مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ بهمن ۱۳۴۳ نشست ۱۴۶

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری بیست و یکم

قوانین انقلاب شاه و مردم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ بهمن ۱۳۴۳ نشست ۱۴۶

مذاکرات مجلس شورای ملی

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز یکشنبه ۱۱ بهمن ۱۳۴۳ نشست ۱۴۶

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۲۱

جلسه: ۱۴۶

فهرست مطالب:

۱- تصویب صورت جلسات ۶ و ۸ بهمن

۲- بیانات قبل از دستور آقایان: فولادوند- دکتر الموتی- رامبد- دکتر خطیبی.

۳- معرفی هیئت دولت و اعلام برنامه به وسیله آقای امیرعباس هویدا نخست وزیر

۴- طرح برنامه و ابراز رأی اعتماد به دولت آقای امیرعباس هویدا نخست وزیر.

۵- قرائت اسامی هیئت رئیسه کمیسیون رسیدگی به لایحه اصلاح قانون بازرگانی.

۶- تعیین موقع جلسه بعد- ختم جلسه.

مجلس ساعت ده صبح بریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی تشکیل گردید

۱ـ تصویب صورت جلسات ۶ و ۸ بهمن

رئیس ـ اسامی غابئین جلسه قبل قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

غابئین با اجازه ـ آقایان:

پروین ـ دکتر اسفند یاری ـ اولیاء ـ مهندس زنجانچی ـ دکتر مین.

غابئین مریض ـ آقایان:

سرتیپ پور ـ مهرزاد ـ دکتر حاتم.

رئیس ـ صورت جلسه‌های سه شنبه و پنج شنبه بین خانمها و آقایان توزیع شده است نسبت به صورت جلسه‌ها نظری نیست؟ آقای مهندس رافع.

مهندس ارفع ـ اصلاح مختصری است به اداره تند نویسی می‌دهم.

رئیس ـ اصلاح می‌شود نظر دیگری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه‌ها تصویب می‌شود آقای مصطفوی.

مصطفوی ـ دو فقره طومار است که از فرهنگیان و کارگران نائین رسیده برای رسیدگی تقدیم می‌کنم.

رئیس ـ آقای نوربخش.

نوربخش ـ نامه ایست از استاد یاران دانشگاه مربوط به قانون استخدام که تقدیم مقام ریاست می‌شود.

رئیس ـ آقای کبیری.

کبیری ـ چند فقره شکایت رسیده است تقدیم ریاست می‌شود.

رئیس ـ آقای تبریزی.

تبریزی ـ نامه ایست از اهالی تکاب تقدیم مقام ریاست می‌شود.

۲ ـ بیانات قبل از دستور آقایان: فولادوند ـ دکتر الموتی ـ رامید ـ دکتر خطیبی

رئیس ـ نطقهای قبل از دستور را شروع می‌کنم آقای فولادوند تشریف بیاورید.

فولادوند ـ بنام خداوند. با اجازه مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی با کسب اجازه از دولت محترم و با کسب اجازه از بانوان محترم نماینده و آقایان محترم نماینده بنده بی اندازه شخصإ متأثر و متأسف هستم که امروز وظیفه نمایندگی به بنده امر می‌کند که راجع به درگذشت و به رحلت و به رحمت خداوندی پیوستن در حین انجام وظیفه سربازی برای شاهنشاه بزرگ و میهن مقدس یکی از بهترین، رشیدترین، پاکترین، صمیمی ترین، لایقترین فرزندان ایران شربت شهادت نوشیدند مطالب گف۵تنی بسیار است هموطنان عزیز هر یک بنوبه خود فرموده‌اند قبل از این جلسه و باز هم خواهند فمود بنده وقتی با قلبی حقیقتا اندوهگین بعد از پنج، شش روز انتظار و امید که شاید شادروان حسنعلی منصور نخست وزیر عزیز و لایق ما از آن ضربت خائنانه و جانکاه یکنفر معلوم الحال بهبود پیدا کند و متأسفانه خبر درگذشت آن دوست عزیزمان را شنیدم اولین فکر و خیالی که بنظرم آمد واقعا این بود که:

در مسلخ عشق جز نکو را نکشند

رو به صفتان زشت خو را نکشند

گر عاشق صادقی زکشتن مگریز

کانرا که نکو نبود آن را نکشند (احسنت)

خداوند متعال شاهد است به جان پاک شاهنشاه بزرگ که بنده و همه از صمیم قلب متأثریم و الان هم در اثر تأثر قلبی بنده لکنتی در بیان و زبان داشته باشم استدعا می‌کنم حضار محترم بنده را عفو بفرمایند این جور فجایع که در انشاءالله تعالی در زیر سایه و قدرت سرپرستی اعلیحضرت همایونی دیگر نباید اتفاق بیفتد و اتفاق نخواهد افتد برای ما واقعا باعث عزای ملی است و این زنگ هشداری است که اهریمنان و اهریمن جهل و اهریمن پرستان هستند که بایستی تأدیب بشوند و تنبیه بشوند و سر جای خودشان نشانده نشانده بشوند و عملی که عبرت امثالهم است حتما انجام خواهد شد و ملت هم بایستی به شاهنشاه بزرگ خودش ثابت بکند که بیش از همیشه هشیار است و واقف به وظایف ملی میهنی است اجازه می‌خواهم جناب آقای نخست وزیر جناب آقای هویدا بحضور حضرت مستطاب عالی که دوست صمیمی و دوست عزیز ما بودید و میدانم چقدر قلبا شاید بیش از خیلی‌ها متأثر هستید تسلیت عرض کنم و بقای خدمت و توفیق و سلامت جنابعالی را از درگاه خداوند متعال مسلئت کنم و همچنین به تمام وزراء که میدانم همه به اندازه این جناب آقای منصور اخوی محترم و عزیزشان که حاضر هستند متأثر هستید و به تمام نمایندگان مجلس شورای ملی ایران و به تمام ملت ایران بنده صمیمانه از صمیم قلب تسلیت عرض می‌کنم ولی هر جا صبر لازم باشد اینجا بیش از همه جا لازم است ما صبر خواهیم کرد برای اینکه بتوانیم بعد از این تجربه جانگداز بعد از این تجربه تلخ بعد از این تجربه عبرت انگیز ریشه اهرمنی را از کشور خودمان برکنیم ما صبر خواهیم کرد برای اینکه همانطور که شاهنشاه بزرگ ما در بیانات تاریخی خودشان فرمودند ثابت کنیم به اهریمن صفتان داخلی و اگر باشند خارجی که این جور خیانتها در مصالح ملی و مملکت ما بهیچوجه کوچکترین انحرافی در راه ومسیر و سیر تاریخی ملت ایران ایجاد نمی‌تواند بکنند و نخواهند کرد (صحیح است) بنده در موقعی که متأسفانه مرحوم منصور مورد سوء قصد واقع شدند اینجا بیاناتی عرض کردم که متأسفانه امیدهای آنروز ما بیأس تبدیل شد و خداوند روح شادروان منصور را به دنیای باقی احضار فرمودند عرض کردم که این مملکت مشعل تمدن بین المللی است و این حرکات، این خیانتها، این وحشیگریها جایش اینجا نیست و امروز تکرار می‌کنم انشاءالله در زیر سایه شاهنشاه بزرگ و دولت خدمتگذار تازه ملت ایران یقینا موفق خواهد شد که ریشه اهریمنی را بطور کلی و اینطور خیانتها را برای همیشه بسوزاند (انشاءالله) البته باید عرض بکنم که این عرایض بنده تنها مترشح از قلب اندوهگین خود بنده نیست این عقیده تمام ملت ایران است این عقیده تمام قوه مقننه ایران است (صحیح است) این عقیده فراکسیون

مستقلی است که امروز از طرف خودشان به بنده افتخار صحبت داده‌اند (صحیح است) و این عقیده خود چاکر سرباز است ما بخودمان و بدنیا بایستی تکرار کنیم که چه مردی را از دست داده‌ایم مردی اصیل، مردی نجیب در عین جوانی مردی محترم مردی بسیار بسیار بسیار مؤدب و مهربان و مردی عطوف و دارای انعطاف اخلاقی مردی در عین جوانی از لحاظ سیاسی پخته مردی که خودش را بر اثر ریاضتهای تربیتی آماده کرده بود که بتواند وظیفه حکومتی و سربازی شاهنشاه و سربازی وطن را با نهایت نرمی اخلاق و با انعطاف و پذیرش انتقاد و هدایت و راهنمائی و دلالت و فرماندهی انجام بدهد خداوند روح پرفتوحش را شاد بفرماید محشور با انبیاء و اولیاء اسلام باشد (انشاءالله) بنده به خانواده محترم و معزز آن مرحوم و به برادر ارجمندشان که اینجا تشریف دارند و یکی دیگر از سربازان بیرق برادر شاه هستند از صمیم قلب تسلیت عرض می‌کنم و عرض می‌کنم که مرحوم منصور در تمام طول عمرش خودش را برای سربازی آماده کرده بود عاقبت سربازی را هم سرباز میداند و برای عاقبت سربازی را هم سرباز میداند و برای عاقبت سربازی هم آماده‌اند و او هم با کفایت کافی در راه شاهنشاه شمشیر می‌زد و او بیش از همه مثل همه قطعا زبان حالش این بود که وقتی سربازی می‌کند برای شاهنشاه میداند، می‌گوید حس می‌کند که غرض از این میان سلامت تو است و سلامت کشور ایران و این خون در ردیف خونهای مقدسی است که برای شاهنشاهی ایران، برای شاه ایران، ملت ایران ریخته شده و میلیونها نهال بارور از این خون روئیده خواهد شد از آبیاری که منصور با خون خودش کرد و هر کس از هر طبقه از هر جایی از ایران و از دنیا دیده‌اند و می‌بینند که در راه وطن (حرف نیست عمل است) که ایرانی که منصور از گلهای سرسبد ما بود برای ریختن خون خودش آماده است و این افتخار به ایشان داده شد از طرف خداوند که در راه شاه بزرگش سربازی بکند و جانفشانی بمعنای حقیقی بکند و این افتخار برای همه ایرانیان هست و خواهد بود که همه در راهیکه منصور رفته است آماده هستیم و مفتخریم و سربازی می‌کنیم در خاتمه می‌خواهم عرض کنم که پریشب یعنی چند شب قبل در همان شب تاریخ ششم بهمن که شاهنشاه بزرگوار ایران صحبت می‌فرمودند بنده با جانم، چشمم و گوشم می‌شنیدم و می‌دیدم تاریخ ورق می‌خورد و ایران در مرحله حساس است و این جا چاکر وقت تشریح بیانات تاریخی و فرمایشات حکیمانه و پر عظمت شاهنشاه ما در قلبشان یقین دارند ما چنان ملتی هستیم که باعث روسفیدی شاهمان و باعث روسفیدی هموطنانمان و تاریخ ایران و این نژاد امروزی خواهیم بود همانطور که به شاهنشاه بزرگش پهلوی فخر می‌کند بسربازهای او هم فخر می‌کند (احسنت) چنانکه به منصور فخر می‌کنیم، منصور عزیز راهی رفت که شاهنشاه و ملت و تاریخ بتواند به او فخر کند (احسنت).

رئیس ـ آقای دکتر الموتی بفرمائید.

دکتر الموتی ـ با اجازه مقام محترم ریاست واقعا برای ما بسیار تأسف آور است که در این مکان مقدس از یک واقعه أی که ملتی را تکان داد صحبتی بکنیم هفته گذشته چهره‌ها همه غمگین و همه مردم ایران ناراحت و متألم بودند برای اینکه از فرزندان رشید وطن ما و یک شخصیت ارزنده سیاسی که دامن همت به کمر زده بوده و برای نجات زحمتکشان و روشنفکران ملت ایران و در اجرای منویات پادشاه بزرگ ما کوشا بود مورد سوء قصد تا جوانمردانه أی قرار گرفت ملت ایران به این علت متأسف است که اجتماع ما شخصیتهائی نظیر حسنعلی منصور خیلی کم دارد و این فرزند رشیدی که همه ما افتخار داشتیم در این دوره با او در این مجلس با همکار بودیم و میدیدیم با چه عشق و با چه علاقه أی در راه انقلاب مقدس ششم بهمن مجاهدت می‌کرد افسوس که امروز حسنعلی منصور این جوان لایق و این دوست عزیز و این سرباز فداکار راه انقلاب در بین ما نیست. همه مردم ایران متأسف هستند و واقعا برای همه ما ضایعه بزرگی است از طرف نمایندگان منفرد مجلس شورای ملی این ضایعه بزرگ را به خاندان منصور، بدوستان منصور، و یاران منصور و همه ملت ایران تسلیت عرض می‌کنم اگر چه امروز منصور در بین ما نیست ولی افکار و اندیشه‌های منصور در بین ما هست اگر منصور رفت افراد دیگری هستند پرچمی را که شاهنشاه بدست منصور سپرده بود همان پرچم را بدست بگیرند و انقلاب بزرگ ششم بهمن را بثمر برسانند مگر منصور چه می‌خواست

