مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ تیر (سرطان) ۱۳۰۱ نشست ۱۱۰
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ تیر (سرطان) ۱۳۰۱
نشست ۱۱۰
صورت مشروح مجلس یوم یک شنبه ۶ ذی قعده ۱۲۴۰ مطابق یازدهم سرطان ۱۳۰۱
مجلس سه ساعت قبل از ظهر برپاست آقای مؤتمن الملک تشکیل گردید
(صورت مجلس یوم شنبه ۳ سرطان را آقای امیر ناصر قرائت نمودند)
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- در صورت مجلس بنده را جزء غائبین بدون اجازه نوشته‌اند در صورتی که بنده مریض بودم و اطلاع هم داده بودم.
رئیس- عفلت شده اصلاح می‌شود
آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده- در جلسه گذشته قرار شد کسانی که راجع پیشنهاد بنده ری می‌دهند مفاد آن پیشنهاد درباره آنهامجری شود و چهار نفر در آن رای دادند در صورت مجلس ذکری از آن نشده است.
رئیس- بسته بمبل خودشان است که اگر بخواهند در خارج اجراء نمایند دیگر ملاحظاتی نیست؟
(اشهاری نشد)
رئیس- صورت مجلس با یک فقره اصلاح تصویب شد لایحه قانونی مالیات کتیرا مطرح است
ماده اول قرائت می‌شود
(بشرح ذیل قرائت شد)
ماده اول مالیات کتیرا صدی چهار از قیمت کمتر است به نرخ محل صدور آن از سر حد که ماموریت گمرک در موقع صدور دریافت می‌دارند.
رئیس آقای کازرانی مخالفند؟
آقا میرزا علی کازرانی- بلی بنده مخالفم
رئیس. بفرمائید
آقا میرزا علی کازرانی- بنده با این لایحه مخالفم بهمان دلیل که با صد بیست مخالفت بودم لیکن بنده خیلی میل داشتم بفهمم کمیسیون از روی چه دلیل ابتدا این مالسات را صد بیست رای داد و بعد که در مجلس مخالفت شد آن را بصد پنج تنزل داد حالا صد چهار پیشنهاد کرده است بعلاوه با نهایت تعجب عرض می‌کنم در چنین موقعی که صادرات ما در درجه صفر و در حکم عدم است کمیسیونی را که دولت برای رسیدگی به امر کتیرا تشکیل داد نمی دانم بچه مدرک رای داد که از کتیرا صد بیست مالیات گرفته شود قدرت و قوت و ضعف هر ملتی منوط به قلت یا کثرت صادرات آنها است در مقابل واردات و امروزه همه آقایان می دانند که صادرات ما در مقابل واردات در حکم عدم است کلیه صادرات ما منحصر است که قالی و کتیرا و تریاک و اتفاقا هر وقت از اینها در مجلس مطرح مذاکره می‌شود یک تحمیلاتی بر آنها می‌شود. راجع به ترکیات اشتباه کردم در مجلس از آن مذاکره نشد ولی در یکی از جراید درج شود بود که در وزارت فوائد عامه کمیسیونی تشکیل شده و تصمیم کرده‌اند زراعت تریاک بکلی موقوف شود حالا این مسئله از موضوع خارج است ولی برای تذکر خاطر آقایان عرض کردن قضیه قالی را که آقایان بخوبی اطلاع دارند قضیه کتیرا هم گاهی صد بیست گاهی صد پنج گاهی صد چهار برای مالیات مذاکره می‌شود دلائلی هم برای هر یک اقامه می‌شود که از روی یک اصل مسلمی نیست اصل مسلم این است که صادرات مملکت مادام که محل احتیاجی در داخله نداشته باشد نباید هیچ گمرکی برای صدور آن وضع شود چرا؟ برای اینکه صادرات بتواند در بازار عمومی دنیا در مقابل مال التجاره‌های سایرین مقاومت کند. ولی ممکن است وقتی این صد پنج یا صد چهار بر آن تحمیل شود در مقابل متاعی که از مالک سائره وارد می‌شود در بازار عمومی نتواند مقابله کند و بالنتیجه همین تحمیل سبب می‌شود که بکلی تجارت از بین برود کتیرا یک چیزی است که اگر استخراج نشود پس از یک مدت متمادی بکلی از بین می‌رود و بعکس هر چه بیشتر استخراج شود سبب ازدیاد ثروت ممکت و عایدی ملت است و در داخله هم هیچ مصرف ندارد و این قسم اجناس را علاوه بر اینکه نباید چیزی بر آنها تحمیل کرد دولت باید مساعدت و کمک هم بکند که اگر یک کرور استخراج می‌کند دو کرور استخراج کنند و اگر دو کرور استخراج می‌کند چهار کرور و بالاخره هشت کرور استخراج کنند حالا بعضی از آقایان می‌فرمایند حالا بعضی از آقایان می‌فرمایند اگر ما از این قسم اجناس مالیات نگیریم دولت از کجا بیاورند. اولا این دلیل منطقی نیست زیرا هزار راه دیگر هست و ممکن است از خیلی چیزهای دیگر مالیات بگیریم دلیل ندارد ما یک مالیاتی وضع کنیم که عوض اینکه صد پنج عاید دولت شود صد پنجاه ضرر به مملکت وارد آید بعلاوه این کتیرا که بخارجه برود در عوض آن شکر وارد می‌شود که صد پنجاه گمرک از آن گرفته می‌شود اگر کتیرا و قالی و تریاک از ایران بخارجه نرود پس چه باید برود؟
با این فقر عمومی که سرتاسر مملکت را فرا گرفته آنوقت ما بیائیم باین دو سه فقره صادرات هم یک تحمیلاتی وارد بیاوریم که اگر صد۲۰ تصویب می‌شد در حکم ممنوعات بود و معنایش این بود که بهیچوجه کتیرا خارج نشود پس در مقابل این همه واردات ما چه باید بکنیم قبل از اینکه بلژیکی‌ها در گمرک وارد شوند و گمرک را در تحت دیسبیلین اداری درآورند و آن را اداره کنند صادرات ما بی اندازه کم بود خود بنده متصدی و مباشر بودم بقدری صادرات کم بود که لاینقطع طلا و نقره از ایران خارج می‌شد ولی پس از اینکه بلژیکی‌ها آمدند و گمرک را اداره کردند نظر باینکه گمرک اغلب صادرات را موقوف کردند و گمرک واردات هم نسبت بسابق زیادتر کردند نتیجه این شد که قبل از جنگ صادرات ما برواردات زیادتی داشت یک دلیل روشن برای این مسئله عرض می‌کنم اگر آقایان به استانتیک گمرکی قبل از جنگ مراجعه فرمایند خواهند دید که در آن موقع طلا و نقره جزء واردات بودند صادرات و بهمین دلیل بزرگی است.
زیرا اگر صادرات ما مثل امروز کمتر از وارداتمان بود مجبور بودیم طلا و نقره از ایران خارج کنیم نه اینکه وارد شود چنانچه امروز بواسطه کمی صادرات همینطور شده که طلا و نقره از ایران خارج می‌کنند بهر جهت تا قبل از جنگ صادرات ما زیادتی بر واردات داشت ولی امروز یا بواسطه پیش آمدن جنگ بین المللی یا جهات دیگر کاربجائی رسیده که صادرات ما نسبت بواردات در درجه صفر در حکم عدم است و بهمین سبب تجار محترم که در واقع بنده آنها را در خدمت بوطن اولین مجاهد می دانم با فقدان وسائل و عدم توجه دولت نسبت به آنها از مجلس استرحام و استدعا کرده که اغلب واردات را ممنوع کند و معنی این تقاضا این است که تجارت ما را موقوت کند چرا اینکار را می‌کنند؟ برای اینکه ما فقیر شده‌ایم و مملکت ما فقیر شده است و در مقابل واردات هیچ امتمه نداریم که بخارجه حمل کنیم آنوقت بعضی از آقایان می فرماند تجار که این کتیرا را بخارجه حمل می‌کند یک منافع فوق العاده عاید آنها می‌شود که اگر مثلا بیش از صد پنج هم از آنها گرفته شود چندان تحمیلی بر آنها وارد نمی‌شود در صورتی که اینطور نیست مثلا یک تاجر وقتی مقداری کتیرا می‌خواهد از ایران بخارجه حمل کند اولا قیمت ثابتی ندارند و نمی داند بچه قیمت می‌خرد. و نمی داند بچه قیمت در خارجه آن کتیرا را می‌خرند بعلاوه چقدر بایستی کرایه حمل و نقل بدهد وقتی برات پوند بگیرد چقدر باید بدهد این دیگر بسته بنظر بانک است امروز قیمت پوند شش تومان است فردا چهار تومان می‌شود هر روز یک نرخی برای آن بنظر بانک معنی می‌شود با همه اینها وقتی کتیرا بخارجه رسید شش ماه هفت ماه بلکه بیشتر معطل بماند و مشتری پیدا نمی‌کند و بالاخره تاجر مجبور می‌شود مال التجاره اش را بحراج بگذارد گاهی تومانی شش قران گاهی تومانی ۱۱ قران عایدش می‌شود بهر جهت از ابتدا که شخص تاجر کتیرا را می‌خرد تا وقتی می‌فروشد هیچ نمی داند چقدر باید بخرد؟ چقدر باید کرایه بدهد؟ چقدر باید بفروشد؟ و همین سبب می‌شود که بعضی از تجار ورشکست می‌شود و اگر شخصی تاجر از کلیه تجارتش در آخر سال تومانی ۲۵ دینار که فایده ببرد در آخر سال صاحب یک تمول فوق العاده می شدو بهر جهت بنده عقیده ندارم بهیچ اسم و رسم بر کتیرا چیزی تحمیل شود.
حالا بعضی آقایان می‌فرمایند گمرک نیست مالیات است هر چه می‌خواهد باشد آیا اگر گمرک نباشد و مالیات باشد در امر تجارت هیچ دخیل نیست؟ غرض این است که بنده بهیچوجه عقیده ندارم بهیچ اسم و رسم چیزی از کتیرا گرفته شود این بود عقیده بنده.
رئیس- آقای حائری زاده مخالفید؟
حائری زاده- بلی بنده مهالفیم و پس از یک موافق عرایضم را عرض بکنیم.
رئیس- آقای حاج میرزا عبدالوهاب.
حاج میرزا عبدالوهاب- بنده هم مخالفم.
رئیس- آقای رفعت الدوله مخالفید یا موافق؟
رفعت الدوله- بنده موفقام.
رئیس- بفرمائید.
رفعت الدوله- اولا بعضی از آقایان تصرو می‌فرمایند کمیسیوت قوانین مالیه مصمم شده است که حتما یک گمرک گزافی برای کتیرا وضع کند در صورتی که اینطورنیست و این مسئله منوط برای اکثریت مجلس است و این را هم دولت مالیات کتیرا را صد بیست بمجلس پیشنهاد کرده و پس از آنکه بمجلس آمد و قدری مذاکره شد تغییر کرد و کمیسیون قوانین مالیه هم بصد بیست عقیده نداشت وعقیده اش بصد پنج بود و آنکه آقای کازرانی می‌فرمایند اگر دولت مساعدت کند و زیادتر کار کند شاید عایدی کتیرا بالغ بر ده کرور بشود هیچ همچو چیزی نیست شاید آقا مربوط نیستند استخراج کمتر از چاه نفت نیست که هر قدر زیادتر در آن کار کنند نفت بدهد این یک بوته است خیلی ضعیف و بی جثه سه مرتیه در نه سال که آن را تیغ زدند و کتیرا گرفتند بکلی نابود می‌شود آقایانی که مربوط هستند می دانند این عرض بنده منطقی است و متعهد می‌شوم کتیرای ایران هیچوقت از دو کرور عایداتش تجاوز نکند مگر اینکه خدا بخواهد یک من ده تومان یا بیست تومان پیدا کند در این صورت نیز اگر دولت صد پنج مالیات بگیرد هیج ضرر و لطمه بتجارت وارد نیاید، ملاحظه می‌فرمایند چرا از توتون و برنن گمرک می‌گیرند؟ در صورتیکه در محل هم از آنها مالیات گرفته می‌شود شما چرا درباره آنها حرفی نمی‌زنید؟ ولی این مالیات را که قبلا امناء و مباشرین مالیه صد بیست صد سی می گرفته‌اند و کمیسیون برای اینکه رفع تعدیات آنها را کرده باشد قرار گذاشته است که کتیرا در محل ازاده باشد یعنی هر چه هم در مداخله مصرف می‌شود مالیات ندهند و فقط آنچه بخارجه حمل می‌شود صد چهار مالیات بدهد اعتراض می‌کنند؟ بعقیده بنده این ترتیب خیلی خوب است و ما هم هیچوقت دولت و ملت را از هم منفصل نمی دانیم ما منافع دولت را منافع ملت و ضرر ملت را ضرر دولت می دانیم و باید سعی و کمک کنیم که هر دو طرف راحت باشند و بعقیده بنده این مالیات مالیات عادلانه ایست و بهیچوجه هم برای تجارت ضرری ندارد.
رئیس- آقای حائری زاده
حائری زاده- بنده میل داشتم آقای وزیر مالیه هم تشریف داشته باشد زیرا آقای وزیر مالیه وقتی که وکالت داشتند خودشان منکر گرفتن مالیات کتیرا بودند و می‌گفتند از کتیرا وانقوزه و قلیات اصلا بتابد مالیات گرفته شود و این مسئله را هم پیشنهاد کرده بودند حالا می‌خواستم بدانم آقای وزیر مالیه هنوز عقیده ایشان تفاوت کرده و اگر عقیده ایشان بر آن عقیده سابق باشد خوب است این لایحه را مسترد دارد و در این مسئله اصلا مذاکره نشود زیرا مجلس حق ندارد بیش از آنچه دولت پیشنهاد می‌کند چیزی تصویب نماید و خیلی میل داشتم بدانم اگر پس از وزیر شدن عقیده ایشان تغییر کرده است آنوقت در این باب مذاکره شده و ما ادله خودمان را بیان کنیم که این مالیات مضرات و باید سعی کنیم که صادرات زیاد شود بهر جهت پس از اینکه بنده عقیده ایشان را دانستم عرایض خود را عرض می‌کنم.
