مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ اسفند ۱۳۴۴ نشست ۲۴۴

مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری بیست و یکم

تصمیم‌های مجلس مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری بیست و یکم

قوانین انقلاب شاه و مردم

مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ اسفند ۱۳۴۴ نشست ۲۴۴

مذاکرات مجلس شورای ملی

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز شنبه ۱۱ اسفند ۱۳۴۴ نشست ۲۴۴

فهرست مطالب:

مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره‏۲۱

جلسه: ۲۴۴

صورت مشروح مذاکرات مجلس روز چهارشنبه (۱۱) اسفند ماه ۱۳۴۴

فهرست مطالب:

۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل.

۲- بیانات قبل از دستور: بانو دکتر دولتشاهی.

۳- اخطار آئیننامهای آقای رامبد طبق ماده ۲۶ آییننامه و جواب آقای اهری مخبر کمیسیون بودجه.

۴- تصویب صورت جلسه.

۵- تقدیم لایحه تفریغ بودجه ۱۳۴۲ کل کشور به وسیله آقای وزیر دارایی.

۶- تقدیم شش فقره اصلاح بودجه و یک تبصره الحاقی به لایحه متمم بودجه و چهار فقره اساسنامه مؤسسات اقتصادی وزارت دارایی به وسیله آقای معاون وزارت دارایی.

۷- تقدیم آئیننامه ماده ۱۶ قانون معادن به وسیله آقای معاون وزارت اقتصاد.

۸- طرح گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه ۱۳۴۵ کل کشور.

۹- تعیین موقع جلسه بعد - ختم جلسه.

مجلس ساعت نه صبح به ریاست آقای مهندس عبدالله ریاضی تشکیل گردید.

۱- قرائت اسامی غائبین جلسه قبل

رئیس- اسامی غائبین جلسه قبل قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

غائبین با اجازه - آقایان:

احتشامی- دکتر اسدی- مهندس اسدی سمیع- امینی خراجی - خواجه نوری- رضوی- سعید وزیری- مهندس صدقیانی- محسنی- دکتر وحیدنیا- دکتر رهنوردی- دکتر اسفندیاری- امام مردوخ- ایلخان- بختیار بختیاریها- دکتر ناصر بهبودی- دکتر جعفری- دکتر حسینی- دکتر سعید حکمت- رامبد- رجایی- دکتر رمضانی- ساگینیان- طهماسبی- ظفر- موقر- مهندس والا.

غائبین بیاجازه - آقایان:

طباطبایی- فیصلی.

غائبین مریض- آقایان:

مهندس آصفی- ارسنجانی- پرویزی- پورادبی- سیفی- قراچورلو- مهندس کمانگر- مهندس مالک- سرلشکر همایونی- نصیری.

آقایان غائبین در رأی مربوط به تفریغ بودجه سال ۱۳۴۳ مجلس شورای ملی: بالاخانلو - دکتر صاحب‌قلم- مجیدی موسوی.

۲- بیانات قبل از دستور بانو دکتر دولتشاهی

رئیس- نطقهای قبل از دستور را شروع می‌کنیم خانم دکتر دولتشاهی بفرمایید.

بانو دکتر دولتشاهی - جناب آقای رئیس، همکاران محترم، ماه اسفند برای ما زنان ماه مبارک و میمونی است در سه سال قبل در روز هشتم اسفند شاهنشاه آزادی بخش ما برای تکمیل اقدام بزرگ ششم بهمن در روز افتتاح کنگره اقتصادی با اعطای حقوق سیاسی به زنان اقدام بزرگ انقلاب نه گانه خود را تکمیل فرمودند اگر نگاه مختصری به تاریخ نهضت زنان بیندازیم در واقع این عمل مکمل اقدام ششم بهمن و هر دوی اینها به دنباله اقدام بزرگ شاهنشاه فقید در ۱۷ دی ۱۳۱۴ بود. در نتیجه اقدام ۱۷ دی ۱۳۱۴ در مدت سی سال گذشته زنان ایران امکان فعالیت شخصی و همطراز کردن خود برای یک اجتماع نوین پیدا کرده بودند و در نتیجه آمادگی شرکت بیشتر در اجتماع و به دست گرفتن سرنوشت مملکت را مانند برادران خود پیدا کرده بودند به این دلیل بود که شاهنشاه هنگامی که از نظر اجرای عدالت اجتماعی تحول بزرگی در مملکت به وجود می‌آوردند کاملاً طبیعی است که زنان ایران را فراموش نکردند و مانند پدر مهربانی که به فردفرد افراد خانواده رسیدگی کنند و احتیاجات آنان را برآورند دست زن ایرانی را گرفتند و در مقام شایستهای او را جای دادند اگر نگاه کوتاهی به این سه سال گذشته بکنیم در تمام شئون مملکت به قدری پیشرفت حاصل شده و نتایج انقلاب با آن‌چنان سرعت به ثمر رسیده و نتایج نیکو به بار آورده که شاید ما که خودمان در درون این تحول قرار داریم الان نتوانیم قضاوت صحیحی بکنیم (صحیح است) در آتیه تاریخ‌نویسان و جامعشناسان نتیجه این اقدام بزرگ اجتماعی را ضبط خواهند کرد و تاریخ آینده ایران اهمیت هر کدام از این اقدامات را نشان خواهد داد تصور می‌کنم احتیاجی به این تذکر نباشد اگر تعداد بسیار معدودی هنوز تردید دارند که آیا زن ایرانی شایستگی احراز چنین حق و مقامی را داشت یا نه؟ در مقابل چنین مطلبی جواب نمی‌گویم عیناً مثل این است که ممکن است اشخاص دور از اجتماع باشند که هنوز صحبت از این بکنند که آیا موقع اصلاحات ارضی در ایران رسیده بود یا نه و آیا کارگر ایرانی می‌بایستی از قوانین جدید برخوردار باشد و از سهم کارخانجات و از جاهایی که خودش با دست‌رنج و زحمت خودش به وجود می‌آورد سهم داشته باشد یا نه به نظر بنده با آمارایی که این اواخر انتشار پیدا کرده بهترین جوابها را می‌توانیم پیدا کنیم که زنان در تمام شئون مختلف در روستاها در شئون تربیتی و بهداشتی، در بخشها و شهرداریها و مقامهای بالایی که البته تعداد آنها کمتر است همه جا پیشرفت کردهاند در خانههای انصاف به زنان رأی داده شده و زنان در خانههای انصاف انتخاب شدهاند حتی به عنوان کدخدا و شهردار و در تمام مراحل دیگر بنده اخیراً برای معالجه در اروپا بودم یک روزنامه‌نگار آلمانی از بنده سؤال کرد شما در مجلس چه می‌کنید؟ البته این سؤال سؤالی بود که از هر نمایندهای ممکن بود به عمل آید به ایشان گفتم که مجلس انقلابی ما چیست و زنان و مردانی که در این مجلس شرکت دارند اولین هدف آنها به ثمر رساندن انقلاب بزرگ ششم بهمن است سپس پرسید شما که زن هستید و برای این که اولین مرتبه به مجلس رفتهاید از لحاظ زنان برنامههایی دارید یا خیر؟ به او جواب دادم ولی تصور می‌کنم تکرار آن جواب در این جا بیمناسبت نباشد بنده گفتم ما هیچ برنامه به‌خصوصی برای گروه به‌خصوصی نداریم زنان و مردانی که در این مجلس جمع شدهاند برای مصلحت اجتماع برای بهبود اوضاع اجتماعی کشور و برای مصلحت مملکت کار می‌کنند و رأی می‌دهند که زنان و مردان هر دو شامل آن هستند و اگر برنامههایی برای اصلاح قوانین مربوط به خانوادهها هست شامل مرد و زن است خانواده تشکیل می‌شود از مرد و زن و فرزندان، پدر، مادر و دختران و پسران اگر ما بخواهیم نحوه رسیدگی به اختلافات خانوادگی بهتر شود برای این است که هم پدران استفاده کنند و هم مادران و بالاتر از آن فرزندان و نسل آتیه کشور در محیط آرام‌تر و بهتری نشو و نما پیدا کنند، ما هیچ برنامه به‌خصوصی برای گروه به‌خصوصی نداریم، آن زمانی که ممکن بود احتمالاً در جایی به نفع گروه به‌خصوصی عمل بشود مدت‌هاست گذشته است، آن دیگر مجلس انقلابی ایران نست چون امروز مسئله بسیار مهمی که بودجه کل ۱۳۴۵ کشور مطرح

است و آقایان هیأت دولت هم تشریف دارند گرچه صحبتهای زیادی از سیر پیشرفتهایی که نصیب زنان شده است باقی مانده بنده امروز به حکم شکر نعمت نعمتت افزون کند فقط خواستم از این فرصت استفاده کنم و مراتب تشکر و سپاس‌گذاری زنان ایرانی را به پیشگاه شاهنشاه آریامهر به مناسبت روز هشتم اسفند تقدیم کنم و بیش از این وقت مجلس محترم را امروز نمی‌گیرم (احسنت).

۳- اخطار آئیننامهای آقای رامبد طبق ماده ۲۶ آئیننامه و جواب آقای اهری مخبر کمیسیون بودجه

رامبد- بنده اخطار نظامنامهای دارم.

رئیس- بفرمایید.

رامبد- بنده اخطار نظامنامهای را از این جهت قبل از طرح لایحه بودجه اجازه گرفتم که برای این که طبق آییننامه مجلس وقتی لایحه بودجه مطرح است تا پایان و تصویب نهایی آن طرح موضوع دیگری یا اتخاذ تصمیم دیگری مجاز نیست (صحیح است) در روز چهارشنبه گذشته جلسه اول کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی تشکیل شد یعنی اطلاع داده شد و روزهای پنجشنبه، شنبه و یکشنبه به ترتیب هفت ساعت و شش ساعت و نیم و چهار ساعت که جمعاً با توجه به مقدمات تشکیل جلسات که بر همه نمایندگان محترم روشن است مجموع دقایقی که صرف مطالعه و اخذ توضیح و اتخاذ تصمیم و دادن رأی در کمیسیون بودجه شده است کمتر از هزار دقیقه بوده در حالی که ماده ۲۶ صفحه ۱۴ آئیننامه داخلی در وظایف کمیسیون بودجه اعلام می‌دارد مقصود از رسیدگی مذکور در این ماده عبارتست از بررسی کامل در اقلام عواید مملکتی و صحت ارقام هر قلم و مطابقت آن با قوانین موضوعه یعنی مطابقت این که این قلم با قوانینی که در این‌باره تصویب شد، است صحت دارد، تطبیق می‌کند یا نه و در مورد اقلام هزینه رسیدگی دقیق ارقام (و تطبیق صورتهای ریز) با اقلام و مطالعه دلایل بودجههای هر وزارتخانه و پیشنهاد صرفهجویی از راه تقلیل یا حذف اقلامی که غیرضروری تشخیص داده شده اما طبق آنچه که روز سهشنبه گذشته دولت محترم تقدیم مجلس شورا کردند طبق این چهار جلد که بهتر است ارباب مطبوعات هم ببینند متجاوز از هزار صفحه مطالب مربوط به بودجه مملکتی که بیش از صد صفحه آن سراپا ارقام دارم یکی ۴۷۳ صفحه یکی ۲۲۰ صفحه و دیگری ۲۱۵ صفحه و ۱۰۸ صفحه که متجاوز از هزار صفحه است باید رسیدگی می‌شد شأن نزول مجلس و اصل مشروطیت از اهم وظایفش یکی رسیدگی به وضع بودجه مملکت و دخل و خرج مملکت است قانون اساسی در اصل بیستم صراحت دارد (بودجه هر یک از وزارتخانهها باید در نیمه آخر هر سال) نه دهه ماه آخر هر سال (صحیح است) یعنی در شش ماهه دوم هر سال به مجلس بدهند اگر در تمام دوران مشروطیت خبط شد و نکردند به همین دلیل بود که انقلابی ضروری بود و شاهنشاه این کار را کردند و مجلس انقلاب نمی‌تواند که پیرو کارهای غلط قبل باشد با ماده آییننامهای که به عرض مجلس رساندم رسیدگی هزار صفحه که متجاوز از چند صفحه از این هزار صفحه شامل اقلام و اعدام و ارقامی است که شاید هر قلم آن اگر در کمال سرعت با وجود این که کمیسیون از افراد متحدالفکر و متفق القول هم تشکیل شده باشد یک ساعت وقت لازم دارد این کار در کمیسیون بودجه با کمال تأسف و معذرت از اعضای کمیسیون باید عرض کنم انجام نگرفته (صحیح است) برای این که هزار صفحه را در کمتر از هزار دقیقه نمی‌شود قلم به قلم رسیدگی کرد کما این که نه تنها کمیسیون بودجه نکرده خود تهیه‌کنندگان بودجه هم نکردند چون آنچه که در ستونهای مربوط به ارقام سال ۴۳ در اینجا ثبت و نمایش داده شده به هیچ وجه با ارقامی که ما در اینجا تصویب کردیم تطبیق نمی‌کند و جناب آقای هویدا مرد متین و نخست وزیر هم در فرمایش خودشان در تصویب لایحه ۴۳ فرمودند تمام این ارقام را طبق آن قانونی که شما تصویب کردید به مرحله اجرا می‌گذاریم اگر این ارقام که برای سال ۴۳ در این قانون نوشته شده صحیح است جناب آقای نخست وزیر خلاف فرمودند اگر ایشان آنچه که طبق قانون سال قبل اجراء کردند طبق مصوبه سال قبل بوده که با این اقلام تطبیق نمی‌کند چطور شد که در این هفده

ساعت حتی به این یک مطلب ساده که احتیاج به فکر هم نداشت توجه نشد پس براساس آن چیزی که به این نحو مطالعه شده باشد فکر نمی‌کنم بتوانیم وظیفه اساسی نمایندگی را امکان بدهد اجراء بکنیم سال قبل روز ۱۸ اسفند بودجه مملکت مطرح شد و روز بیستم هم تمام شد همین دولت بود و همین مجلس بود پس عجله فعلی برای چیست برای این که در مجلسی که بیش از نصف مجلس مؤید دولت است احتیاجی به کتمان مسائل مملکتی نیست خاصه در بودجه سال قبل که همین امروز صبح بنده برای اطمینان نگاه کردم این عین فرمایش جناب آقای هویدا است که فرمودند مسلماً یکی دو سه جای این بودجه بود که من نمی‌توانستم جواب بدهم ولی انگشت روی اینها نگذاشتند اگر نیت این است که امسال هم با این ترتیب رسیدگی بشود آنچه که جنابعالی نمی‌توانید جواب بدهید ما هم مجال مطالعه نداشته باشیم باید بگویم مجلس که صحنه تأتر نیست که یکی بیاید مخالفت بکند یکی بیاید موافقت بکند بعد رأی بگیرند بنده یکی با این ترتیب رسیدگی مخالفم زیرا مطالعه اصلاً ندارم وای بسا که لاحیه بودجه بسیار عالی باشد و من بخواهم رأی موافق بدهم ولی چیز نخوانده را که هیچکس نخوانده چطور می‌توانم من رأی موافق بدهم و اگر بخواهم مخالفت بکنم روی چه اساس مخالفت بکنم و این مخالفت بیمطالعه به چه درد شما می‌خورد ما مخالفت را روی کارشکنی نمی‌کنیم فقط در صورتی حق مخالفت داریم که آماده کمک به شما باشیم شمایی که همیشه علاقمند به شور بودید حالا هم بیایید مشورت کنید دو تا تابلوی جلوی چشمتان را ببینید بیایید مطالب را با هم در میان بگذاریم چطور شده که این وضع بیسابقه را در مهمترین وظیفه مجلس پیش می‌آورید بنده عرضم را در همین جا خاتمه می‌دهم فقط یک عرضی دارم هنوز وارد بودجه نشدهایم اگر میل داشته باشید اکثریت محترمی که در هر حال رأیش قاطع است وقتی با اطمینان خاطر رأی موافق به بودجه دولت خواهد داد که مطالب قابل انتقاد هم گفته شده باشد و مورد توجه دولت قرار گرفته باشد و بتوانند ادعا کنند که دیگر نقطه ضعفی باقی نمانده و ما هم که مخالف هستیم بتوانیم با نقادی به شما کمک بکنیم و مطالب دیگر قابل بر انتقاد نباشد لذا قبل از این که لایحه مطرح بشود خود جناب آقای نخست وزیر می‌توانند از مقام معظم ریاست تقاضا کنند چند روزی مجال داده بشود که لایحه بودجه مطالعه بشود (صحیح است) نگذارید کاری بکنیم که کارهای خوبی هم که انجام می‌دهید همه در همین سیاق قضاوت شود (احسنت) و در غیراین صورت باید بگویم توجه شما فقط برای رأی گرفتن است جناب آقای نخست وزیر روزی که لایحه را به مجلس دادند در راهرو با ایشان برخورد کردیم و روی محبتی که به من دارند به شوخی فرمودند که امسال دیگر در فرمش ایرادی نخواهد بود جناب آقای هویدا ما برای فرم و فرمالیته جمع نشدهایم شما از آن جهت مورد احترام قرار گرفتهاید که در تمام موارد خواستید نشان بدهید که مرد اصولی هستید و اکنون این را نیز به وجدان شخص شما رجوع می‌کنم هزار صفحه را روز چهارشنبه بعدازظهر می‌شود نشست رسیدگی کرد و صبح پنجشنبه آمد در اینجا و چیزی که باید یک سال در مملکت رویش کار کرده شود اظهارنظر صحیح کرد اگر شما با آن گونه موافقتها و با این نوع تصویبها موافق هستید بدانید که در صورت مذاکرات مجلس نوشته می‌شود و در آینده در مورد شما قضاوت خواهد شد (احسنت).

