ اسدالله ـ خیر
رئیس ـ آقای آقا سید یعقوب راجع به دستور اجازه خواسته‌اید؟
آقا سید یعقوب ـ راجع به سوء تفاهمی که از نطق آقای سردار معظم و آقا سید فاضل در جلسة قبل بنده می‌خواستم توضیحی عرض کنم.
رئیس ـ بماند به مجلس بعد:
آقای جلیل الملک (اجازه نطق)
جلیل الملک ـ راجع به دستور نیست.
رئیس ـ آقای مستشار السلطنه راجع به دستور بود؟
مستشارالسلطنه ـ می‌خواستم عرض کنم را جعبه سئوالیکه تقدیم مقام ریاست کردم در خصوص تعدیات و بعضی جریاناتیکه در وزارت مالیه است.
رئیس ـ این هم راجعبه دستور نبود: پس راجع به دستور مخالفی نیست؟
(گفته شد خیر)
آقا سید یعقوب (اجازه نطق)
آقا سید یعقوب ـ عرض بنده این بود که آقای آقا سید فاضل نسبت به مدیرهای وزارت مالیه که استعفا داده بودند سئوالی کرده بودند در واقع مجبور شدند از مجلس تقاضا کنند که در این خصوص رسیدگی شود آقای سردار معظم هم شرحی جواب فرمودند بنده در این باب شرحی که عرض کردم و گمان می‌کنم سوء تفاهم شده باشد البته اشخاصی هستند که مقامشان منزه است چون هر کس که خدمت کرده باشد یا نکرده باشد دوسیه اش در وزارتخانه هست پس اگر یک کلام بنده عرض کرده باشم که وافی به معنی نباشد نباید موجب سوء تفاهم شود البته مدیرهای وزارت مالیه اگر خدمت نکرده باشند دوسیه آنها در وزارت مالیه هست و اگر هم خدمت کرده باشند خدمتشان در دوسیه هست یکی از بزرگان مجلس فرمودند باید مراجعه بدوسیه اعمالشان بشود بنده هم می‌گویم بهترین روز برای حکومت ملی همان روزی است که باعمال هر کس رسیدگی شود و بنده از تمام مدیرهای وزارت خانه‌ها تقاضا می‌کنم که دوسیه اعمال خود را ارائه بدهند. مجلس شورای ملی یک نفر مباشر داشته است مثل آقای ارباب کیخسرو که اعمالش را تمام بیان کرد خوب است مدیران وزارتخانه هم دوسیه‌های اعمال خودشان را به وزیر خودشان بدهند و آن وزیر هم به مجلس شورای ملی بدهد و هرکدام به ملت بگویند این است خدمات من معلوم است آنوقت البته در نزد ملت مقامات عالی را پیدا می‌کنند سوء تفاهم نشود اگر کسی مبراء است عرایض بنده شامل او نمی‌شود.
رئیس ـ اما توضیح جنابعالی خیلی دراز بود:
آقای جلیل الملک (اجازه نطق)
جلیل الملک - بنده هم راجع به مذاکرات پریروز آقای آقا سید یعقوب می‌خواستم عرض کنم چون موقع بلند شدن از مجلس بوده درست مفهومم نشده کلمه را که فرمودند سارق بوده یا چیز دیگر ولی در خارج شنیدم که ایشان فرموده بودند (سارق) بنده می‌خواستم عرض کنمچه از نطقه نظر اداری و چه از نطقه نظر احساسات نمایندگان این حرفها در مجلس خارج از نزاکت باشد زیرا در مجلس که یک مقام رسمی است صحبت که در ان می‌شود اگر خارج از نزاکت باشد اسباب یاس یک عده خادمین و موجب تجری خائنین می‌شود همانطور که آقای حاج آقا در خاتمه نطق خودشان بیان فرمودند باید از روی دوسیه‌ها اعمال هر کس را حکمیت کرد کارهای ادارات هم همین طور است چون خودم اداری هستم و میدانم البته اشخاصی که باید در دارات خدمت بکنند همیشه برای وزراء و کابینه کمک باشند فقط وزارت مالیه را عرض نمی‌کنم بلکه هر اداره و وزارت خانه را عرض می‌کنم این فرمایشاتیکه بطور عمومی گفته می‌شود اسباب یأس میشودو مجب تجری خائنین می‌شود و تمام خدمتگذاران از میان رفته متحیرم آن وقت کی خدمت خواهد کرد البته این مسائل باید محاکمه شده تا خادم و خائن ظاهر شود.
رئیس ـ آقای مستشارالسلطنه.(اجازه نطق)
مستشارالسلطنه ـ عرض کردم طریق ورود باین مذاکرات همان است که قانون تعیین کرده بموجب ماده ۵۴ و ۵۵ ۵۶ قانون باید راجع به تعطیل وزارت مالیه از وزیر مالیه سئوال شود.
رئیس ـ تقاضا دارید وزیر مالیه احضار شود ولی هنوز هیئت وزاراء معرفی نشده‌اند.
مستشار السلطنه ـ سئوال بنده همان است که تقدیم کرده‌ام هر طور ممکن است…
رئیس ـ می‌ماند برای بعد از معرفی هیئت وزراء آقای آقا سید فاضل (اجازه نطق)
آقا سید فاضل ـ بنده خواستم عرض کنم که سوء تفاهمات در حدود فرمایشات آقای آقا سید یعقوب بود آن روز بنده نخواستم فرمایشات ایشان را بجد بگیرم والا مطالب بنده و آقای سردار معظم در یک زمینه بسیار روشن بود بنده عرض کردم وزارت مالیه تا به حال تعطیل و گرو است خوب است به هیئت دولت تذکر بدهند آقای سردار معظم فرمودند در این قبیل مواقع نمی‌توان به هیئت دولت تدکر داد تدکراتیکه سابق داده شده در موقع نقض قوانینی مثل معاهده چنین بود در این قبیل مواقع باید تذکر داد در موقع تعطیل مالیه بالاخره بنده عرض می‌کنم که عرایض بنده و سردار معظم در یک زمینه روشن بوده و هیچ سوء تفاهمی نشده و هیچ کس را هیچ تهمتی نمی‌شود زد مگر بعد از محاکمه و اگر سوء تفاهمی شده است فقط راجع به مذاکرات آقای آقا سید یعقوب بوده است.
(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)