و چه کرده و چه می‌خواست بکند و منصور که بنده می‌دیدم که یک جوان لایق، شایسته، صمیمی و راستگو و حقیقت دوست بود او عشق به مملکت و عشق به ملت داشت یک سرباز بزرگی بود در راه اجرای منوبات پادشاه روشنفکر و متفکر ما من یاد ندارم منصور نطقی کرده باشد و در آن به هدفهای انقلاب ششم بهمن اشاره نکرده باشد من ندیدم منصور صحبتی بکند و در آن در راه نجات مردم ده نشین و روستا نشین ایران طرح و برنامه أی نداشته باشد آرزوی منصور این بود که این ۱۵ میلیون زارع و دهقان و کشاورز ایرانی از این وضع رقت بار نجات پیدا کنند و این همان پرچمی بود که شاهنشاه بدست منصور داده بودند و ما هم که سرباز انقلاب هستیم، ما نمایندگان بیست و یکمین دوره قانونگذاری یعنی ثمره انقلاب در این راه کوشا هستیم و می‌رویم و مطمئن هستیم که خیلی زود به نتیجه خواهیم رسید (احسنت) خوشبختانه امروز مملکت ما دارای یک وضع ثابت و یک رژیم محکمی است آنهائیکه فکر کرده‌اند با این قبیل گلوله‌ها مسیر تاریخ ایران و مسیر تاریخ انقلاب ایران و مسیر تحولات ایران را می‌توانند تغییر بدهند در اشتباه هستند (صحیح است) طراح این نقشه بزرگ شاهنشاهی است که امروز دنیا بوجودش افتخار می‌کند نقشه‌هایش و برنامه‌هایش و اندیشه‌هایش مورد تأیید تمام مردم دنیا می‌باشد (صحیح است) ما وقتی به اخبار روزنامه‌ها و رادیو‌ها و خبرگزاریها توجه می‌کنیم و مطالعه می‌کنیم می بینیم که واقعا برنامه‌های انقلابی شاهنشاه ما تا چه حد در دنیا مؤثر و مفید و با ارزش بوده است آیا باز می‌شود گفت در چنین عصری باز هم ۱۵ میلیون زارع و دهقان ایرانی در رنج و اسارت و بدبختی باشند؟ اگر شاهنشاهی قیام کردند برای نجات اکثریت ملت و نخست وزیر لایق و خدمتگذاری این پرچم را بدست گرفت آیا باید در جلوی خانه ملت شهید شود زهی تأسف واقعا جای نهایت تأسف است به آن کوته نظران و دیوانگان و افرادی که فکر می‌کنند با این قبیل تحریکات می‌شود ملتی را به عقب برگرداند باید گفت این دیگر قابل قبول نیست، امروز همه مردم ایران مؤمن و معتقد هستند و در این راه به جلو می‌روند و ما به هدفهای بزرگ انقلاب خواهیم رسید و همانطور که روزبروز احساس می‌کنیم ملت ایران به جلو می‌رود و ترقی می‌کند مسلما به نتیجه غایی و نهایی که نجات ملت ایران است خواهیم رسید. در روزها که به هر خانه أی، به هر نقطه أی، به هر مکانی که می‌رویم میبینیم که هرکس در هر لباس و به هر صورتی نسبت به این ضایعه بزرگ اظهار تأسف می‌کند و اشک می‌ریزد واقعا دل ملت ایران سوخته است که چرا باید یک فرزند لایق وطن ما اینطور هدف یک سوء قصد ناجوانمردانه أی قرار بگیرد. ما در میان طبقه تحصیلکرده و روشنفکر ایران افراد افراد شایسته زیاد داریم ولی واقعا بندرت می‌شود شخصیت‌های ارزنده أی مثل حسنعلی منصور پیدا کرد مردمی مؤمن به انقلاب مردمی زحمتکش واقعا صفات بارز این مرد همه ما را تحت تأثیر قرار داده بود از صفات عالی انسانی برخوردار بود صفات برجسته زیاد داشت (صحیح است) و همه ما متأسفیم و متأثریم و گریانیم ولی همانطور که عرض کردم برای اینکه آن کوته نظران بدانند که این قبیل تحریکات و این تشنجات و این مسخره بازیها در دنیای اوروز از بین رفته و دیگر نمی‌تواند ملت ایران را به عقب برگرداند (صحیح است) باید گفت برنامه‌ها ادامه دارد.

ایران یک برنامه أی دارد که طراح این برنامه رهبر بزرگی مثل شاهنشاه است (احسنت) ملتی مبارز و غیور و فهمیده و با ارزش وجود دارد که پشتیبان این برنامه‌های انقلابی هستند و در روز ششم بهمن و در آنروز بزرگ با رأی خود نشان دادند که همواره پشتیبان این برنامه‌های انقلابی هستند همه ما به حوزه‌های انتخابیه خودمان می‌رویم میبینیم که براستی وضع توده‌های زحمتکش ملت ظرف این چند سال چقدر تغییر کرده است اجتماع ما اجتماعی است که در آن همین برنامه‌های انقلابی بکلی دگرگون شده است آنها بایستی این آرزو را به گور ببرند که این انقلاب متوقف بشود همه مردم ایران پشتیبان این برنامه‌ها هستند شاهنشاه در پیام ششم بهمن با پاکی و صمیمیت روزی ۲۰ ساعت کار می‌کرد غیر از اینکه برای اجرای این برنامه‌های فنی قیافه‌های جدید تحصیلکرده و متخصصین درستکار جمع کرده بود و روح همکاری

و دستجمعی و سازمان صحیح اداری اتخاذ کرده بود)) فرمایش شاهنشاه که خیلی خوب ناظر اعمال همه هستند و میدانند چه کسی خدمت می‌کند، چه کسی زحمت می‌کشد چه کسی درستکار است و چه کسی کار می‌کند بنظر من بزرگترین سند تقدیر این شهید بزرگ راه انقلاب است (صحیح است) من از طرف نمایندگان منفرد که به بنده مأموریت داده بودند این حادثه بزرگ را بهمه دوستان منصور. بستگان منصور، یاران منصور، تسلیت عرض می‌کنم و اینجا می‌گویم همه ما همه مردم پشتیبان این هدف عالی هستند و با تمام قوا کوشا هستیم تا انقلاب مقدس ششم بهمن که منصور شهید راه آن شده است به نتیجه نهایی برسد و آنی از این راه باز نخواهیم ایستاد (احسنت) و به دولتی که در حقیقت همان دولت منصور است و جناب آقای هویدا یار و دوست صمیمی منصور هستند و همیشه و همه جا با منصور بوده‌اند و امروز همان راه منصور را ادامه می‌دهند اطمینان می‌دهیم چون ما به افکار عالی منصور آشنا بوده و هستیم و شما یاران و همکاران منصور را خوب می‌شناسیم و اطمینان می‌دهیم با تمام قوا پشتیبان شما خواهیم بود. امیدوارم روزبروز آن هدفهائیکه منصور داشت به دست شما دوستان و یاران عزیز منصور به نتیجه برسد عرض دیگری ندارم. (احسنت).

رئیس ـ آقای رامبد بفرمائید

رامبد ـ هر روز ارواح جدید به عرصه وجود می‌آیند و هر دقیقه هزاران نفوس با یک روش و طریقه برای دیگر می‌شتابند روندگان از همه چیز چشم پوشیده رشته الفت را از همه چیز گسیخته جز مشتی خاک از خود نشانه و یادگار نمی‌گذارند فقط نام نامی کسانی چون منصور از دفتر خاطرات زدوده نشده و با خطوط زرین و برجسته در قلوب همگان نقش بسته و نگاشته شده اینان چون منصور کسانی هستند که با نور وجود خود با امتیاز شخصیت خود توانسته‌اند بنحوی در زندگی اطرافیان، دوستان پیروان و أی بسا مملکت خود مؤثر باشد (صحیح است) از بین رفتن و فقدان چنین شخصیتهای ممتاز بمانند خاموش شدن نوری بزرگ برای همه کس محسوس است شاید کسانی باشند چون من که در بعضی امور سیاسی با فقید سعید شادروان منصور اختلاف عقیده داشته باشیم ولی با همه این احوال نمی‌توانم از واقعیت، شخصیت، درایت، لیاقت، صراحت، بلاغت، سلاست و آنهمه مدیریت و کفایت منصور تجلیل نکنم (احسنت) ما نمی‌توانیم در چنین فقدان بزرگی از اشک حسرت خود جلو گیری کنیم وقتی خبر دردناک درگذشت منصور را بمن دادند بی اختیار یاد شعر اسکاروایلد افتادم متأسفانه در ترجمه اثر واقعی شاهکار نویسندگان و شعرا آنچنان که باید باقی نمی‌ماند ولی سعی می‌کنم که آنچه خود احساس کردم گفته اش را بفارسی بازگو کنم می‌گوید:

((وقتی نرگس مرد گلهای باغ همه ماتم زده از جویبار خواستند تا قطره آبی برای اشک به آنها وام بدهد جویبار با حسرت گفت من آنقدر نرگس را دوست می‌داشتم که اگر تمام آبهای من به اشک مبدل شود و از چشمانم جاری گردد باز کم است گلها گفتند مگر تو هم نرگس را دوست می‌داشتی؟ گفت چگونه ممکن بود کسی نرگس را دیده باشد و دوست نداشته باشد))

چگونه ممکن بود کسی منصور را شناخته باشد و دوست نداشته باشد (احسنت).

رئیس ـ آقای دکتر خطیبی بفرمائید.

دکتر خطیبی ـ بنده قبلا باید مراتب سپاسگزاری خود را به نمایندگان فراسکیونهای مستقل، مردم و منفردین تقدیم بکنم معلوم می‌شود در مسائل مهم مملکتی هیچگونه اختلاف نظر و سلیقه و عقیده‌ای در مجلس شورای ملی نیست (صحیح است) و همه ما برهبری اعلیحضرت همایون شاهنشاه یک هدف داریم و بیک راه می‌رویم و در انتظار یک نتیجه هستیم و آن سربلندی و عظمت ایران است (صحیح است).

عود وهیمه چون در آتش در شوند

هر دو بر یک جای خاکستر شوند

این به صورت هر دو یکسان با شدت

در صفت فرق فراوان با شدت

همه دیر یا زود خواهیم مرد ولی مردن‌ها با هم فرق دارد

گرچه از هر ماتمی خیزد غمی

فرق دارد ماتمی با ماتمی

ای بسا کس مرد و کس آگه نشد از حیاتش مبدئی یا مختمی

ای بسا کس مرد و در مرگش نسوخت

جز دل یک چند یار همدمی

لیک از فقدان یک مرد بزرگ

عالمی گرید به مرگ آدمی

لاجرم در مرگ مردان بزرگ

گفت باید أی دریغا عالمی

آرزو داشتم خداوند اینقدر به من قدرت بیان می‌داد که بتوانم اندکی از بسیار غم‌های درونی خود را در این مصیبت دلسوز بیان کنم. حادثه آنقدر بزرگ و غم انگیز و اندوهبار است و تأثر همه ما آنقدر شگرف و عمیق که هیچ کلمه یا عبارتی قادر به بیان این تأثرات باطنی نیست.

این سخن آراستن بی حاصل است

بر نیاید آنچه در قعر دل است

گر بگویم می‌شود پوشیده تر

نطق و صوت آن را کند پیچیده تر

سوز آنرا از نگاه من بگیر

یا ز آه صبحگاه من بگیر

حرف و نطق و صوت را بر هم زنم

تا که بی این هر سه با تو دم زنم

بطور یقین شهادت منصور از نظر خودش توأم با سعادت افتخار ابدی بود زیرا او در راه ایفای وظایف ملی و خدمت به شاهنشاه و کشور خویش در مقابل خانه ملت کشته شد و خون پاکش بزمین ریخت، شنیدید که پس از اصابت نخستین تیر چگونه بر زمین افتاد و پیشانی بر آستان مجلس شورای ملی نهاد فکر می‌کنم که او در دقایق دردناک بازپسین می‌خواست بدینگونه به مجلس مقدسی که خود از آن برخاسته و به مسند نخست وزیری نشسته بود ادای احترام کند.

این چنین گفت آن حکیم برده‌ای

سر همانجا نه که باده خورده‌ای

شهادت منصور تمام ملت ایران را از خرد و بزرگ و غنی و فقیر و شهری و روستائی داغدار و مصیبت زده کرد و باید گفت که در حقیقت یکنوع ماتم ملی بوجود آورد مراسم تشییع جنازه و احساسات پاک و صمیمانه اکثریت عظیم مردم تهران را همه بچشم دیدیم و دیدیم که چگونه مرد و زن همه بی تابی می‌کردند و می گیستند و در شهرستانها هم همین احساسات غم انگیز حکمفرما بود. این حادثه ملت ایران را تکان داد و مبهوت کرد و یقین دارم که بیش از همه بر شخص شاهنشاه که مظهر عالی ملت ایرانند گران آمد (صحیح است) منصور در راه خدمتگزاری به شاهنشاه و کشور، در آستان خانه ملت در اوج شهرت، در ایام مقدس مذهبی و ملی ؤ در چنین شرایطی دیده از جهان خاکی فرو بست و بعالم باقی شتافت براهی رفت که ما همه دیر یا زود خواهیم رفت

همه کارهای جهان را درست

بجز مرگ کان از در دیگر است

این سعادت عظیم کمتر ممکن است نصیب کسی بشود و بقینا منصور آن جوان پاکدل و با ایمان، مورد عنایت خاص پروردگار خود بود که با چنین سعادتی شربت شهادت نوشید و از این جهان رفت، این از جهت خود او، اما از نظر ملت ایران پیداست ضایعه شهادت منصور به آسانی جبران پذیر نیست (صحیح است).