رئیس- آقای اهری بفرمایید.

اهری (مخبرکمیسیون بودجه)- بنا به وظیفهای که در کمیسیون بودجه به عهده بنده محول است لازم میدانم در پاسخ بیانات دوست عزیزم جناب آقای رامبد به عرض برسانم که کمیسیون بودجه حداکثر دقت در بررسی و رسیدگی بودجه به عمل آورده توجه بفرمایید بودجه امسال برخلاف بودجه سال گذشته و سالهای گذشته به طوری که ملاحظه می‌فرمایید دارای تبصرههای بسیار معدودی است که برای فرد فرد آقایان این تبصرهها تازگی ندارد و در بودجه سال گذشه هم مطرح بود و آشنایی کامل دارند در کمیسیون بودجه هم با وجود چند روز و با صرف هر روز ده ساعت وقت (رامبد- صورت جلسات حاکی است) این بودجه رسیدگی شد که از لحاظ اقلام و اعداد به طوری که خود آقایان هم که در کمیسیون بودجه تشریف داشتند

به دقت رقم به رقم عایدات کشور و هزینههای کشور مورد مطالعه قرار گرفته و هر جا نقصان یا افزایش در ارقام بود علت آن به تفصیل از دولت توضیح خواسته شده و کاملاً برای اعضای کمیسیون روشن شده بنابراین بنده فقط به این نکته اکتفا می‌کنم که در هر موردی در ارقام و اقلام یا تبصرهها نکته ابهامی برای دوستان عزیزمان پیش بیاد بنده با کمال میل حاضر به جوابگویی هستم.

رامبد - بفرمایید ارقام پارسال با ارقام امسال چرا فرق دارد، تریبون را ترک نفرمایید جواب بنده را بفرمایید، آنچه را فرمودید خلاف بود بنده تکذیب می‌کنم.

۴- تصویب صورت جلسه

رئیس- نسبت به صورت جلسه دفعه گذشته نظری نیست؟ آقای مهندس ریاحی بفرمایید.

مهندس ریاحی - در عرایض بنده چند اشتباه چاپی است که اصلاح کرده و تقدیم می‌کنم.

رئیس - اصلاح می‌شود نظر دیگری نیست؟ (اظهاری نشد) صورت جلسه تصویب می‌شود.

۵- تقدیم لایحه تفریغ بودجه ۱۳۴۲ کل کشور به وسیله آقای وزیر دارایی

رئیس- وارد دستور می‌شویم، آقای وزیر دارایی فرمایشی دارید بفرمایید.

وزیر دارایی (دکتر آموزگار)- بنده با اجازه مقام محترم ریاست مجلس شورای ملی قبل از این که دستور مطرح شود می‌خواستم به استحضار نمایندگان محترم برسانم همان طور که استحضار دارند یکی از وظایف دولت طبق مواد ۴۸ و ۵۲ قانون محاسبات عمومی تهیه و تنظیم لایحه تفریغ بودجه و تقدیم آن به مجلس شورای ملی است متأسفانه به واسطه مشکلاتی که جمع‌آوری ارقام و رسیدگی دقیق آنها در لایحه داشته و شاید به علت این که دولت‌ها مجهز نبودهاند که این عمل قانونی را انجام بدهند فقط در دو سال ۳۶ و ۳۷ در همین دو سال دولت لایحه تفریغ بودجه را به مجلس شورای ملی تقدیم داشته ولی دولت حاضر در اجرای اصلاحاتی که در شئون اجتماعی به عمل آمده و می‌آید مصمم است که این وظیفه قانونی خودش را انجام بدهد به همین جهت با کمال افتخار امروز لایحه تفریغ بودجه سال ۱۳۴۲ مملکت را تقدیم مجلس می‌نمایم و لایحه تفریغ بودجه ۱۳۴۳ هم تا تیر ماه آماده خواهد شد.

رئیس- به کمیسیون فرستاده می‌شود.

۶- تقدیم شش فقره اصلاح بودجه و یک تبصره الحاقی به لایحه متمم بودجه و چهار فقره اساسنامه مؤسسات اقتصادی وزارت دارایی به وسیله آقای معاون وزارت دارایی

رئیس-آقای قوام صدری بفرمایید.

قوام صدری (معاون وزارت دارایی)- با اجازه مقام محترم ریاست شش فقره اصلاح بودجه که بایستی به کمیسیون بودجه ارجاع شود تقدیم می‌شود که از لحاظ فوریت امر استدعا می‌شود اجازه بفرمایند به کمیسیون ارجاع شود، که مربوط است به اصلاح بودجه وزارت اقتصاد و وزارت پست و تلگراف و وزارت اطلاعات ژاندارمری کل کشور و اداره کل گمرک و تبصره دیگری است که چون بایستی به کمیسیون ارجاع بشود و به تبصرههای تقدیمی لایحه متمم بودجه اضافه شود با اجازه مقام محترم ریاست تقدیم می‌شود و استدعا می‌شود اجازه بفرمایند به تبصرههای تقدیمی دو جلسه قبل اضافه بشود که با آن تبصرههای تقدیمی یک جا تصویب شود (مهندس جلالی - لایحه اصلاح بودجه وزارت کشاورزی را چرا ندادید) تقدیم شده (مهندس جلالی- شش ماه است در وزارت دارایی مانده) به موجب تبصره ۳۰ قانون بودجه سال ۱۳۴۴ سازمان‌های اقتصادی دولت آن دسته سازمانهایی که دارای اساسنامه نیستند مقرر شده است که اساسنامه آنها از طرف دولت تنظیم بشود در کمیسیونهای بودجه مجلسین رسیدگی و تصویب بشود در اجرای این تبصره اساسنامه چهار دستگاه اقتصادی وزارت دارایی را که در سال جاری تهیه و رسیدگی و بررسی شده است تقدیم و

از مقام محترم ریاست استدعا می‌شود اجازه فرمایند به کمیسیون مشترک دارایی مجلسین رجوع بشود.

رئیس- به کمیسیون‌های مربوط ارجاع می‌شود.

۷- تقدیم آییننامه ماده ۱۶ قانون معادن به وسیله آقای معاون وزارت اقتصاد

رئیس- آقای دکتر ضیایی بفرمایید.

دکترضیایی (معاون وزارت اقتصاد)- در ششم اردیبهشت سال جاری ماده ۱۶ قانون معادن تغییر کرد و به موجب ماده واحده که به تصویب رسید پیشبینی شده است که آییننامه اجرایی ماده ۱۶ به تصویب کمیسیون مشترک مجلسین برسد اینک آییننامه مزبور برای تصویب تقدیم می‌شود.

رئیس- به کمیسیون فرستاده می‌شود. آقای نخست وزیر بفرمایید.

نخست وزیر (امیرعباس هویدا)- چون جناب آقای رامبد در فرمایشاتشان اسم مرا بردند و باید تشکر کنم همیشه به نیکی اسم مرا می‌برند دو نکته را خواستم اینجا تصریح کنم یکی این که هزار صفحه بودجه که فرمودند بودجهای که به تصویب مجلس شورای ملی می‌رسد فقط ۱۵۵ صفحه است (صحیح است) بقیه گزارشی بود که سابقه نداشت ایشان ممکن است که فکر کردند همه این بودجه است ولی حتماً وقتی که مطالعه خواهند فرمود ملاحظه خواهند فرمود که ۱۵۵ صفحه مربوط به بودجه است که تصویب خواهید کرد بقیه گزارشی است که دولت از عملیات یک ساله خود داده و گزارشی است که امیدوارم سال دیگر هم متکی شوند در آن گزارش برنامه کامل سال ۴۵ است ضمناً بودجه مؤسسات دولتی و بودجه برنامهای که معمولاً در مجلس مطرح نمی‌شود ولی این دولت علاقمند بود همانطور که فرمودند این قسمت هم طبق مواد قانون اساسی مملکت مورد مداقه آقایان قرار بگیرد (احسنت) ضمناً راجع به ارقام فرمودند چرا ارقام سال ۴۳ که تصویب شد با ارقام سال ۴۳ که در این دفترچه ذکر شده فرق دارد بنده خیال می‌کردم که با استناد به این ارقام جناب آقای رامبد از دولت تقدیر می‌کردند چون اگر ما سعی کردیم درآمد بیشتری به دست بیاوریم خیال می‌کنم از لحاظ دولت این کار خوبی بود و اگر ارقام را ملاحظه بفرمایید می‌بینید که این ارقام نشانه بهتر اداره کردن دستگاههای مالی است و در حدودی بهبود وضع مالیات ماست و درآمدهای بیشتری است در این قسمت بنده و دولت به هیچ وجه هیچوقت از دادن اطلاعات و مذاکره و از شنیدن هرگونه فرمایشات ابا نداشتیم در کمیسیون همکاران من حاضر بودند خود بنده هم حاضر بودم ساعتها درباره آن صحبت شد ایکاش خودشان هم تشریف می‌آورند آن جا و با آن تیزبینی که داشتند ارقام را مطالعه می‌کردند و ما علاقه داشتیم اگر امکان صرفهجویی بود صرفهجویی بیشتری بکنیم و اگر امکان ملاحظه ارقام درآمدها باشد و اگر ما در ارقام خوشبین بودیم کمتر خوش بین باشیم ولی در هر صورت وقت فوت نشده، فرمودند که من پیشنهاد کنم که لایحه را برای روز بعد مطرح کنند، من خیال می‌کنم شأن و مقام مجلس آن نیست که دولت یک تصمیمی برای مجلس بگیرد مجلس مافوق است و دولت هم اطاعت می‌کند.

خواجه نوری- ما مطیع اوامر رئیس مجلس هستیم.

رامبد- سوء تفاهم شد لوایح بنا به تقاضای دولت از دستور خارج می‌شود آئیننامه مجلس است.

۸- طرح گزارش کمیسیون بودجه راجع به بودجه ۱۳۴۵ کل کشور

رئیس - گزارش کمیسیون بودجه راجع به لایحه بودجه سال ۱۳۴۵ کل کشور مطرح است قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

گزارش از کمیسیون بودجه به مجلس شورای ملی

ساحت مقدس مجلس شورای ملی

ضمن تقدیم بودجه سال ۱۳۴۵ کل کشور به منظور رسیدگی و تصویب اجازه می‌خواهد توجه آن مجلس محترم را به نکاتی چند در باره بودجه تقدیمی جلب نماید:

بودجه حاضر برمبنای همان اساس و اصولی که از طرف

دولت در تنظیم بودجه سال جاری رعایت گردیده بود تهیه و تنظیم شده است و در حقیقت همان طوری که از بیانات جناب آقای نخستوزیر در موقع تقدیم بودجه سال ۱۳۴۵ به مجلس شورای ملی استنباط می‌شود بودجه برنامهای سال ۱۳۴۴ وسیله مؤثر و مفیدی بوده که دولت از طریق آن توانسته است برنامههای توسعه و عمران خود را به مرحله اجرا درآورده و موجبات افزایش سریع رشد اقتصادی کشور را فراهم سازد.

در مورد اصول بودجه برنامهای و مقایسه آن با بودجههای متداول که قبلاً معمول بوده است تا آن حد که لازم بود در گزارشی که به همراه بودجه سال ۱۳۴۴ تقدیم گردید نکاتی به استحضار مجلس محترم رسید تفاوت بارزی که بین بودجه برنامهای حاضر و بودجه برنامهای سال جاری به نظر می‌رسد این است که مسئولین امر با بذل کوشش و مجاهدت تا حد زیادی موفق گردیدهاند قسمت بیشتری از نواقصی را که در این راه وجود داشته است مرتفع ساخته و بودجه سال آینده را کاملتر از بودجه سال جاری تنظیم نمایند. ضمائمی که به پیوست بودجه کل از طرف دولت تقدیم مجلس شورای ملی گردیده است و تلو آنها عملکرد مؤسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت و مؤسسات عامالمنفعه و همچنین برنامهها و فعالیتهایی که دولت در نظر دارد با اجرای بودجه حاضر در سال ۱۳۴۵ به انجام برساند و به تفضیل ذکر گردیده است شاهد گویایی بر این مقال می‌باشد.

هدف اساسی که در تنظیم بودجه سال آینده مورد توجه دولت می‌باشد طبق گزارش جناب آقای نخست وزیر به طور خلاصه به شرح زیر است:

حفظ و ادامه رشد اقتصادی و تسریع در امر صنعتی‌شدن کشور- تثبیت نسبی قیمتها- حفظ موازنه ارزی- توسعه صادرات - تأمین رفاه اجتماعی و ایجاد کار برای مردم - منطقه‌ای شدن عملیات اجرایی دولت.

درآمدها:

جمع کل درآمد دولت و سازمانهای انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت و مؤسسات عامالمنفعهای که در اجرای برنامههای دولت همکاری دارند معادل ۱۹۰۴۶۸ میلیارد ریال است که مانند بودجه سال جاری.

درآمد دولت به دو قسمت عادی و برنامهای تقسیم شده است.