رئیس- وزیر مالیه از مفاد این پیشنهاد بخوبی مستحضر است و اگر مخالف بودند حاضر می‌شدند و عقیده خود را اظهار می‌نمودند و اگر در مجلس حاضر نشدند معلوم می‌شود با این رایورت موافقت دارند.
حائری زاده- پس بنده پیشنهاد ایشان را می‌خوانم نوشته‌اند، بنده پیشنهاد می‌کنم بجای لایجه بماده واحده ذیل رای گرفته شود مالیات و عوارض که از مواد کتیرا و انقوزه دریافت می شده است بکلی و از تاریخ اجراء این قانون و مملکت هیچ گونه مالیاتی که استخراج می‌نمایند و چه از تجار و آن نباشد مطالبه شود.
رئیس- این مسئله که می فرمائید خارج از موضوع است اگر دارید بفرمائید وزیر مالیه وقتی بود این عقیده را داشت مربوط مسئله نیست.
حائری زاده- پس دیگر لازم نیست بنده ادله عرض کنم زیرا این، باید صادرات را زیاد کرد اولا لازم ندارد و این تحمیلی را بر کتیرا وارد صادرات را محدود می‌کند عقیده ندارم یک مالیاتی را مستقیم بر یک عده مزدور و فقیر صحراها و کوهها کتیرا استخراج تحمیل کنم.
رئیس- آقای میرزا سید حسن موافقید؟
آقا میرزا سید حسن- موافقم.
رئیس- بفرمائید.
آقا میرزا سید حسن- که سابق از کتیرا مالیات می گرفته اسباب زحمت تجار شده بود کمیسیون مالیه برای رفع این مخطورات حمل و نقل کتیرا چندین جلد باب مذاکره کرد و بالاخره در مجلس نتیجه این شد که یا صد پنج بنرخ یا صدمه به نرخ سر حد در گمرک از کتیرا مالیات دریافت شود بیشتر نظر کمیسیون چنانچه در لایحه سابق هم نوشته بود این بود که صد پنج بنرخ محل مالیات گرفته شود ولی اشخاصی که پیشنهاد کردند سه در گمرک بنرخ سر حد خود آنها پس از مذاکرات با کمیسیون حاضر شدند صد چهار در گمرک گرفته خود که رضایت خاطر موافقت هر دو بعمل آمده باشد و کمیسیون هم پس از مذاکرات این مسئله گمان نمی‌کنم صد چهار بر تجار و برای عاملیت کتیرا اسباب زحمت باشد و لطمه مهم بتجارت وارد نمی‌آید اگر رای و عقیده اکثریت مجلس این باشد که صد چهار صدمه و لطمه به تجارت وارد می‌آورد ممکن است مالیات تخفیف دهند ولی بعقیده بنده عیبی ندارد.
رئیس- آقای عبدالوهاب (اجازه)
حاج میرزا عبدالوهاب که بنده می‌خواستم عرض کنم آقای کازرانی فرمودند و دیگر لازم نمی دانم آن را تکرار کنم همین قدر عرض می‌کنم که بکلس با هر قسم تحمیلی که بر صادرات بشود مخالفم و چون وارداتمان زیادتی بر صادرات دارد باین جهت باید صادرات را بکلی آزاد گذاشت.
رئیس- آقای سید یعقوب (اجاز)
آقا سید یعقوب- بنده همانطور که آندفعه هم عرض کردم با تمام فرمایشات آقایان و بالایحه مخالفم....
رئیس- بنده تصور کردم موافق هستید
آقا سید یعقوب- خیر هم با لایحه هم با فرمایشات آقایان مخالفم.
رئیس- پس تحمل بفرمائید بعد از یک موافق بفرمائید.
آقای حاج شیخ اسد الله (اجازه)
حاج شیخ اسد الله- عرضی ندارم
رئیس- آقای اقبال السلطان (اجازه)
اقبال السلطان- در موضوع وضع مالیات کتیرا چندین جلسه مذاکرات بعمل آمد بعد از آنکه رای اکثریت مجلس را کمیسیون قوانین مالیه فهمید صد چهار برای مالیات کتیرا معین و بمجلس پیشنهاد کرد امروز باز همان تلرافی هائی که در شور اول برای آقایان بود هنوز آن نگرانیها باقی است آقای کازرانی و بعضی دیگر از آقایان نمایندگان می‌فرمایند بر صادرات نباید چیزی تحمیل کرد چرا؟ برای اینکه سبب گرانی مال التجاره و بفروش نرفتن آن در ممالک خارجه می‌شود بنده هم تصدیق می‌کنم که بر صادرات نباید تحمیل کرد حتی الامکان نباید اسباب تسهیل در مال التجاره را فراهم ساخت ولی باید دید این مسئله برای کدام مملکت است و آیا مملکت ایران بواسطه صادراتش می‌تواند با مالک دیگر رقابت کند؟ بنده که هر چه فکر می‌کنم بنظرم نمی‌رسد که دولت ایران بتواند بتوسط صادراتش با ممالک دیگر رقابت تجارتی داشته باشد چرا؟ برای اینکه وسائل حمل و نقل بدبختانه برای ایران فراهم نیست آن مال التجاره که در ایران برای حمل ونقل یک خروار آن به مملکت دیگر پنجاه یا شصت تومان کرایهمی گیرند در ممالک خارجه شاید با پنج شش تومان یک خروار آنرا حمل می‌کند از باب کرایه یک تفاوت عمده بین تجارت ایران و تجارت ممالک دیگر هست که هیچوقت موازنه بین آنها حاصل نمی‌شود اگر یک مال التجاره در مملکت ایران باشد و عین همان مال التجاره هم در یکی از ممالک خارجه باشد و بخواهند این هر دو مال التجاره را بمملکت ثالثی حمل کنند تجار ایران بواسطه گرانی کرایه نیم توانند مال التجاره خود را بآن مملکت حمل کنند و چون خروار پنجاه شصت تومان تفاوت کرایه دارد نمی‌تواند مال التجاره خود را مثل مال التجاره دیگران بفروش برسانند پس این مال الستجاره که از ایران بخارجه حمل می‌شود مال التجاره ایست که در مقابل رقیب ندارد اگر هم رقیب داشته باشد مال التجاره آنها باندازه نیست که مانع فروش مال التجاره ایران در مملکت ثالثی بشود بنابراین بعقیده بنده اگر وضع مالیات بر مال التجاره بشود ضرری بتجارت بر صادرات وارد نمی‌آورد آن مقدار مال التجاره که باید حمل شود حمل می‌شود زیرا در خارجه باین مال التجاره هائی که از ایران صادر می‌شود احتیاج دارند و اگر از ممالک دیگر عین این مال التجاره که از ایران صادر می‌شود حمل شود مال التجاره ایران بهیچوجه فروش نمی‌رسد و این اجناس که از ایران بخارجه حمل می‌شود اجناسی است که منحصر بایران است مثلا کشمش که در روسیه بفروش می‌رود منحصر بایران است اگر از مملکت دیگری کشمش را بروسیه حمل کنند اسباب ضرر تجار ایرانی می‌شود پس این صد چهار که برای کتیرا مالیات وضع شده چندان تحمیلی بر تجارت وارد نمی‌آورد و اگر حساب کنیم خواهیم دید که این صد و چهار مالیات کتیرا یک من یک قران خواهد شد زیرا وقتی دقت کنیم می‌بینیم کتیرا خوب و بدش روی هم رفته یکمن بیست و پنج قران ارزش دارد و صد چهار بیست و پنجقران یکقران می‌شود پس یک من یک قران مالیات برای کتیرا چیزی نیست که سبب بشود کتیرا بخارجه حمل نشود و لمه بتجارت وارد بیاورد تحمیلی که بر مال التجاره ایران وارد می‌شود از حیث کرایه است و فراهم نبودن وسائل حمل و نقل است که صدمه بتجارت وارد می‌آورد پس بهتر این است که آقایان چندان سختگیری نفرمایند و این لایحه زودتر از مجلس بگذرد.
رئیس- آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده نظرم این نیست که بخواهم جلب نظر کسی را بکنم صلاح حال مملکت مقدم بر این است که بنده سعی کنم ذهن بعضی را متوجه بخودم بکنم آیه صریح قران است و اعلمو انما غنمتم من شیئی فان الله خمسه در اینجا غنیمت مطلق فائده است و برای کسانی است که از مملکت فایده می‌برند از هر چه باشد ذکوه هم همین طور است و باید ده یک آنرا برای اداره عمومی مملکت بدهند فرق نمی‌کند هر کس از هر چه فایده می‌برد باید یک چیزی از آن را برای اداره عمومی مملکت بدهد خیلی تعجب است که هر مسئله بمجلس می‌آید فوری ما داد می‌زنیم وای بر صادرات تحمیل وارد آورند و ما نمی‌توانیم یک کلمه حرف بزنیم و تا حرف می‌زنیم فورا بما حمله می‌کنند که بر صادرات تحمیل نکنید این طور نیست ما می گوئیم اشخاصی که از مملکت فایده می‌برند باید بدوت چیزی بدهند که دولت بتواند کار آنها را اداره کند تا ما می آئیم یک کلمه حرف بزنیم یک مرتبه فریاد می‌کنید که‌ای فقرا ای ضعفا می‌خواهند بر آنها مالیات تحمیل کنند گاهی می‌گویند ضعفا و فقراء که با ناخن‌های خودشان کتیرا در می‌آورند تحمل می‌شود گاهی می‌گویند می‌خواهند صادرات مملکت از بین می‌رود خیر هیچ این چیزها نیست یک مرتعی دارای کتیرا است کتیرا بگیر ده پانزده نفر عمله را اجیز می‌کنم و روزی چهار قران بهر یک از آنها می‌دهد و آنها کتیرا استخراج می‌کنند و صاحب کتیرا آن را به آقا میرزا علی که تاجر است می‌فروشد و ایشان هم بخارجه حمل می‌کنند حالا اگر دولت یک مالیاتی بر آن تحمیل نمود تاجر هم بر قیمت مال التجاره خود اضافه می‌نماید و سرمایه خودش را در می‌آورد حالا شما دلسوزی می‌کنید که چرا کتیرا در خارجه گران بفروش می‌رسد خیر آقا اگر این مالیات را صد و پنج هم قرار بدهیم هیچ نگئی بتجارت ما وارد نمی‌آید چه ضرر دارد از یک عوائدی که هیچ سرمایه صرف تهیه آن نکرده‌اند صد پنج هم بدولت بدهند این است که بنده همان طور که سابقا هم عرض کردن معتقدم صد پنج بگیرند و با این صد چهار که در شعبه معین کرده‌اند مخالفم.
رئیس- در ماده اول مذاکرات کافی نیست؟
(جمعی گفتند کافی است)
رئیس- قرائت می‌شود و رای می‌گیریم
(مجددا بمضمون فوق قزائت شد)
رئیس- آقایانیکه ماده اول را تصویب می‌کنند قیام بفرماند.
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد ماده دوم قرائت می‌شود
(بمضمون ذیل قرائت شد)
ماده دوم- مالیت و عوارض که تا کنون از مواد کتیرا و انقوزه و قلیاب در یافت می شده است بکلی موقوف و از تاریخ اجراء این قانون در داخله مملکت هیچگونه مالیات و عوارض بهر اسم و رسم که باشد چه از مالک و چه از عمله که آن را استخراج می‌کنیم و چه از تجار معاملیت آن نباید مطالبه شود.
رئیس- آقای آقا میرزا علی کازرانی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرانی- بنده این ماده را در اینجا زائد می دانم زیرا مالیاتی که گرفته می‌شود در صورتیکه مجلس تصویب نکرده باشد یکنوع غارتگری و ظلمی است که بمردم شده است و مطابق این ماده ما می گودیم آن ظلم و تعدی موقوف باشد البته ظلم باید موقوف باشد تعدی باید موقوف باشد بنده ارتباط این مطلب را باین و انحصار آن را به کتیرای تنها نمی دانم چه معنی دارد.
رئیس- آقای حاج شیخ اسد الله (اجازه)
حاج شیخ اسد الله- آقای آقا میرزا علی در تحت عنوان مخالفت با این ماده با یک اصل کلی و اصل مسلمی هم مخالفت فرمودند اگر یک عوارضی که در دوره فترت وضع شده است مجلس همین قسم آن را مسکوت عنه بگذارد مثل این است که مجلس صحت آن را تصدیق می‌کند.
(بعضی گفتند خیر اینطور نیست)
حاج شیخ اسد الله- بخصوص در صورتی که بمجلس هم آمده باشد آنوقت اگر آقا بفرمایند بنده رای نمی‌دهم و اظهار مخالفت می‌نمایند یعنی چه؟ باید مالیات سابق بجال خودش باقی باشد.
رئیس- در این ماده دیگر مخالفی نیست دو فقره پیشنهاد رسیده است قرائت می‌شود.