قرنها باید که تا یک کودکی از روی طبع

عالمی گویا شود یا فاضلی صاحب سخن

سالها باید که تا یک سنگ اصلی ز آفتاب

لعل گردد در بدخشان یا عقیق اندر یمن

صبر و اخلاص و درستی باید و عمری دراز

تا قرین حق شود صاحبقرانی در قران (احسنت)

هر خسی از رنگ و گفتاری بدین ره کی رسد

درد باید صبر سوز و مرد باید گامزن

بسیار عوامل و وسایل و مقدمات لازم است تا خدمتگزاری مانند منصور در جامعه أی پیدا شود و رشد کند و به ثمر برسد. این شرایط زود و آسان در یک مورد جمع نمی‌شود. منصور از یک تربیت خانوادگی عمیق بر خوردار بود. او ملکات فاضله اخلاقی و صفات عالیه انسانی را در دامان تربیت پدر و مادر خود آموخت و در کانون خانوادگی خود با ایمان و تقوی پرورده شد و بر موز زندگانی امروزی دنیا آشنا گشت و در عین حال استعداد ذاتی او نیز کم نظیر بود. هوش و درایت صفای باطن و صمیمیت، مهر محبت، علم و معرفت، روشن بینی و حسن نیت، قدرت بیان و فصاحت، کوشش و فداکاری در خدمت، تواضع و ادب همه را با هم جمع داشت (صحیح است) و شما نمایندگان محترم مسلما تصدیق می‌فرمایید که در آنچه که می‌گویم هیچگونه مبالغه و اغراق نیست (صحیح است) چهره او همیشه خندان و دوست داشتنی و امید بخش بود. صداقت و نرمی گفتار و جاذبه روحی او همه کس را با احترام و تحسین و امید داشت یک چنان تربیت خانوادگی با یک چنین

لیاقت و استعداد ذاتی در هم آمیخت و حسنعلی منصور را در عنفوان جوانی آماده خدمت به مملکت ساخت در اینجا البته عامل سومی نیز ضرور بود تا مجال خدمتگزاری و نشان دادن این استعداد و لیاقت برای منصور فراهم باشد. این محیط مساعد نیز میدانیم که برهبری شاهنشان ایران و ابتکار و درایت آن پیشوای عالیقدر نه تنها برای منصور بلکه برای هر فرد وطن پرستی که قصد خدمت به مملکت خود داشته باشد از پیش فراهم شده بود (صحیح است) کوشش و تلش بی نظیر شاهنشاه امروز میدان کار و فعالیت را برای همه کس گشوده (صحیح است) و ثبات سیاسی کشور و بوجود آمدن امکانات کافی راه ملت را به سوی تکامل و ترقی بخوبی هموار ساخته (صحیح است) و هیچ مانعی و ورادعی برای خدمتگزاری ابنای وطن نیست (صحیح است) شاهنشاه در چنین محیط آماده أی دست منصور، جوان لایق و خدمتگزار و آماده به کار را گرفتند و اداره امور کشور را بعهده کفایت او سپردند منصور روزی که بر سر کار آمد می‌دانست که چه باید بکند از سالها پیش مطالعه کرده و و برنامه کار خود را منظم ساخته بود با اتکاء به رهبری شاهنشاه و پشتیبانی مجلسین و ملت و همکاری حزبی با ایمان و بصیر که خود بنیانگذار آن بود، بکار پرداخت و همه دیدیم که در این مدت کوتاه راه خوند را با گامهای فشرده (صحیح است) و منظم و بی دغدغه و با سکونت خاطر و آرامش باطنی که از ایمان او به نتیجه کار نیرو می‌گرفت ادامه می‌داد هرگز دیدید که با مشکلات و دشواری کار که با آن مواجه بود و سنگینی بار مسئولیتی که بدوش داشت در اضطراب و ناراحتی باشد سیمای او همیشه اطمینان بخش و امیدوار کننده بود، او در کار خود شجاع و مصمم بود با همه ادب و فروتنی با قاطعیت و قدرت عمل می‌کرد دوستان زیاد داشت، اما مصلحت مملکت را بر دوستی مقدم می‌شمرد، در عقیده خود راسخ قدم بود، تردید و دودلی در دل او راه نداشت، همراهان را رهبری و گمراهان را هدایت می‌کرد. چنان زیست که چون درگذشت تنها خود از بنده علایق و مشکلات این جهانی رست اما هیچ کس نبود که از او رسته باشد.

با همه خلق جهان گرچه از آن

بیشتر گمره و کمتر برهند

تو چنان زی که چو مردی برهی

نه چنان چون تو بمیری برهند (آفرین)

یاد داری که وقت رفتن تو

همه خندان بدند و تو گریان

آنچنان زی که وقت رفتن تو

همه گریان شوند و تو خندان (احسنت)

منصور حقیقتا مصداق واقعی این سخنان بود. خدایش بیامرزد که یک جهان دوستی و صفا و صمیمیت را با خود بدرون خاک برد. فراموش نمی‌کنم در آخرین دقایقی که در آستانه مرگ ایستاده بود با هویدا دوست دیرین او در حالیکه هر دو دریائی از غم و اندوه غوطه ور بودیم برای تسکین خاطر سخن می‌گفتیم. به ذهن ما هر دو اینطور رسید و با هم گفتیم أی کاش ما بجای او کشته می‌شدیم و او برای ملت باقی می‌ماند زیرا از یک طرف او برای مملکت بمراتب بیش از ما ارزنده است و از طرف دیگر ما هیچ کدام مسئولیت خانوادگی سنگین نداشتیم و این ما هر دو از روز کمال خلوص و صفای باطن گفتیم. البته هویدا شاید در اظهار این سخن جانب دوستی عمیق و پرصفایی را که با منصورداشت در نظر گرفته بود و گرنه او نیز مردی لایق و کاملا آماده خدمتگزاریست (صحیح است) و بزرگترین دلیل این شایستگی آنستکه شاهنشاه از میان همکاران منصور او را برای ادامه اجرای برنامه‌های مفید دولت گذشته برگزیدند، بحرحال چند ساعت بعد منصور درگذشت مرگ او را نمی‌خواستیم و نمی تونانستیم باور کنیم و هنوز هم به دشواری می‌توان پذیرفت که اینگونه بی گناه و بی دلیل از میان رفته باشد.

گوشم اول که این خبر را بشنود

بروانش که استوار نداشت

هم به مرگی فکار باد دلش

که دل از مرگ او فکار نداشت

تیغ آزادگیش زنگ نزد

گل مردانگیش خار نداشت

هیچ میدان فضل و مرکب علم

بکفایت چون او سوار نداشت

دلم از مرگش اعتبار گرفت

که از این محنت اعتبار نداشت

بهر صورت او از میان ما رفت یاد آن دوست از دست رفته بخیر باد. در دقایق آخر حیات به اشاره چشم پزشکان معالج خود را خواست تا از کسانیکه برای نجات او تلاش بی حد کرده بودند با اشاره و فشردن دست سپاسگزاری کند. آخرین نشانه حیات او همین سپاسگزاری بود، و اینک روح او در این جهان از این حق شناسی شاهنشاه و ملت سپاسگزار است و حال که او در میان نیست باید بکوشیم تا یادش زنده بماند و این نخواهد شد جز آنکه هدفهای او را در راه به ثمر رساندن انقلاب شاه و مردم با نیروی بیشتری دنبال کنیم (صحیح است) با وحدت و یگانگی دست بدست هم بدهیم واز نفاق و بیگانگی که بزرگترین سد راه ترقی ماست سخت بپرهیزیم (احسنت) غبار اغراض و امیال زودگذر این جهانی را از آئینه دلها بزدائیم. خدمتگزاران را تا هستند تشویق کنیم از حقد و حسد دوری گزینیم، استعدادهای نهفته را که بسیار زیاد است پرورش دهیم و از شاهنشاه خود سرمشق بگیریم که آفتاب وار بر گل و خار می‌تابند.

من همچو خاک خوارم و تو آفتاب وار

گلها و لاله‌ها دهم ار تربیت کنی

این استعدادها باید مجال بروز و ظهور بیابند. ملت ایران به منصورهای زیادی احتیاج دارد. مجلس شورای ملی باید بکوشد تا افرادی نظیر او باز هم برای خدمتگزاری آماده شوند و برای این ملت که مهیای پذیرفتن هر گونه تحول در جهت پیشرفت هدفهای ملی است زمینه کار و فعالیت فراهم گردد. تا جبران گذشته بشود و کشور ما آینده درخشانی که در خور تاریخ پر افتخار بیست و پنج قرن شاهنشاهی و تمدن کهنسال اوست در پیش داشته باشد. غرض‌ها را از دل برانیم، قدر یکدیگر را بدانیم.

بیا تا قدر یکدیگر بدانیم

که تا باری زیکدیگر نمانیم

کریمان جان فدای دوست کردند

سگی بگذار ما هم مردمانیم

فسون قل اعون قل هوالله

چرا در عیش یکدیگر نخوانیم (احسنت)

غرضها تیره دارد دوستی‌ها

غرضها را چرا از دل نرانیم (آفرین)

چو خواهی بعد مرگم آشتی کرد

که عمری از غمت در امتحانیم

کنون پندار مردم آشتی کن (احسنت)

که در تسلیم ما چون مردگانیم (احسنت)

تو که خواهی زدن بوسه به خاکم

رخم را بوسه کن اکنون همانیم (احسنت)

دردسر ندهم، سخن کوتاه کنم و بیش از این با سخنان خویش نمک بر دلهای خویش نپاشم و بناخن اندوه و رخسار حال دوستان نخراشم شرح و غم و مصیبت منصور پایان یافتنی نیست. باید در مقابل مشیت الهی سر تسلیم و رضا فرود آوریم و جز این مرگ منصور را چگونه می‌توان تحمل کرد.

مگر آن مرگ قوی پنجه دوباره بیاید

گره از کار فرو بسته ما هم بگشاید

ورنه تا چند درین باغ توان بودن و دیدن

که گلی تا شکفد باد خزانش برباید

راستی این غم مرگ است و غم مرگ عزیزی

که مگر مرگ خود این گرد غم از دل بزداید

صبر بسیار بیاید پدر پیر فلک را

تا دگر مادر گیتی چو تو فرزند بزاید

(احسنت ـ احسنت).

۳ ـ معرفی هیئت دولت و اعلام برنامه بوسیله آقای امیر عباس هویدا نخست وزیر

رئیس ـ وارد دستور می‌شویم آقای هویدا فرمایشی داشتید بفرمائید.

هویدا (نخست وزیر) ـ مقام ریاست، نمایندگان محترم مجلس زشورای ملی در این موقع که بفرمان اعلیحضرت همایون شاهنشاه افتخار تشکیل دولت و خدمتگزاری به ملت عزیز ایران برای تقدیم برنامه دولت و معرفی همکاران خود در ساخت مجلس شورای ملی حضور یافته‌ام اجازه می‌خواهم که مقدمتا عرایضم را با این جمله شروع کنم که ما خدمتگزارام مملکت با همان همکاران منصور و با همان برنامه و همان استظهار بهمکاریهای بسیار ارزنده قوه مقننه ایران در راه بثمر رساندن انقلاب شاه و ملت

آماده خدمتگزاری گردیده و بمجلس شورای ملی آمده‌ایم و اینک با کسب اجازه اعضای دولت را بساحت مقدس مجلس معرفی می‌کنم.

جناب آقای دکتر جمشید آموزگار وزیر بهداری جناب آقای عباس آرام وزیر امور خارجه.

جناب آقای عطاءالله خسروانی وزیر کار و امور اجتماعی.

جناب آقای دکتر علینقی عالیخانی وزیر اقتصاد.

تیمسار سپهبد اسدالله ضنیعی وزیر جنگ.

جناب آقای دکتر منوچهر گودرزی وزیر مشاور و دبیر کل شورایعالی اداری کشور.

جناب آقای دکتر جواد صدر وزیر کشور.

جناب آقای دکتر باقر عاملی وزیر دادگستری.

جناب آقای دکتر محمود کشفیان وزیر مشاور.

جناب آقای دکتر ناصر یگانه وزیر مشاور و معاون پارلمانی.

جناب آقای دکتر هادی هدایتی وزیر آموزش و پرورش.

جناب آقای دکتر عبدالعلی جهانشا هی وزیر مشاور.

جناب آقای دکتر هوشنگ نهاوندی وزیر آبادانی و مسکن.

جناب آقای مهندس منصور روحانی وزیر آب و برق.

جناب آقای مهرداد پهلبد وزیر فرهنگ و هنر.

جناب آقای مهندس فتح الله ستوده وزیر پست و تلگراف و تلفن.

تیمسار سر لشگر حسن پاکروان وزیر اطلاعات.

جناب آقای جواد منصور وزیر مشاور.

جناب آقای دکتر قاسم رضائی معاون نخست وزیر.

جناب آقای دکتر غلامرضا نیک پی معاون نخست وزیر.

تیمسار سپهبد نعمت الله نصیری معاون نخست وزیر و رئیس سازمان اطلاعات و امنیت کشور.

امور وزارت دارائی را نیز شخصا عهده دار خواهم بود. ضمنا به استحضار میرساند که معاونین پارلمانی وزارتخانه‌ها که در دولت منصور بمجلسین معرفی گردیده بودند کماکان وظایف خود را انجام خواهند داد.

چنانکه نمایندگان محترم ملاحظه می‌فرمایند اعضای این دولت همان اعضای دولت منصور هستند و برنامه این دولت نیز همان برنامه ایست که حسنعلی منصور نخست وزیر شهید در اواخر سال گذشته بمجلس شورای ملی تقدیم داشت که بتصویب نمایندگان محترم مجلس رسید نخست وزیر فقید طی مدت کوتاهی که بفرمان شاهنشاه و با پشتیبانی مجلسین مسئولیت امور دولت را به عهده کفایت خود داشت توفیق حاصل نمود که تحت رهبری شاهنشاه در اجرای برنامه‌های خود که متکی به اصول هدف‌های ششم بهمن و منشورهای انقلاب شاه و مردم بود گامهای بلندی بردارد.