۱- درآمدهای عادی: یعنی عوایدی که توسط مؤسسات دولتی و وابسته به دولت وصول می‌شود و به نوبه خود به درآمد عمومی و اختصاصی تقسیم شده است معال ۲۹۸/۵۷ میلیارد ریال می‌باشد درآمدهای مذکرو مانند گذشته از پنج بخش تحصیل می‌گردد. افزایش حاصل در جمع درآمدهای عادی نسبت به بودجه مصوب سال ۱۳۴۴ معادل ۸۰/۴۷ میلیارد ریال می‌باشد که تأمین آن از محل افزایش وصولیهای زیر پیشبینی می‌شود:

از محل مالیات‌های مستقیم ۴/۱ میلیارد ریال از محل مالیات‌های غیرمستقیم در حدود ۸/۱ میلیارد و از محل درآمدهای متفرقه دولت حدود ۴/۱ میلیارد ریال.

در پیشبینی درآمدهای سال ۱۳۴۵ همانطور که از جدولهای منضم به بودجه تقدیمی استنباط می‌گردد دولت نهایت احتیاط را مرعی داشته است تا ارقام برآورد شده حتی الامکان با واقعیت تطبیق نموده و پرداخت هزینههایی که از محل این قبیل درآمدها باید تأمین شود مواجعه با اشکالی نگردد.

۲- درآمد برنامه: درآمد برنامه در بودجه تقدیمی بالغ بر شصت و چهار میلیارد ریال پیشبینی گردیده است که سی و چهار میلیارد ریال آن از محل سهم سازمان برنامه به میزان ۷۵ درصد از درآمد نفت تأمین می‌شود. از کل درآمد برنامه بالغ بر شصت میلیارد ریال آن برای اجرای طرحهای عمرانی مستمر و غیرمستمر تخصیص داده شده و دولت امیدوار است که فعالیتهای عمرانی در سال ۱۳۴۵ نسبت به سال جاری که اعتبارات عمرانی آن معادل ۵۲ میلیارد ریال بوده توسعه و گسترش بیشتری پیدا کرده. فعالیتهای دولت طبق گزارش جناب آقای نخست وزیر در سال آینده بیشتر در زمینه صنایع و معادن نیرو و سوخت و ارتباطات و مخابرات خواهد بود.

هزینهها:

جمعکل هزینه دولت و سازمانهای انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت و مؤسسات عامالمنفه معادل ۱۱۲/۱۹۲ میلیارد ریال می‌باشد که با توجه به ۴۶۸/۱۹۰ میلیارد ریال درآمد دولت کسر بودجه سال آینده معادل ۶۴۴/۱ میلیارد ریال خواهد بود. افزایش حاصله در جمع هزینههای بودجه نسبت به بودجه سال ۱۳۴۴ بالغ بر پنج میلیارد ریال می‌باشد که قسمت اعظم آن به منظور تقویت نیروهای انتظامی و دفاعی کشور اختصاص داده شده است.

بودجه هزینه به صورت جاری و سرمایه و در عین حال براساس برنامه و برمبنای وزارتخانهها و سازمانهای دولتی نشان داده شده است که تقسیمبندیهای فوق متضمن دو فایده است اول آن که نمایندگان محترم به سهولت می‌توانند دریابند چه مقدار از عواید کشور به مصرف هزینههای جاری رسیده و چه مبلغ در راه سرمایهگذاری خرج خواهد شد در بودجه تقدیمی رقم اعتباری که برای سرمایهگذاری پیشبینی شده حدود پنجاه میلیارد ریال است که در حدود ۶ میلیارد ریال بیشتر از پیشبینی بودجه سال جاری است و دیگر این که نحوه و ترتیب تقسیم عواید عادی کشور بین وزارتخانهها و سازمانهای دولتی مشخص شده و معلوم می‌گردد درآمدهای عادی به چه صورت و برای اجرای چه مقاصدی در اختیار سازمانهای دولتی گذاشته شده است علاوه بر مزایای فوق در ضمیمه شماره یک که به همراه لایحه بودجه تقدیم شده است کلیه فعالیتهایی که تحت برنامههای مختلف انجام می‌یابد به تفصیل بیان گردیده و نمایندگان محترم به خوبی می‌توانند از انواع اقداماتی که دولت در نظر دارد سال آینده با اجرای بودجه حاضر به انجام برساند مستحضر گردند.

آنچه که از مجموع بودجه حاضر استنباط می‌گردد هدف دولت ادامه سیاست توسعه سریع اقتصاد است تا نه فقط موجبات افزایش سطح زندگی جمعیت روزافزون کشور فراهم شود بلکه نیل به مرحله اقتصادی تکامل یافته برای کشور میسر گردد و برای کلیه افرادی که آماده به خدمت کشور عزیز خود می‌باشند شغل مناسب مهیا شود.

در عین حالی که کوشش دولت در راه اعتلای کشور و بالا بردن سطح زندگی و درآمد افراد در خور تقدیر می‌باشد لازم میداند نکات زیر را برای نیل به هدفهای فوق مورد توجه قرار دهد.

۱- سیاست تثبیت نسبی قیمتها که در گزارش جناب آقای نخست وزیر به عنوان یکی از هدف‌های دولت در اجرای بودجه حاضر به آن اشاره شده است حتی الامکان باید در طی سال آینده ملحوظ نظر قرار گیرد تا مبادا مجاهداتی که در زمینه توسعه رشد اقتصادی به عمل می‌آید و احتمالاً ممکن است آثار تورمی داشته باشد مساعی دولت را در بالا بردن سطح زندگی افراد خنثی و بلااثر سازد.

۲- اگرچه به شهادت پیوست شماره ۲ بودجه که مربوط به بودجه عملکرد مؤسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت است کوشش زیادی به عمل آمده تا کلیه عملیات مالی دستگاههای وابسته به دولت و سازمانهای انتفاعی به وضوح نشان داده شود ولی مشاهده می‌شود که ترازنامه اقدامات پارهای از دستگاهها در ضمیمه مذکور منعکس نگردیده و باید از طرف دولت مجاهدت لازم در رفع این نقیصه به عمل آید تا بودجه سال ۱۳۴۶ از این بابت خالی از نقص باشد و در صورتی که اساسنامه پارهای از این قبیل دستگاهها هنوز تهیه نشده است نسبت به تنظیم و اجرای آن سرعت لازم به کار برده شود.

۳- بودجه خوب همواره به منزله راهنمایی خردمند برای دولتها شناخته شده است ولی چنین بودجهای وقتی می‌تواند مفید فایده قرار گرفته و منتج به نتایج مورد نظر شود که در حسن اجرای آن نیز مراقبت وافی به عمل آید و جای خوشبختی است که وزارت دارایی که در تنظیم و تهیه و بودجه حاضر نهایت همکاری را معمول داشته مقدمات اجرای صحیح آن را نیز فراهم کرده است و امید می‌رود که دولت بتواند ضمن تقدیم بودجه سال ۱۳۴۶ گزارش مربوط به اجرای برنامهها و فعالیتها را به همان صورتی که مورد تصویب نمایندگان محترم قرار می‌گیرد تقدیم مجلس شورای ملی بنماید.

مخبر کمیسیون بودجه - کریمی اهری

لایحه بودجه سال ۱۳۴۵ کل کشور.

ماده واحده- بودجه سال ۱۳۴۵ کل کشور شامل درآمدها و هزینههای وزارتخانهها و مؤسسات دولتی و مؤسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت و مؤسسات عامالمنفعه کلاً از حیث درآمد بالغ بر ۱۹۰۴۶۸۰۰۰۰۰۰ ریال (یکصد و نود میلیارد و چهارصد و شصت و هشت میلیون ریال) و از حیث هزینه بالغ بر ۱۹۲۱۱۲۰۰۰۰۰۰ ریال (یکصد و نود و دو میلیارد و یکصد و دوازده میلیون ریال) می‌باشد.

درآمدهای عمومی وطبقه الف درآمدهای اختصاصی جمعاً به مبلغ ۶۵۰۴۲۹۸۶۰۰۰ ریال (شصت و پنج میلیارد و چهل و دو میلیون و نهصد و هشتاد و شش هزار ریال) و هزینههای از محل این درآمدها جمعاً به مبلغ ۶۶۶۸۶۹۹۵۰۰۰ ریال (شصت و شش میلیارد و ششصد و هشتاد و شش میلیون و نهصد و نود و پنج هزار ریال) به تصویب می‌رسد و به دولت اجازه داده می‌شود درآمدهای مزبور را وصول و در حدود درآمدهای وصول شده هزینههای مستمر و غیرمستمر وزارتخانهها و مؤسسات دولتی را با رعایت مقررات و قوانین مربوط و تبصرههای زیر پرداخت نماید.

درآمدهای برنامه عمرانی سوم کشور و هزینههایی که از محل آن تأمین می‌شود و همچنین درآمدها و هزینههای مؤسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت و مؤسسات عامالمنفعه به موجب قوانین و مقررات و اساسنامه مربوط به خود قابل وصول و مصرف خواهد بود.

تبصره ۱- در مورد اعتبارات جاری از محل درآمدهای عمومی و طبقه (الف) درآمدهای اختصاصی کاهش یا افزایش اعتبار برنامهها و مواد هزینه در داخل هر فصل هزینه تا میزان ده درصد با موافقت نخست وزیر مجاز است مشروط بر این که از جمع اعتبار مصوب هر دستگاه تجاوز ننماید.

انتقال اعتبار نامهها و مواد و هزینه زائد بر ده درصد داخل هر فصل و نیز انتقال اعتبار مواد هزینه از فصلی به فصلی دیگر فقط برای یک بار با موافقت نخست وزیر و تصویب کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی خواهد بود.

نقل و انتقال در هر یک از برنامهها و فعالیتهای اصلی و بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۵ وزارت جنگ به شرح زیر خواهد بود:

نقل و انتقال از فعالیت اصلی یک برنامه به فعالیت اصلی دیگر همان برنامه در حدود ده درصد در اختیار وزارت جنگ و نقل و انتقال از فعالیت اصلی یک برنامه به فعالیت اصلی دیگر همان برنامه زائد برده درصد و همچین نقل و انتقال از برنامهای به برنامهای دیگر با موافقت کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی خواهد بود.

تبصره ۲- تنخواه گردان خزانهداری کل نزد بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۴۵ تا مبلغ شش هزار میلیون ریال خواهد بود.

تبصره ۳- وجوه طبقه (ب) درآمدهای اختصاصی مؤسسات دولتی منظور در بودجه به هر مبلغ که وصول شود در اختیار مؤسسات مربوط بوده و طبق مقررات مربوط و طرز عمل سال ۱۳۴۴ در سال ۱۳۴۵ نیز مصرف خواهد گردید مشروط بر آنکه وجوه مزبور در حسابهای خزانهداری کل متمرکز گردد.

خزانهداری کل مکلف است بلافاصله پس از درخواست وجه از طرف مؤسسات مزبور مبلغ درخواستی را در حدود وصولی پرداخت نماید.

تمرکز وجوه حاصل از بابت سهم آموزش و پرورش و سهم بهداری از درآمد شهرداریها و درآمد اختصاصی دانشگاهها و دانشکدهها و بیمارستانهای تابعه و مؤسسات فرهنگی و بهداشتی در خزانهداری کل الزامی نخواهد بود.

کلیه وزارتخانهها و مؤسسات دولتی موظفند صورت کلیه درآمدهای اختصاصی خود را از هر منبعی که باشد و هزینههایی را که از محل آن صورت می‌گیرد هر سه ماه یک بار به نخست وزیری ارسال دارند.

تبصره ۴- مبالغ مندرج در بودجه وزارتخانهها و مؤسسات دولتی تحت عنوان دیون بلامحل و همچنین مبلغ مندرج در ردیف ۵۱۰۲ بخش پنجم هزینه پس از تصویب کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی با رعایت مقررات قابل پرداخت است.

تبصره۵- هزینه‌های پیش‌بینی نشده مندرج در ردیف ۵۹۰۱ بخش پنجم هزینه پیوست پس از تصویب کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی قابل مصرف خواهد بود.

تبصره ۶- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود مطالبات پیمانکاران ساختمان‌هایی که اعتبار اولیه آنها از محل پذیره نفت صدی سه فرهنگ و بهداشت و وجوه اهدایی نیکوکاران تأمین شده و تا آخر سال ۱۳۴۴ پرداخت نگردیده و همچنین مطالبات پیمانکاران ساختمان‌هایی که از محل اعتبارات اختصاصی سازمان‌های دولتی احداث گردیده و به‌علت انتقال درآمدهای منابع اختصاصی نامبرده به درآمد عمومی کل کشور تا آخر سال مزبور پرداخت نشده است از محل اعتبار ردیف ۵۱۰۵ بخش پنجم هزینه بودجه سال ۱۳۴۵ کل کشور پرداخت نماید.

تبصره ۷- به دولت اجازه داده می‌شود تکمیل کاخ صاحبقرانیه نیاوران را در حدود اعتبار منظور در بودجه سال ۱۳۴۵ کل کشور به وسیله بانک عمران طبق مقررات آن بانک با نظارت وزارت آبادانی و مسکن ادامه دهد.

تبصره‌هایی که تا ملغی نشده به قوت خود باقی است. ‏

تبصره ۸ - کلیه هزینه‌های چهار ماهه خدمت اولیه سپاهیان دانش - بهداشت و آبادانی و ترویج که برای خدمت اولیه در پادگان‌ها به خدمت فرا خوانده می‌شوند از محل اعتبارات مصوب بودجه سالانه وزارت جنگ تأمین و پرداخت خواهد شد.

تبصره ۹- باقیمانده اعتبار هزینه جشن‌های ۲۵۰۰۰ ساله شاهنشاهی موضوع تبصره ۱۲ قانون اصلاحی بودجه ۱۳۴۳ تا پایان برگزاری جشن‌های شاهنشاهی قابل مصرف خواهد بود.

تبصره ۱۰- تغییر مواد اعتبارات تشویق صادرات و درآمد معادن به پیشنهاد وزارت اقتصاد و تصویب هیئت وزیران خواهد بود.

تبصره ۱۱- اعتبارات عمرانی برنامه سوم کشور مذکور در ماده‌واحده «قانون افزایش اعتبارات برنامه سوم» مصوب بیست‌ویکم خرداد ماه ۱۳۴۳ تا مبلغ دویست و سی میلیارد ریال به شرح جدول زیر افزایش می‌یابد:

هزینه طرح‌های مستمر عمرانی که در بودجه کل کشور ضمن هزینه‌های از محل درآمد عمومی منظور می‌گردد طبق ستون ۲ جدول زیر جزیی از اعتبارات عمرانی فوق‌الذکر خواهد بود.

رئیس - کلیات لایحه مطرح است آقای معتمدی به عنوان مخالف صحبت می‌کنند. آقای معتمدی بفرمایید.

معتمدی- چون وقت کافی برای مطالعه بودجه سالیانه مملکت قائل نشده‌اند (احسنت) و چون تذکرات اصولی به دولت تابه‌حال مورد توجه قرار نگرفته است لذا از بیان عرایض اصولی و انتقادی خود صرف‌نظر می‌نمایم (احسنت - آفرین).

رئیس - آقای حاذقی بفرمایید.