(پیشنهاد آقای شیخ الاسلام اصفهانی بمضمون ذیل قرائت شد)
مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی بنده پیشنهاد می‌کنم که لفظ اجراء در ماده دوم تبدیل شود بلفظ اعلان
رئیس- توضیح بدهید
شیخ الاسلام- بنده همانطوری که خدمت آقای طباطبائی هم عرض کرده‌ام تصور می‌کنم اینجا یک دوری لازم بیاید بواسطه اینکه صد چهار در سر حد گرفتن مستلزم این است که اخذ مالیات در محل موقوف شده باشد و موقوف شدن اخذ مالیات در محل مربوط باین است که در سر حد این قانون اجرا شده باشد این است که پیشنهاد کردم لفظ احرا تبدیل بلفظ اعلان شود که بعد از این که این قانون اعلان شد مردم آسوده باشند نه اینکه هر وقت بیش امنای مالیع بروند جواب بدهند هنوز قانون اجرا نشده و از سر حد هم که استعلام بکنند جواب بدهند هنوز قانون اجرا نشده است این است که بنده این پیشنهاد را تقدیم داشتم و آقای طباطبائی هم قبول فرمودند.
مخبر- کمیسیون این اصلاح را قبول می‌کند.
رئیس- اصلاح دیگری از طرف آقای حائری زاده رسیده است قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
حائری زاده پیشنهاد می‌کند که بعد از ماده دوم توضیح ذیل نوشته شود.
توضیح دولت و مالکین مراتع حق ندارند بعنوان حق المرتع و غیره از مستخرجین کتیرا و انقوزه و قلیاب چیزی مطالبه نمایند.
محمدهاشم میرزا- این پیشنهاد بر خلاف اصول مالکیت است.
رئیس - آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده - من این جمله را میدانم که شرعاً نمی‌شود مالک را از حق مالکیت خودش منع کرد ولی ما همیشه یک ماده قانون را جلو خودمان می‌گذاریم و سایر مواد را کنار می‌گذاریم و به بهانه قانون اسلام حقوق مردم را پایمال می‌کنیم مثلاً فلان مالک یک قناتی حفر کرده است و ده هزار ذرع زمین را مشروب می‌سازد و این اراضی را که آب آن قنات مشورب می‌سازد جزو ملک او نیست آن وقت ده فرسخ را حریم آن قرار می‌دهد و به عنوان این که این زمین حریم قنات من است از کارگرانی که می‌روند کتیرا استخراج نمایند جلوگیری می‌کند و به عنوان حق‌المرتع از آنها پول می‌گیرد به عقیده بنده خوب است یک حدودی برای این موضوع معین شود که اقلاً کارگرها بتوانند از علف صحرا استفاده کنند و از آنها جلوگیری نشود نه این که یک جا حق‌المرتع بدهند و یک دفعه هم از آنها در سرحد مالیات بگیرند خوب است آقای وزیر یک طرح و زمینه برای کار تهیه کنند که آن بدبخت‌ها راحت و آسوده باشند حقوق آنها محفوظ باشد و اگر اصلاح دیگری به نظر آقایان برسد پیشنهاد بفرمایند بنده با ایشان موافقت می‌نمایم نه این که یک مالک دو فرسخ زمین را از برای ملک خودش حریم قرار بدهد و مردم را از استفاده نمودن از گیاه صحرا محروم کند.
رئیس - آقای تدین عضو کمیسیون هستند؟
تدین - خیر ولی مخالف با این پیشنهاد آقای حائری‌زاده هستم.
رئیس - آقای سلطان‌العلما (اجازه)
سلطان‌العلما - برای تذکر خاطر آقای حائری‌زاده عرض می‌کنم علاوه بر این که این پیشنهاد مخالف است با الناس مسلطون علی اموالهم و انفسهم با قانون اساسی هم مخالف است و بالفرض که آقایان به این پیشنهاد رأی بدهند قانونیت ندارد و بنده در این موقع بیش از این عرضی ندارم.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله - بنده عرضی ندارم.
رئیس - آقای آقا سید محمدتقی طباطبایی (اجازه)
آقا سید محمدتقی - عرایض بنده گفته شد.
رئیس - کمیسیون در این اصلاح چه عقیده دارد
مخبر - این مذاکره که در کمیسیون شد ولی به واسطه همین محظوراتی که اینجا صحبت شد قرار شد این مسئله مسکوت‌عنه بماند به این جهت کمیسیون نمی‌پذیرد.
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن اصلاح آقای حائری‌زاده آقایانی که این اصلاح را قابل توجه می‌دانند قیام نمایند.
(فقط دو نفر قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد پیشنهاد دیگری از طرف آقای حاج امین‌التجار رسیده است قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که اسم آنقوزه و قلیاب از این ماده حذف شود.
رئیس - آقای حاج امین‌التجار (اجازه)
حاج امین‌التجار - از این ماده این طور معلوم می‌شود که از آنقوزه و قلیاب هم باید مالیات گرفته شود در صورتی که رأی مجلس این بود که از آنها چیزی گرفته نشود به این جهت پیشنهاد کردم این دو کلمه از این ماده حذف شود.
مخبر - مقصود از این ماده همان است که فرمودید و اگر این دو کلمه را از اینجا حذف کنیم آن وقت همان صدی بیست یا صدی سی را که سابق می‌گرفتند خواهند گرفت.
حاج امین‌التجار - پیشنهاد را مسترد می‌دارم.
رئیس - ماده دوم قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده دوم - مالیات و عوارضی که تاکنون از مواد کتیرا و آنقوزه و قلیاب دریافت می‌شده است به کلی موقوف و از تاریخ اعلان این قانون در داخله مملکت هیچ گونه مالیات و عوارض به هر اسم و رسم باشد چه از مالک و چه از عمله که آن را استخراج می‌کنند و چه از تجار معاملین آن نباید مطالبه بشود.
رئیس - رأی می‌گیریم به ماده دوم به ترتیبی که قرائت شد آقایانی که ماده دوم را تصویب می‌کنند قیام بفرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد. ماده سوم قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
ماده سوم - صاحبان کتیرای موجوده باید در مدت یک ماه پس از نشر اعلان از طرف دولت کتیرای خود را به اداره مالیه محل ارائه نموده جواز مجانی دریافت دارند تا در موقع خروج از سرحد از پرداخت مالیات معاف باشند.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - می‌خواستم آقای مخبر توضیح بدهند که مقصود از جواز مجانی چیست؟
اگر چه بنده با اساس مطلب مخالف بودم و در آن وقت نوبت به بنده نرسیده عرایضم را عرض کنم و چون اکثریت مجلس رأی داد البته مطاع است ولی می‌خواستم از آقای مخبر سؤال کنم که مقصود از جواز مجانی چیست؟
آیا مقصود این است به کسانی که مالیات خود را در محل پرداخته‌اند جواز صدور داده شود یا به صاحبان کتیرا فرجه داده می‌شود که در ظرف یک ماه اعم از این که مالیات داده باشد یا نداده باشد کتیرای خود را ارائه دهند و جواز دریافت نمایند مقصودم این است توضیح داده شود که معلوم شود.
مخبر - چون ممکن است یک مقدار کتیرا از سال گذشته باقی باشد و مالیات خود را به ترتیب سابق پرداخته باشند و برای این که مجدداً در موقع صدور در سرحد گرفتار این مالیات نشوند بدون این که چیزی بدهند یک جواز مجانی به آنها داده می‌شود که کتیرای خود را از سرحد خارج کند.
رئیس - آقای کازرانی (اجازه)
آقای میرزا علی کازرانی - یک قسمت از عرایض بنده را ارباب کیخسرو اظهار نمودند به علاوه عقیده بنده این است که مدت یک ماه خیلی کم است زیرا اشخاصی که اطلاع کاملی از اوضاع داشته باشند می‌دانند که وسیله سریعی برای کسب اطلاع و اخبار نداریم و اگر مدت کمتر از سه ماه باشد کافی نیست این است که بنده پیشنهاد می‌کنم سه ماه به صاحبان کتیرا فرجه داده شود که در این مدت بتوانند کتیراهای خودشان را به محل صدور جواز برسانند.
رئیس - آقای فتح‌الدوله (اجازه)
فتح‌الدوله - سؤالی را که آقای ارباب کیخسرو از آقای مخبر نمودند چون جواب آقای مخبر بنده را قانع نکرده این است که می‌خواهم مجدداً سؤال کنم زیرا که این ماده به طور مطلق نوشته شده است و توضیحی که آقای مخبر دادند گویا مقصودشان این بود کتیراهایی که سابقاً مالیات خود را پرداخته‌اند باید از اداره مالیه جواز مجانی دریافت نمایند و مقصود این است که آنها از مالیات معاف باشند ولی در این ماده به طور مطلق نوشته شده است و چون موقع استخراج کتیرا هم نزدیک است و باید دانست به آنها هم جواز مجانی داده می‌شود و از حقوق گمرکی معاف می‌شوند یا خیر؟
یک قسمت کتیراهای امسال است و ممکن است کتیراهایی هم که از سابق مانده یک قسمتشان مالیات نداده باشند آیا به آنها هم جواز مجانی داده می‌شود یا خیر؟ می‌خواستم بدانم چطور بین این سه قسمت را تفکیک می‌کنند.
رئیس - آقای ناظم دفتر (اجازه)
ناظم دفتر - عرایض بنده را آقای فتح‌الدوله فرمودند و دیگر عرضی ندارم.
رئیس - آقای سلطان‌العلما (اجازه)
سلطان‌العلما - بنده می‌خواستم توضیحاتی عرض کنم که آقای مخبر اظهار نمودند.
رئیس - آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان - در جلسه گذشته آقای ارباب کیخسرو راجع به کتیرا اعتراض نمودند و آن وقت عبارت ماده این طور بود که تجار در موقع حمل کتیرا جوازهای خود را به اداره گمرک ارائه دهند تا از تأدیه مالیات در گمرک معاف باشند آقای ارباب کیخسرو اعتراضشان این بود که تجار سندی در دست ندارند آن وقت از یک طرف مالیات را پرداخته‌اند و از طرف دیگر در گمرک هم از آنها مطالبه می‌شود این مطلب در کمیسیون مذاکره شد و بالاخره این طور نتیجه گرفته شد که مطلق کتیراهای موجود اعم از این که مالیات پرداخته باشند یا نپرداخته باشند تا یک ماه دیگر که موقع استخراج کتیرای جدید است نه آنها مهلت داده شده که کتیرای خودشان را به اداره مالیه محل ارائه داده و جواز مجانی دریافت دارند تا در موقع خروج از آنها ممانعت نشود.
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا - مقاصدی را که آقای اقبال‌السلطان فرمودند از این عبارت‌ها مفهوم نمی‌شود عبارت قانون باید به قدری واضح باشد که اشخاصی هم که کتیرا می‌فروشند آن را بفهمند نه این که منحصر به این باشد که کمیسیون مالیه آن را تفسیر کند به این جهت باید نوشته شود (صاحبان کتیراهای موجوده که مالیات خود را پرداخته‌اند) و اشخاصی که مالیات وقتی رفتند در سرحد باید موافق این قانون جدید مالیاتشان را بپردازند ولی آنهایی که مالیات خود را پرداخته‌اند برای این که اسباب زحمت برای آنها نشود باید تحصیل جواز بنمایند یک ماه هم برای این کار خیلی کم است و باید اقلاً سه ماه باشد به جهت این که بعضی جاها هست که شاید فاصله آن تا محلی که می‌خواهند جواز بگیرند هفتاد فرسخ باشد و اگر آقای مخبر مدت سه ماه را بپذیرند مقصود حاصل می‌شود و ماها هم به آسودگی می‌توانیم رأی بدهیم.
رئیس - آقای رفعت‌الدوله (اجازه)
رفعت‌الدوله - این مطالب مکرر در کمیسیون گفته شده از کتیرا تا به حال در سرحد چیزی گرفته نمی‌شد و کمیسیون این قانون را این طور نوشت که در سرحد یک مبلغی بپردازند و این که شاهزاده محمدهاشم میرزا فرمودند ممکن است صاحبان کتیرا در دهات باشند این طور نیست برای این که در شهر هیچ وقت مالیات نمی‌گرفته‌اند و مطلعین می‌دانند که کتیرا در شهر عمل نمی‌آید و در دهات عمل می‌آید و در آنجا تحصیلداران مالیه ده یک و یا ده دو یا ده سه را می‌گرفته‌اند و هیچ جواز هم به آنها داده نمی‌شود راجع به سه ماهی هم که آقای کازرانی فرمودند اگر ما سه ماه را تصویب کنیم و به صاحبان کتیرا سه ماه مهلت بدهیم کتیرای امسال به کلی مستهلک می‌شود برای این که از اول سرطان شروع به استخراج کتیرا می‌شود و آقایان نمایندگان اصفهان به خوبی می‌دانند خود بنده هم از کرمان اطلاع دارم که از اول سرطان استخراج کتیرا شروع می‌شود و اگر بخواهیم ۳ ماه مهلت بدهیم عایدات کتیرای امسال به کلی از بین خواهد رفت و این یک ماه را برای این قرار دادیم که صاحبان کتیرا به فوریت کتیراهای خود را که از سال گذشته باقیمانده است به اداره مالیه ارائه داده و جواز مجانی دریافت دارند که در سرحد چیزی از آنها گرفته نشود.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - از ادله‌ای که آقایان بیان کردند معلوم شد که بنده حق داشتم آن اعتراض را بنمایم در صورتی که بنده مقصودم اعتراض نبود بلکه مقصودم استیضاح بود آقای مخبر یک طریق توضیح دادند و آقای اقبال‌السلطان که از اعضای کمیسیون هستند قسم دیگر توضیح دادند و در صورتی که از کمیسیون تا اینجا دو قسم توضیح داده شده امنای مالیه حق دارند هر کدام به میل و اراده خود این قانون را اجرا کنند آقای مخبر فرمودند مقصود کتیراهایی است که در انبارها از سال گذشته باقیمانده و مالیات خود را پرداخته‌اند و آقای اقبال‌السلطان فرمودند اعم از این که مالیات پرداخته باشند یا نپرداخته باشند اگر چه بنده اساساً با این مالیات مخالفم ولی حالا که مجلس تصویب کرده است مطاع است و با سه ماه هم بنده مخالفم و با یک ماه موافقم ولی مقصودم این است توضیح بفرمایند که هر کس به میل و اراده خودش این ماده را تفسیر نکند.