منصور افتخار داشت که در ایام خدمتگذاری خود منشور سپاه بهداشت را که از ابتکارات شاهنشاه است بموقع اجرا گذاشته و همچنین لایحه سپاه آبادانی و ترویج را در اجرای منویات ملوکانه بقوه مقننه تقدیم نماید.

منصور از اولین روز خدمتگذاری توجه کامل خود را به مسئله توسعه اقتصادی کشور معطوف کرده بود و برای این هدف برنامه رونق اقتصادی را تنظیم و بموقع اجرا گذاشت و با آنکه همیشه با صداقت و صراحت خاص خود بیان می‌کرد که اجراء برنامه‌های جامع مملکتی مستلزم زمان است معهذا همه ما شاهد نتایج در خشان برنامه رونق اقتصادی او از حیث بالا بردن سطح اشتغال و رفع بیکاری و ایجاد فعالیتهای ساختمانی و رونق داد و ستد و سایر مظاهر برنامه رونق اقتصادی او هستیم.

منصور برای برقراری یک سیستم صحیح مدیریت و بهبود وضع اداری کشور و هماهنگ ساختن دستگاههای دولتی و تفکیک وظائف سازمانهای مربوط برنامه‌های جامعی تنظیم و با همکاری ارزنده مجلسین به موقع اجرا گذاشت. تشکیل وزارتخانه‌های آب و برق ـ آبادانی و مسکن ـ اطلاعات ـ فرهنگ و هنر ـ آموزش و پرورش از

جمله اقدامات ثمر بخش اوست. همچنین روش و نظم و نوینی را در تنظیم وضع بودجه کل کشور برقرار نمود و برای اولین بار لایحه بودجه که شامل بودجه عمرانی و مستمر و بودجه سازمانهای وابسته بدولت بود و اصل جامعیت بودجه در آن ملوظ شده بود بمجلسین تقدیم نمود.

تأمین غله مورد نیاز کشور در سال جاری یکی از بزرگترین اقداماتی است که منصور در دوره خدمتگذاری خود بعمل آورد. نمایندگان محترم ملت بخوبی استحضار دارند که بعلت خشکسالی چه خطر بزرگی کشاورزی کشور را تهدید کرده بود. منصور با نهایت سعی و اهتمام موفق شد که از اقصی نقاط جهان غله مورد نیاز کشور را فراهم کرده و با کمک همکاران صدیق خود بشهرها و روستاههای کشور برساند منصور با الهام از منوبات شاهنشاه استفاده از منابع پر ارزش طبیعی کشور را که تنها طریق نیل به رشد اقتصادی است نصب العین خود قرار داده بود و طرحهای مربوط به استفاده شیلات جنوب و توسعه صنایع پتروشیمی و ذوب آهن را سر لوحه بررسیها و اقدامات اقتصادی قرار داد و لایحه الحاقی به قرار داد نفت را که متضمن تأمین منافع و مزایای بیشتری برای ملت ایران بود به قوه مقننه تقدیم کرد و موقعی که یکی از بزرگترین لوایح اقتصادی مملکت یعنی لایحه راجع به اکتشاف و بهره برداری از بخش ۱ از بخشهای نفتی کشور در خلیج فارس را تهیه و برای تقدیم قراردادهای جدید نفت به خانه ملت می‌آید در آستانه مجلس هدف تیر خائنانه قرار گرفت و پس از شش روز تحمل درد و رنج سرانجام در آخرین ساعات روز ملی ششم بهمن ماه جان بجان آفرین تسلیم و در اجراء برنامه‌ها و خدماتش به شهادت رسید. من اینک در مقام آن نیستم که خدمات منصور و لوایح مفیدی را که برای بالا بردن سطح زندگانی مردم و ایجاد یک اقتصاد سالم و صحیح بمجلسین تقدیم داشته و خدمات مؤثری را که انجام داده است فهرست کنم. نمایندگان محترم مجلس خود بخوبی در جریان کار هستند و بهترین و بیشتر از من در خدمتگذاری بی شائبه این نخست وزیر جوان و لایق که در دوره کوتاه تصدی خود انجام داده است وقوف دارند بلکه می‌خواهم بعرض نمایندگان محترم برسانم که برنامه دولت منصور یک برنامه دقیق و مطالعه شده حزبی و براساس احتیاجات واقعی کشور و تأمین سعادت آینده ملت ایران طرح ریزی شده و اینک این دولت همان برنامه را به عنوان برنامه کار خود بمجلس شورای ملی عرضه می‌نماید.

این دولت نیز با استظهار و پشتیبانی مجلسین با قاطعیت تمام و عزمی راسخ برنامه مزبور را بموقع اجرا خواهد گذاشت و در این راه از هیچگونه خدمتگذاری و فداگاری دریغ نخواهد داشت

(احسنت) و با رجاء راسخ به آینده درخشان کشور در اجرای هدفهای شاه و ملت نهایت اهتمام را بعمل خواهد آورد و برنامه‌های جامع مملکتی را که بتفصیل در برنامه تشکیل دولت منصور در ۲۴ فصل بتصویب مجلسین رسیده است بمورد اجرا خواهد گذاشت و ضمنا به استحضار میرساند که دولت برای اجراء هدفهای ملی خود هرگونه توطئه چینی جنایتکارانه و تحریکات ناشی از افکار نا مقدس را با نهایت شدت و قدرت ریشه کن کرده و عناصر خائن را در اسرع اوقات برای اجرای مجازات قانونی تسلیم محاکمه صالحه خواهد نمود (احسنت ـ آفرین).

اکنون که در ساخت مجلس شورای ملی هستم اجازه می‌خواهم که از همکار از دست رفته خود یادی بکنم اگر چه میدانم که این یادآوری و تذکار داغ همه ما را تازه تر می‌کند. اما داغی که مرگ منصور بر دلهای ما گذاشت هرگز مرهم پذیر نیست و یاد او و سیمای پر مهر و محبت و قیافه دوست داشتنی او هیچگاه از پیش چشم و خاطر ما محو و دور نخواهد شد. این دولت همان دولت حزبی منصور است که به اراده علیحضرت همایون شاهنشاه و بعنوان ابراز محبت و حق شناسی از خدمات آن خدمتگذار از دست رفته روی کار آمده است جای منصور همیشه در میان ما خالی است ما برنامه‌های ثمر بخش و پر سود او را ادامه می‌دهیم و راه او را میپیمائیم. برنامه‌های مترقی حزبی او برای ما منشاء الهام و امیدواریست. اکنون هم اگر چه وجود ارزنده او بظاهر با ما نیست ولی در حقیقت و باطن همیشه همراه ماست در ایمان بکار و خدمتگذاری در شاهنشاه و ملت از او سرمشق می‌گیریم.

در اینجا با اغتنام فرصت وظیفه خود میدانم نخست مراتب سپاسگذاری خویش و دولت را به پیشگاه اعلیحضرت همایون شاهنشاه و علیا حضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران

و اعضای خاندان جلیل سلطنت تقدیم کنم.

شاهنشاه در هنگام بستری بودن منصور با عیادت مکرر در بیمارستان نسبت به تقویت روحیه این نخست وزیر فداکار و خانواده وی عنایت و مرحمت بی اندازه مبذول داشتند و پس از درگذشت او نیز با اظهار قدر شناسی عمیق و ذکر خدمات صادقانه نخست وزیر فقید موجبات تشویق و دلگرمی و امیدواری همه خدمتگزاران را فراهم فرمودند. صمیمانه بدرگاه خداوند دعا می‌کنیم که نعمت وجود شاهنشاه را برای ما باقی و پایدار بدارد. شاهنشاهی که دوام ملت و قوام مملکت بوجود مقدس او بسته و پیوسته است (صحیح است).

ثانیا از مقام ریاست معظم مجلس شورای ملی و نمایندگان محترمی که امروز صحبت فرمودند و در این مصیبت غم انگیز صمیمانه همدردی و بلکه عزاداری کردند تشکر می‌کنم و همچنین عموم افراد ملت ایران که در این فاجعه نشان دادند خوب قدر خدمتگزاران واقعی خود را می‌شناسند و بخصوص مردم تهران با احساسات تأثر انگیز عمیقی که در روز تشییع و ترحیم ابراز داشتند و با کمال فروتنی و ادب و با همان تواضعی که از خصائص اخلاقی نخست وزیر شهید بود سپاسگذاری می‌کنم.

منصور با سعادت زیست و با سعادت درگذشت او بمذهب مقدس خود دین مبین اسلام و ائمه اطهار و بخصوص پیشوای شیعیان علی علیه السلام کمال ایمان و عقیده قلبی خاصی داشت و در خدمتگزاری به شاهنشاه و هموطنان خود با ایمان و عزمی راسخ کمر همت بسته بود. علاقه قلبی خود را به انقلاب شاه و ملت و روز تاریخی ششم بهمن ماه و تأثیر شگرفی که این روز بزرگ به اراده شاهنشاه در زندگانی ملت ایران بوجود آورده بود پیوسته بر زبان می‌آورد و در کمتر خطابه و سخنی بود که از این روز بزرگ نیز بر این قرار گرفت که مقارن روزهای ضربت خوردن و شهادت مولای متقیان او نیز جان خود را فدا نماید و در آخرین ساعات روز ششم بهمن ماه جان بجان آفرین تسلیم کند باشد تا یاد او با یادبود این روزهای مقدس دینی و ملی برای همیشه در خاطره ملت ایران باقی و برقرار بماند (احسنت).

رئیس ـ معمولا برنامه دولت طبع و توزیع می‌شود و موافقین و مخالفین نام نویسی می‌کنند در جلسه بعد روی آنها اظهارنظر می‌نمایند ولی چون این دولت و برنامه اش وضع فوق العاده استثنائی دارد بطوریکه نه برنامه دولت تغییر کرده است و نه اعضاء دولت تغییر کرده‌اند ممکن است اگر همکاران محترم مصلحت بدانند برنامه دولت در همین امروز مورد مذاکره قرار بگیرد

(صحیح است) آقای فخر طباطبائی بفرمائید.

فخر طباطبائی ـ عرض کنم با فرمایشاتی که مقام ریاست مجلس شورای ملی فرمودند برای بنده مشکل است صحبت کردن خاصه با تأثر عمیقی که همه ما از مصیبت و این ضایعه داریم ولی راجع به برنامه دولت بنده علی الاصول اعتقاد دارم و همیشه این اعتقاد خودم را در هر موردی که بنظرم رسیده است در مجلس شورای ملی در کمال اخلاص و از روی نهایت علاقه و دلسوزی بعرض رسانیده‌ام ولی همانطور که جانب آقای دکتر خطیبی هم در بیانشان اشاره کردند ما همه دنبال یک هدف هستیم هدف ما اعتلای مملکت، خدمت به رژیم سلطنتی مملکت و پیشرفت امور ایران عزیز است که همه ما علاقمند هستیم (صحیح است). در مسأله برنامه دولت بنده فکر می‌کنم اگر این استدلال را بپذیریم که چون دولت همان وزراء سابق هستند و برنامه هم همان برنامه سابق است بنابراین بایستی فارغ بشویم از اینکه اصلا لازم باشد رأی اعتمادی به دولت بدهیم (عده أی از نمایندگان ـ صحیح است) پس وقتی که لازم است رأی اعتماد بدولت داده شود البته ما میدانیم که قیافه‌ها همان وزراء سابق هستند با این تفاوت که سابقا با یک روح پر نشاطی اینجا نشسته بودند و امروز همه را مغموم و مهموم می‌بینیم ولی در هر حال دولتی است بایستی روی برنامه او بحث بشود و همانطور که تذکر داده بودند صحبت بشود و بعد نسبت بدولت رأی اعتماد گرفته بشود این خلاصه عقیده بنده بود البته قضاوتش بسته بنظر آقایان است هر طور که نظر بدهند البته برای ما لازم الاتباع است بنده دیگر عرض ندارم.

رئیس ـ آقای کیهان یغمائی.

کیهان یغمائی ـ با کسب اجازه از مقام معظم ریاست مجلس و همکاران محترم قبلا بنده باید عرض کنم که جناب

آقای فخر طباطبائی همکار محترم فرمودند که رأی اعتمادی لازم نیست چون همان دولت است و همان برنامه است (فخر طباطبائی ـ بنده عرض کردم که اگر اینطور استدلال بشود که دولت همان است و برنامه همان است) معذرت می‌خواهم چون بنده تصور کردم که فرمودید برنامه همان است و دولت همان است و مطالعه شده، و بحث شده و رأی گرفته بشود بنده استدعا می‌کنم که اگر آقایان هم همه با این نظر موافقند همین امروز در برنامه دو. لت بحث بشود و رأی گرفته بشود بنده استدعا می‌کنم که اگر آقایان هم همه با این نظر موافقند همین امروز در برنامه دولت صحبت بشود (دکتر مهندس بهبودی ـ حق اقلیت پایمال می‌شود) این بستگی دارد به نظر مقام ریاست بنده در برنامه دولت بعنوان موافق می‌خواهم صحبت کنم اگر اجازه می فرمائید که به همین ترتیبی که مقام ریاست فرمودند عمل شود.

رئیس ـ این بستگی به رأی مجلس دارد هر طور که مجلس تصمیم بگیرد همانطور عمل می‌شود.

کیهان یغمائی ـ این یک چیز استثنائی است تا بحال سابقه نداشته و برای اولین مرتبه است خیلی عادی است دولت همان دولت و برنامه همان برنامه (مرتضوی ـ رأی مجلس حاکم است بر هر روشی) عرض کردم بنده بهمین جهت عرایضم را عرض نمی‌کنم و رأی می‌دهم چون در برنامه دولت می‌خواهم صحبت کنم.

رئیس ـ با این نظر بغیر از آقای فخر طباطبائی مخالفی است؟ آقای صادق احمدی.