حاذقی - به گواهی همکاران محترم در این دو دوره گذشته تقدیم لایحه بودجه از طرف دولت، من داوطلب صحبتی نبودم زیرا که در این کار تخصص و بصیرت کافی از نظر بودجه و بودجه‌نویسی نداشتم و همیشه هر حرفی را باید به اهلش رجوع کرد تا حرف صحیح و قابل توجه باشد (احسنت) اما در این دوره فعلی که لایحه بودجه تقدیم شد بنده یک عرایض اصولی داشتم که هیچ مربوط به بودجه‌نویسی یا انتقاد از بودجه نیست بلکه انتقادهای کلی است درباره معایبی که بنده در دستگاه‌های دولتی دیده‌ام که با علم و اطلاع به حسن نیت جناب آقای نخست‌وزیر و وزرای محترم کابینه این معایب می‌بایست برطرف می‌شد الان نظر دوستان این است که درباره بودجه مطلبی جز از طرف اکثریت گفته نشود و من هم به احترام نظر دوستان عرایضم را می‌گذارم در لایحه متمم بودجه و آنجا عرض می‌کنم.

رئیس - آقای کیهان‌یغمایی بفرمایید (گفته شد - تشریف ندارند).

رامبد - ایشان فرمودند به همان دلیل صرف‌نظر می‌کنم.

رئیس - آقای مهندس والا تشریف بیاورند.

رامبد - چون نظر دارند صحبتی نشود ولی مطالب همان است که حضرتعالی و همکاران محترم می‌دانند.

رئیس - آقای صادق احمدی تشریف بیاورید (گفته شد - تشریف ندارند). آقای سرتیپ‌پور بفرمایید.

سرتیپپور - مسئله بررسی بودجه و مسأله استفاده از طرح بودجه جهت تذکر دو موضوع است که از هم جداست آنچه که به من اجازه داده است در این مقام صحبت کنم استفاده از حقی است که طرح بودجه جهت مذاکره بیشتر به نماینده می‌دهد قبلاً باید این نکته روشن بشود که طرح بودجه و مذاکره در باب آن ولو این که در ستون مخالف اسم نوشته باشد دلیل مخالفت با دولت نیست دولت یک سلسله تعهداتی را قبول می‌کند اگر آن تعهدات اجرا شود قابل تحسین شناخته می‌شود اگر آن تعهدات را اجرا نکند لاجرم عملش مورد انتقاد قرار گرفته می‌شود تا آنجایی که ما می‌دانیم دولت حاضر برای پیاده کردن نقشه پرثمر و سنگین اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر کفایت نشان داده است سال پیش وقتی که موضوع کارخانه ذوب‌آهن در بین بود رئیس دولت آمد و قول داد که من در سال ۴۴ این آرزو را به مرحله تحقق می‌رسانم و رساند. در مسئله پتروشیمی که باز هم یکی از صنایع پرسود و پررشته و پرشعبه است دولت قول داد و به قول خودش وفا کرد و در مسائلی که مربوط می‌شود به این دو صنعت بزرگ از نظر تأمین مقدمات و تهیه زمینه مقدمات که آن هم بسیار بسیار سنگین است چه از نظر معدن، چه از نظر راه‌آهن و چه از نظر تأمین آب در این قسمت‌ها هم مقدمات فراهم کردند که در دست عمل قرار گرفته است. درباره ثمربخش کردن مواد انقلابی و مصوبه شاهنشاه و ملت چنانچه دیدیم و شنیدیم باز هم دولت تا حد مطلوب پیش رفته است بنابراین بر چنین دولتی اگر انتقادی توجه بکند نه به خاطر مخالفت است، تحسین به جای خودش محفوظ ولی ارشاد هیچ وقت تعبیر به مخالفت نمی‌تواند باشد تمام آقایان نمایندگان که در این محضر مقدس تشریف دارند خواه اقلیت و خواه اکثریت هیچ وقت در صدد تخطئه عملیات دولت نبودند و نیستند و اگر نکاتی را متذکر می‌شوند این نکات صرفاً روی این است که دولت در راه آینده خودش ناظر به آن خواسته‌ها باشد دولت در سال گذشته علاوه بر تعهداتی که قبول فرمودند و اجرا کردند و عمل کردند یک سلسله تعهدات دیگر هم کرد که ما در گزارش‌شان به این نکات برنخوردیم یکی از آنها این بود که قرار بود مسئله دو حقوق و سه حقوق و چندین نوع حقوق و پاداش گرفتن را در سال جاری حل بکند به‌صورتی‌که هم تبذیر و اسراف نشده باشد و هم اگر جایی باز شده است آنجا برای جوانان تحصیلکرده و آماده به کار ذخیره شود، قرار بود درباره حد نصاب کل برداشت‌هایی که یک کارمند می‌تواند به عناوین مختلفه از خزانه دولت بکند در سال جاری به مرحله قطعی تصمیم خودشان بگیرند که ما از لحاظ پرداخت‌های اضافی به آن مرحله از سخاوت نرسیم که آن پول‌هایی که ممکن است در مسابقه علمی به درد مملکت ایران و جامعه ایران بخورد صرف دادن حقوق و پاداش و امثال اینها شود فی‌المثل با علم به این که ما در قسمت‌های اتمی خیلی پیشرفت کرده‌ایم وقتی می‌بینیم مسئولش می‌گوید که ما به مناسبت نقصان بودجه قادر نشدیم یک سال و نیم زودتر این کار را عملی بکینم به خاطرمان می‌آید که آنهایی که واقعاً بیشتر موظف بوده‌اند از این که در مسابقه علمی جامعه ایرانی را پیش برانند چه می‌شد اگر به یک حقوق و پاداش اکتفا می‌کردند تا آن پول‌ها به مصرف کارهای اتمی برسد و ما از لحاظ نقص بودجه این بهانه را نمی‌داشتیم. همچنین در مورد تهیه زمینه دایرکردن اراضی بایر صحبت شده بود که مقدمات طوری فراهم می‌شود که این مملکت به موازات فعالیت‌های مختلف صنعتی و رشته‌های صنعتی که نشان داده است و نشان می‌دهد که از لحاظ کشاورزی و فلاحتی هم می‌تواند فعالیت‌ها را به آن مرحله‌ای برساند که دست نیاز ما به انبار بیگانگان دراز نشود و از انبار همسایگان هم بی‌نیاز باشیم و ما می‌بینیم هنوز در این قسمت گامی به جلو برداشته نشده و اگر هم برداشته شده است آنقدر که باید سرعت رعایت شود نشده و تقرب به نظر شاهنشاه آریامهر آنچنان که باید حاصل نشده است اینها نکات مختصری از مفصل بود که در صورت جلسه مربوط به تصویب

بودجه سال ۱۳۴۴ این تذکرات منعکس است و دولت قبول کرده بود که در سال ۴۴ تأمین نظر آقایان نمایندگان را در آن قسمت‌هایی که به نظر خودشان قابل عمل بوده است به مرحله عمل برساند و من شک ندارم که دولت‏ در این باب قدم‌هایی برداشته است و شاید تدریجاً بر مشکلات غلبه می‌کرد و این کارها را به مرحله عمل می‌رساند شاید قسمتی را هم به مرحله عمل رسانده منتهی ممکن است هنوز آن‌گونه که باید منعکس شود منعکس نشده غرض مسئله تحسین دولت در مقابل کارهایی که انجام داده در زمینه‌های مختلف به‌جای خود محفوظ است و مسئله تذکر و تذکار مطالبی که ممکن است هادی دولت در راه آینده باشد آن هم به جای خویش محفوظ است در لوایحی که تقدیم شده است ما می‌بینیم که سازمان‌ها وظایف خودشان را با کمال سرعت انجام می‌دهند و نتایجش را هم ما در همان گزارش عمل کرد و دولت می‌بینیم ولی گاهی هم یک ابهام‌هایی هست که آن ابهام‌ها ممکن است باعث این شود که شکی پدید بیاید که ما به علت رفع آن ابهام‌ها لازم است یادآوری بکنیم فی المثل در گزارش عملکرد سال ۴۴ نوشته شده است که سازمانی موفق شده هفت میلیون و هشتصد هزار متر کوب یا تقریباً هشت میلیون متر کوب چوب بفروشد وقتی که علم داشته باشیم که جنگل دولتی شده و اختیار قطع و فروش در دست دولت است و بدانیم که هر متر کوب چوب حداقل پانصد تومان قیمت دارد به خاطر می‌آوریم که ما چهار هزار میلیون تومان فقط از فروش چوب تحصیل کرده‌ایم آن وقت می‌بینیم این چهار هزار میلیون تومان یعنی معادل قیمت هفت میلیون و هشتصد هزار متر کوب چوب که به جایی ممکن بود برسد این چه شده است لازم است که تذکر داده شود تا دولت این یادداشت را مورد نظر قرار بدهد و بیاید جواب بدهد ممکن است فکر کنیم که خود سازمان مباشرت نکرده اگر بگوییم مباشرت کرده از این ۴ هزار میلیون تومان ثلثش خرج بهره‌برداری است پس دو ثلث آن باقی می‌ماند که ۲۷۰۰، ۲۸۰۰ میلیون است اگر بگوییم که به غیر برگزار کرده و به یک مقاطعه‌کاری داده لاجرم قیمت چوب خودش را گرفته و عوارض مقرر در قانون را گرفته و آن هم خیلی بیشتر از مبلغی است که در ستون سازمان جنگل وارد شده است اگر این مسئله فی‌المثل روشن می‌بود در بودجه امروز این فرصت برای بنده حاصل می‌شد که بگویم وقتی که شما می‌خواهید ایران را آنگونه که اعلیحضرت همایون شاهنشاه آرزو دارند سرسبزش کنید بهتر است قسمتی از این عواید را جهت سرسبزی در اطراف کویر قرار بدهید تا این که شهرهای آباد ما در هجوم ریگ‌های روان قرار نگیرد موقعی که مشرف می‌شدم به مشهد در طول راه هر جایی که ایستگاه راه‌آهن بود می‌دیدم که آبی هست، درختی هست و جایی هست که بتوان در پناه سایه درخت چند ساعتی استراحت کرد و خود این دلیل بر این بوده است که این نواحی استعداد درخت‌کاری داشته است اگر ما بتوانیم از همین ایستگاه‌ها برای ایجاد دستگاه دیگری برای درخت‌کاری استفاده کنیم استفاده‌هایی که معاملات چوب دارد از آن استفاده حاصله بتوانیم یک کمربند سبز اطراف کویر به وجود بیاوریم صرف‌نظر از این که شهرهای آباد حاشیه کویر را ما می‌توانیم از حمله ریگ‌های روان محفوظ داریم می‌توانیم هوا را هم معتدل بکنیم و زمینه را برای بهره‌برداری از زمین‌های مجاور فراهم بکنیم الان بنده نمی‌توانم این کار را به صورت یک پیشنهاد عرض کنم چرا چون نمی‌دانم آن هفت، هشت میلیون متر مکعب که در گزارش آمده است چطوری فروخته شده و پولش کجا رفته و ابهام دارد و این که در اینجا گفته می‌شود باز هم دلیل بر این نیست که ما خدای نکرده تردید کنیم در صلاحیت، صمیمیت و صداقت دستگاه ولی می‌توانم فکر کنم غفلتی شده است در دادن صورت حساب به دولت که دولت در اینجا منعکس نکرده است و دیدیم که کمیسیون بودجه برای این که این نقیصه در سال آینده پیش نیاید موظف کرده است همه سازمان‌های مملکتی به خصوص انتفاعی را که سه ماه به سه ماه صورت دخل و خرج خودشان را به دولت بدهند تا دولت ناظر باشد تا اگر در عرض دو ماه سه ماه نقیصه‌ای دید آن نقیصه برطرف شود از این جهت بسیار خوب است مطلب دیگری که قابل توجه است این است که تمام زحماتی که دستگاه‌های دولتی و سرمایه‌داران خصوصی و سرمایه‌داران بزرگ در این مملکت بر عهده می‌گیرند برای رفاه و آسایش مردم است مکرر از زبان مبارک شاهنشاه آریامهر شنیده شده است چه خطاب به موظفین و چه خطاب به ملت ایران که بیایید کوشش را مضاعف کنید تا شرایط بهتر حیات هم برای ملت و هم برای کشور تحصیل شود به هر نسبتی که مراقبت دولت در به وجود آوردن شرایطی که فعالیت را بیشتر بکند به وجود بیاید به همان نسبت با تذکرات و نظرات بزرگ شاهنشاه و نیت دولت که همان نظرات شاهنشاه است تقرب پیدا کرده‌ایم بنابراین وقتی که ما می‌بینیم به جهتی از جهات مثلاً نبودن دانشمندان در سر کار مربوط به تخصص خودشان یا نبودن ضوابط روشن جهت رسیدگی بین دو طرف دعوا فی‌المثل نبودن ضوابط روشن بین دهقان آزاد و خرده مالک یا نبودن ضوابط روشن و صحیحی بین مردم و مراجع و دستگاه‌ها، وقت یک مملکتی را که در راه پیشرفت است و دارد پیش می‌رود به هدر می‌رود موقعی که می‌گویند وقت طلا است به هر نسبتی که این وقت اشغال شود بدون بازده به همان نسبت ما طلایی را در این مملکت مصرف کرده‌ایم بدون بهره‌وری و بهره‌مندی و رساندن بهره بیشتر بنابراین این حق هست که از دولت یک خدمتگزار که توانسته است نشانه‌های خوب فعالیت خودش را در سال ۴۴ با وجود آوردن بنایی که بر اساس ترسیم نقشه اعلیحضرت شاهنشاه آریامهر به وجود آمده نشان بدهد حق داریم از این دولت بخواهیم که این طلاهایی که به صورت وقت است و پشت در ادارات و پشت میزهای ادارت یا در پیچ و خم مقررات ادارات هدر می‌شود راهی ایجاد بفرمایند که این طلاها بازده داشته باشد و بتوان به نفع مراجعین و به نفع دستگاه‌های دولتی استفاده کرد مطلب دیگری که شایان اهمیت است و بیشتر باز هم نگاه می‌کند به نیت خردمندانه شاهنشاه آریامهر راجع به تسریع در ثمر بخشیدن شجره انقلاب و مربوط به واحد زراعی است هر قدر ما با توجه به این که در سایر رشته‌ها از جمله بهداشت و تغذیه آنقدر پیشرفت کرده‌ایم که الان این امید به وجود آمده است که ایران در هر ۲۵ سال یک‌بار جمعیتش دو برابر می‌شود اگر چه شنیده‌ایم که دولت در صدد این افتاده است که طرح ۲۰ ساله تهیه کند و این را بنده در روزنامه خوانده‌ام ولی هنوز از دولت چیزی نشنیده‌ام و اگر همان مسئله‌ای که در روزنامه مندرج است از طرف دولت اقدام شده باشد باعث کمال خوشوقتی است ما دیگر در مرحله‌ای هستیم که برای رفتن به سوی ترقی فقط پیش پای خودمان را نگاه نمی‌کنیم ما باید راهی بسیار دورتر را نگاه کنیم تا بتوانیم این تحول عمیقی که در نظام اجتماعی ما به وجود آمده است با یک طرح بسیار وسیع و عاقلانه و متصل به هم این طرح را به موقع اجرا بگذاریم آن وقت اگر ۲۵ میلیون جمعیت ایران به ۵۰ میلیون رسید مضطرب نشویم برای هر کس در جای خودش وضع اطمینان بخش به وجود آورده باشیم یکی از نیات مقدس شاهنشاه آریامهر این بوده است که ما تناسب قبلی را معکوس کنیم از لحاظ نفوس در دهات و شهر یعنی هفتاد و پنج‌درصد مردمی که الان در دهات هستند بایستی زمینه‌ای فراهم بیاید که اینها رو به شهر کنند و این ۲۵ درصدی که در شهر هستند اینها وضع‌شان بهتر شود برای این است که ما باید برای جلوگیری از تراکم نفوس در دهات یا جهت غلبه بر بیکاری خفی در روستاها از همین حالا ما باید در صدد تهیه طرح باشیم وقتی بنا شد تراکتور به دهات رفت و عوض ۳۰ کارگر یا ۳۰ زارع با یک کارگر کار کرد ۲۹ نفر دیگر طبعاً رو می‌آورند به شهر و اگر مقدمات و مقدورات کار برای اشتغال آنها در شهر فراهم نشود لاجرم ناراحتی‌هایی به وجود می‌آید که ممکن است با نیات شاهنشاه آریامهر دمساز نباشد پس لازم می‌شود از همین الان ما موجباتی برای شهرها فراهم کنیم درست است که صنایع مادری که الان به وجود می‌آید و به وجود آمده است می‌تواند بر بسیاری از این نوع مشکلات غلبه کند ولی تصدیق بفرمایید که کافی برای یک همچو جمعیت ۵۰ میلیونی یا چهل میلیونی یا خود همین ۲۵ میلیون نفر فعلی نیست باید سرمایه‌های خصوصی در راه‌هایی تشویق شود و به‌کار بیفتد که قسمتی از بار غلبه بر بیکاری بر دوش سرمایه‌های خصوصی قرار بگیرد چون مسلماً دولت برایش میسر نخواهد بود که کلیه بار تجارت و صناعت و کشاورزی ایران را بر دوش بگیرد و درباره همین مسئله بنده می‌توانستم بیشتر وقت محترم مجلس را بگیرم ولی چون گمان می‌کنم که هیئت دولت در نتیجه تیزبینی دوساله و سه‌ساله به بسیاری