مخبر - بنده گمان می‌کنم آقای ارباب کیخسرو و به عرض بنده توجه نفرمودند باید تفسیر شوند بنده عرض کردم ممکن است کتیراهای از سال گذشته در انبارها باشد که مالیات خود را پرداخته باشند و البته در ضمن آنها ممکن است کتیراهایی هم باشد که مالیات خود را نپرداخته باشند بایستی همیشه مذاکرات جلسات قبل را در نظر داشت و فهمید چرا کمیسیون ماده را تغییر می‌دهد و اگر مذاکرات جلسه قبل را طرف توجه قرار بدهند آن وقت مسئله اشکالی پیدا نمی‌کند در جلسه قبل مذاکره شد اشخاصی که مالیات کتیرای خودشان را پرداخته‌اند ممکن است ورقه در دست نداشته باشند و آن وقت مجدداً در سرحد از آنها مالیات بگیرند و الا اصل ماده راپورت کمیسیون این طور بود (که صاحبان کتیرای موجوده که مالیات کتیرای خود را به ترتیب سابق پرداخته‌اند) نظر به مذاکراتی که در مجلس شد این عبارت را برداشته‌اند برای این که اشکالاتی پیش نیاید و کسانی که مالیات خود را پرداخته‌اند مجدداً مجبور به تأدیه مالیات نشوند اینجا حالا مسئله دو مشکل پیدا می‌کند یکی این که اشخاصی که مالیات کتیرای خود را داده‌اند و دوباره در سرحدات مالیات ندهند و دیگر این که کسانی که مالیات خود را نپرداخته‌اند آنها که در موقع عبور از سرحد مالیات ندهند و از هیچ یک مطالبه نشده و چون مجلس قسمت اول را اهمیت می‌داد با من واسطه گفتند برای این که یک تاجری که مالیات داده است دو دفعه مالیات ندهد بایستی از قسمت دوم صرف‌نظر کرد و تمام کتیراهایی که موجود است صاحبان آنها جواز بگیرند و در سرحد از آنها چیزی مطالبه نشود حالا اگر از طرف کمیسیون نظری در این ماده داده شده است نظر به تمایل مجلس و مذاکراتی بوده است که در جلسه قبل شده و اما در باب سه ماه به عقیده بنده کسانی که سه ماه را پیشنهاد کرده‌اند با اصل این مالیات مخالف هستند و مطابق عقیده خود این پیشنهاد را می‌نمایند.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - بنده عرض کردم چون اینجا دو قسم توضیح داده شد بهتر این است مجدداً توضیح بفرمایند تا ماده واضح باشد و بنده مخالف عقیده سابق خودم چیزی عرض نکردم.
رئیس - مذاکرات را آقایان کافی نمی‌دانند.
(جمعی گفتند - کافی است)
رئیس - پیشنهادی رسیده است قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌نمایم که این ماده به این ترتیب نوشته شود.
ماده سوم - صاحبان کتیرای موجوده که مالیات خود را پرداخته‌اند در ظرف سه ماه الی آخر.
محمدهاشم میرزا
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا (اجازه)
محمدهاشم میرزا - ایرادی را که آقای طباطبایی فرمودند بنده وارد نمی‌دانم برای این که بعد از آن که ما قانونی گذاشتیم و قائل شدیم که صد پنج یا صد چهار بگیرند برای همه سال‌ها همان را قائل هستیم دیگر بنده نمی‌فهمم چه تفاوتی باید گذاشت مابین کتیرای امسال با سال دیگر وقتی که ما صد چهار را قرار دادیم برای کتیرای امسال همان را قائل هستیم و برای کتیرای سال آینده هم همان اولی مقصود از این ماده این طور نیست فلسفه‌ای که این ماده دارد این است که وقتی کسی یک دفعه مالیات داده دیگر دو دفعه مالیات از او نگیرند و راهش این است که سند در دست داشته باشد و برود جواز بگیرد تا در سرحد از تأدیه گمرک معاف باشد و الا اگر سند در دست نداشته باشد چطور می‌تواند بگوید به من جواز بدهید که در سرحد معاف باشم پس علت این که این پیشنهاد را نمی‌پذیرند چیست؟ البته وقتی کتیرا به گمرک رفت گمرک به تکلیف قانونی خودش رفتار خواهد کرد و اگر من مالیات خودم را پرداخته‌ام بروم جواز می‌گیریم و اگر نپرداخته‌ام و بدانم در سرحد از من خواهند گرفت دیگر خود را معطل نمی‌کنم پی جواز بروم به نظر من یک ماه کافی نیست و این ماده اسباب ضرر مردم است و بنده برای این کار سه ماه را زاید نمی‌دانم.
مخبر - این که می‌فرمایند ما مابین کتیرای پارسال و امسال فرق می‌گذاریم ابداً فرقی نیست مقصود این است مالیاتی که به طرز سابق پرداخته شده مجدداً مطالبه نشود و از سال آینده مطابق قانونی که از مجلس گذشته است پرداخته شود و این که می‌فرمایند چرا این پیشنهاد را نمی‌پذیرند عقیده خود بنده و بعضی اعضا کمیسیون این بود که عبارت (هر کدام مالیات خود را پرداخته‌اند) نوشته شود ولی نظر به مذاکراتی که در مجلس شد و آقایان فرمودند چون در سال گذشته معمول نبوده است مالیات خودشان را در سرحد بدهند و کسانی که مالیات خود را به طریق سابق پرداخته‌اند ممکن است قبض در دست نداشته باشند به این جهت مجدداً گرفتار مالیات صد چهار شوند این بود که کمیسیون این عبارت را برداشت و این طور نوشت و این که می‌فرمایند مدت سه ماه مثل این است که می‌خواهند اصلاً این ماده نباشد می‌فرمایند کسی که باید در سرحد گمرک بپردازد چرا خودش را معطل می‌کند بنده عرض می‌کنم خوب است درست توجه بفرمایند سابقاً جوازی که در سرحد ارائه بدهد در کار نبود و یک صورت معینی هم ندارد و در نتیجه اسباب اشکال می‌شود که به صاحبان کتیرا بگویند آن قبض را ارائه بدهید بنابراین بهتر این است کتیراهای موجوده را به اداره مالیه محل ارائه بدهید بنابراین بهتر این است کتیراهای موجوده را به اداره مالیه محل ارائه داده و جواز دریافت نمایند و در سرحد ارائه بدهند در هر حال بنده نسبت به عقیده خودم در این پیشنهاد مخالفی ندارم و اگر مجلس رأی بدهد کمیسیون هم موافق است.
رئیس - آقای حاج میرزا علی‌محمد (اجازه)
حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی - این ماده فقط راجع به کتیراهای موجود است و از برای کتیراهای بعد حکمی نمی‌کند آقایانی که سه ماه پیشنهاد می‌کنند باید متذکر باشند که اگر سه ماه قرار دهند تا سه ماه دیگر کتیراهای تازه امسال خارج شده خواهد شد و در این مدت تماماً می‌توانند بروند و مجاناً جواز بگیرند اگر آقایان بفرمایند اشخاصی که قبض و سند دارند می‌توانند بروند جواز بگیرند و مابقی نمی‌توانند برای توضیح عرض بکنم معمول گرفتن مالیات این بوده است که دولت مباشرینی به محل می‌فرستاده است و از اشخاصی که متصدی اخذ کتیرا بوده‌اند یک مالیاتی می‌گرفته است و نظر به آزادی آن کتیرا در داخله و خارجه هیچ وقت شخص تاجر قبض مالیاتی را از آن شخص کتیرابگیر نمی‌گرفته است هیچ وقت همچون چیزی معمول نبوده چون در سرحد کسی مغرض آنها نبوده است وانگهی اشخاصی که این کتیرا را می‌گیرند ممکن است به ده نفر تاجر بفروشند پس باید آن قبض را ده قسمت کنند و هر قسمت آن را به یک نفر بدهند کمیسیون بعد از این که دقت نظر در این کار کرد مجبور بود یک اغماض در این امر بکند زیرا همان طور که آقای مخبر اظهار کردند ممکن بود یا ضرر متوجه دولت بشود و یا متوجه ملت بشود ولی کمیسیون ترجیح داد که یک ضرر مختصر صد چهاری نسبت به کتیراهایی که مالیات نداده‌اند به دولت وارد آورد تا این که تحمیل به مردم نشود و اشخاصی که مالیات صدی سه در محل پرداخته‌اند یک صد چهار هم در سر حد از آنها گرفته نشود این است تا مدتی که کتیرای موجوده بیرون نیامده در ظرف این مدت یک اشخاصی که دارای کتیرا می‌باشند چه مالیات داده باشند چه نداده باشند چه قبض در دست داشته باشند چه نداشته باشند باید بروند جواز بگیرند ولی از کتیراهای امساله آنچه بعد از این یک ماه بیرون بیاید از قرار صد چهار باید مالیات بگیرند.
رئیس - آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان - گمان می‌کنم فرمایشات آقای طباطبایی و اظهارات آقای دولت‌آبادی شاهزاده محمدهاشم میرزا را قانع کرده باشد اگر قانع نشده باشند ممکن است بنده هم عرض کنم
محمدهاشم میرزا - خیر چون مدلول عرض بنده این طور نبوده که فرمودند اگر اجازه می‌فرمایند توضیح بدهم.
رئیس - بیشتر از یک دفعه نمی‌شود توضیح داد پیشنهاد شاهزاده محمدهاشم میرزا قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(مجدداً قرائت شد)
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن اصلاح آقای محمدهاشم میرزا
آقایانی که قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
عده قلیلی قیام نمودند
رئیس - قابل توجه نشد. اصلاح آقای فتح‌الدوله قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم: صاحبان کتیرای موجود که مالیات خود را پرداخته‌اند در مدت یک ماه پس از نشر اعلان الی آخر
فتح‌الدوله
رئیس - عین ماده است به ضمیمه یک عبارت آقای فتح‌الدوله (اجازه)
فتح‌الدوله - به طوری که آقای اقبال‌السلطان و مخبر محترم اظهار فرمودند معلوم می‌شود کتیراهای موجوده که الان هست بر دو قسم است یک قسمت کتیراهایی است که مالیات داده‌اند و یک قسمت آنهایی است که مالیات نداده‌اند و بنده معتقدم صاحبان کتیراهایی که مالیات خود را نداده‌اند مالیات خودشان را بدهند و اگر مدت را فرضاً سه ماه قرار می‌دادند بنده مخالف بودم برای این که کتیراهای امسال هم روی کتیراهای موجود می‌آمد و اسباب زحمت می‌شد پس به عقیده بنده همان مدت یک ماه کافی است فقط اضافه این کلمه را بنده معتقدم که صاحبان کتیرا آنهایی که مالیات خودشان را نپرداخته‌اند باید مثل سایرین مالیات خودشان را تأدیه کنند.
رئیس - آقای مخبر در این باب چه می‌فرمایند.
مخبر - کمیسیون قبول نمی‌کند
رئیس - رأی می‌گیریم به اصلاح آقای فتح‌الدوله
آقایانی که این اصلاح را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد. پیشنهاد دیگری از آقای ناظم دفتر رسیده قرائت می‌شود.
(به شرح ذیل قرائت شد)
در ماده سوم بنده پیشنهاد می‌کنم بر این که این طور نوشته شود امنای مالیه از صاحبان کتیرا از تاریخ اعلام به هیچ‌وجه مطالعه چیزی نکنند که مأمورین سرحدات در موقع خروج از سرحد مطالعه نمایند و اشخاصی که فعلاً مالیات خود را پرداخته و جواز در دست دارند مأمورین سرحدات آن جواز را ممضی دانسته و هر کس جواز ندارد اخذ نماید
رئیس - آقای ناظم دفتر (اجازه)
ناظم دفتر - چون مقصود آقایان این است دو مرتبه مالیات داده نشود از این جهت عرض می‌کنم هر کس جواز در دست دارد باید آن جواز را ممضی دارند و هر کس جواز در دست ندارد صد چهار را باید از او بگیرند.
اقبال‌السلطان - راجع به این ماده دو سه مرتبه پیشنهاد شده یکی این که کتیراهایی که مالیات داده‌اند از گمرک معاف باشد و جواب هم داده شد چون در جلسه قبل ماده این طور بوده که از کتیراهایی که مالیات داده‌اند مالیات دوباره گرفته نشود. اینجا اعتراض شد که اشخاصی که مالیات خود را پرداخته‌اند سندی در دست ندارند از کجا می‌شود تشخیص داد کدام مالیات خود را پرداخته‌اند و کدام نپرداخته‌اند و با وجود این که خودشان در جلسه قبل اظهار کرده‌اند که معلوم نیست کدام یک مالیات داده‌اند و کدام نداده‌اند معهذا باز امروز همان مسئله را پیشنهاد کرده‌اند در صورتی که برای این که رفع هر نوع اشکالی بشود در اینجا نوشته شد کلیه کتیراهای موجود در ظرف این یک ماه حق دارند بروند جواز بگیرند راجع به سه ماه هم که جواب گفته شد که اگر مدت را سه ماه قرار دهند تمام کتیرای امسال بدون پرداخت مالیات از سرحد خارج خواهد شد بنابراین گمان نمی‌کنم دیگر محتاج باشد این مطالب مذاکره شود.