صادق احمدی ـ بنده را هم نظر آقای فخر طباطبائی را تأیید می‌کنم و عقیده دارم که اگر طبع و توزیع بشود اصولی تر پیش می‌رویم.

دکتر اسفندیاری ـ در لوایح دو شوری که اهمیتش خیلی از برنامه دولت کمتر است وقت بیست و چهار ساعته داده می‌شود در این مورد هم باید رعایت شود.

رئیس ـ آقای خواجه نوری.

خواجه نوری ـ البته نظر مجلس شورای ملی و نظر دولت همیشه احترام به مقررات و قوانین جاریه هست و ما دولت همیشه احترام بمقررات و قوانین جاریه هست و ما خودمان سرچشمه قوانین هستیم و باید هم به قوانین احترام بگذاریم در مورد آئیننامه مجلس و اینکه رسم بوده است که برنامه دولت طبع و توزیع بشو. د و در جلسه بعد پس از مطالعه برنامه نمایندگان محترم مجلس شورای ملی بدولت رأی بدهند فلسفه اینکار در خود مقررات ملحوظ و مسلم است یعنی برای اینستکه یک دولتی که تازه سر کار می‌آید و برنامه تازه أی می‌آورد و رویه جدیدی را می‌خواهد در مملکت ارائه بدهد درباره چنین دولتی و چنین برنامه أی نمایندگان محترم مجلس وقت داشته باشند مطالعه بفرمایند و با علم و اطلاع بجریان امور مملکت رأی بدهند این اصل برای همه ما لازم القبول و واجب الاحترام است (صحیح است) ولیکن در این مورد بخصوص در اینکه دولت جدید آقای هویدا که وزیر دارائی کابینه قبلی بودند صریحا در دو کلمه اعلام کردند که من مجری همان برنامه کابینه منصور هستم برنامه أی که مجلس شورای ملی نزدیک به اتفاق آراء تصویب کرد، برنامه أی که با موفقیت تا بحال بموقع اجرا گذاشته شده است (صحیح است) برنامه أی صداقت و اصالت خودش را در طی دوره ده ماه نه تنها بمجلس شورای ملی بلکه بملت ایران ثابت کرده است (صحیح است) بنابراین ما جائی برای صحبت و گفتگو نداریم و همان آئین نامه أی را که مجلس شورای ملی تصویب کرده است و مخلوق همین مجلس است که این مقررات را بوجود آورده است همان آئیننامه هم در موارد اختصاصی رأی قطعی مجلس را حاکم بر آن آئین نامه میداند (صحیح است) بنابراین بنده با تشکر از مقام ریاست مجلس که خواسته‌اند برای پیشرفت امور دولت اینگونه تسهیل فراهم کنند فرمایشات ایشان را تأیید می‌کنم و تقاضای رأی می‌کنم و مسلما مجلس شورای ملی هم با این رویه موافقت خودش را اعلام خواهد کرد (احسنت).

رئیس ـ بنابراین رأی می‌گیریم بطرح برنامه دولت که در همین جلسه مطرح گردد خانمها و آقایانیکه موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد

۴ ـ طرح برنامه و ابراز رأی اعتماد بدولت آقای امیر عباس هویدا نخست وزیر

رئیس ـ برنامه دولت مطرح است. آقای کیهان یغمائی.

دکتر مهندس بهبودی ـ بنده مخالفم و اخطار نظامنامه‌ای دارم، اول باید مخالف صحبت بکند بعد موافق.

رئیس ـ آقای کیهان یغمائی شما موافقید یا مخالف؟

کیهان یغمائی ـ بنده موافق مشروط هستم.

رئیس ـ کسی مخالف است؟ آقای پاینده.

پاینده ـ بنده همیشه تأسف دارم که ما در میان موج کلمات گاهی گیج می‌شویم و کلمات مثل اینکه رسائی ندارد به اعتقاد بنده به عنوان دولت سابق و دولت لاحق و اینکه دولتی رفب و دولتی آمد در موردی که ما هستیم همان اندازه ممکن است صادق باشد که پرنیان و پرند مرحوم هاتف همشهری آقای صائب. واقعد قضیه این است که یک تیر شومی در آستانه مجلس در آستانه خانه ملت صدا کرده است یک سرباز انقلاب به خون خودش غلتیده سنگر انقلاب نبایستی خالی بماند سرباز دیگری آمد جای آن سرباز در آن سنگر نشسته و اصولا بنده اعتقاد دارم که دولتی نرفته که دولتی دیگر بیاید سربازی جای خودش را به سرباز دیگری داده ما در خبر روزنامه‌ها می‌خوانیم که مشعل المپیارا از بردند به تو کیو و پیاده هم می‌برند ظاهرا این هم که خوب راه پیمایی بلد است تا چند کیلومتر بیشتر نمی‌تواند ببرد (کیهان یغمائی –جنابعالی بالاخره موافقید یا مخالف ؟) می‌بینیم بنده آنچه که عرض می‌کنم دیگر تشخیص مخالف یا موافق با مقام ریاست است (یک نفر از نمایندگان موافقید ،) نمیدانم شاید هم مخالفم کمی صبر بفرمائید به هر حال آن چیزی هستم که عرض می‌نمایم. این مشعل المپیاد را که این طور شنیده‌ام یک کسی به دست می‌گیرد می دود یک قدر که خسته می‌شود به دیگری می‌دهد تا او هم خسته شود تا بالاخره می‌رسند به تو کیو امیدوارم که این مشعل تحول و این مشعل انقلابی را که شاهنشاه ما با منشور ششم بهمن به دست دولتها سپردند همان طور سربازها متعاقب هم در دست بگیرند تا به مقصد برسانند چون در این جلسه ذکر خیر یک سرباز رفته بود بنده در خصوصی آنچه را که اعتقاد داشتم گفتم بنده لااقل بحم اینکه سابقه طلبگی دارم عادت دارم که آنچه را در قلب دارم بگویم ولی آنچرا اینجا گفته‌ام تکرار نمی‌کنم ولی می‌خواهم عرض کنم چون یک سرباز ما رفته است اگر آئیننامه‌ها و ترتیبات اقتضاء می‌کند در این جشن جاوید که معمولا سربازان جانباخته را تجلیل می‌کنند، از این سرباز وطن به همان صورت تجلیل بشود که این سنت بماند که با سنن انقلاب و به سنن تحول وفادار هستیم بنده به برنامه دولت قطعا رأی خواهم داد اگر از بیاناتم چیز مخالفی بشود استنباط کرد چون بنده بعنوان مخالف صحبت می‌کنم ولی قطعا رأی موافق خواهم داد یعنی رأی سفید نوشته و اگر از رأی سفید چیز بیشتری می‌بود رأی من آنگونه بود و اگر آئیننامه اقتضاء می‌کرد که من دو رأی سفید بدهم قطعا دو رأی سفید می‌دادم چرا؟ در اینباره هم منتی به کسی ندارم مطلب آقای هویدا رئیس الوزراء یا فلان آقای وزیر نیست این تس است، تس انقلاب ایران است. بنابراین بنده که خودم را یک سرباز انقلاب می داند که در ۲۳ سال در سنگرهایی که دیده و نادیده جنگیده‌ام و انشاءالله سرباز بدی هم نبوده‌ام خودم را موظف می دانم مثل یک سرباز است سربازان انقلاب پشتیبانی کنم (احسنت) و در این راه امیدوارم فرصت امتحانات پیش نیاید ولی اگرآمد بنده مثل همیشه سرافراز بیرون بیایم (انشاءالله) در این دولت ما قیافه نادیده نداریم همه همانهایی هستند که بودند شاید قیافه کمتر دیده یکی یا دو تا داریم که سرباز شریف مملکت هستند که نقش عمده أی در حوادث این سالیان اخیر داشته‌اند دو سرباز نامور و دو سرباز گمنام، نامور از این جهت که همه آنها را می‌شناسیم به نیک نامی آقای وزیر اطلاعات را بصورت یک سرباز خوب می‌شناسیم آقای معاون نخست وزیر یک سرباز شایسته و لایق این مملکت بوده است و نقش عمده ایشان را در این حوادث هیچ کس نمی‌تواند فراموش کند در اینجا ترکیب دولت همان است که بوده است (مصطوفوی ـ از برادر شادروان منصور هم صحبت بفرمائید) بنده آنچرا که می‌دانستم صحبت کرده‌ام بله نسبت به آقای منصور چون معارفه أی نبوده است معذرت می‌خواهم عرض کنم بنده گفتم من معتقد هر چه هستم که فکر می‌کنم در این دو سرباز گمنام مملکت (یکی از نمایندگان ـ گمنام نیستند) اجازه بفرمائید گمنام کسی

است که خدماتش گفته نشده باشد یا معمولا کمتر گفته شده باشد در این معرکه نقشی که این دو سرباز شریف داشتند کمتر گفته شده است و کمتر گفته خواهد شد برای اینکه اینها بنا است خدماتشان کمتر گفته شود و خوشنام هستند و چون بنده در این مدت عمر نسبتا دراز خود یک مقداری هم بیشتر و دراز تر با خواندن تاریخ به تجربه دیده‌ام که هر جا سربازی پیدا شد نقش دیگری پیدا می‌شود مطمئنم که حضور این دو سرباز شریف در قدرت و قوت بیشتر ی برای مقابله با مشکلاتی که متأسفانه همیشه در دنیا هست می‌دهد چون دربا کمال تأسف در دنیای بی مشکلات فقط در کویر لوت هست بشرطی که نرویم آنجا دولتی تشکیل دهیم اگر دولتی آنجا هم تشکیل دادیم باز مشکلات هست بنده به این مناسبت می‌خواهم بمناسبت حضور یک سرباز شریف مملکت بعنوان وزیر اطلاعات از یک سرباز دیگری که اینجا نیست و سنگر خودش را به سرباز دیگری داده است از آقای معینیان که در این ده ساله نظم و انظباط که از لیاقت خودش نشان داده است یادی بکنم (صحیح است) بنابراین در اینجا آنچه که عرض کردم تز نه تز هویدا نه تز دکتر یگانه بلکه تز مملکت جنگ با فئودالیزم یعنی جنگ با استثمار طبقاتی پاک کردن این مملکت از لکه‌های قرون سلف و محو آن عللی که ممکن بود جنگ طبقاتی را در این مملکت بوجود بیاورد این را بنده با اجازه آقایان اسمش را می‌گذارم تز مملکت که ما همه انشاء الله مثل سرباز برای دفاع از این تز در هر کجا در هر سنگری نشستیم رفاع خواهیم کرد بدون بر و برگرد. خدا رحمت کند مادر بزرگ مرا که یک زن بی بدلی بود از خصائل خانم‌های مجلل سهمی نداشت دکتر هم نبود اما در دیو شناسی هنری داشت (یکنفر از نمایندگان ـ درچی آقا ؟) در شناختن دیو. او به من می‌گفت موجودی هست بنام دیو و آنچرا که بنده از دیو میدانم از آن مرحوم میدانم می‌گفت یک موجودی هست بنام دیو سفید و این دیو خطرناکی است وقتی کسی با این دیو دست به یقه شد این خطر هست که اگر یک قطره خون این دیو به زمین ریخت دیو دیگری از جایش بلند می‌شود بنابراین در جنگ با این دیو و کشتن آن نه فقط شجاعت لازم است بلکه هنر هم لازم است. هنر برای این لازم است که یک قطره خون دیگر نریزد و یک دیو دیگری پا نشود برای اینکه اگر آن دیو پا شد همین جور این خطر هست که ما الی الابد دیو داشته باشیم و در جنگ خسته بشویم من بنظرم می‌آید که هر قصه أی یک واقعیتی دارد و مرحوم مادر بزرگ من از این قصه قصه فئودالیته را می گفته یعنی ما نبایسته مغرور بشویم و به توفیق‌های بدست آمده. نباید فکر این باشیم که دیو سفید تمام شده و این دیو سفید از قطره‌های خونش دیوهای نو زائیده و یکی را دیدیم جلوی مجلس تیرش را صدا کرد و حوادث این سال‌های اخیر خوب نشان می‌دهد که ما در این جنگ دستخوش یک خوشبینی مفرطی شده‌ایم البته حق داریم خوشبین باشیم خوشبینی اسلحه خوب یک سرباز است ولی خوشبینی مفرط خطرناک است ما در این جنگ هنوز مراحلی داریم مراحل دور مراحل مشکل و اگر مرا به اغراق گویی متهم نکنید مراحل شاید خطرناک باید برای این جنگ مشکل خودمان را آماده بکنیم این یک جنگ ابدی است جنگ با فئودالیته تازه هم نیست در کوچه‌های سیسیل در کوچه‌ها ی آتن در رم در ایران ساسانی این جنگ دوام داشته است تا بعد از اسلام این دشتهای خوزستان را در قرن چهارم با خون همین خوزستانی را که حالا عربده رادیو قاهره می‌گوید خوزستان دشت عربی است همین دشت خوزستان را ما از خون سربازان جنگ با فئودالیزم به همان صورت دیو سفید مرحومه هر جا که دیدیم به زانو درآمد باز بلند شده و بصورت دیو دیگری سر درآورده یک روایاتی است روایات مسلمانی که می‌گویند جن بهر شکلی در می‌آید آقای مرتضوی اینها را خوب میدانید من فکر می‌کنم این جن تعبیر همان فئودالیزم لعنتی است فئودالیزم شوم فئودالیزم نا مبارک که قیافه می‌گیرد می‌تواند لباس دین بتن بکند لباس وطن بتن بکند و می‌تواند اشک تمساح بریزد برای فرد طبقاتی به صورتهای مختلف بنالد متأسفانه تجربه و وسیله امکانات قرون هم در اختیار آنهاست ما هم سربازانی کمی خوشبین که امیدواریم حوادث این روزهای اخیر کمی خوشبینی ما را کمی تعدیل کرده باشد بنظر بنده جنگ با فئو دالیزم بایستی در تمام جبهه‌ها با تمام قوت باشد این