از این نکات واقف شده است بنده تکرار موضوع نمی‌کنم باز هم به اعتماد دولت سخن کوتاه‏ می‌کنم مسئله دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد این است که ما در مملکتی هستیم و در راه‌هایی وراد شده‌ایم که باعث خوشوقتی دوستان شده است و ما از آن خوشوقتی می‌توانیم مستنداتی تهیه کنیم که راه ما راه معقول بوده است ما در حال حاضر در فرصتی قرار گرفته‌ایم که حتی از دشمنی دشمنان هم می‌توانیم بفهمیم که راه زیادی را طی کرده‌ایم وقتی دشمن ما آنقدر آزرده باشد که تمام موازین عقل و ادب را فراموش بکند معلوم است در تحت تأثیر حسدی قرار گرفته است که آن حسد متفرع از پیشرفت ما است (احسنت) ما در سال‌های اخیر به خصوص در روزهای اخیر نغمه‌هایی می‌شنویم که دلالت براین دارد که پیشرفت مملکت ما دشمنان سعادت ایران را به ستوه آورده است و آنها شخصیت خودشان را روی زبان خودشان گذاشته‌اند و به صورت کلمات مستندی از وضع روحی خود در معرض افکار مردم جهان گذاشته‌اند چون این مسئله مسلم است اشخاصی که دچار کمبود شخصیت هستند زبان‌شان آتشفشان می‌شود درست است که آتش فشانی زبان اشخاص کم شخصیت ممکن است تأثر زودگذری در شنوندگان به وجود بیاورد ولی در بالا بردن شخصیت و حیثیت آنها کوچک‌ترین اثری ندارد عصبانیت، تندخویی، گردنکشی و نامیزانی بعضی از دشمنان سعادت ایران در چنین برهه‌ای از زمان خود حکایت از موفقیت نقشه‌های شاهنشاه آریامهر دارد (صحیح است) که آن موفقیت مرهون زحمت هیئت اجراییه مملکت است که متفرع از همکاری و نبوغ مردم ایران است که می‌توانند چیزهای خوب را به‌خوبی استقبال کنند (احسنت) بنده به مناسباتی که گاهی در خارج از مجلس پیش می‌آید با طبقات مختلف که صحبت می‌کردم احساس می‌کنم که احساس آنها نسبت به دستگاه ملایم‌تر شده است ما چه می‌خواهیم؟ ما همین را می‌خواهیم که مردم همدیگر را چه در مقام بالا و چه در مقام پایین باشند بیگانه نبینند یگانه ببینند اگر مطالبی از طرف دوستان مجلس یا از طرف شخص بنده در این مکان عرض می‌شود برای نیل به دو هدف است اول اجرای نیات شاهنشاه درباره ایجاد وضع بهتر در ایران و بهبود حال جامعه است و قسمت دوم مربوط است به ایجاد تفاهم وسیع بین طبقات مختلف آمر و مأمور حاکم و محکوم و قوه اجراییه و سایر قوای دیگر با مردم والا هیچ نظری نیست هیچ مخالفت و دشمنی نیست ما همه آرزو می‌کنیم که دولت هم موفق به اجرای نقشه‌های مؤثر و سودمند شاهنشاه آریامهر باشد همه آرزو می‌کنیم مبتدیانی که با کار بزرگ روبرو شده‌اند از گذشته خودشان عبرت بگیرند تجربه تحصیل کنند و سعی کنند اگر خطایی در گذشته کرده‌اند پس از تجربه‌ای که تحصیل کرده‌اند دیگر اشتباه نکنند، البته اشتباه یکی از حقوق مسلم آزادی است هر فردی حق دارد که اشتباه بکند و اگر این حقوق مسلم نبوده باشد انسان از ترس اشتباه ممکن است کار نکند وقتی کار نکرد لاجرم جامعه از نتایج کار و درخشندگی کار محروم می‌ماند پس بدون ترس از اشتباه باید کار کرد اشتباه هم حق مسلم آزادی است ولی اگر اشتباهی باز تکرار شود انسان به اندیشه فرو می‌رود که سوء نظر است یا اشتباه و اگر کسی دو بار و سه بار اشتباه بکند آیا شایستگی آن را دارد که بر سرکار خودش بماند یا ندارد؟ و همین‌طور که برای ما این اندیشه به وجود می‌آید برای دولت هم که خواستار سعادت مملکت است طبعاً آن اندیشه به وجود می‌آید و سعی می‌کند که از تکرار اشتباه خودداری بکند عرض دیگری ندارم (احسنت).

رئیس - آقای صدری‌کیوان به عنوان موافق صحبت می‌کنند بفرمایید.

صدری‌کیوان - بنام نامی خداوند علی اعلی و با التجا به بارگاه کبریاییش که قلوب همه ما را به نور حقیقت و معرفت منور گرداند و بر زبان‌های ما جز سخنان نیک جاری نفرماید به عنوان موافق با بودجه دولت آغاز سخن می‌کنم (احسنت) اجازه می‌خواهم قبل از بیان هر مطلب از پیشگاه با عظمت باریتعالی عزاسمه مسئلت کنم که وجود مقدس رهبر داهی ما را در کنف حمایت خود قرار داده و بر طول عمر معظم‌له همراه با عظمت شاهنشاهی ایران بیفزاید (احسنت) زیرا بصیرت، بینش، واقع

بینی و تلاش‌های مداوم و معظم‌له باعث شده است که آرزوهای ملت ایران یکی پس از دیگری تحقق پذیرد و به مرحله اجرا و عمل درآید (صحیح است) همین چند روز پیش بود که مجلس بیست‌ویکم یکی از مبارکترین و عزیزترین روزهای عمر خود را پشت سر گذاشت و لایحه‌ای را تصویب کرد که چهل سال تمام موضوع آن مورد بحث محافل مختلف و روشنفکران مملکت بود (صحیح است) در واقع تأسیس صنایع پایه‌ها و اساس یا مادر صنایع یعنی ذوب‌آهن جزء آرمان‌های ملی ما قرار گرفته بود که آن هم به دست توانای شاهنشاه به مرحله اجرا درآمد به پاس حق‌شناسی و حقگزاری از این نیات خیر و اقدامات ارزنده و بشکرانه علاقه قلبی شاهنشاه به هر ذره از خاک سیاه مملکت که دیروز ضمن شرفیابی نمایندگان فرمودند «اگر جنوب ایران و خوزستان و منابع نفت ایران فقط تیغ‌زار بود وظیفه ملی ما باز هم ایجاب می‌کرد که از هر وجب از خاک خود دفاع کنیم» (احسنت) کلام الملوک ملوک الکلام بنابراین جا دارد از زبان دل همه ایرانیان به پیشگاه باعظمت شهریاری عرض کنیم‏

ای آفتاب ملک بسی روزها بتاب‏

وی سایه خدای بسی سال‌ها بمان‏

(احسنت) اما قبل از واردشدن در بحث بودجه یک مطلبی را لازم می‌دانم به حضور همکاران عرض کنم که در این دور از زمان که همه چیز ما دگرگون شده متحول شده در طریق سعادت ملت وقت مملکت خیلی ارزش دارد نمی‌بایستی با تصمیماتی وقت عزیز مملکت را هدر بدهیم (صحیح است) توجه یا عدم توجه به انتقادات اصولی بهانه‌ای نیست که بررسی به بودجه برنامه‌ای که به عقیده اینجانب آیینه تمام نمای اقدامات و فعالیت‌های اقتصادی سال آینده در پیشرفت مملکت است معوق بماند (صحیح است) آقایان اینجا جای بحث و فحص است به شهادت صورت مذاکرات مجلس همیشه قسمت اعظم وقت مجلس در اختیار آقایان مخالفین یا اقلیت گذاشته شده و ما در کمال امتنان از انتقادات‌شان استفاده کرده‌ایم و در کمال سلامت نفس و حوصله نشسته‌ایم و توجه کرده‌ایم (صحیح است) (دکتر یزدان‌پناه - چیزی ندارند که بگویند) در مورد این که این بودجه خیلی سریع گذشته است آقایان از روزی که آقای هویدا این بودجه را تقدیم مجلس کرده‌اند این بودجه چاپ شده و در اختیار ما بوده است (رضوی - بیش از یک هفته بوده) ما امروز خودمان را آماده کرده بودیم برای شنیدن انتقادات آقایان مخالفین ولی متأسفم و جز اظهار تأسف چیز دیگری نیست اما همین‌طوری که فرمودید می‌شود اینجور توجیه کرد و آن این است که این بودجه آنقدر خوب است (صحیح است) که هیچ‌کس نمی‌تواند نسبت به آن ایرادی بگیرد (صحیح است - احسنت) خیلی خوب تا همین حد بس است (یک نفر از نمایندگان - فلسفه‌اش همین است) اکنون قبل از ورود در بحث بودجه و اقامه دلایل موافقتم در بودجه جامع و برنامه‌ای سال ۴۵ لازم می‌دانم موفقیت‌هایی را که دولت در سایه رهبری‌های خردمندانه شاهنشاه معظم و در پرتو ثبات سیاسی و آرانش بی‌نظیری که امروز در مملکت حکمفرما است احراز کرده است (احسنت) در نهایت ایجاز و اختصار شمه‌ای از آنها را به حضور انور نمایندگان محترم معروض دارم. اول توفیق در امر توسعه اقتصادی و اجتماعی، توسعه اقتصادی و اجتماعی زمینه بزرگ‌ترین مبارزات انسان در نیمه دوم قرن بیستم است و بایستی گفته شود که این یک مسئله امروز به صورت یک ضرورت همگانی درآمده و پیشرفت و ترقی و بهتر زیستن، تعالی و تحرک در صدر اهداف ملی ممالک قرار گرفته است به این ترتیب سیاست توسعه اقتصادی و اجتماعی در ردیف سیاست‌های ممالک جای بسیار مشخص و بارزی برای خود باز کرده است البته سیاست اقتصادی و اجتماعی مخصوصاً وقتی که همراه شود با سرعت لازم آن وقت اثراتش خیلی مطلوب‌تر و بهتر می‌شود خوشبختانه دولت هویدا (کیهان یغمایی - هویدا است) چه فرمودید؟ (کیهان‌یغمایی - عرض می‌کنم آثارش هویدا است) در سایه تدابیر شاهنشاه و رهبری معظم له این وظیفه خود را به نحو احسن انجام داده است زیرا با تعقیب برنامه‌های اساسی و اصولی مملکت و تنظیم برنامه‌هایی مبتنی بر احتیاجات مملکتی و ملی در کادر اهداف مقدس انقلاب ششم بهمن موفق شده است که امور توسعه و ترقی و پیشرفت را با سرعتی بی‌نظیر طی بکند در نتیجه اثرات ثمربخش این توسعه اقتصادی و اجتماعی مجتمع با اثرات ثمربخش ششم بهمن امروز در شئون مختلف مملکتی ما به نحو بارزی جلوه‌گر و متجلی

است هیچ شکی ندارم همه این را معتقد و قبول دارند (صحیح است) سالی که در شرف اتمام است همه ما ناظر بودیم که دولت به امر شاهنشاه یک تلاش و کوشش بی‌نظیری را برای بهتر کردن محیط زندگی ملت ایران شروع کرده است (صحیح است) سالی که در شرف اتمام است ما هر روز ناظر بنیان گذاری یا افتتاح سدی، کارخانه‌ای، مدرسه‌ای، دانشکده‌ای، راهی و یا سایر امور عمرانی بودیم و برأی‌العین مشاهده کرده‌ایم که هر روز امکان تازه‌ای بر امکانات مملکتی ما افزوده شده است (صحیح است) اما دومین توفیق دولت معتقدم که بایستی به حضورتان و به ملت ایران تبریک عرض بکنم زیرا جناب هویدا در موقع تقدیم لایحه بودجه بشارتی دادند و فرمودند که نرخ و میزان رشد اقتصادی ما ده‌درصد ترقی کرده است جای بسی مباهات است جای بسی امیدواری است جای بسی خوشحالی است این معیار و این میزان ساده‌ترین و بهترین معیاری است برای سلامت و اعتدال و نیرومندی اقتصاد ما مسلماً این رشدی که در اقتصاد ما فراهم شده است نتیجه‌اش ازدیاد محصول ملی و درنتیجه استفاده اکثریت از این رشد و توسعه اقتصادی است (صحیح است) امروز این توسعه اقتصادی مایه مباهات ما است برای این که در تزیید سرمایه‌گذاری چه در بخش خصوصی و چه در بخش عمومی فوق‌العاده مؤثر افتاده و همان طور که دولت در بودجه اقتصادی خودش چون بنده معتقدم امسال دولت دو بودجه تقدیم کرده یکی بودجه مالی و آن دومی که دوست بسیار عزیزم جناب رامبد فرمودند ۱۰۰۰ صفحه آن بقیه صفحات را دولت هیچ وظیفه‌ای ندارد که تقدیم بکند آن بودجه اقتصادی دولت است، منتهی از نظر احترامی که در مقابل ساحت مقدس مجلس شورای ملی و نمایندگان محترم دارد برای استحضار بیشتر تقدیم کرده (صحیح است) (رضوی - همین‌طور است) بالاخره سومین توفیق دولت حفظ موازنه ارزی آن هم در اثر توسعه صادرات هیچ جای شکی ندارد و هیچ جای شبهه‌ای نیست وقتی در مملکت صادرات توسعه پیدا بکند عده‌ای به کارهای مولد مشغول می‌شوند هم خودشان به رفاه می‌رسند هم سطح درآمد ملی را بالا می‌برند و این هم نمودار است در تمام گزارش‌هایی‌که تقدیم آقایان شده است اینها به نحو بارزی متجلی است، کوتاه سخن، طی سال گذشته موفقیت‌هایی که دولت در زمینه توسعه کشاورزی علمی، تشویق صنایع خصوصی تجهیز نیروهای انسانی برای بخش‌های مختلف اقتصادی توسعه تعلیمات حرفه‌ای و تقویت کارخانه‌ها و صنایع داخلی و بالاخره با تعقیب برنامه‌های وسیع مملکتی که به منظور نوسازی ایران تنظیم کرده است می‌توانیم از اینها همه نام ببریم بالاخره سالی که در شرف اتمام است اقدامات مؤثر و مفیدی صورت گرفت تا همه امکانات مملکتی در قالب یک برنامه کامل ملی تجهیز شوند و هدف‌های انقلاب را به ثمر برسانند چون سایر هم‌مسلکان عزیز بنده و هم فراکسیونی‌ها در مورد موفقیت‌های بیشتر دولت صحبت خواهند کرد بنده تا این حد رد این مورد اکتفا می‌کنم و وارد در بحث بودجه می‌شوم قبل از ورود در بحث بودجه خود را موظف می‌دانم از توجهی که دولت به قانون اساسی و قانون محاسبات عمومی داشته و بودجه سال ۴۵ را قبل از انقضای سال ۴۴ تقدیم پارلمان کرده است تشکر بکنم همچنین از مسئولین تهیه و تنظیم بودجه جناب آقای وزیر محترم دارایی که همه به هوشیاری و حسن خدمتگزاری ایشان معتقد هستیم (صحیح است) رئیس دفتر بودجه و کلیه افرادی که به نحوی از انحا در تنظیم این بودجه جامع دخالت داشته‌اند شکرگزاری کنم بودجه برنامه‌ای و جامع سال ۱۳۴۵ را که مظهر و نموداری از برنامه‌ها و فعالیت‌های سال ۴۵ است بنده دقیقاً بررسی و مورد مطالعه قرار دادم پس از آن که اطمینان پیدا کردم که این بودجه خوب است و خوب تنظیم شده است دفاع از آن را به عهده گرفتم البته منظورم از کلمه خوب این نیست که بودجه حاضر خالی از هر گونه نقص و عیب است زیرا کمال مطلق مختص ذات واجب الوجود باریتعالی است (صحیح است) و آنچه که آدمیان به وجود می‌آورند نمی‌تواند عاری از عیب و نقص باشد منتهی یک مطلب را بنده می‌توانم در این ساحت مقدس اذعان کنم و آن این است که دولت نهایت کوشش را به خرج داده است تا اشکالات و نقایص بودجه سال ۱۳۴۴ را رفع بکند و در حدود امکانات البته از بشر تا حدودی می‌شود توقع داشت و دولت در حدود تواناییش بودجه‌ای بدون نقص و عیب تقدیم پارلمان بکند به این مناسبت اجازه می‌خواهم اولین دلیل موافقت خود را فرم