رئیس - آقای مستشارالسلطنه عضو کمیسیون هستند
مستشارالسلطنه - خیر
رئیس - رأی کمیسیون چیست؟
مخبر - کمیسیون قبول نمی‌کند
رئیس - رأی می‌گیریم به قابل توجه بودن پیشنهاد آقای ناظم دفتر آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می‌دانند قیام فرمایند.
(چند نفری قیام نمودند)
رئیس - قابل توجه نشد. رأی می‌گیریم به ماده سوم به ترتیبی که کمیسیون پیشنهاد کرد قرائت می‌شود بعد رأی می‌گیریم.
(مجدداً به شرح فوق قرائت شد)
رئیس - رأی می‌گیریم آقایانی که ماده سوم را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند)
رئیس - تصویب شد. ماده چهارم قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
وزیر مالیه مأمور اجرای این قانون بوده باید در ظرف مدت ده روز از تاریخ تصویب مواد آن را در تمام ایالات و ولایات و نیز هر جا که دارای محصول کتیرا باشد اعلان نماید.
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - چون مأمور اجرای این قانون وزیر مالیه‌اند لذا بنده از آقای وزیر مالیه سؤال می‌کنم آیا این شرحی را که در این ماده نوشته شده عملی می‌دانند و آیا ممکن است پس از ده روز بعد از تصویب در تمام نقاط مملکت این قانون را به موقع اجرا گذارند یا نه؟
رئیس - لفظ اعلان نوشته شده است نه اجرا.
ارباب کیخسرو - بلی میدانم اعلان است ولی سؤال می‌کنم با این که نوشته‌اند در هر جایی که دارای محصول کتیرا باشد و لو در جبال دوردست از شهرها با فقدان وسایل ممکن است در ظرف این مدت اعلان نمایند.
وزیر مالیه - بنده اطمینان دارم که بعد ار ده روز این قانون به وزارت مالیه نخواهد رسید به جهت این که تا از این مجلس بگذرد و صورت قانونی پیدا کند و بعد به هیئت وزرا بیاید و به امضاهای لازمه برسد و بعد به وزارت مالیه بیاید و به دوائر وزارت مالیه ابلاغ شود طی این مراحل مسلماً بیش از ده طول خواهد کشید و بنابراین غیر ممکن است در روز یازدهم به کلیه نقاط اعلان شود پس خوب است ده روز دیگر به موعد اضافه شود که مجموعاً بیست روز بشود تا در ظرف این مدت وزارت مالیه که مأمور اجرای این قانون است وسایل اعلان را به وسیله پست و تلگراف یا وسایل دیگری مهیا کند و تمام نقاط مملکت را اعلان کند غرض این است از امروز تا ده روز دیگر برای وزارت مالیه غیر ممکن است وسایل اعلان به تمام نقاط را فراهم آورد زیرا هیچ وسیله برای این کار مهیا نیست و بنده از آقای مخبر تقاضا می‌کنم مدت را بیست روز قبول کند تا بتوان وسایل اعلان را آماده کرد.
مخبر - بنده تصور می‌کنم این اشکالی که آقای ارباب فرمودند و آقای وزیر مالیه هم در تأیید اظهار ایشان تقاضای بیست روز کردند بالاخره همان طوری خواهد شد که پیشنهاد شده و از طرف مجلس رد شد برای این که اگر ما فرجه و مدت را بیست روز قرار دهیم که وزارت مالیه وسایل اعلان را تهیه کند و بعد از بیست روز حتی تا یک سال بعد اعلان کند معنی ندارد و بالاخره اگر بنا است امسال ترتیبی در این کار داده شود به عقیده بنده باید اعلان و مدت آن معین باشد و اساساً محتاج نیست که این اعلان عبارت از اوراق چاپی باشد و در همه جا منتشر شود در بعضی جاها که بازار خرید و فروش کتیرا است ممکن است مأمور مالیه آنجا فوراً دو ورقه چاپی سواد ابلاغ وزارت مالیه را به درب یک کاروانسرا چسبانده و تجار اطلاع پیدا کنند و همین طور در جاهایی که اشخاص کتیراگیر یا طرف مبادله کتیرا هستند فوراً مسبوق می‌شوند و از مراتب آگاهی حاصل می‌نمایند و فرضاً اگر ده روز ممکن نیست ممکن است موعد را پانزده روز قرار داد ولی به طوری که آقای وزیر مالیه می‌فرمایند اگر بیست روز را برای شروع اعلان قرار دهیم و از آن طرف هم مدت اعلان معلوم نباشد به عقیده بنده ماده سابق هیچ معنی نخواهد داشت.
رئیس - آقای حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی (اجازه)
حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی - با ماده موافقم اگر مخالفی است اظهارات خود را بکند تا بعد بنده عرایض خودم را عرض کنم.
رئیس - آقای اقبال‌السلطان (اجازه)
اقبال‌السلطان - بنده موافقم
رئیس - آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو - نظر به این که مأمور اجرای این قانون آقای وزیر مالیه بودند و بنده از ایشان سؤال کردم آیا اجرای این مسئله در این مدت عملی است یا نه؟ خود ایشان هم تصدیق فرمودند که اجرای این قانون در این مدت قلیل غیر ممکن به نظر می‌آید با این ترتیب بنده نمی‌دانم رأی ما چه نحو خواهد بود مقصود این است اگر مجلس به چیزی رأی می‌دهد قابل اجرا باشد و اگر قابل اجرا نباشد سکته به رأی مجلس وارد می‌شود و در صورت هم که مدت را همان بیست روز که مذاکره شد قرار دهند باز بنده عرض می‌کنم این عبارت را باید از این ماده حذف کنند تا عملی باشد (و نیز هر جا که دارای محصول کتیرا باشد) و چون به نظر بنده این عبارت عملی نیست خوب است آن را حذف نمایند.
رئیس - آقای حاج میرزا علی‌محمد (اجازه)
حاج میرزا علی‌محمد - اعلاناتی که وزارت مالیه در این موضوع می‌کند باید سه چیز را بمردم بفهماند و سه منظور در آن ملاحظه شود یکی از اینکه آن مالیات صدسی را مطابق معمول سابق مردم نباید بپردازند این مسئله را وزارت مالیه بتواند در ظرف سه روز به تمام عمالش تلگراف کند که معترض حال مردم نشوند ولی عمده مطلب راجع به قسمت دوم است که باید بموقع اجرا گذارده شود راجع به ماده اول که اخذ در سرحد باشد اگر مدتش ده روز یا پنج روز زیادتر باشد اهمیت ندارد بواسطه اینکه در کتیراهای سال آینده در سر حد باید بگیرند والا آنهائی که موجود است بموجب این ماده حق ندارند مالیاتی از آنها دریافت کنند یک قسمت هم راجع به ماده سوم است و اگر درست ملاحظه فرمائید برای تهیه اعلان ده روز قرار داده‌اند و برای اجرای آن بتمام نقاط مملکت پس از انقضای این مدت باید صاحبان کتیرا مالیات خود را بدهند و اینکه آقای ارباب کیخسرو می‌فرمایند بایستی آن جمله آخر برداشته شود با آن قسمت بنده موافق نیستم زیرا غیر از ایالات و ولایات نقاط کوچک دیگری مانند قصاب و غیره هم هست که کتیرا گیر هستند و از طرف دولت برای اخذ مالیات سابق صدسی گرفته می شودو اگر این مطلب قید نشود آنوقت یک قسمت ازکتیراهای امساله را از قرار صدسی خواهند گرفت پس هرچه زودتر در ظرف ده روز دولت باید بعمال خودش مراتب را اطلاع دهد و اگر یک روز مدت آن زیادتر باشد اسباب زحمت خواهد شد و اینکه می‌فرمایند باقصی نقاط چگونه می‌شود اطلاع داد کسی نگفته است بروند در کوهستانها اطلاع بدهند بمامورین که در بلاد هستند اخطار می‌کنند که مالیات را از این ببعد صدسی بگیرند.
وزیر مالیه- اگر مفهوم فرما- بشات آقای دولت آبادی در این ماده بود هیچ عیبی نداشت ولی این ماده می‌نویسد در هر یک از نقاط که دارای محصول کتیرا باشد حالا بنده توضیحا عرض می‌کنم می‌فرمایند در ظرف سه روز ممکن است این تلگراف بتمام نقاط و ولایات مخابره شود بنده عرض می‌کنم این سه روز سه روز دیگری هم دارد اولا سه روز طول دارد که این لایحه از مجلس به هیئت دولت برسد بعد سه روز طول دارد از هیئت وزراء بوزارت مالیه برسد سه روز هم بطوریکه فرمودند طول دارد که از طرف وزارت مالیه به بعضی ایالات و اعلان و اخطار شود سه روز هم لازم است که مامورین مالیه به مباشرین دستور بدهند این می‌شود دوازده روز بلی فرمایش سرکار صحیح است اما قانون باید طوری جامع الاطراف باشد که تمام دقایق در آن ملاحظه شود و اگر ما موافق این ماده بخواهیم رفتار کنیم باید در تمام نقاط کوهستانی هم از حالا تا ده روز دیگر اعلان کنیم پس عبارت را خوبست طوری ترتیب دهید که دولت هم بتواند با آن موافقت کند ولی به ترتیبی که فرمودید اگر مدت را ده روز قرار دهید غیرممکن است و ده روز شاید همین قدر کفایت کند که اعلان تازه از مرکز بولایت برسد فرضا این اعلان بوسائل روزنامه بعمل آید باز کمتر از بیست روز نمی‌شود مدت برای او معین کرد در هر حال برای اجرای آن کمتر از بیست روز مشکل است.
رئیس- از این دوازده روز که حساب فرمودید شش روزش را ممکن است بنده تخفیف بدهیم و تا نیم ساعت دیگر بنده قانون را امضا کرده و چون آقای وزیر مالیه اینجا تشریف دارند خودشان حامل آن به هیئت وزراء بشوند و در آنجا خواهند گفت همچو قانونی از مجلس گذشته و بمن داده‌اند و همین امروز عصر بولایات ابلاغ کنند.
وزیر مالیه- از اینکه‌این قانون را استثنائا آقای رئیس بفوریت توسط بنده به هیئت وزراء ابلاغ می‌فرمایند تشکر می‌کنم و بنده هم ده رز قبول می‌کنم.
رئیس- پیشنهادی است از طرف آقای حاج شیخ اسدالهه رسیده قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که ماده چهارم اینطور نوشته شود وزیر مالیه مامور اجرای این قانون بوده و در ظرف یک ماه از تاریخ تکملی این قانون مواد آن را
رئیس- توضیح بدهید.
(بعضی از نمایندگان گفتند آقای وزیر مالیه ده روز را قبول کردند)
(صدای همهمه)
رئیس- (خطاب بحاج شیخ اسدالله) مطلبی دارید بفرمائید.
حاج شیخ اسدالله- در تحت فشار و همهمه بنده تکلیف خود را نمی دانم ومتحیرم چه بگویم بعضی از آقایان می‌فرمایند قبول کردند و چه شد و چه شد...
رئیس- اگر توضیحی دارید بفرمائید بفرمایش آقایان کار نداشته باشید.
حاج شیخ اسدالله- نظر بنده این بود قوانین مملکتی و قوانینی که از مجلس می‌گذرد باید مطابق قانون اساسی باشد و رسمین قوانین علاوه بر گذشتن از مجلس یک چیزهای دیگری هم لازم دارد بنده زیادتر از این نمی‌خواهم توضیحی بدهم فقط بنده پیشنهاد می‌کنم مطابق قانون اساسی بعد از تکمیل و رسمیت قانون مدت اعلان معین شود البته آقای مخبر و آقای وزیر مالیه هم مقصود بنده را در ک و تصدیق می‌فرمایند حالا اگر یک ماه را زیاد می دانند ممکن است ده پانزده روز معین کنند در هر صورت بآن کاری ندارم و بسته به نظر خودشان است.
رئیس- آقای سلطان العلماء (اجازه)
سلطان العلماء- برای تذکر خاطر شریف آقای حاج شیخ اسد الله و سایر نمایندگان محترم بعرض می رسانم اینکه آقا فرمودند قانون باید مراحل قانونی خود را طی کند این مرحله که محل نظر مبارک است بنظر اعضا کمیسیون هم آمده و بهمین جهت نوشته (از تاریخ تصویب) یعنی وقتی قانونیت پیدا کرد بعد از ده روز آقای وزیر مالیه بتمام نقاط اعلان کند و از آنطرف هم باید خاطر آقای حاج شیخ اسد الله و سایر آقایان محترم را تذکر بدهم اگر در مدت تاخیر شود امساله دیگر بعد از آنکه این قانون از مجلس شورای ملی بگذرد دیگر ملت چیزی بدولت نمی‌دهد و صدسی را هم مامورین و امنای مالیه یا محرمانه یا علنی خواهند گرفت و در نتیجه یک ضرر صدسی بای ملت و یک ضرر صدچهار بدوت متوجه می‌گردد این است که بنده در کمیسیون قوانین مالیه عضویت دارم عرض می‌کنم نهایت دقت در در این قانون شده و خوب است آقایان زیادتر از این ایراد نفرمایند الیته اساس تمام قوانین عالم هم بکقدری بر تسامح و تعلل است وقتی در قوانین شرعی هم این مسئله حکم فرما است مثلا در مسئله طهارت و نجاسات شرع شریف طهارت صحیح واقعی را نواخسته است بلکه بطهارت ظاهری اکتفا فرمود و اگر غیر از این بود ما همیشه دچار معظورات بودیم پس چنانچه عرض کردم یک قدری تسامح در امورات لازم و جائز است در آنجاهم بایستی یا مسامحه نمود که یک قدری ضرر برد دولت وارد شود یا مسامحه نمود که یکقدری ضرر بملت وارد شود و برای اینکه کار به جریان بیفتد نسبت بجزئی ضرری که بر دولت وارد می‌شود مسامحه شد که ار بر جریان خودش بیفتد لذا بنده در این باب دیگر چیزی عرض نمی‌کنم و مذاکرات را هم کافی می دانم.