مطلبی بود که شاید در گذشته یک خورده اختلاف سلیقه بود که به بنده رنگ مخالف داد بنده همیشه به دوستان عزیز گفته بودم قربانتان شما برنامه‌های وسیع دارید این برنامه‌ها را هم تأیید می‌کنیم ما که همیشه در هر جا در هر مقام از تأیید دریغ نکردیم اما شما یک کمی دورتر‌ها را هم ببینید معمولا یک تغبیری است که می‌گویند فلانی بیش از نوک بینی اش را نمی‌بیند یعنی خیلی کم می‌بیند شاید همچنان غرق در افکار و مقاصد خودش هست که دورتر را نمی‌بیند امیدوارم این حادثه شوم این روزهای اخیر به ما نشان داده باشد که جنگ ما علیه فئودالیزم زیاد منظم نیست در همه جبهه‌ها نیست آنطور که باید انجام نمی‌شود چون من باز می‌خواهم عرض کنم در تاریخ خیلی کوتاه یکی از حوادثی که مقدمه جنگهای صلیبی را در شبه جزیره ایبری یعنی همین اسپانی فعلی بوجود آورد این مطلب بود که سراسر اسپانیا را مسلمانان گرفتند و یک صخره ماند یک بیست نفر فراری هم در این صخره بود مسلمانها از این صخره غافل شدند گفتند کار اینها تمام شده است این بیست نفر چندان اسباب چینی کردند که تا پنج قرن بعد اسپانی از دست مسلمانها بدر رفت. در جنگ، جنگ ناحیه‌ای خطرناک است مخالفت بنده هم همین است که بنده امیدوارم دولت عبرت بگیرد جنگ ناحیه‌ای نکند جنگ همه جانبه بکند در هر سنگری. همانجور این تیری که جلوی مجلس خالی شد آن پستی که این تیر را انداخت از آستین فئودالیته درآمد آقای رئیس الوزراء ممکن است به بنده بگویید ما نقشه‌هایی داریم و می‌رسیم بنده عرض بکنم همانطور که بایستی مراقب میدان بهارستان بود بایستی مراقب تمام میدان‌های دور بود فی المثل من مثل عرض می‌کنم و بعنوان مثل می‌گویم در مثل هم مناقثه نیست البته این مثل است نه مثل آن آقائی که در یک سنگر جا می‌گیرد و از امکانات خودش استفاده می‌کند عنوان خان به خودش می‌دهد نه خان شریف مثل ملکشاه عزیز ما، یک خان دست دوم، سوم میس آید و عنوان یک شهری را ترمز می‌کند بدست دولت و با قدرت دولت می‌خواستم من این مطلب را بعنوان مثال عرض کنم پانزده سال پیش در یک شهر فقیر و بدبختی که جمعیتش سه برابر شده ولی منابع معیشتیش نیم برابر قرار داد لوله کشی این شهر را ما امضاء کردیم یعنی امضاء کردند من نه خودشان امضاء کردند تا کنون چاه آب این شهر حفر نشده میدانید چرا؟ برای اینکه مأمورین دولت شما و سابقا هم دولت شما بوده این مأمور نگذاشته که این چاه حفر بشود بنده که می‌آیم می روم به آقای مأمور مسئولتان به سرباز انقلاب شما می‌گویم که چرا این شخص نگذاشته چاه حفر بشود می‌گویند این مرد درستی است مگر من گفته‌ام شکسته است چون شما از منطق صحبت می‌کنید اجازه بدهید بنده از منطق صحبت بکنم در منطق قضیه أی داریم قضیه تلازم یا دوران یعنی یکی از دو مطلب لازم است جای گفتگو هم نیست یعنی حالا یا شب است یا روز بیرون از شب و روز چیزی نداریم یک مأمور دولتی که می‌آید یک شهر ی را ترمز می‌کند البته اسناد از من نخواهید آقای رئیس الوزراء نیائید بگوئید کو سندت من سند ندارم یک شهری را در بدبختی میکشاند که ماهی ده هزار تومان برق بیشتر بفروش برود این مأمور یا دزد است یا احمق چون اگر برای چشم و ابروی کسی کار بکند احمق است اگر پول بگیرد این دزد است این هم یک نمونه از فئودالیته است قربانت بروم فئودالیزم مثل اژدها ست که گفته‌اند هر جا برود یک دمی دارد و بقول ملانصرالدین هر جا کجا یک سری دارد دولت شما به سر کوبی این اژدها مؤفق خواهد شد بیک شرط، شرطش اینست که یک کمی دورها را ببیند و عینک نزدیک بینی را چشم بر دارید و این مشکلاتی که ما در نواحی خودمان داریم و من مطمئنم که در اینجا مترجم احساسات و افکار بیشتر کسانی هستند که حرف مرا می‌شنوند این مشکلات را کی باید حل بکند و چه کسی حل خواهد کرد زمانه اجازه نمی‌دهد که ما بنشینیم و این مطالب را با هم گفتگو کنیم مطلب دولت بسیار خوب ما از دولت و در کادر دولت و در اطاق وزیر گله نداریم اتفاقا بعضی هایشان بسیار مردمان دقیق و مردمان روشن بینی هستند (دکتر سعید ـ همه شان خوب هستند) من تجربه‌های خودم را عرض می‌کنم اما کسی که دقت می‌کند احتیاجات بنده را می‌رسد بنظر بنده مرد خوبی است آنکه نمی‌رسد ممکن است مرد خوبی باشد بالقوه ولی رسیدگی و دقت در کار نیاورده است اتفاقا آقای دکتر نهاوندی مشکل لوله کشی نجف آباد را حل کرد من اینرا می‌گویم یک وزیر دولت است این سازمان برنامه که گفته‌اند چاه ویل

است در آنجا یک آقای دکتر مجتبائی بود که من او را بشرف و نیکنامی در همه جا می ستایم (صحیح است) این مطلب من نیست عرض کردم مثل گفتم من خواستم یک طرحی روی میز بگذارم و صحبت کنم این مأمورین فاسد و دزد و نالیق که مثل زالو بجان مردم افتاده‌اند متأسفانه بعضی از مسئولین دولت هم در سنگر می‌نشینند یادشان می‌رود که اگر آنها وزیر انقلاب هستند ما هم سرباز انقلابیم و اگر بنا به سنگر گرفتن و خانه گرفتن است که بنده چه عرض کنم بهر حال امیدوارم همین مقدار گفتگوی سربسته برای آقای خواجه نوری کافی باشد چون شما بخصوص این روزها مصیبت دیده‌اید پرده‌ها را بالا نمی‌زنم دولت اگر بخواهد فعالیتها را به اطاقهای دربسته محدود بکند این مملکت را از دست فئودالیزم نمی‌تواند نجات بدهد برای اینکه یک مرضی که قرنها در این مملکت ریشه کرده یک طبقه ایکه به مال و قدرت مسلح بودند در هر جا وسائل داشتند و شما هم خیال می‌کنید با چند تا نطق اینجا تمام کردید، نه اینجور نیست دوست عزیز مصیبت دیده‌اید بیش از این عرض نمی‌کنم اگر لازم شد بیشتر خواهم گفت بنده باز تکرار می‌کنم که که آن مأموری که یک شهری را ترمز می‌کند یا دزد است یا احمق و من اتفاقا آقای دکتر آموزگار را بعنوان یک وزیر شایسته و یک فرد لایق می‌شناسم (دکتر سعید ـ همه شایسته هستند) من از تجربه‌های خودم می‌گویم (دکتر سعید ما هم از تجربه‌های خودمان می گوئیم) شما هم بگوئید آقای دکتر من اتفاقا آنروزی که در خدمت ایشان بودم (ارسنجانی ـ وزراء همه اشان خوب هستند) عزیز من من از زبان دکتر عاملی وزیر دادگستری می‌گویم که اثبات شی ء نفی ما ادا نمی‌کند اثبات یک چیز نفی مطلب دیگر را نمی‌کند اگر غیر از این باشد پس باید هیچ نگفت برای اینکه اگر الان بگوئیم روز است دیروز روز نبود نه اینطور نیست امروز روز است و دیروز هم روز بود فردا هم روز است ملحظه می فرمائید آنروزیکه بنده اتفاقا در خدمت این مرد شریف و دقیق بودم روزی بود که بنده غبطه خوردم و این مرد با زبان خودش شهر ما را مسحور کرد و مثل اینکه ایشان را امروز نمی‌بینم چون دید بنده کم است (نمایندگان ـ ایشان در مسافرت هستند) بنده خیلی دلم می‌خواست ایشان اینجا بودند بهشان عرض می‌کردم آقای وزیر بهداری، دوست عزیز، آقای خوب من یک وزیر نمونه اگر فی المثل در جوشقان یک رئیس بهداری باشد شما مسئولید که این رئیس بهداری را پیدا کرد من اصطلاحات حقوقی را نمی دانم آقای دکتر معتمد وزیری که در دانشگاه بودند می دانند من آنموقع می‌توانستم دانشگاه بروم دانشگاه نبود وقتی دانشگاه تأسیس شد دیگر من را نبردند من اصطلاحات حقوقی را نمی دانم یک مأمور دولتی که پول می‌گیرد که در محلش باشد و خدمت کند و نیست به او می‌شود عنوان دزد داد، آقای خواجه نوری، می‌شود عنوان دزد داد آقای قرا چورلو؟ (نمایندگان ـ خاطی است) من بعرض مجلس می رسانم که چندین بار است به نجف آباد می‌روم و رئیس بهداری نجف آباد را نمی‌بینم (چند نفر از نمایندگان ـ جمعه‌ها تشریف می‌برید) (قرا چورلو ـ شاید این از شما می‌ترسد) بحر حال قربانت بروم ملاحظه بفرمائید این بلیات است من در این روزی که این دولت آمده این حوادث هم متأثر است بیش از این چیزی نمی‌گویم. ولی اگر لازم شد من را شجاع خواهید دید در آنچه می‌توانم بگویم امیدوارم این رسم که صحیح نبوده است اگر بوده است برداشته شود عرض کردم شما وزراء انقلاب هستید سربازان انقلاب هستید ما هم سربازان انقلاب هستیم سربازان که نباید با هم مکابره بکنند ما باید همه همت بکنیم برای پیشرفت این تحول برای بمقصد رساندن این مشعلی که شاهنشاه بدست ما سپرده است اگر بنا بشود مقداری از وقت ما صرف کارشکنی همدیگر بشود آنوقت ایدریغ، أی وای امیدوارم نه روز ایدریغ باشد یعنی روز أی دریغ نیاید و روز أی وای نیاید من حقیقتش اینستکه می‌خواهم این مطلب را عرض کنم که به هیچ یک از وزراء مسئول دولت این حق را می‌دهید که بیک سرباز انقلاب به قدر یک بازرس وزارتی که متأسفانه خودتان هم تجربه‌هایی دارید ارزش قائل نشوید و گفته‌های او را لااقل باندازه گفته آن بازرس که معمولا با یک نصفه قالیچه به مقصد بر می‌گردد تأیید بکنید اگر می‌کنید پس برای گفته آنها ارزش قائل شوید کی بود که به من گفت مخالفید یا موافق من عرض می‌کنم رأی سفید می‌دهم اما اگر درباره این مسائل به همان صورت