و شکل بودجه اعلام کنم در دنیای پیشرفته کنونی بودجه به منزله یک برنامه‌گذاری مالی درآمده است که برای هماهنگ کردن کلیه اقدامات مالی و فعالیت‌های اقتصادی تنظیم می‌شود به همین مناسبت امر بودجه‌بندی و بودجه‌ریزی به بودجه‌بندی برنامه‌ای تحول یافته است در این قبیل بودجه‌ها اقلام دخل و خرج همیشه منطبق با یک اهدافی است و روی این نظر این بودجه محسناتی دارد که بنده چند موردش را ذکر می‌کنیم یکی این که همکاران معظم به‌خوبی تصدیق دارند که امروز حدود فعالیت و وظایف دولت دائماً در تزاید و ترقی است و به همین مناسبت مخارج عمومی نیز دائماً در تزاید و ترقی است، خیلی خوب، اینجا توجه بفرمایید همکاران معظم اگر قرار باشد اقلام دخل و خرج مملکتی بدون هدف و بدون برنامه تنظیم شود تصدیق بفرمایید که حجم عظیمی از درآمد ملی را به هدر خواهد داد پس یکی از محسنات این بودجه این است که بر اساس بودجه برنامه‌ای تنظیم شده است و باعث خواهد شد که اعتبارات و منافع مالی به هدر داده نشود خوشبختانه دولت در تنظیم بودجه علاوه بر توجهی که به اهداف مقدس ملی داشته است، به هدف‌های اقتصادی نیز توجه کامل داشته و بودجه حاضر آنچنان بودجه‌ای است که ما می‌توانیم اثرات نیکو و مطلوبی از آن توقع داشته باشیم این بودجه مهم‌ترین مدرک و سندی است که می‌تواند مشخص و معرف فعالیت‌ها و اقدامات مملکتی باشد یا به گفته دیگر آینه تمام نمای وضع مالی و اقتصادی مملکت است چه بهتر از این آقایان؟ کسی کوچک‌ترین توجهی به این بودجه بکند از همه چیز مملکت با اطلاع می‌شود، از قدرت مالی، از وضع اقتصادی چه بهتر که بودجه‌ای را با توجه به مقتضیات و اوضاع و احوال جغرافیایی تنظیم کنیم بالاخره یکی دیگر از محاسن این بودجه این است که با بودجه برنامه‌ای اصول علمی مدیریت بهتر اجرا خواهد شد (صحیح است) وقتی اصول علمی مدیریت بهتر می‌شود اجرا شود مسلماً راندمان و محصول و بازده تشکیلات مملکتی بیشتر خواهد شد و از هر یک ریال از مال و اموال و درآمد و بودجه مملکت حداکثر استفاده را می‌توان کرد اما دلیل دوم موافقت بنده با بودجه کسر بودجه معقولی است که می‌توان گفت بودجه سال ۴۵ را تا حد زیادی را هم افق با یک بودجه متعادل کرده است کسر بودجه حاضر با توجه به تنوع مخارج دولت مسلماً خیلی قابل قبول است برای این که امروز به یک بودجه متعادل از دریچه دید وسیع‌تری نگاه می‌شود و توجه بیشتری به موازنه دخل و خرج می‌شود. تصمیمی که دولت برای جبران کسر بودجه اتخاذ کرده به زعم اینجانب باز یکی از تصمیمات بسیار خوب است زیرا این تصمیم را بیشتر علمای اقتصادی قبول دارند که اگر کسر بودجه را از راه صرفه‌جویی در هزینه‌ها و کوشش برای ازدیاد درآمدها تدارک بکنند مسلماً اثرات نامطلوبی به بار نخواهد آورد خوشبختانه دولت همین دو راه را اتخاذ کرده است یعنی با ازدیاد درآمد و صرفه‌جویی در هزینه‌ها کسر بودجه را جبران خواهد کرد سومین دلیل موافقت بنده با این بودجه این است که دولت در تنظیم بودجه فقط به اصول فنی و مالی اکتفا نکرده است و در تقسیم اقلام دخل و خرج اصول اقتصادی را مطمح نظر داشته است زیرا امروز بودجه خوب به بودجه‌ای اطلاق می‌شود که پیش‌بینی دخل و خرج در آن با توجه به وضع اقتصادی مملکت انجام پذیرد به‌طوری‌که پیش‌بینی مالی کشور با پیش‌بینی اقتصادی مملکت بتواند هماهنگ باشد. دلیل چهارم موافقت بنده با این بودجه از نظر تکنیک و نحوه تنظیم این بودجه است چون یکی از هم‌مسلکان عزیز بودجه را از نظر تکنیک مورد بحث قرار خواهد داد بنده در این مطلب وارد نمی‌شوم فقط اعلام می‌کنم که در تنظیم بودجه اصول کلی بودجه‌نویسی مورد کمال توجه و مطمح نظر دولت بوده است، بالاخره پنجمین دلیل موافقت بنده با این بودجه افزایش اعتباراتی است که مسلماً مورد تأیید و قبول همه نمایندگان محترم است اعتبارات عمرانی کشور از ۴۷ میلیارد به ۶۰ میلیارد افزوده شده است یعنی ۲۷درصد امسال امور عمرانی و آبادانی مملکت رو به پیشرفت و توسعه رفته است زهی خوشحالی است (یک نفر از نمایندگان - سال آینده) بلی سال آینده، منظورم سال بودجه است یعنی سال بودجه با توجه به احتیاجاتی که شهرستان‌های مختلف مملکت ما دارند و هنوز قسمت اعظم آن احتیاجات مرتفع نشده ملاحظه بفرمایید افزودن به بودجه اعتباری عمرانی کشور کار بسیار نیکویی بوده است سرمایه‌گذاری

صنعتی تا ۷۰ درصد اضافه شده است که آنهم با توجه به مطلبی که امر صنعتی کردن کشور از اهم مسائل مملکتی است اقدام دولت در خور همه گونه تقدیر است افزایش اعتبارات نیروی سوخت تا صدی صد اضافه شده است به امید خدا سال آینده، سال بودجه قسمت اعظم مملکت منور خواهد شد و از برق استفاده خواهد کرد، از آب مشروب تصفیه شده استفاده خواهد کرد این از نکات بسیار روشن بودجه است بالاخره یکی دیگر از دلایل موافقتم اهدافی است که دولت در تنظیم بودجه توجه خاص به آن داشته است (صحیح است) و آن حفظ توسعه اقتصادی است، خیلی خوب چه بهتر از این می‌شود؟ این توسعه اقتصادی که بحمدالله در اثر شرایط و مختصات مملکتی نصیب ما شده است باید حفظ شود ازدیاد هم شود (انشاءالله) توسعه امور صنعتی آقا لازم است الان مملکت ما درست هم امور کشاورزی آن دارد به جلو می‌رود برای آن تراکتور می‌خواهیم کمباین می‌خواهیم وسایل موتوری می‌خواهیم مسلماً جز صنعتی شدن کشور هیچ چیز قادر نخواهد بود احتیاجات مملکت را برآورد کند تقویت بنیه دفاعی مملکت که خیلی خوب و مستحسن است تا موقعی که صلح عمومی در دنیا برقرار نشده لازم است هر کشوری برای خودش تدارکاتی ببیند (صحیح است) ایجاد رفاه بیشتر برای عموم امیدوارم خداوند دولت‌ها را موفق کند که در این راه کوشش بیشتری به خرج بدهند که ملت نجیب و شریف و اصیل و ایران بتواند در رفاهیت و سعادت و به ترقی بیشتری برسد (انشاءالله) به طور کلی این اهداف که حضور انورتان معروض داشتم همه در طریق تأمین خیر و صلاح و رفاه اجتماعی و بهبود زندگی مردم و حفظ حدود و ثغور مملکت و امنیت اجتماعی و به طور کلی سعادت ملی است امیدواریم خداوند علی اعلی به دولت و به همه ما توفیق عنایت فرماید تا با درک منویات مظهر بلاشک و تردید استقلال ایران برای سعادت مملکت بتوانیم گام‌های مؤثری برداریم (احسنت) از مزاحمتی که دادم معذرت می‌خوام از حوصله‌ای که که فرمودید کمال تشکر را دارم (احسنت - آفرین).

رئیس - آقای سعید وزیری به عنوان موافق مشروط صحبت می‌کنند.

مهندس والا - مخالفی که نیست.

رئیس - اشکالی ندارد چون موافق مشروط هستند می‌توانند صحبت کنند.

مهندس والا - سنت جدیدی است.

رئیس - اشکالی ندارد سال گذشته هم سابقه دارد آقای سعید وزیری بفرمایید.

سعید وزیری - عرض می‌شود بنده برای اولین بار با کیف و بند و بندیل راه افتادم و آمده‌ام اینجا که یک مقداری تشبه به دوست عزیزم جناب آقای رامبد کرده‌ام ولی هیچ چیز توی این کیف نیست (خنده نمایندگان) (رامبد - ولی بنده هیچ وقت به عنوان مخالف موافق صحبت نمی‌کنم این را مواظب باشید) توی این کیف دستخط جنابعالی هست که بنده جواب نداده‌ام و یک مقداری نامه و تلگرافاتی است جواب نداده‌ام و به مناسبت پیش‌آمد اخیری است که برای بنده شده است و خیلی خالی خالی هم نیست از شما نشانی دارد بنده قبل از (نیری - شبیه به جیب رفقا است) صحبت کردن در اصل موضوع می‌خواهم یک تشکر کنم از آقایان مخالفین و یک گله، تشکر از این جهت که واقعاً بنده چون عضو فراکسیون اکثریت هستم طبعاً به هر عنوان اگر مخالفت نشود خوب است ولو به عنوان یک مبارزه منفی فرق نمی‌کند همین قدر که یک مخالف به هر عنوان کم شد خوب است این است که تشکر می‌کنم اما گله دارم برای این که طرز عمل با طرز تفکر بنده جور درنمی‌آید این دیگر پای دولت در میان نیست یعنی طرز تفکر شخص بنده با این طرز مخالفت و با این طرزکار جور درنمی‌آید یعنی مملکت ما اجتماع ما در یک شرایطی است که من تردید ندارم مقابله منفی را ما محکوم کرده‌ایم (رامبد - مملکت ما بسیار وضع خوبی دارد دموکراسی کاملاً عالی دارد و جنابعالی این مطلب را هم منفی تلقی نکیند اگر به قلب خودتان مراجعه کنید مطلبی ندارید که بگویید) بنده منفی‌بافی عرض نکردم جنابعالی منفی‌بافی می‌فرمایید اجازه بفرمایید بنده عرض کنم بنده در این مجلس نه‌تنها جنابعالی را مطلقاً فرد منفی‌باف سراغ ندارم، عرض کردم طرز مبارزه منفی شما خوب می‌دانید که طرز مبارزه منفی مطلقاً با منفی‌بافی هیچ تشابهی ندارد بنده معتقدم

همچنان که در اینجا با این که عضو فراکسیون اکثریت هستم موافق مشروط اسم نوشتم برای این که انتقادهای خودم را بکنم و معتقدم مخالف باید مخالفت خود را از روبرو صریح بگوید (صحیح است) این در شأن دمکراسی است آن دمکراسی که ما آن را داریم و پی‌ریزی کرده‌ایم و به دنبال آن هستیم من قسم می‌خورم به تمام مقدسات جناب آقای رامبد که من این را با ایمان عرض می‌کنم من هر هفته هر ده دوازده روز یک بار می‌روم به زنجان و ابهر حوزه انتخابیه‌ام و خدا می‌داند من این دهاتی‌های ساده را هر هفته امیدوارتر بشاش‌تر خوشحال‌تر و آنها را در راه دموکراسی مصمم‌تر و مداوم می‌بینم (صحیح است) خدا می‌داند همین‌طور است روبرو انتقاد خودمان (صحیح است) بله در شأن این دمکراسی است که ما از را بگوییم (اشاره به هیئت دولت) اینها برای سرمونی اینجا ننشسته‌اند اینها که عرض می‌کنم معذرت می‌خواهم چون برای ادای تشریفات و احترامات ننشسته‌اند آقایان وزراء هیئت دولت برای این آمده‌اند و اینجا نشسته‌اند که ایراد کارهای‌شان را بشنوند برای این که حرف‌های مربوط به وزارتخانه خودشان را بشنوند ولی شما می‌گویید:

من که یک بوسه لبم مهر نماید مگذار

عالمی را ز جفای تو خبردار کنم (احسنت)