رئیس- (خطاب بمخبر) عقیده کمیسیون چیست؟
مخبر- کمیسیون نمی‌تواند این پیشنهاد را قبول کند.
رئیس- (خطاب بحاج شیخ اسد الله) می‌خواهید پیشنهاد خود را پس بگیرید؟
حاج شیخ اسد الله- می‌خواهم توضیح بدهیم
رئیس- دیگر نمی‌توانید توضیح بدهید.
حاج شیخ اسد الله- همین قدر می‌خواستم تذکر بدهم که مجلس نمی‌تواند برخلاف قانون اساسی رای بدهد و باز تذکر بدهم که باید قانون بامضا و تایید اعلیحضرت همایونی برسد و بموجب قانون اساسی با علیحضرت باید تلگراف شود و آقایان باید بدانند رائی را که می‌دهند باید مطابق قانون اساسی و قابل اجرا باشد و تعجب می‌کنم چرا آقای مخبر پیشنهاد بنده را قبول نکردند و این فرمایش را فرمودند.
مخبر- بنده تعجب می‌کنم جنابعالی چرا اینطور حرف می‌زنید؟
رئیس- رای می‌گیریم به پیشنهاد آقای حاج شیخ اسد الله آقایانی که این پیشنهاد را قابل توجه می دانند قیام فرمایند
(دو سه نفر قیام نمودند)
رئیس- قابل توجه نشد ماده چهارم قرائت می‌شود و رای می‌گیریم
(مجددا قرائت شد)
رئیس- تصویب شد مذاکرات در کلیات قانون است. در کلیات مخالفی هست یا خیر؟
حائری زاده- بنده مخالفم
رئیس- آقای حائری زاده (اجازه)
حائری زاده- حالا که آقای وزیر مالیه تشریف آورده‌اند بنده می‌خواستم اولا از ایشان سوال کنم آیا بعقیده سابق خود که در مجلس اظهار می‌داشتند حالا هم باقی هستند یا اینکه در این موقع که عضو دولت شده‌اند تغییر عقیده داده‌اند ثانیا در موضوع ماده دوم که بنده پیشنهاد کردم چیزی از کارگرها محصول کتیرا را جمع آوری می‌کنند گرته نشود و از طرف دولت و مالکین بعنوان حق المرتع تحمیلی بر آنها نشود و مورد حمله آقایان شدم لازم می دانم حالا هم اشاره از آن بکنم ما آمده‌ایم و یک ماده قانون اسلام را سیر کرده و سایر مواد آن را بکلی مسکوت عنه می‌گذاریم اگر قانون اسلام را کاملا اجرا می‌کردیم ابدا بدبختی امروز نمی‌افتادیم حالا که صحبت تحجیر شد لازم است عرض کنم که تحجیر دارای شرایطی است مملکت ایران از آن ممالکی است که قشون اسلام او را فتح کرد و بموجب قوانین اسلام نمی‌تواند کسی اراضی را تملک و تصاحب کند و کوهها و صحراها را بعناوین مختلف تحجیر گردد و کارگران را منع کند که در آنجاها کار نکنند با استفاده از گیاه صحرا نمایند این مسئله مخالف با اصول قانون اسلام است و بموجب قانون اسلام ملاکین نمی‌توانند باین عناوین به کارگرها تحمیل کنند یا آنها را از استفاده از صحاری و براری باز دارند و چنانکه عرض کردم ملت ایران مملکتس است که قشون اسلام او را فتح کرد بنابراین فرقی ما بین اراضی مفتوحه العنوه و اراضی که بمصالحه واگذار نشده باید فرق و تفاوتی گذاشت.
(هیاهو و قیل و قال)
رئیس - (خطاب به آقایان وکلا) آقا بگذارید اظهارات خودشان را بنمایید.
حائری‌زاده - بعضی از مواد قانون اسلام را که به صرفه و صلاح مالکین است گرفته و سایر موادان را مسکوت‌عنه گذارده‌ایم قانون اسلام برای تأمین آزادی در دنیا پیدا شد و خیلی بهتر عملی‌تر آزادی را تأمین می‌کند تا آن مرامنامه‌های غیر عملی که احزاب مختلفه برای نیل به آرزوی خود نوشته‌اند و به عوض این که تمام مواد این قانون عظیم ایشان را به موقع اجرا گذاریم فقط یک کله تحجیر را از آن میان گرفته و مابقی را مسکوت‌عنه می‌گذاریم. یک نفر نباید صحراها را تخصیص به خودش بدهد و رعایا را از استفاده کردن گیاه صحرا باز دارد و اگر این طور باشد دو مالیات از مردم گرفته می‌شود به کسی به عنوان حق‌المرتع دولت و ملاکین خواهند گرفت یکی هم به عنوان مالیات در گمرک مطالبه خواهند نمود به هر جهت بنده کاملاً با این قانون مخالف هستم.
رئیس - آقای حاج شیخ اسدالله جنابعالی هم مخالف هستید؟
حاج شیخ اسدالله - بلی
رئیس - آقای محمدهاشم میرزا چطور؟
محمدهاشم میرزا - بنده هم مخالفم.
رئیس - آقای آقا سید یعقوب موافقید؟
آقا سید یعقوب - بلی
رئیس - بفرمایید.
آقا سید یعقوب آقای حائری‌زاده با این که الناس مسلطون علی امر الهم و انفسهم قانون مقدس اسلام است آقا آمده‌اند عنوان کارگر را در دست گرفته و به قران و قانون مقدس اسلام حمله می‌کنند آقا این حمله بر قرآن نمی‌شود احکام قرآن و دیانت اسلامی افراد مسلمان را بر مایملک خود سلطه و اختیار داده است کسی که جایی را تحجیر کرد مالک آن می‌شود و وقتی مالک آن شد تصرف و غصب نمودن آن برخلاف قانون اسلام است و اگر کسی معتقد به دیانت اسلام باشد می‌داند که اگر یک وجب زمین کسی را غصب کند روز قیامت طوقی از آتش به گردن او انداخته می‌شود.
حائری‌زاده - بنده منکر قوانین اسلام نیستم و عرایض من قانون اسلامیت را از بین نمی‌برد.
رئیس - (خطاب به حائری‌زاده) وقتی شما حرف می‌زدید به دیگران گفتم ساکت باشند و اظهارات شما را بشنوند خوب است شما هم نسبت به سایرین همین ملاحظه را بکنید.
آقا سید یعقوب - لوازم مالکیت آثارش مداخله کردن در ملک است کارگر و رنجبر ایران همه مسلمان هستند شخص مسلمان به این حرف‌ها دست از مسلمانی و مذهب خود برنمی‌دارد و آنها دارای عقاید پاک اسلامی هستند می‌خواهند همان طور که مسلمان پا به عرصه وجوه گذارده‌اند مسلمان هم از این نشاء بروند اراضی که مردم خریده‌اند معین است و اراضی هم که بالسطوح و الرغبت با کمال میل و از روی اشتیاق دین مبین و شریعت اسلام را قبول کرده‌اند معین است و همین طور اراضی که لشکر اسلام قهراً بر آن تسلط و سلطه پیدا کرد او هم معین است و به موجب قانون اسلام هر کس اراضی را تصرف کرد مالک او می‌شود حتی این که بعضی حق‌الماره را جایز می‌دانند و بعضی از فقها عقیده‌شان بر این است که آن هم جایز نیست تصرف در مال غیر بدون اجازه صاحبش حرام است همان دیانت اسلام که شما آن را برای آزادی حربه قرار می‌دهید برای مالکیت حدودی معین کرده است اگر شما می‌خواهید قانون اسلام را تبعیت کنید خوب است به این الفاظ متکی نشوید و صریحاً مسئله را بگویید که من عقیده دارم که بطون اودیه و رؤس جبال متعلق به امام است و او را به دست شیعیان داده و هر شیعه که آنها را آباد کرده متعلق به او بشود.
پس هر کس این اراضی را تحجیر کرد متعلق به خودش می‌شود اینها یک چیزهایی است که اصلاً مذاکره لازم ندارد مخالفتی که بنده دارم از این نقطه‌نظر است که صدی چهار برای مالیات کتیرا کم است و باید صد پنج معین شود.
رئیس - آقای شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله - بنده نه از نقطه‌نظری که آقای حائری‌زاده فرمودند با این لایحه مخالفم بلکه از نقطه‌نظر دیگری است که اظهار مخالفت می‌کنم و به آن تندی که آقای آقا سید یعقوب بیان فرمودند بنده عرض نمی‌کنم بلکه با برهان و دلیل ایشان را رد می‌کنم.
تصرف افراد در زمین‌های آبگیر بدون رضایت صاحب آن هیچ صحیح نیست و در زمان خود ائمه هم همین طور بوده و در تصرف مالکین بوده و امام هیچ دخالتی نداشتند و هیچ اظهاری هم نکرده و خود امام این را به عنوان تقریر تصدیق کرد...
رئیس - از مطلب دور نیفتید.
حاج شیخ اسدالله - از این مطلب می‌گذریم ممکن است در خارج با آقای حائری‌زاده مذاکره کرد قانعشان کنم و گمان می‌کنم اشتباه فرموده‌اند در هر صورت نسبت به آن قسمت از عرایض خودم عرض می‌کنم که این قانون اگر بنا شود به این ترتیب به موقع اجرا گذاشته شود برخلاف قانون اساسی است.
آقایان در مورد تفسیر و ترجمه یک ماده قانون اساسی چقدر حرارت می‌کنند ولی در اینجا که صریح قانون اساسی است برای این که مالیات کتیرا از بین نرود از قانون اساسی صرف‌نظر می‌کنند.
بنده الان این چند اصل قانون اساسی را می‌خوانم ملاحظه بفرمایید اصل شانزدهم می‌گوید کلیه قوانین که برای تشبه مبانی دولت و سلطنت و انتظام امور مملکتی و اساس وزارتخانه‌ها لازم است باید به تصویب مجلس شورای ملی رسد.
اصل هفدهم لوایح لازمه را در ایجاد قانونی یا تفسیر و تکمیل و فسخ قوانین موجوده مجلس شورای ملی در موقع لزوم حاضر می‌نماید که با تصویب مجلس سنا به صحه همایونی رسانده به موقع اجرا گذارده شود.
یک نفر از نمایندگان - مجلس سنا که نداریم
حاج شیخ اسدالله - اجازه می‌فرمایید که بنده هم میدانم ماده دیگری هست که تا زمانی که مجلس سنا نیست مجلس شورای ملی باید به موقع اجرا گذاشته شود پس مسئله سنا از بین می‌رود فقط تصویب مجلس با صحه همایونی باقی می‌ماند.
محمدهاشم میرزا - اصل دیگری هم هست بخوانید.
حاج شیخ اسدالله - بلی اصل چهل و نهم هم هست ولی این اصل راجع به قوانین هست و راجع به قوانین مجلس نیست خلاصه باید قوانین موضوعه به صحه همایونی برسد برای این که قانون اساسی این طور می‌گوید اگر هم مطلب غیر از این باشد باید مجلس اول این مطلب را حل بکند.
پس از آن رسمیت به این قانون بدهد در اینجا نوشته است :
وزیر مالیه مأمور اجرای آن است و ابداً اسمی از امضای اعلیحضرت نیست پس در صورتی دولت می‌تواند این قانون را به موقع اجرا گذارد که به امضای اعلیحضرت برسد و ممکن است اعلیحضرت تلگراف شود و تلگرافاً اجازه بدهند و تا زمانی که به امضا نرسد (چون سابقه هم دارد که به امضاء می‌رسد) عقیده بنده این است که این قانون بلکه هر قانونی که امضای اعلیحضرت را ندارد رسمیت ندارد مگر آن که قانون اساسی را تغییر کنند.
مخبر - بنده حقیقتاً منظور نظر آقای حاج شیخ اسدالله را نمی‌فهمم آیا مقصودشان این است که این قانون اجرا نشود و از مجلس نگذرد یا این موقع اجرای آن بگذرد در این جا یک ماده نوشته نشده است که به صحه اعلیحضرت نرسد و همچنین در قوانین یک ماده مخصوصی راجع به صحه همایونی نوشته نمی‌شده است که ما در این قانون آن ماده حذف کرده باشیم یک وظیفه‌ای است که عملاً دولت باید انجام دهد و البته دولت هم تکلیف خود را می‌داند و عملیاتی را که لازم است برای قانونی شدن یک قانون به جا می‌آورد به علاوه نوشته شده است پس از تصویب و تصویب مراتبی دارد بنده نمی‌دانم در سایر قوانین که از مجلس گذشت آقای حاج شیخ اسدالله چرا این مسئله را متذکر نشدند و در اینجا این قدر جدیت می‌نمایند.
رئیس - مسئله دیگری هم عنوان کردند و آن این بود که تا قانون به امضای اعلیحضرت نرسد رسمیت ندارد اگر صورت ظاهر قانون اساسی را بخواهید معنی کنید این طور نیست و هر قانونی که از مجلس می‌گذرد باید به امضا برسد حالا اگر شما مقصودتان این است یک قانونی که از مجلس گذشت اگر پنج ماه یا شش ماه گذشت و امضا نشد قانونیت ندارد روح قانون اساسی برخلاف این است.