که هست باقی باشد همیشه رأی کبود در دست من است چون بنده با کمال تأسف یعنی با کمال خوشحالی و در عین حال تأسف ناظر این مبارزه شجاعانه بی نظیر در تاریخ سلطنت اعلیحضرت محمد رضا شاه پهلوی از بیست و سه سال پیش بودم آنروز که ایشان در کالسکه سلطنتی درآن محیط رعب و خطر که هر ساعت بیم و حوادثی می فت به طرف مجلس می‌آمدند بنده در بین تماشاگران خیابان شاه آباد ایستاده بودم در سالهای خطرناک ۲۲ و ۲۳ در کوچه‌ها و بازار‌ها زنده باد‌ها و مرده بادها را بنده شاهد بودم در سال ۲۴ و ۲۵ را شاهر بودم بیست و یک آذر شوم و بیست و یک آذر مبارک را بنده شاهد بودم عربده‌های همین میدان را بنده شاهد بودم بنده در اطاقها مانده بودم که یک ۱۶ نفر دیگر هم بودند و می‌شنیدیم در بیرون می‌گفتند پوست و روده می‌خریم نمی دانم انسان یا حیوان. یک تلاش مافوق انسانی بوسیله شاهنشاه ما برای تثبیت اوضاع شد می‌گویم مافوق انسانی برای اینکه یک انسان عادی اینقدر حوصله ندارد بیست و سه سال کم نیست جنجال ۳۱ و ۳۲ را دیدیم تا اینکه این تیمسار عزیز خوبمان (اشاره به تیمسار سپهبد نصیری) تا لحظه آخر آن فرمان را برد و آن دیو سفید را از تخت فرعونی کشید پایین حالا حاصل این تلاشها اینستکه یک پول نفتی باشد یک شهری را از بدبختی و بی آبی بشود نجات داد نه اینکه پانزده ماه یک مأمور دزد جلوش را بگیرد و من هم دلیل نداشته باشم هرچه هم بگویم به هیچ جا نرسد عرض کردم بیائید بنشینیم کلاهمان را قاضی کنیم شما سرباز انقلاب هستید ما هم هستیم سرباز محترم است در سنگر خودش یک سرباز ی حق ندارد به سرباز دیگری بخندد هیچ سربازی حق ندارد به سرباز دیگری که لیاقت سربازی خودش را نشان داده بی اعتنائی کند این مشکلات و این گرفتاریها هست میگوئید نیست بیائید برویم ببینیم اما شما نمی آئید همین آقای دکتر نهاوندی خوب ما وعده کردند بیایند نجف آباد و نیامدند چون تنها رئیس بهداری نیست اصولا رؤسای ادارات نجف آباد در محل کارشان نیستند جز رئیس دادگاه که مکلف است در جای خودش باشد رئیس ثبت‌ها نیست اگر شما بدون خبر پیدایش کردید میزان ارادتم بالاتر می‌رود اگر برنامه این دولت جای این گفتگو نیست نمی‌گویم اگر برنامه دولت جای این گفتگو‌ها است که می‌گویم، فئودالیزم در همه جا مثل سرطان ریشه دوانیده فکری بکنید من سرباز انقلابم مثل سرباز هم بوده‌ام در گذشته من هم چیزی نیست یک دولتی تمام قدرت خودش را گذاشت تمام دستگاه دادگستری را بکار انداخت برای من یک پرونده بسازد نتوانست این سند برائت من است حالا من عملا در سنگر انقلاب هستم هیچوقت هم پیش هیچکس نیامئه‌ام که یک نخود آش و لوبیا به من بدهید (ارسنجانی ـ هیچ کس نرفته) عرض نکردم خدای نخواسته شما رفته‌اید هیچ کس نرفته اول عرض کردم کلمات نارساست هر کس رفته گفته است لوله کشی شهر من لنگ است به ریشش خندیده‌اند اول گفته‌اند بله، بله بعد به ریشش خندیده‌اند (نمایندگان ـ اینطور هم نیست) راجع بیننده لااقل این مطلب را به سهم خودم اجازه بفرمائید بگویم بنابر این بنده مخالف در گفتگو، موافق در رأی امیدوارم این آقای هویدا که از سالها پیش می شناسمش و با یکی از دوستان بر سر سن ایشان گفتگو داشتیم او می‌گفت که چهل ساله است بنده سی سال پیش جزو ارادتمندان ایشان بودم آقای هویدا شما در یک لحظات خطرناکی قرار گرفته‌اید اگر کوتاه بیایید اگر با آن مقدار قوت که باید برای سرکوب کردن آن دیو سفید مادربزرگ بنده دست بکار نشوید چون این دیو‌ها وقتی بزمین بخورند دیو بزرگتر و بزرگتر بلند می‌شود و همینطور بنده امیدوارم همکاران شما بنده را ناچار نکنند که روز دیگر بیایم و مطالبی را که دارم بگویم آنوقت آقای خواجه نوری بیاید بگوید با این کلمات خودتان دولت را تضعیف می‌کنید چه کنم ساکت بنشینم آنروز به بنده وعده کردید در زیر حمایت خودتان به آنجائی که عرض کردم جرئت ندارم بروم بیائید نیامدید قربانت بروم و تحول خیلی جنبش و شتاب می‌خواهد سنت‌های قرون را درهم شکستن اقدام لازم دارد چون روزه‌ام و آب نمی‌توانم بخورم زبانم خشک شده برای جلوگیری از پرگوئی خوب بهانه ایست یک تحول و در هم شکستن رسوم و قرون وسطائی و یک مملکت را از قرون وسطی درآوردن و آوردن به قرون جدید آقای هویدا دوست عزیز بیست ساله بنده کار مشکلی است (یک نفر از نمایندگان ـ سی ساله) بیست سال پیش اگر یادتان باشد ۲۰ سال پیش بنده یادم

می‌آید کنار مزارع با هم قدم می‌زدیم یادتان هست روزهایی داشتیم قربان شما بروم شما در دورانی قرار گرفته‌اید که یا با نام نیک جاوید خواهید رفت و انشاءالله هم جاوید خواهید رفت و به همکارانتان بگوئید که بیرون اطاقهای شماها هم خبرهاست یک مملکت وسیعی است بقدر چهار برابر یکی از ممالک اروپائی است ما را لااقل بقدر یکی از بازرسان خود امین بدانید ما هم امتحان داده‌ایم یک کس امتحان داده را راه ندهید ما همه سربازان انقلاب هستیم قلوب ما همه مالامال از خلوص نسبت به شاه مملکت، نسبت به این تحول است بنابراین آیا شما حق دارید نظریات اصلاحی نظریات صمیمانه و خیرخواهانه سربازانتان را نشنیده بگیرید یا بشنوید و عمل نکنید؟ بنده الان عرض کردم اگر رأی سفیدتری از سفید میبد می‌دادم اما امیدوارم این رأی سفید دولت را مغرور نکند و فکر نکند که همه چیز تمام شده خیر مادر اول جنگیم و جنگ ادامه دارد.

رئیس ـ آقای کیهان یغمائی.

کیهان یغمائی ـ بمصد اق لاتثنی الافقد تثلث بنده امروز افتخار دارم سه مرتبه پشت این تر یبون مقدس بیایم با کسب اجازه از ریاست محترم و همکاران محترم بنده میدانم خیلی خسته شده‌اید و خیلی هم صحبت شده است یک اندوه و غم فراوانی در چهره‌ها می‌بینم دو ثلث عرایضم را می‌گذارم کنار و به اختصار مزاحم می‌شوم (احسنت) بنده به سهم خودم وظیفه دارم به پیشگاه مقدس شاهنشاه عظیم الشان به پیشگاه ملت ایران به نمایندگان محترم به خاندان شادروان فقید حسنعلی منصور به یاران ارجمندشان فراکیسونهای مختلف یحزب ایران نوین به تمام دوستان تسلیت عرض می‌کنم درود فراوان بر روح شادروان حسنعلی منصور که در دوران خدمت نخست وزیری تا آنجا که توانست در پایداری انقلاب شاه و ملت فداکاری کردبرنامه‌های بسیار ذیقیمت تهیه شده بود مقداری انجام و مقداری در شرف انجام است و انشاء الله به دست جناب آقای هویدا انجام خواهد شد (انشاء الله) برای اینکه بیشتر از این مقوله صحبت نشود و بیشتر از این متاثرنشویم بنده یک چند بیتی به عرضتان می رسانم و از این مقوله می‌گذریم.

چشم و چراغ اهل قبایل ز پیش چشم

برق جهنده چون برود آنچنان برفت

ما کاروان آخر تیم از دیار عمر

او مرد بود پیشتر از کاروان برفت

خداوند انشاء الله مرحوم منصور شادروان را رحمت کند.

رفتی و شکست محفل ما

هم محفل ما و هم دل ما

با تاثر فراوان از این فاجعه دردناک با تایید مطلبی که سخنرانان محترم و همکاران محترم فرمودند بنده خواستم از دولت استدعا کتم تعقیب خائنین و تعقیب شخص جانی کهشریک این سوء قصد شده معلوم شود و امیدوارم نتیجه زودتر برای استحضار ملت ایران منتشر شود که ملت ایران بداند از چه مرجعی بود و به چه مقصودی و به چه منظور، تا در مقابل روش دولت و ملتدایران روشن بشود و امیدوارم هرچه زودتر قسمت‌های انتظامی و قضائی با اجازه جناب آقای نخست وزیر این مطلب را برای اطلاع مجلس شورای ملی که نمایندگان ملت ایران هستند و همچنین ملت ایران روشن بفرمایند بسهم خودم بنده بدولت جناب آقای هویدا و همکاران محترم تبریک عرض می‌کنم این همکاران همان سربازانی هستند که در دولت جناب آقای منصور هم خدمت می‌کردند سه چهره تازه در بین همکاران دولت بچشم می‌خورد یکی جناب آقای جواد منصور هستند که ضمن عرض تسلیت انشاء الله از همان خانواده هستند و از همان وطن پرستی و شاه دوستی را دارند و در طریق انقلاب شاه و ملت قدم برخواهند داشت غیر از این انتظاری نیست و انشاء الله همینطور خواهد شد جناب دومی تیمسار سپهبد نصیری ریاست کل شهربانی که فعلا معاونت نخست وزیر و ریاست سازمان اطلاعات و امنیت کشور را بدست گرفته‌اند خدمات گذشته ایشان را همه شاهد بودیم (صحیح است) فدارکاریشان را دیدیم و امیدواریم که بیش از پیش در این دولت منشاء خدماتی باشند (انشاءالله) و بنده یقین دارم که بهتر از گذشته باز هم فداکاری خواهند کرد این تبریک دوم و تبریک سوم قیافه فیلسوفانه تیمسار پاکروان هستند که متأسفانه تشریف ندارند ایشان هم در گذشته بطور کلی هر چه ما شاهد و ناظر بوده‌ایم هر چه بنده بیاد می‌آورم و از دیگران هم هر چه سؤال کرده‌ام جز خدمت صادقانه در راه

Page 19 – 20 missing

ایران به تلاش و کوشش می‌پردازد. همه میدانیم که اینچنین وقایع دردناک و تأسف آور در همه ممالک دنیا و در همه قرون و اعصار تاریخ هنگامی رخ می‌دهد که مملکتی راه کهنه و پوسیده خود را عوض می‌کند و کهنه پرستان و سود جویان از ترس افشای رازهای نهان و آنچه که سالها کرده‌اند و کسی نفهمیده است واز نگرانی آنکه مبادا روزی بی دردسری که از جهالت و نادانی دیگران که نصیب آنان می شده است قطع شود، دست به چنین اعمال خائنانه می‌زنند اما تاریخ جهان و بخصوص تاریخ اسلام که پر از فداکاریها و شهادتهای ائمه اطهار است بدنیا نشان داده است که ترور و قتل و مسموم کردن و کشتن اشخاص و بینوایان هرگز افکار و عقاید آنان از بین نمی‌رود نام ضاربین و خطاکاران شاید فراموش شود و لغتهای طعن نفرین و لعنت جای اسامی آنها را بگیرد اما نام شهدا روزبروز پرآوازه تر می‌گردد و افکار و عقاید آنان به اکناف و اطراف جهان پراکنده می‌شود. به شما که امروز با معرفی دولت خود راه همان شهید وطن را انتخاب کرده‌اید تبریک می‌گویم که ملت ایران پشتیبان شما است و در این میان هیچ کس از مرگ هراس و وحشت ندارد شاید ترور کنندگان می‌خواستند با ایجاد وحشت و دلسردی در بین خدمتگزاران نتایجی بدست آورند اما برای آنان این متأسفانه مقدور و میسر نیست زیرا کاری که بر اساس همکاری و فعالیت دسته جمعی در مملکت برهبری شاهنشاه عزیز ما آغاز شده است با از بین رفتن یک نفر و دو نفر و صد نفر هم متوقف نمی‌ماند همانگونه که در دنیا نیز اینگونه فعالیتها روز بروز سریع تر و مترقی تر گشته است.

به برادران عزیز و هموطنم می‌گویم که شجاع باشید مادران ایرانی خود را برای هر گونه فداکاری و ایثار خون فرزندان و جوانان و دختران و پسران خویش آماده کرده‌اند می دانند که زمان به عقب بر نمی‌گردد و نیات سوء خائنین هرچه جسورانه باشد چون پایه و اساسش مبنی بر بدی و خبث نیت است بجائی نمی‌رسد ظواهر عوام فریبانه آنان دیگر زن ایرانی را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد و اینگونه ناجوانمردانیها مادران ایرانی را مرعوب نمی‌سازند به خانواده او بگوئید که شجاعت و تحمل حضرت زینب دختر شاه مردان در مصیبت برادر شهیدش سرمشق بزرگی برای همه زنان است اما علت موافقت من با برنامه دولت در گوش من آهنگ فرمان شاهنشاه فرمان صریح و محکم و متقن که می‌گوید به پیش طنین انداز است و ما پیش خواهیم رفت مکتب منصور مکتب صداقت و محبت و فعالیت و صمیمیت بوده ما نیز از شاگردان صدیق همین مکتب خواهیم بود (احسنت) دولت و مجلس هفته بزرگ و پرکاری را در پیش دارند برنامه دولت ده ماه پیش و با جلسات متعدد و می‌توان گفت شبانه روزی روی آن صحبت شده و بتصویب رسیده است پس وقت را با کلمات و لغات مشغول نکنیم و به پیش برویم (احسنت).

رئیس ـ نظر دیگری نسبت به برنامه دولت نیست (نمایندگان، رأی، رأی) جناب آقای هویدا فرمایشی داشتید بفرمائید.