درست است بوسه مهر و محبت است مهر می‌زند ولی چرا مخالفت‌مان نکنیم بنده در عین حالی که عضو فراکسیون اکثریت هستم انتقادهایم را می‌کنم برای این که ملت من را فرستاده است برای این کار چرا وظیفه نمایندگی را انجام ندهم من حق ندارم با بودن عضو فراکسیون اکثریت اگر انتقادی هست ذکر نکنم در عین حالی‌که فراکسیون متشکلی را با وجود یک رأی محکم‌تر می‌کنم در عین حال حرفم را می‌زنم وظیفه دارم که وظیفه‌ام را انجام بدهم و دولت را راهنمایی کنم (احسنت) همچنان که از این مقدمه‌ای که با امضای دوست عزیزم جناب آقای اهری منتشر شده است انتقاد دارم و مقدمه‌ایست برای لایحه بودجه ایشان البته بسیار صادقانه و صحیح و با حقیقت‌گویی و با واقع‌بینی نوشته‌اند یعنی کمیسیون بودجه نوشته است ولی مثل این که خواسته‌اند تقدیرنامه برای دولت صادر کنند این رأی قاطع مجلس است که دولت را تأیید می‌کند یا نمی‌کند (صحیح است) نه کمیسیون یک هفته‌ای همچنان که ملاحظه خواهید فرمود که چطور رأی خواهد داد بنده فکر می‌کنم که در ابراز محبت و ابراز علاقه هم خیلی نباید آنچنان راه افراط را پیمود که دولت یا وزیر دارایی یا نخست‌وزیر یا مسئولان بودجه خیال کنند که کارها تمام شده است البته مملکت ما رو به ترقی هر چه بیشتر می‌رود ولی این راه تمام نشده است و این حد کمال نیست ما می‌رویم تا به آن مرحله کمال برسیم علی ایحال بنده باید قبلاً عرض کنم بنده موافق مشروط چرا اسم نوشته‌ام مشروط برای این که بنده اصولاً یک مقداری تندتر از جناب آقای صدری‌کیوان که واقعاً با یک لحن قاطع و بیانات بسیار گیرایی در موافقت صحبت فرمودند بنده یک کمی معمولاً تندتر فکر می‌کنم و نمی‌دانم این قدر تند فکر کردن یا تند رفتن لازم هست یا نیست ولی بنده همینم که هستم چون بنده یک قدری تندتر فکر می‌کنم طبعاً یک آدم معمولاً یک خورده ناراضی هم هستم هر کاری که می‌شود بنده فکر می‌کنم از این بهتر هم می‌شود کرد و تندتر هم می‌شود رفت. وزرای جوان آدم‌های تحصیل‌کرده با حسن نیت اوضاع و احوال و شرایط اجتماعی و سیاسی و بین المللی خصوصاً اوضاع و احوال سیاسی بسیار بسیار مناسب و مساعد برای پیشرفت را که به طور استثنایی در این منطقه دنیا در دسترس مملکت ما هست امکان پیشرفت بیشتر از این به ما می‌دهد و ما باید تمام قوای دفاعی را به کار بیندازیم همان طور که دیروز اعلیحضرت همایون شاهنشاه در شرفیابی نمایندگان به حضور مبارک‌شان فرمودند ما باید با قاطعیت کوشش کنیم که راندمان زحمات، راندمان کارهای ما خیلی بیشتر از این باشد محصول زندگی ما حاصل سعی و کوشش‌های ما حاصل فداکاری‌های ما نتیجه برنامه‌ریزی و طرح ریزی‌های ما بیشتر و خیلی بیشتر باشد برای این که شرایط مساعد اجتماعی و سیاسی که داریم ایجاب می‌کند در این راه منحصر به فردی که قدم برداشته‌ایم متناسب باشد با شرایط تازه‌تر مملکت از این جهت است که بنده به عناون مشروط صحبت می‌کنم چون معتقدم از این بهتر می‌شد کار کرد (پروین - بهتر اندازه ندارد از هر بهتری باز هم بهتری هست) بنده قبلاً عرض کردم این خاصیت بنده است بنده این طور فکر می‌کنم و در بسیاری از جنبه‌ها است که بنده می‌خواهم جناب آقای

پروین انگشت بگذارم روی آن مسائل، اول از پارلمان شروع می‌کنم از سطح برخورد پارلمان با دولت یعنی سطح استهلاک دولت با پارلمان که بنده در سال گذشته دولت لوایح بسیار ناچیز و کمی آورده است و بیشتر از این می‌توانست بیاورد ما در کمیسیون‌ها متوجه می‌شویم که هنوز با تعداد زیادی از تصویب‌نامه‌های سابق و دوران فطرت برخورد می‌کنیم درحالی‌که وضعیت مملکت ایجاب می‌کند که طرح‌ها و لوایح قانونی پیشنهادهای تازه‌تر و متناسب با شرایط تازه‌تر مملکت در اینجا مطرح شود برای این که ما در حال رکود و در حال شرایط سه سال پیش نیستیم که وقت پارلمان با تصویب نامه‌های سه سال پیش بگذرد در خود همین سه سال بسیار تغییراتی در مملکت ما پیدا شده است بسیار شرایط جدید در مملکت ما پیدا شده است که متناسب با شرایط نوی بایستی مقررات و لوایح و قوانینی نو در اینجا مطرح شود این از نظر پارلمان همین‌طور از نظر کارهای اداری ما واقعاً اخباری که در زمینه‌های مختلف، چون به این مطلب خیلی علاقه‌مندم به تعلیم و تربیت بنده نمی‌دانم‏ واقعاً گذشته از برنامه‌های بسیار مهم خدمات سپاهان دانش و علاوه برنامه‌های بسیار وسیع مبارزه با بی‌سوادی که مستقیماً تحت رهبری شخص اعلیحضرت همایون اجرا می‌شود واقعاً نمی‌دانم دستگاه‌های تعلیم و تربیتی ما یک برنامه صحیح و کاملی برای پرورش فرزندان ما برای پرورش نسل آینده دارند یا نه؟ اگر دارند چون قطعاً نمی‌توانند از این مسئولیت مبری و برکنار باشند پس چرا نمی‌آورند اعلام کنند که آیا نسل‌های آینده برای پاسداری انقلاب ایران و برای خدمتگزاری به این آب‌وخاک خوب پرورده می‌شوند یا نه و این مطلبی بوده است که بنده در طول مدت سه سال همیشه منتظرش بوده‌ام و امیدوارم این را بیاورند اینجا و اعلام کنند که واقعاً فرزندان ما به چه راهی می‌روند و خواهند رفت و به کجا خواهند رسید و باید عرض کنم که طرز کار دولت در سال گذشته صحیح متدیک و توأم با امانت بوده اما من ناچارم باز عرض کنم که انقلابی نبوده یا کمتر انقلابی بوده و انتظار تندروی و انقلابی بودن بیشتری را داریم و البته در صلاحیت افراد دولت تردید ندارم. اینها دلایل مشروط بودن بنده است اما علت موافقت، بنده معتقدم در عین حال که عرض کردم نسبت به رفقا یک کمی تندتر فکر می‌کنم مع‌هذا معتقدم از انقلاب مملکت ما انقلاب شش بهمن هنوز بیش از دو سه سال نمی‌گذرد و با مقایسه دیگر انقلاب‌های دیگر که در دنیا به وقوع پیوسته باید تصدیق کنیم که هنوز حتی بسیار زود است این قدر پیروزی‌هایی که به دست آورده‌ایم یعنی مناسب با این زمان کوتاه نبوده چون خیلی کم می‌گذرد و از زمان انقلاب ما و در واقع دموکراسی نوین و جوان ما مانند یک نهال نورسته‌ای است که وظیفه ما آن است که آن را مانند هر نهال و گل و گیاه نورسته از آفتاب به سایه و از سایه و به آفتاب برد و زمستان آن را در گرمخانه و در گلخانه نگهداری و پرورش دهیم به‌محض‌این که هوا گرم شد بیرون بیاوریم و خلاصه آنقدر مراقبت کنیم که این نهال درختی تنومند و درختی نیرومند و بسیار قوی شود ما الان حق نیست که این نهال جوان را در مقابل تندبادهای شکننده انتقاد قرار بدهیم بلکه باید آنقدر از آن صیانت و حفاظت کنیم که خودبه‌خود آماده برای مقابله در مقابل تندبادهای واقعی شود (احسنت) چون ما این را لازم داریم (صحیح است) این یکی از دلایل خودداری بنده از انتقادهای تند و حتی با اجازه آقایان یکی از دلایل من برای نفع لزوم انتقاد انتقادهای تند است. یکی دیگر از دلایل موافقت بنده طرز تنظیم خود بودجه است بنده مطلبی را که سال گذشته موقع طرح بودجه در همین جا به عرض آقایان رساندم من خودم فراموش نمی‌کنم مطلب را که گفته‌ام که خیلی بهتر بود بودجه دولت برنامه‌ای باشد و طوری تنظیم شود که هر کس به سادگی ورق بزند بفهمد و خیال نکند که کاغذ رمل و اسطرلاب است و من این را به حداکثر یعنی به حداکثر ممکن در این بودجه دیدم ولی معتقدم خیلی بهتر می‌تواند باشد و باید باشد بنده به نوبه خودم احساس کردم که اولاً این بودجه‌ای که تنظیم شده مردم کوچه و خیابان هم می‌توانند بفهمند هزینه چیست و درآمد کدام است از چه محل پول می‌آید و به چه مخارج می‌رسانند به صورت رمل و اسطرلاب و زیج‌ها و نقشه‌های نجومی و هیئت نیست یکی از دلایل موافقتم این است و باز بالنسبه احساس می‌کنم و تا حدودی که می‌فهمم تخصیص هزینه‌ها و اعتبارات بر اساس احتیاجات مملکت و احتیاجات رشته‌های عمرانی و مملکتی بوده و از این بودجه یک چنین چیزی طلب می‌شود البته شاید دوستان دیگری در موافقت صحبت

بکنند یا صحبت خواهند کرد یا همان طور که جناب آقای رامبد فرمودند در متمم بودجه صحبت خواهند فرمود و دلایل روشن و مشخصی به قول فرهنگی‌ها دردتای بودجه اعلام خواهند کرد بنده از آن می‌گذرم ولی اصولاً بنده رهبری امور مملکت ما رهبر انقلاب ما یعنی رهبری شخص شخیص شاهنشاه به‌قدری دقیق و حساب شده است به‌قدری واقع بینانه و مستمر و مداوم است که هیچ دولتی نمی‌تواند ولو هرچقدر خدای نخواسته ناشی باشد منحرف شود (صحیح است) گو این که همین دولت حاضر عیبی ندارد که بنده یک تخصیصی قائل شده باشم همین آقایان همین آقای هویدا رئیس دولت‏ اینها همه بهترین عناصر فداکار و از شایسته‌ترین آدم‌هایی هستند که تا حدودی که امکان داشته و دارد روح انقلاب را درک کرده‌اند (صحیح است) و دلیل ندارد که تصور کنیم که درک نکرده باشند تمام اینها که اینجا نشسته‌اند از جانبازان مملکت و از فداییان انقلاب مقدس شاه و ملت هستند همان‌طور که نمایندگان این مجلس از سیاست سابقه‌ای جز وطن‌پرستی و حسن‌شهرت محلی و عشق به شاهنشاه و عشق به وطن و مردم وطن ندارند و احیاناً فقط به همین دلیل است که گاه‌گاهی هدف تیر تهمت و نیش زبان‌های پاره‌ای از کهنه کارها قرار می‌گیرند افراد همین دولت هم از کهنه‌ها و از کهنه‌کارها و سازشکارها نیستند (صحیح است - احسنت) اینها همان طوری که بنده و جناب آقای زرگرزاده و جناب آقای مهندس پروشانی محصول این انقلاب هستیم این آقایان هم محصول این انقلاب هستند (صفی‌پور - همه اینها که نام بردید آذربایجانی هستند) (خانم جهانبانی - برای رفع سوءتفاهم مرا هم بگویید) بله سرکار خانم جهانبانی که نهایت احترام را دارم، این افراد هم بعضاً در مظان اشتباهات کوچک و احیاناً فراموش کردن و احیاناً پاره‌ای غفلت‌ها هستند و اگر در معرض این اشتباهات و این فراموشی‌ها نباشند آن وقت باید در وابسته بودن اینها به یک انقلاب جوان تردید کرد اینها همه کهنه‌کار نیستند اینها هم مثل بنده و شما می‌باشند من جایم را با آقا عوض می‌کنم (اشاره به یکی از وزراء) ایشان جایش را با من عوض می‌کند) (روحانی - آرزوی خوبی است) جناب آقای روحانی برای ایشان یا برای بنده؟ باید اطمینان داد همچنان که برای افراد این ملت اطمینان حاصل کرده‌اند که ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کار است که کار این مردم به سامان برسد و دارد می‌رسد (احسنت) ولو این که گاهی اوقات می‌بینیم که این باد تند است و یا این که بعضاً می‌بینیم این باران‌ها نزول‌شان دچار تأخیر می‌شود ولی مجموعاً ابر و باد و مه و خورشید و فلک در کارند تا وضع این مملکت و این ملت به سروسامان برسد (انشا الله) نکته‌ای دیروز برای بنده در شرفیابی بحضور ملوکانه جالب بود که با چه علاقه‌ای پادشاه ما در اطاق‌شان وقتی که نگاه می‌کردند به این قطره‌های باران با چه شور و هیجانی نگاه می‌کردند در هر یک از این قطره‌های باران من به نظرم می‌آمد و شما هم قطعاً می‌دیدید که در هر یک از این قطره‌های باران فرد فرد ملت را می‌دیدند که به نوایی برسد با چنین علاقه‌ای با چنین شور و هیجانی با چنین رهبری با این نوع فعالیت با این اطمینان و اعتقاد است من فکر می‌کنم که آن انتقادهای خیلی تند هم که می‌کنند آنها هم نشانه عشق و محبت و دوستی و علاقه به تشویق بیشتر سرچشمه می‌گیرد و باید باشد همان طور که دیروز شاهنشاه عزیز ما (چون بنده یادداشت کردم که اینها را همین الان صحبت کنم) در شرفیابی فرمودند که واقعاً خدای بزرگ بر ما تفضل دارد، ترحم دارد (دکتر عدل - همیشه داشته است) به‌خصوص این نکته را در اینجا یادآور شوم جناب آقای دکتر عدل این بیان پادشاه ما را که دقیقاً و بسیار واقع‌بینانه به این مطلب اشاره فرمودند که یکی از دلایل مهم پیروری انقلاب ما این است که مبتنی بر اصول اخلاق و ایمان بوده است (صحیح است) به این دلیل است بنده مکرراً تکیه کرده‌ام روی این عرضم که خداوند بر ما تفضل می‌فرماید و ترحم می‌فرماید این طبیعی است که می‌باید این طور باشد تردیدی نیست و انقلاب ما واقعاً در این راه صورت گرفته است که ملت ما حتی بگذارید عرض کنم انسان‌ها بتواند در شرایط فعلی دنیا از تعالیم معنوی دینی ما که در دسترس ما هست انسان‌ها به‌خوبی از آن برخوردار شوند و به رفاه و نجات برسند بنده فکر می‌کنم بیش از حد خودم مزاحم آقایان شدم خیلی معذرت می‌خواهم ولیکن

مجدداً در پایان عرایضم تکرار می‌کنم که ما تا چنین رهبری و چنین رهبر واقع‌بینی داریم و چنین ملتی هستیم بنده می‌بایستی یک بار همین عرض را که عرض همیشگی بنده است تکرار کنم که هر کس اعم از مخالف یا موافق در هر جا درباره این مملکت صحبت می‌کند اگر ایرانی است غرض‌اش فقط خدمت به این مملکت است و بس و دنیا باید بداند که این قافله با این قافله سالار بزرگ و راهی که ما داریم فقط به یک نقطه خواهد رسید و آن قله پر افتخار سعادت ملی و گردن فرازی بین المللی است و بس (احسنت - احسنت).