(جمعی از نمایندگان صحیح است)
راجع به کلیات دیگر مخالفی نیست؟
(اظهاری نشد)
رأی می‌گیریم به این قانون که مشتمل بر چهار ماده است که فرد فرد رأی گرفته شد آقایانی که تصویب می‌کنند ورقه سفید و آقایانی که تصویب نمی‌کنند ورقه کبود خواهند داد.
(در این موقع اخذ آراء به عمل آمده آقایان منتصر‌الملک و امیر ناصر تعداد نموده نتیجه به قرار ذیل حاصل گردید)
عده حضار ۷۵ ورقه سفید علامت قبول ۵۴ ورقه کبود و علامت رد ۱۵ امتناع ۹
رئیس - از ۷۸ نفر حضار به اکثریت ۵۴ رأی تصویب شد.
اسامی قبول‌کنندگان
آقایان میرزا ابراهیم خان ملک آرایی، دکتر لقمان، سید حسن خان بلوچ، مؤتمن‌السلطنه، عماد‌السلطنه خراسانی، رئیس‌التجار، امین‌الشریعه، آقا سید یعقوب، سالار معظم، حاج میرزا تقی خان نایینی، فتح‌الدوله، شیخ ابراهیم زنجانی، بیان‌الملک، مساوات، امیر ناصر، احتشام‌الدوله، میرزا ابوالقاسم خان فیوضات، شیخ‌العراقین‌زاده، وکیل‌الملک، ملک‌الشعرا، میرزا شهاب‌الدین، ناظم‌العلما، عدل‌السلطنه، رکن‌الملک، قوام‌الدوله، سهام‌السلطان، اقبال‌السلطان، سدید‌الملک، حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی، عمیدالممالک، آقا میرزا ابراهیم قمی، جلیل الملک، وقار الملک، حاج نصیرالسلطنه، شیخ الاسلام ملایری، آقا میرزا طاهر تنکابنی، آسف الممالک، میرزا محمد نجات، محمدولی میرزا، عماد السلطنه طباطبائی، حاج امین التجار، رفعت الدوله، میرزا حسین صدرائی، آقا سید فاضل، آقا سید محمد تقی طباطبائی، آقا سید محمد تدین، سردار مفخم، معتمد التجار، سلمیان میرزا، آقا میرزا محمد صادق طباطبائی، نامظ دفتر، سردار معظم کردستانی و سید المحققین، آیا سید حسن مجتهد کاشانی.
اسامی رد کنندگان
آقا میرزا هاشم آشتیانی، حاج شیخ محمد حسین گروسی، نظام الدوله حاج میرزا عبدالوهاب، صدر الاسلام ابهری، غضنفرخان، حائری زاده، معتمد السلطنه لسان الملک، منتصر الملک، مستشار السلطنه، میرزا علی کازرونی، ارباب کیخسرو، بهاء الملک، حاج میرزا مرتضی.
رئیس اگر آقایان مایل باشند چند دقیقه تعطیل شود.
در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجددا تشکیل گردید.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله- بنده نسبت بعرایض خودم خواستم یک توضیحاتی بدهم تصور می‌کنم مقاصد بنده سوء تفسیر یا سوء تعبیر شده بنده مطابق قانون اساسی نظرم بود که مسئله جمع و خرج مملکت از وظائف مختصر مجلس شورای ملی است و در این قسمت هیچکس حق دخالت ندارد نه اعلیحضرت نه مجلس سنا و راجع بقوانین موضوعه هم عرض نکردم که گذشتن از مجلس رسمیت ندارد عرض کردم باید از مجلس بگذرد پس از آن بامضای شاه برسد که نمی‌تواند امضا نکند و مجبور است تصمیمات مجلس را امضا کند.
رئیس- ۲ فقره تقاضا از طرف وزارت مالیه رسیده است قرائت می‌شود اگر تصویب می‌فرمایند حالا مذاکره شود و اگر هم بخواهید بماند برای جلسه دیگر.
(بشرح ذیل قرائت شد)
مجلس مقدس شورای ملی سیدالله ارکانه
احتراما بعرض می رساند که تهاجم ارباب شهریه بگیر وزارت مالیه باندازه ایست که اوقات کارکنان این وزارت خانه را بکلی مشغول داشته‌اند نظر به ایکنه مدت ۴ برج از هذالسنه گذشته و شهریه بگیرها معطل و مخصوصا اغلب آنها از فقراء و ضعفا و نهایت استیصال و پریشانی را دارند برای رفع این مزاحمت مقتضی است مقرر فرمائید مطابق صورتیکه از تصویب کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی گذشته است عجلاتا شهریه‌ها پرداخته شود تا صورت کل شهریه بگیرها از تصویب مجلس شورای ملی گذشته و رحما بوازت مالیه ارسال گردد در تعقیب معروضه ۱۴۹۶ و ۵۲۱۸ این وزارتخانه تذکرا تصدیع می‌دهد که نظر بفشار فوق العاده صاحبان مستمری مقتضی است اجازه باید از مجلس محترم مجلس شورای ملی صادر شود که فعلا مستمربات را بارهایت مصوبه بودن در مجلس قوی ئیل ۲۵ در حدود مقررات مطابق سنوات قبل قبض صادر گردد تا تصمیم کلی راجع به تمام مستمربات و شهریه‌ها در مجلس محترم اتخاذ شود.
رئیس- آقای سلمان میرزا (اجازه)
سلمان میرزا- بنده همیشه دیده‌ام که بنام فقراء اغنیا استفاده می‌کنند اگر مقصود آقای وزیر مالیه این است که شهریه فقراء و ضعفا را بدهند بنده کاملا موافقم و خوبست یکحدی برایش معین فرمایند والا بنده می‌بینم با اجازه رگفتن برای فقرا اول حواله ۲ هزار تومان برای اغنیا صادر می‌شود و برای شهریه ۲ تومان و ۴ تومان فقراء که تا آخرین مرحله می‌روند عاقبت باو خواهند گفت پول بتو نرسید زیرا صاحبان نفوذ پول‌ها را بردند و برای شما چیزی باقی نگذارند پس خوبست آقای وزیر مالیه حداکثر شهره‌ها را که می‌خواهند بپردازند معین بفرمایند که تا چه میزان را خواهند پرداخت تا معلوم شود فقرائی که اسم برده می‌شود ۲ هزار تومان شهریه بگیرد در آنها هست یا خیر؟ اگر اینطور باشد بنده با این فقرا مخالفم ولی اگر تا ۵۰ تومان و ۴۰ تومان باشد و آن هم حقیقتا فقیر باشند عرض ندارم و ازاین گذشته اگر پول دارند لازم می دانم یک قدری باداره نظمیه بپردازند چون باید در نظر داشت که در این مجلس هر وقت خواستیم مطالب طرف مقابل را رد کنیم اولکلمه حرفمان جمله مشعشع آسایش و امنیت بود این جمله‌ها یکی از لوازماتش شهریه دادن به آژانهاست اگر بآژانها حقوق مرتب داده نشود و آنها سرپست‌های خودشان حاضر نشوند چطور می‌شود از آنها امنیت و مسئولیت خواست؟ در صورتی که حقوق شش ماه را طلب دارند خوبست از آن پول موجود اول حقوق شش آژانها را بپردازند بعد از آن مواجب معلمین بیچاره را و بعد به فقرای شهریه بگیر تا سی توامن بدهند اگر باین ترتیب باشد بنده موافقم والا کاملا مخالفم.
وزیر مالیه- غرض از این پیشنهاد که بمجلس شدند تنها این است که وزارت مالیه و هیئت دولت در زحمت هستند بلکه خود آقایان تصدیق می‌فرمایند که مجلس شورای ملی بیشتر در زحمت است چون عده اشخاصی هستند از ضعفا و بی بضاعت که شهریه‌های جزئی دارند آنها الان دو قسم متزلزل هستند. یکی آنکه متزلزل هستند که آیا مجلس حقوق آنها را کسر کرده یا خیر؟ این است که متصل یا در مجلس هستند یا در وزارت خانه که اساسا بدانند مجلس با شهریه آنها چه کرده قسمت ثانی برای پرداخت شهریه است و اینکه بنده تقاضا کردم اجازه بفرمائید مطابق تصویب کمیسیون قبضهای آنها صادر شود نباید تصور شود که یک پول موجودی است که فورا بانها داده شود بلکه برای این است که اطمینان خاطر آنها فراهم بیاید و شاید یک قدری کمتر اسباب زحمت بشوند و اگر بخواهند این مطلب در مجلس مذاکره شود مدتی طول می‌کشد این بود که استدها کردم اجازه بفرمایند مطابق تصویب کمیسیون اجازه داده شود قبوضات آنها صادر شود بعد نظریاتی را که مجلس در صورت مستمریات اتخاذ خواهد نمود از همان قرار رفتار خواهد شد و این نکته را به آقایان مخصوصا به آقای سلیمان میرزا عرض می‌کنم که بنده در مدت تصدی خودم هیچوقت اغنیا را بر فقرا ترجیح نداده‌ام و حتی الامکان تا اندازه که برای من ممکن بوده است حقوق اشخاصی را که جزئی بوده است عقب نیانداخته‌ام مخصوص نظمیه را همیشه بر سایر ادارات مقدم داشته‌ام سوال بفرمائید ببینید که در مدت تصدی من در آخر هر برج حقوق آنها فورا پرداخته می‌شود حالا اگر گاهی موانعی یا اجباراتی پیش آمده که حقوق آنها معوق مانده است تقصیر بنده نیست اینها نکاتی است که بنده همیشه خود را ملزم بر رعایت آنها میدانم و همیشه رعایت هم کرده‌ام امام اینکه می فرمائید حقوق تا سی چهل تومان محدود بشود تصور می‌کنم، فقیر و غنی از کم و زیادی حقوق معلوم نمی‌شود یک عده اشخاصی هستند که ماهی بیست سی تومان دارند و چندان خرجی ندارند و اشخاصی هستند که ماهی صد تومان یا دویست تومان حقوق دارند و جال آنها خیلی بدتر است زیرا اندازه خودشان تکلیفات دارند و خرج یک عائله را باید بدهند که همان ماهی دویست تومان هم کفایت مخارج یومیه آنها را نمی‌کند این است که بنده عرض می‌کنم فقیر و غنی را از روی حقوق نمی‌شود تشخیص داد و اشخاصی که بمجلس آمده را از نرسیدن حقوق و عدم صدور قبوضات خود شکایت کرده‌اند البته آنها را ملاحظه فرموده‌اند که هیچکدام آنها جزء اغنیا نیستند و متاسافانه یک عده اشخاصی هستند که همیشه اسمشان در جزء اغنیا ثبت می‌شود در صورتی که هیچ ندارند و مقصود از این پیشنهاد این بود که یک زحمتی را از مجلس شورای ملی و هیئت دولت و وزارت مالیه کم کنیم چون صاحبان حقوق هر روز مانع کار و اسباب زحمت تمام ادارات شده‌اند لهذا استدعا می‌کنم اجازه بدهید قبوض شهریه مطابق آنچه در کمیسیون بودجه مجلس تصویب شده صادر و پرداخته شود تا این که تکلیف قطعی آنها بعد معین شود و همچنین قبوض مستمریات و وظایف مطابق سند قوی ئیل مصوبه مجلس صادر شود تا تصمیمات مجلس درباب آنها بعد معلوم شود و الیته قبوضات مستمریات یک تصویبی دارد که آن تصویب قوی ئیل گذشته است و بواسطه اختلافات تفاوتی که در اینمدت بواسطه نرسیدن وجه پیدا شده است امروز نبایستی همانطور رفتار شود پس در اساس آنها حرفی نیست و یک قسمت از آنها هم به موجب وظایف از بین رفته است پس آنچه که قانونا باقیمانده مطابق سند ماضید قیض صادر شود و در ولایات هم اعلام شود قبوض ساکنین آنجا را هم صادر نماید تا بعد هر چه مجلس شورای ملی تصویب کرده البته وزارت مالیه هم بموقع اجرا خواهد گذاشت.
رئیس- آقای حاج شیخ اسدالله موافقید؟
حاج شیخ اسدالله- بلی
رئیس- آقای مدرس
مدرس نسبت بیک فقره موافقم و نسبت بفقره دیگر مخالف
رئیس- پس این دو قسمت را تجزیه می‌کنیم اول شهریه مطرح است
مدرس- با شهریه موافقم
رئیس- پس بعد از یک مخالف بفرمایند آقای سید یعقوب چطور؟
آقا سید یعقوب- موافقم
رئیس- آقای کازرانی
آقا میرزا علی کازرانی- مخالفم
رئیس- بفرمائید
آقا میرزا علی- بنده اولا عرض می‌کنم تصویب کمیسیون بودجه فقط کافی نیست و باید بنظر مجلس برسد و اگر این فقره را ما به نظر کمیسیون احاله کنیم دیگر گمان می‌کنم باین زودی‌ها صورت شهریه‌ها بمجلس نیاید و بعلاوه چنانچه شاهزاده سلیمان میرزا فرموده‌اند اگر می‌دانستیم این شهره‌ها تعلق بفقرا و شعفا داسشت البته ما ساکت می‌ماندیم و یا تصویب می‌کردیم لیکن اینطور نیست؟ برای اینکه این شهریه‌ها را از هزار تومان دارد تا کمتر و اگر بخواهیم تفکیک کنیم دچار یک مشکلات و یک محظوراتی می شویم که یکی از مشکلات همان است که آقای وزیر در بین فرمایشات خودشان بیان فرمودند و اظهار داشتند از میزان شهریه نمی‌شود فقیر و غنی را از هم تشخیص داد. آن وقت از روی این فلسفه هزار تومانی هم شامل می‌شود و اول حقوق اشخاصی را که کمتر از هزار تومان کار آنها را انجام نمی‌دهد خواهند پرداخت و اگر هم قابل به تفکیک و تجزیه بشویم دچار یک مشکلات دیگری در خارج می‌شویم به این جهت بنده عقیده لازم تا زمانی که لایحه آن از کمیسیون به مجلس نیامده و مجلس در آن رأی نداده پرداخته شود.