نخست وزیر (هویدا) ـ ایکاش امروز در اینجا منصور بود و با چهره نازنینش و گرمش از دوستانی که اینجه صحبت کرده‌اند تشکر می‌کرد هم بهتر تشکر می‌کرد ولی من هم وظیفه دارم اینجا درباره سؤالاتی که شد و نکاتیکه به آن اشاره شد عرایضی بکنم در بدو امر بایستی عرض کنم همانطوری که بتکرار منصور در پشت همین تریبون عرض کرده است و بنده هم عرض می‌کنم این دولت احترام فراوانی به مجلس شورای ملی دارد و این دولت به پشتیبانی این مجلس احتیاج دارد (احسنت) این دولت بهمکاری با این مجلس اعتقاد دارد (احسنت) بنده خودم شاهد این بودم که لایحه مالی را بمجلس آوردم آن چیزی که تصویب شد تغییراتی در آن داده شد لایحه بهتری بدست من آمد و اجرا شد لذا این اطمینان را می‌توانم بدهم که در هر صورت ما بدون پشتیبانی مجلس هیچگونه کاری را نمی‌توانیم انجام بدهیم و نمی‌توانیم برنامه‌های خودمان را به مقصد برسانیم جناب آقای پاینده درباره لوله کشی نجف آباد صحبت کردند الان یکی از همکارانم به من اطلاع داد که مناقصه اش گذاشته شده و امیدوارم که این موضوع حل شده باشد راجع به بیمارستان نجف آباد یکی از همکاران اطلاع دادند که بازرسی هم که رفته بود طبیب در محل نبود لذا رستور اکید صادر خواهد شد همین امروز که این موضوع هم حل شود مسلما نباید گله‌ای شود اگر ما نتوانیم تمام برنامههایی که در مد نظر خانمها و آقایان است فورا عملی کنیم، اجبارا باید طبق

یک برنامه‌ای کارهایمان را انجام بدهیم کارها در محلی زودتر شروع می‌شود و در محلی دیرتر ولی تنها اطمینانی که می‌توانم خدمتتان عرض کنم این است که این برنامه‌ها عملی خواهد شد (انشاءالله) جناب آقای پاینده راجع بدیو سفید و دیو سیاه صحبت کردند برای ما دیو در هر لباس باشد او را از بین خواهیم برد مسلما با اتکاء و همکاری تمام سربازان ملی که همین نمایندگان مجلس هم سربازانی هستند که در همان راه ما قدم برمی دارند. جناب آقای کیهان یغمائی با صدای شیرینشان راجع بدوست عزیزمان حسنعلی منصور سخن گفتند من متشکر هستم و میدانم اگر من محزون هستم ایشان هم خیلی محزون هستند راجع به تعقیب خیانتکار و جنایت و جنایتکاران مأمورین قضائی و انتظامی با کمال علاقه و جدیت مشغول فعالیت و تعقیب این کار هستند و به ایشان اینجا می‌توانم مژده این کار را بدهم که به نتایج بسیار عالی رسیده‌اند ولی این اطلعات را اجازه بفرمائید تا اینکه تعقیب خاتمه پیدا کند به اطلاع عموم نرسد و بزودی هم دولت این کار را انجام خواهد داد و اطمینان داشته باشید که این لانه‌های فساد را در این مملکت ریشه کن خواهیم کرد (انشاءالله) مسلما راجع به فئودالیزم صحبت شد منشور ششم بهمن جناب آقای پاینده فئودالیزم را از بین برد (صحیح است) اگر فئودالیسم هم الان سعی می‌کند با لباسهای دیگر بجنگد ولی جنگی است که ما در آن مؤفق خواهیم بود و فئودالیسم شکست خواهد خورد (پاینده ـ ما توفیق شما را از خدا می‌خواهیم) خانم دکتر پارسای راجع به صمیمیت منصور صحبت کردند و به بنده تسلیت گفتند این تسلیتی است باید به ملت ایران گفت (صحیح است) چون همه مان داغدیده هستیم (احسنت).

رئیس ـ نسبت به رأی اعتماد به دولت جناب آقای هویدا با ورقه اخذ رأی می‌شود.

(اسامی نمایندگان بترتیب آتی بوسیله منشی اعلام و اخذ رأی در محل نطق بعمل آمد)

دکتر حاتم ـ مهندس کمانگر ـ مهندس ریاحی ـ مهندس عطائی ـ مهندس جلل نوری ـ دکتر امین ـ دکتر عدل ـ دکتر الموتی ـ دکتر مصباح زاره ـ موقر ـ بوشهری ـ معتمدی ـ کنگرلو ـ مرتضوی ـ دکتر خطیبی ـ رضوی ـ میرهادی ـ حبیبی ـ مهندس صائبی ـ روستا ـ دکتر جعفری ـ موسوی کوئی ـ مهندس مالک ـ مصطوفی ـ ارسنجانی ـ کیهان یغمائی ـ طالب زاده ـ دکتر بقائی ـ بقائی یزدی ـ پاینده ـ بانو نفیسی ـ محدث زاده ـ مهندس انصاری ـ دکتر ضیائی ـ بانو ابتهاج صمیعی ـ بانو دکتر دولتشاهی ـ بانو جهانبانی ـ بانو تربیت ـ مهندس پروشانی ـ قراچورلو ـ صائبی ـ امیر احمدی ـ بانو دکتر پارسای ـ باغمیشه ـ حق شناس ـ صائب ـ سیفی ـ دکتر اسدی ـ دکتر اسفندیاری ـ سلیمانی کاشانی ـ مهندس کیا ـ بخیار بختیاریها ـ نیری ـ دکتر غنی ـ اوزار ـ دکتر اعتمادی ـ دکتر پور هاشمی ـ دکتر مهندس بهبودی ـ ظفر ـ دکتر سامیراد ـ فیصلی ـ دکتر رمضانی ـ دکتر حکمت ـ دکتر فرهود ـ دکتر رهنوردی ـ دکتر کیان ـ ریگی ـ مهندس ارفع ـ شاخوئی ـ البرزی ـ دکتر سعید ـ لفوطی ـ پاکزادنیاکان ـ حیراد ـ میر افضل ـ دکتر صاحب قلم ـ ذبیحی ـ سلطان احمدی ـ زرگرزاده ـ طباطبائی ـ دکتر قراگوزلو ـ ضابطی طرقی تژند ـ مبارکی ـ شفیع پور کرمانی ـ علیا ـ ساگینیان ـ طهماسبی ـ امام مردخ ـ دکتر یگانگی ـ کیوان ـ زند ـ موسوی ـ مهندس برومند ـ دکتر یزدان پناه ـ توسلی ـ پزشکی ـ دکتر موثقی ـ دکتر رضوانی ـ دکتر معتمد وزیری ـ اقبالی ـ امینی خراجی ـ دکتر حسینی ـ حازقی ـ ملک زاده آملی ـ بدر صالحیان ـ جهانشاهی ـ قلعه جوقی ـ مرادی ـ حکمت یزدی ـ متولی باشی ـ رهبر ـ صادق احمدی ـ شیخ الاسلامی ـ دکتر حکیم شوشتری ـ کلانتر هرمزی ـ سرتیب حکیمیان ـ دکتر مدنی ـ مهندس پرویز بهبودی ـ دکتر مهدیس زاده ـ مهندس عدلی ـ مهندس مجتهدی ـ مهندس صدقیانی ـ مهندس معینیزند ـ محسنی مهر ـ دیهیم ـ سرتیپ نکوزاد ـ سرلشگر همایونی ـ فخر طباطبائی ـ رامبد ـ کشفی ـ کورس ـ فولادوند ـ نصیری ـ آموزگار ـ پور ادبی ـ مجد ـ روحانی ـ نوربخش ـ بهادری ـ قاسم مرادی ـ تبریزی ـ ابراهیمی ـ بالاخان لو ـ فهیمی ـ تهرانی ـ اهری ـ مهندس زنجانچی ـ کسرائی ـ سعید وزیزری ـ احتشامی ـ مهندس جلالی ـ دکتر نجیمی ـ مهندس زرآور ـ ادیب صمیعی ـ ثامنی ـ مهندس اخوان ـ ایلخان ـ پرویزی ـ ناروئی

جهانگیری ـ کمالوند ـ رجائی ـ دکتر صالحی ـ جاوید ـ دکتر امامی ـ کویری ـ دکتر مهذب ـ مهندس ریاضی ـ مهندس معینی ـ مهندس اسدی سمیع ـ مهندس والا ـ آقایان:

(آراء مأخوذه شماره شد نتیجه برقراری زیر اعلام گردید)

آراء موافق ۱۵۶ رأی.

رأی مخالف ۱ رأی.

ورقه سفید به علامت امتناع ۲۰ رأی.

رئیس ـ مجلس شورای ملی با توجه به برنامه دولت به اکثریت ۱۵۶ رأی موافق به دولت جناب آقای هویدا ابراز اعتماد کرد (مبارک است).

اسامی موافقین: غلام نیاکان ـ سیفی ـ کلانتر هرمزی ـ دکتر حکیم شوشتری ـ بدر صالحی ـ فولادوند ـ دکتر حسینی ـ ملک زاده آملی ـ دکتر معتمد وزیری ـ اقبالی ـ دکتر رضوانی ـ دکتر یزدان پناه ـ توسلی ـ دکتر غنی ـ علی مرادی ـ زند ـ پزشکی ـ ضابطی طرقی ـ مهندس برومند ـ دکتر موثقی ـ آقایان ـ موسوی ماکوئی ـ دکتر سامی راد ـ ادیب سمیعی ـ بانو نفیسی ـ مهندس اخوان ـ مهندس پروشانی یعقوب تهرانی ـ میر افضل ـ اوزار ـ متولی باشی ـ دکتر سعید ـ بالا خانلو ـ ناروئی ـ مهندس زرآور ـ مهندس ریاضی ـ مهندس جلالی ـ بانو دکتر دولتشاهی ـ مصطفی نائینی ـ دکتر نجیمی ـ مهندس انصاری ـ بانو دکتر پارسای ـ قراچورلو ـ بانو جهان بانی ـ ثامنی صائبی ـ مهندس زنجانچی ـ تبریزی ـ سلیمانی کاشانی ـ امینی خراجی ـ فهیمی ـ دکتر پاک ذات ـ دکتر ضیائی ـ نوربخش ـ کیهان یغمائی ـ کورس ـ روحانی ـ مجد ـویلیام ابراهیمی ـ صائب ـ کسرائی ـ باغمیشه ـ حاذقی ـ طالب زاده رود سری ـ دکتر فربود ـ کنگرلو ـ مهندس ارفع ـ جهانگیری ـ کشفی ـ سرلشگر همایونی ـ دکتر رهنوردی ـ بانو تربیت ـ مکی فیصلی ـ خواجه نوری ـ دکتر مصباح زاده ـ بوشهری ـ پورادبی ـ دکتر امامی خوئی ـ دکتر الموتی ـ دکتر حاتم ـ مالک ـ دکتر مهذب ـ دکتر خطیبی ـ محسنی دکتر کلالی ـ مهندس کمانگر ـ مهندس جلالی نوری ـ مهندس عطائی ـ دکتر زعفرانلو ـ قاسم مرادی ـ اهری ـ آموزگار ـ بهادری ـطهماسبی ـ اولیاء ـ مهندس عدلی ـ موسوی ـ مهندس بهبودی ـ حکمت یزدی ـ سرلشکر نکو زاد ـ ذبیحی سلطان احمدی ـ دکتر مدنی دکتر اعتمادی ایلخان ـ بانو ابتهاج ـ سمیعی ـ قلعه جوقی ـ مهندس اسدی سمیعی ـ مهندس مجتهدی ـ مبارکی ـ دکتر صالحی ـ جهانشاهی ـ رهبر ـ پاینده ـ شاخوئی ـ رجائی ـ پرویزی ـ شفیعی پور ـ کرمانی ـ دیهیم ـ دکتر بقائی یزدی ـ معتمدی ـ حق شناس ـ مهندس کیا ـ ریگی ـ مهندس معینی ـ لفوطی ـ پژند زرگر زاده ـ دکتر یگانگی ـ هیراد ـ دکتر صاحب قلم دکتر قراگزلو ـ البرزی ـ مهندس صدقیانی ـ رضوی ـ محدث زاده ـ نصیری ـ کمالوند ـ ارسنجانی ـ دکتر امینی ـ کیوان ـ دکتر کیان ـ سعید وزیری ـ سرتییپ حکیمیان - مهندس ریاحی ـ حبیبی ـ مهندس صائبی ـ مافی ـ مهندس معینی زند - مرتضوی ـ روستا ـ دکتر مهدی زاده ـ اهتشامی ـ میر هادی ـ دکتر عدل ـ

مخالف ـ آقای موسوی کبیری.

ممتنعین ـ آقایان: دکتر اسدی ـ صادق احمدی ـ دکتر اسفندیاری ـ امام مردوخ ـ بختیار بختیاری‌ها ـ دکتر مهندس بهبودی ـ دکتر پور هاشمی ـ جاوید ـ دکتر جعفری ـ دکتر سعید حکمت ـ رامبد ـ دکتر رمضانی ـ ساگینیان ـ شیخ الاسلامی ـ عبدالحسین طباطبائی ـ ظفر ـ فخر طباطبائی ـ موقر ـ مهندس والا ـ نیری ـ

رئیس ـ جناب آقای هویدا بفرمائید.

نخست وزیر (هویدا) ـ بنده ازرأ یی که به برنامه دولت داده شد یعنی به آن برنامه أی که روی انقلاب شاه و مردم مستقر است رأی داده شد از طرف خودم و همکاران تشکر می‌کنم بدهی است این دولت که همان دولت سابق است با همان مصیبت و قاطعیت صبر خواهد کرد که برنامه‌های دولت را که قبلا تصویب شده بود به مرحله اجرا بگذارد و با قاطعیت بیشتری هم اگر میسر باشد دنبال رسیدن به این هدف‌های عالی که مد نظر اعلیحضرت همایونی است برسد (احسنت)

۵ ـ قرائت اسامی هیئت رئیسه کمیسیون رسیدگی به لایحه اصلاح قانون بازرگانی

رئیس ـ اسامی هیأت رئیسه کمیسیون خاص مأمور رسیدگی به لایحه قانونی تجارت از مجلس شورای ملی قرائت می‌شود.

(بشرح زیر قرائت شد)

آقای دکتر عدل طباطبائی رئیس.

آقایان: کورس ـ مرتضوی نواب رئیس.

آقای دکتر وحید نیا مخبر.

آقایان: اوزار ریگی منشی.

۶ ـ تعیین موقع جلسه بعد ـ ختم جلسه

رئیس ـ با اجازه خانمها و آقایان جلسه امروز را ختم می‌کنیم جلسه آینده روز سه شنبه ساعت ده صبح خواهد بود.

(چهل دقیقه بعداظهر جلسه ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی ـ مهندس عبدالله ریاضی