مدرس - اجازه می‌فرمایید.
رئیس - چون جمعی از آقایان اجازه خواسته‌اند گمان نمی‌کنم وقتی برای مذاکره باقی باشد.
مدرس - عرض مختصری دارم
رئیس - بفرمایید ولی فرمایش بقیه آقایان می‌ماند برای جلسه دیگر
مدرس - بنده نسبت به شهریه‌ها موافقم خود بنده هم در کمیسیون بودجه بوده‌ام و عقیده‌ام این است که در تمام این صورت‌ها ملاحظه فقر و احتیاج شده و این که اغلب در آنجا گفته می‌شود هزار تومانی‌ها یا پانصد تومانی‌ها جزء اغنیا هستند اشتباه است این طور نیست بسا هست بنده ماهی سی تومان خرج دارم غنی هستم به جهت این که به قدر ماهی سی تومان دارم کسی هست که ماهی هزار تومان دارد و فقیر است ما یک رویه جدید و یک مسلک جدیدی اتخاذ نکرده‌ام و اتخاذ ما از روزی احتیاج است هر کسی را به فراخور حالش تصویب کرده‌ایم شخص بنده اگر پیاده راه بروم هیچ نقصی به هیچ جای من وارد نمی‌شود ولی شخص دیگری است که پیاده نمی‌تواند راه برود باید برای او اسب خرید ما به مقداری که ممکن بوده است در بعضی موارد احتیاج را ملحوظ کرده‌ایم و در بعضی‌ها درجه خدمت را منظور داشته‌ایم و بنده همان طور که از طرف دولت پیشنهاد شده است تأخیر این کار را مضر میدانم به جهت این که اکثر این شهریه‌بگیرها بی‌چیز و محتاج هستند و اگر بنا شود بعد از تصویب مجلس پرداخته شود خیلی طول خواهد کشید چون تقریباً ششصد قلم است خصوص با این نظرهای مختلف و خیلی مردم هم هستند که نمی‌توانند تا این اندازه‌ها صبر کنند و بنده موافقم که کلیه اقلامی که کمیسیون تصویب کرده است دولت اگر می‌تواند به موقع اجرا بگذارد البته به نظر آقایان نمایندگان هم برسد و در موقع فرصت به آن صورت نظر می‌کنند و شاید ده نفر بیشتر رد نشود در این صورت ممکن است چنانچه سنوات قبل آن ده نفر بیمورد گرفته‌اند امسال هم بیمورد گرفته باشند اما تأخیر انداختن حقوق ششصد نفر که شاید چهار صد نفر آن فقیر و محتاج هستند گمان می‌کنم هیچ مورد نداشته باشد ولو پنجاه تومانی یا صد تومانی و یا پانصد تومانی باشد.
رئیس - بقیه مذاکرات می‌ماند برای جلسه بعد جلسه آتیه روز سه‌شنبه چهار ساعت قبل از ظهر دستور اولاً عین مطلبی که مطرح مذاکره بود ثانیاً شور اول در قانون استخدام.
شیخ‌الاسلام - اجازه می‌فرمایند
رئیس - بفرمایید
شیخ‌الاسلام - بنده سؤالی از وزیر عدلیه کرده‌ام تشریف نیاوردند جواب بدهند
رئیس - ابلاغ شده است باز هم تأکید می‌شود که در جلسه آتیه برای جواب حاضر شوند
حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی - بنده تقاضایی کرده‌ام.
رئیس - قرائت می‌شود.
(به مضمون ذیل قرائت شد)
بنده پیشنهاد می‌کنم که کتابچه شهریه‌ها را که از کمیسیون گذشته عاجلانه طبع نمایند که قبل از جلسه به مطالعه آقایان نمایندگان برسد.
رئیس - برای جلسه دیگر ممکن نمی‌شود طبع شود و یک هفته طول خواهد کشید مگر آن که مذاکره آن را بگذاریم برای هفته دیگر آقای سلیمان میرزا (اجازه )
سلیمان میرزا - بدون این که داخل در موضوع واصل مطلب بشوم و جواب آقای مدرس را عرض می‌کنم باید کتابچه شهریه را طبع نمایند تا معلوم شود همه آن فقرا صاحب لقب و پولدارند و همه بدانند چه فقرایی در نظر است و آن احتیاجی را که می‌فرمایند معلوم شود چه محتاجینی هستند زیرا بنده آن کتابچه را دیده‌ام و سه ربع اشخاصی از این کتابچه ابداً احتیاج ندارند علاوه بر این تقاضای آقای وزیر یک ترتیب تازه است و مالیه ممکلت که یکی از وظایف مختصر ما است آقایان وزرا می‌خواهند به یک رأی آن اختیار را از ما بگیرند من که یکی از افراد هستم با یک رأی اجازه نمی‌دهم اختیار مرا از دست من بگیرند و این اجازه را بنده برخلاف قانون اساسی میدانم و عرض می‌کنم اول شهریه اشخاصی که هزار تومان دارند پرداخته خواهد شد چنانچه در روزنامه نوشته شده وزارت مالیه هزار تومان شهریه یک شاهزاده را حواله نموده در صورتی که تا ما رأی ندهیم وزارت مالیه حق ندارد یک دینار بدهد و این فلسفه جدیدی را که شهریه‌بگیرها نمی‌تواند پیاده راه بروند و باید هزار تومان حقوق بگیریم و به اتومبیل سوار بشوند بنده نفهمیدم این است که بنده عرض می‌کنم باید صورت طبع شود و ما یکی یکی آنها را رسیدگی کنیم پس از آن که در مجلس تصویب شد پرداخته شود و بعد ما هر کدام را رد کردیم پرداخته نشود بنابراین بنده تقاضا می‌کنم.
این پیشنهاد از دستور جلسه سه‌شنبه خارج شود و جزو دستور همان جلسه شود که راپورت کمیسیون بودجه طبع و توزیع خواهد شد تا ببینیم چه محتاج‌هایی هستند که باید حقوق آنها تصویب شود.
وزیر مالیه - لازم نیست حضرت والا برای پیش بردن عقیده خودشان موضوع بی‌اصلی را اظهار کنند هیچ حواله هزار تومانی از بابت شهریه هذالسنه تاکنون به هیچ کس داده نشده
سلیمان میرزا - مواجب خودشان
وزیر مالیه - بنده
سلیمان میرزا - بلی شما
وزیر مالیه - تکذیب می‌کنم ابداً همچون چیزی نیست و تقاضا می‌کنم بیایند بپرسند و ببینند تا معلوم شود این فرمایشی را که می‌فرمایند بی‌اصل است و این که می‌فرمایند اغلب شهریه‌بگیرها اغنیاء هستند برای این که لقب دارند بنده هزار تا از این لقب‌ها را به حضرت والا می‌دهم ببینید صد دینار می‌خرند یک بیچاره گناه کرده که در یک وقتی لقب گرفته است حالا باید چیزی به او نداد این وضع طرفداری از فقرا نیست که به عنوان لقب حقوق فقراء را ضایع کنند پس هر کس لقب دارد باید او را کشت چرا که از فقرا نیست. خیر این طور نیست و از لقب فقر و غنی معلوم می‌شود و دیگر این که می‌فرمایند با این اجازه که الان می‌خواهند بگیرند به کلی اختیارات مالیه مجلس از دست می‌رود و مجلس باید حقوق خودش را محفوظ ندارد و بنده عرض می‌کنم دولت هم حقوق مجلس شورای ملی را محفوظ داشته و به همین جهت بوده است که نخواسته است بدون اجازه مجلس در این باب اقدام نماید و به همین جهت تقاضا نموده است اجازه بدهند به این ترتیب پرداخته شود و این که حضرت والا می‌فرمایند من هزار تومان برداشته‌ام این مطلب بی‌اساس است و استدعا دارم بپرسند و در آتیه این مطالب بی‌اساسی را اظهار نکنند.
آقا سید یعقوب - بنده قبل از آقای سلیمان میرزا اجازه خواسته بودم.
رئیس - بخواهید حالا صحبت کنید بفرمایید.
(جمعی از نمایندگان - خیر جلسه آتیه)
رئیس - جلسه آتیه هم کتابچه طبع و توزیع نخواهد شد پس بعد از این که کتابچه طبع و توزیع شد معین می‌کنم در چه جلسه مذاکره بشود پیشنهاد قرائت می‌شود و رأی می‌گیریم.
(مجدداً قرائت شد )
رئیس - خطاب به حاج میرزا علی‌محمد دولت‌آبادی) توضیح بدهید.
حاج میرزا علی‌محمد - بنده نظرم از این پیشنهاد این بود که رأیی که داده می‌شود از روی بصیرت داده شود و نظر دیگری نداشتم ولی حالا پیشنهاد خود را مسترد می‌دارم.
رئیس - آقای نصرت‌الدوله (اجازه)
نصرت‌الدوله - چون مذاکره از کتابچه و صورت شهریه می‌شود خواستم خاطر آقایان را متذکر کنم کمیسیون بودجه بر طبق وظایف خودش خیلی بیشتر از ساعات معمولی در هفته ۵ روز ۶ روز در جلسات فوق‌العاده نشسته و مدتی زحمت کشیده تا ۲ روز قبل از آن موفق به اتمام آن شده کمال رسیدگی و دقت در اقلام شهریه‌ها شده است و از طرف کمیسیون بودجه کوتاهی نشود و به مجرد این که صورت صحیح آن مرتب شد.
به مطبعه فرستاده می‌شود که طبع شود ولی مدتی وقت برای این که این اقلام صحیحاً چاپ بشود باید برای مطبعه ملحوظ داشت بنده راجع به این مذاکرات عرضی ندارم همین قدر خواستم عرض کنم که کمیسیون بودجه در کار خودش تأخیر نکرد.
سلیمان میرزا - بنده پیشنهاد آقای حاج میرزا علی‌محمد آقا را قبول می‌کنم و به علاوه عرض می‌کنم چیزی نیست که محتاج به توضیح باشد برای این که نظامنامه داخلی هم معین کرده است لوایحی که در مجلس مطرح می‌شود باید ۲۴ ساعت قبل از وقت طبع و توزیع بشود و این حق دیگر نباید از ما گرفته شود و دیگر این که مطلبی را که آقای وزیر تکذیب می‌فرمایند بنده تأیید می‌کنم زیرا یقین دارم که هزار تومان برای حقوق وکالتی دو نفر وکیل که وزیر شده‌اند به بانک شاهنشاهی حواله شده است و اگر به دفتر بانک رجوع فرمایید معلوم می‌شود که صحیح عرض کرده‌ام.
وزیر مالیه - این را بنده تصدیق می‌کنم لکن این مربوط به شهریه نیست.
سلیمان میرزا - بنده همین را عرض می‌کردم.
رئیس - این که فرمودید بیست و چهار ساعت قبل از مدت باید طبع و توزیع شود این مطلب راجع به راپورت کمیسیون‌ها است و این تقاضا غیر از راپورت کمیسیون است باید رأی بگیریم به این پیشنهادی که آقای دولت‌آبادی نموده‌اند و بعد مسترد داشته و آقای سلیمان میرزا اختیار کردند و غرضشان این است که کتابچه شهریه‌ها که در کمیسیون بودجه جرح و تعدیل شده است آن را طبع و توزیع کنند بعد جزء دستور شود آقایانی که این پیشنهاد را تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(عده قلیلی قیام نمودند)
رئیس- تصویب نشد سی و پنج نفر رای داده‌اند جزء دستور جلیه آتیه می‌شود پیشنهاد دیگری آقای حاج سیدالمحققین کرده‌اند قرائت می‌شود.
(بمضمون ذیل قرائت شد)
در موقع تنفش جمعی از اهالی ارومیه دیده شد که با وضعی اسف آور اظهاراتی می‌نمایند با سابقه که اقایان نمایندگان با اوضاع ناگوار ارومیه دارند این بنده پیشنهاد می‌نمایم که در همین جلسه مذاکره در باب آنها بشود که بلکه بتوجهات آقایان این جمع که در مرکز هستند آسوده و در کلیه برای رفاه سایر ارومیه‌ها هم که عموما پریشان شده‌اند فکری بفرمایند.
رئیس- توضیحی دارید بفرمایئد.
حاج سیدالمحققین- قضایای ارومیه یقین است و البته آقایان نمایندگان مسبوقند چون جمعی از آنها آمده‌اند بمجلس و معلوم است اظهاراتشان غیر از فقر و پریشانی چیز دیگری نیست این است که تقاضا کرده‌ام آقایان نمایندگان اقدامی بفرمائید که این مهاجرین که فعلا در طهران هستند آسوده باشند و همچنین برای سایر اهالی ارومیه هم فکری بشود.
رئیس- در موقع تنفش جمعی بطور هرج و مرج آمدند بمجلس بنده گفتم آنها را راه بدهند داخل مجلس بشوند چند نفرشان را خواستم که تقاضاهای خودشان را بگویند امتناع کردند از این که توضیحات بدهند در صورتی که آنها از توضیح دادن امتناع کرده‌اند بنده دیگر نمی دانم مجلس چطور ی تواند بتقاضای مبهم و غیر معلوم آنها رسیدگی کند مطلبی اگر دارند به بنده می‌گویند بنده این جا عرض می‌کنم
(بعضی تصدیق کردند)
مجلس سه ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد.
موتمن الملک