رئیس - خانم جهانبانی به عنوان موافق صحبت می‌فرمایند.

بانو جهانبانی - با اجازه مقام معظم ریاست مجلس شورای ملی، با بودجه برنامه‌ای که سال‌ها مورد درخواست بود و امسال جامه عمل پوشیده است موافقم و آن را بسیار عالی می‌دانم (احسنت) و به عنوان موافق دولت دلایل مثبتی دارم که مشاهدات من است، یک مثل قدیمی است که می‌گوید بیشتر اوقات عقل انسان به چشم‌های اوست آنچه می‌بیند قضاوت می‌کند ولی امروز که همه استدلالات باید منطقی باشد چشم‌ها می‌بینند، گوش‌ها می‌شنوند، و عقل‌ها قضاوت می‌کنند، تردیدی نیست که ما همگی، زن و مرد اکنون که اختلافی هم بین حقوق سیاسی زن و مرد نیست و تساوی برقرار است و پدیده‌های انقلابیم و مأموریت ما در قوه مقننه نظارت بر امور مملکتی‌است، در مسیر انقلاب حق ماست که بدانیم دولت چه کرده است و در این باره حزب ایران نوین، حزب مردم، منفرد و مستقل همه یکی هستیم بیایید همکاران عزیز اکنون که در آستانه سال جدید هستیم به همان قسم که از عهد فئودالیسم به سرعت دور می‌شویم به یکدیگر نزدیک‌تر شویم و به جای عیب‌جویی که شیوه مرضیه ما نباید باشد مزایای مقررات انقلابی و کارهای مفید انجام شده را تا آنجا که امکان دارد برای آنها که قدرت تشخیص و ارزیابی ندارند تعریف و توصیف کنیم. واقعاً بیایید با هم یک بررسی نه ماده‌ای انجام دهیم، نسبت به آنچه که دولت، دولت انقلاب است و باید انجام می‌داده است، با بودجه سال گذشته چه کرده است، از نظر اصلاحات ارضی، از نظر سهیم کردن کارگران در منافع کارخانه‌جات، از نظر ملی کردن جنگلها، از نظر سپاهیان دانش و بهداشت و ترویج، از نظر اصلاح انتخابات، از نظر خانه‌های انصاف، البته ابتکار همه این مواد افتخارآمیز را رهبر عالیقدر ما دارند.

برومند باد آن همایون درخت‏

که در سایه‌اش می‌توان بر رخت (احسنت)

مسلماً انتظار نداشته باشید که بتوانم در کلیه این مواد صحبت کنم زیرا طول کلام موجب کسالت خاطر سروران عزیز می‌گردد. در مورد اصلاحات ارضی که ۷۵% مردم ایران از آن استفاده نموده‌اند. آنهایی که تصور می‌کردند اگر مالک در ده نباشد و فئودال‌ها از صحنه خارج شوند و دهقان صاحب ملک و زمین شود محصول از بین خواهد رفت کجا هستند تا بیایند و ببینند دولت مخصوصاً در این مورد شخص تیمسار ریاحی با الهام از رهبر عالیقدر خود چه اندازه در مورد اصلاحات ارضی کوشش به عمل آورده است و به قول زارعین مانند آن است که آنها تازه به دنیا آمده‌اند و فرآورده‌های کشاورزی به توسط زارعین افزایش یافته و زندگی مردم خیلی بهتر شده است تقلیل هزینه زندگی با وجود ترقی و توسعه اقتصادی از شاهکار بزرگ همین دولت است که بدون تورم و افزایش قیمت‌ها امسال در کشور به تحقق پیوست هدف بزرگی که همه ممالک در جستجوی آنند قسمت مهمی از این موفقیت‌ها در نتیجه فرآورده‌های کشاورزی به توسط زارعین است یعنی به هدف رسیدن اصل مسلم انقلاب شاه و ملت هست این مواد امیدبخش این یکی از دلایل مستدل من است در مورد تأیید بودجه و عملکرد خوب دولت اگر بخواهیم بدانیم اصلاحات ارضی تا چه پایه از ترقی رسیده است این مجموعه اصلاحات ارضی که قسمت قوانین مجلس شورای ملی اخیراً منتشر نموده است بخوانیم و فعالیت‌های دولت را در این زمینه بسنجیم و ارزش‌یابی کنیم، در اینجا لازم می‌دانم از جناب آقای مهندس ریاضی ریاست معظم مجلس شورای ملی که امر و دستور در مورد تهیه فهرست جامعی از کلیه قوانین و آئین‌نامه‌ها و مقررات صادر فرمودند و آنچه که ظرف ۶۱ سال مشروطیت ایران انجام نشده بود جامه عمل پوشاندند تشکر کنم نمونه آن را آقایان

ملاحظه فرمودند و به‌خوبی می‌دانند دولت چه قوانینی را در مورد اصلاحات ارضی به مجلس شورای ملی تقدیم داشته است و مصوبات آن از چه قرار بوده است در مورد سهیم کردن کارگران در منافع کارخانه‌جات مترقی‌ترین قانونی است که در ایران عمل می‌شود کارگران در این باره هم ثابت کردند که با علاقه‌مندی بسیار در کارخانه‌جات کار می‌کنند یعنی انقلاب اثر خود را به‌خوبی ظاهر نمود و مردم نیز سرمایه‌گذاری بیشتری برای ایجاد کارخانه‌ها نمودند نمایشگاه صنعتی که در پاییز امسال به معرض نمایش گذارده شد ثابت کرد که کار فوق‌العاده شده مملکت ترقی کرده و کارگران با علاقه مفرطی سطح اقتصاد و صنعت مملکت را بالا می‌برند (صحیح است) اصولاً قیافه مملکت عوض شده فعالیت‌های گوناگونی به دست کارگران ایرانی انجام می‌شود (صحیح است). مثلاً در وزارت کار با تحقیقاتی که کردم با توجه به تحولات اقتصادی و صنعتی عمیق برای پیش برد انقلاب عظیم ایران به وجود آمده و با تأسیس صنایع سنگینی مانند ذوب‌آهن و کارخانه‌جات ماشین‌سازی و ریخته‌گری که رونق و شکفتگی صنایع دیگر وابستگی کامل به آنها دارد خوشبختانه مقدمات تأسیس این کارخانه‌جات فراهم شده به پیروی از فرمایشات شاهنشاه آریامهر که فرمودند «ما به تربیت افراد دانشمند و عالم محتاجیم اما به افراد هنردان و کاردان و صاحب حرفه محتاج‌تریم» جا دارد که هیئت محترم دولت در راه آموزش فنی کارگران که قسمت اعظم بار چرخاندن صنایع به‌دوش آنها است چاره‌ای بیندیشند و با استفاده از تجربه کشورهای صنعتی مراکزی برای تعلیم کارگران هر چه زودتر تأسیس نمایند و امر آموزش کارگران را همانگونه که شورای تجهیز نیروی انسانی به عهده وزارت کار و امور اجتماعی گذاشته تسهیلات لازم را برای آن وزارتخانه جهت ایجاد سریع این مراکز و تربیت به موقع کارگران فنی صنایع در حال تأسیس فراهم نمایند تا پس از ایجاد این صنایع به سبب کمبود کارگر متخصص اختلال و وقفه‌ای در امورآن‌ها رخ ندهد (صحیح است).

بدیهی است تا جایی که اطلاع دارم وزارت کار و امور اجتماعی با وجود ضیق بودجه قدم‌های مثبتی در امر آموزش فنی کارگران برداشته که مورد استقبال صاحبان صنایع قرار گرفته است و با تحقیقاتی که در این چند روز به عمل آورده‌ام وزارت کار برای تعلیم کارگران در مراکز تعلیمات حرفه‌ای و برنامه توسعه مهارت ضمن کار و تعلیمات سرپرستی از لحاظ روابط انسانی کارگران و کارفرمایان و روش آموزش کار و باسوادکردن کارگران در سال جاری فعالیت‌هایی نموده که می‌توان به طور اختصار و فهرست وار بیان داشت در حال حاضر سازمان آموزش وزارت کار و امور اجتماعی دارای چهار مرکز تعلیماتی است که در سال ۴۴ نسبت به یکی از مراکز مشغول تجهیز آن بوده یعنی ساختمان آن را به اتمام رسانده و ماشین‌آلات را نصب نموده و مربیانش را تعلیم داده و برنامه کار را تنظیم نموده که عن‌قریب آن را افتتاح خواهد کرد و شعب آن مرکز تراشکاری - تعمیر ماشین‌های کشاورزی - تعمیر دیزل - الکترومکانیک - الکترونیک - ورق کاری است اینها شعبی است که تعلیم کارگرش مورد احتیاج حتمی بوده و باید تقویت شوند و تا آنجا که اطلاع دارم ظرفیت این مرکز در هر دوره ۱۱۰ نفر و در سال می‌توان دو دوره ششماهه تعلیم داد حسن این کار آن است که تعلیم در وزارت کار کوتاه‌مدت است و می‌توان به موازات برنامه‌های اقتصادی اجرا نمود مرکز تعلیماتی دیگر وزارت کار مرکز تعلیمات حرفه‌ای برق است که شامل شعب تولید و توزیع و تعمیرات لوازم برقی و سیم‌کشی و کابل‌کشی است و به طوری که در جراید ملاحظه فرمودید در ماه آبان سال جاری با تشریف فرمایی شاهنشاه آریامهر گشایش یافت یکی دیگر از مراکز تعلیمات حرفه‌ای وزارت کار که چندین سال است کارگر تربیت می‌کند تابه‌حال هفت دوره در شعب مختلف خود تعلیم داده و در سال ۴۴ در دو دوره ۱۹۰ نفر در رشته‌های مختلف تعلیم داده است و این کاگران، کارگران شاغل کارخانه‌جات شهرستان‌ها هستند که با تنظیم قرار داد به مراکز تعلیمات حرفه‌ای اعزام می‌شوند و پس از تعلیم به کار اولیه خود در شهرستان مربوط برمی‌گردند و تا آنجا که مطالعه نموده‌ام برنامه‌های جامعی برای با سواد کردن کارگران شاغل در کارخانه‌جات

وزارت کار و امور اجتماعی فعالیت نموده و هم اکنون نماینده آموزشی وزارت مزبور در تهران و شهرستان‌ها دوره با سواد کردن کارگران را که چهار سال است نظارت می‌نماید. قسمت تعلیمات سرپرستی سازمان آموزش وزارت کار تعالیم بسیار مفید در بسط روابط انسانی بین سرپرستان و کارفرمایان و کارگران می‌دهند که این برنامه نیز در تمام استان‌ها و شهرستان‌ها با مربیان آزموده اجرا می‌شود به‌طور مثال در سال ۴۴ این تعلیم در اندیمشک و بندرعباس و بندر بوشهر، همدان، کرمانشاه و نفت شاه عمل شده است. متأسفانه فقط توانستم قسمتی از فعالیت‌های وزارت کار و امور اجتماعی را تشریح نمایم و اطلاع کامل دارم که در فعالیت‌های مختلف دیگر از قبیل آمار و نیروی انسانی امور اجتماعی و روابط کار و بازرسی کار، سهیم کردن کارگران و بیمه‌های اجتماعی و شرکت‌های تعاونی و بانک رفاه قرم‌های بسیار مفیدی برداشته و من به سهم خود از وزیر کار و کارکنان وزارت کار و امور اجتماعی تشکر دارم و امیدوارم بیش از پیش موفق شوند در مورد سپاهیان دانش و بهداشت و ترویج و آبادانی به‌موقع است که برگردیم به وزارت آموزش‌وپرورش و پیکار جهانی با بی‌سوادی و کارهای سپاهیان دانش، در وزارت آموزش‌وپرورش مطالعات مقدماتی در مورد تجدیدنظر اساسی در کلیه شئون آموزش و پرورش کشور که به معرض قضاوت افکار عمومی گذارده شده اعزام ۸۳۷۷ سپاهی دانش دوره‌های پنجم و ششم به روستاها و ۴۷۴۷ نفر سپاهی نیز به اخذ آموزش نظامی و فرهنگی اشتغال دارند که بعداً اعزام خواهند شد استخدام ۴۰۰۰ نفر سپاهیان دانش دوره‌های سوم و چهارم برای آموزگاری در روستاهایی که به خدمت اشتغال داشتند تشکیل سازمان اداره امور تعلیمات در روستاها بر اساس فلسفه عالی سپاه دانش تربیت ۳۸۴۷ نفر معلم در مراکز تربیت معلم یک‌ساله و دانشسراهای مقدماتی اعزام آنها به روستاها تشکیل کلاس‌های کارآموزی - شروع به تعلیم و تربیت ۲۸۹۴ نفر داوطلب آموزگاری در مراکز تربیت معلم دختران تجدید نظر در محتوای کتاب‌های درسی و کتاب‌های سپاه دانش و نظارت در چاپ ۸/ ۷ میلیون جلد کتاب دانش ۲۵ هزار جلد کتاب راهنمای معلم درحالی‌که متن منقح بود و قیمت پایین کتب درسی نسبت به سال ۴۰ هفتاددرصد تنزل یافته است و نسبت به سال ۴۳ هفت‌درصد تنزل یافت. تأسیس ۵۸ باب کتابخانه نمونه در مدارس که انتظار دارم سال آینده عملی شود و البته در اینجا باید گفت جای بیمه کامل فرهنگیان و آئیننامه مدارس خالی است به هرصورت برگزاری جشنواره جهانی فیلم‌های علمی تربیتی، آموزش تشکیل کلاس‌های کارآموزی، توزیع ۷۵ سری وسایل آزمایشگاهی بین مدارس متوسطه کشور، تجهیز کارگاه‌های مدارس فنی و حرفه‌ای قزوین، رشت، ساری، مشهد، اصفهان، شیراز، کرمان، رضاییه و تجهیز کارگاه‌های هنرستان نمازی شیراز و آموزشگاه حرفه مراغه و آموزشگاه فرح پهلوی، حرفه‌ای شوش، سنندج، حرفه‌ای بابل. ساختمان هنرستان صنعتی کرمان معلمان مراکز آموزش کشاورزی در رشت، اقدام به ساختمان برای تکمیل ۲۹۳ دبستان و ۱۴۱ دبیرستان نیمه‌تمام و احداث ۲۰۱ دبستان دبستان و ۳۳ دبیرستان به وسیله وزارت آبادانی و مسکن، تعدادی مدرسه به وسیله سپاهیان دانش و از طریق کمیسیون صدری پنج سهم آموزش و پرورش ساخته است.

اقدام جهت تأمین کرسی تدریس زبان فارسی در دانشگاه‌های خارج و بهبود وضع مدارس ایران در عراق، ترکیه و دبی Dobeil اعزام ۶۸ نفر از دانشجویان رتبه اول به هزینه دولت به خارج کشور، تجدید نظر در اساسنامه و برنامه آموزش فنی و حرفه‌ای دانشسرای عالی و پلی تکنیک، اقدامات ساختمان برای تکمیل ساختمان کوی دانشجویان در دانشگاه‌های تبریز، اهواز، خوابگاه و منازل مسکونی اعضا آموزش دانشکده کشاورزی اهواز و بسیاری از کارهای تربیتی که ذکر آنها موجب اطاله کلام است، اقدام جهت احداث ۵۰۰ خانه سازمانی برای معلمان به وسیله وزارت آبادانی و مسکن برگزاری کنگره جهانی مبارزه با بی‌سوادی در تهران که به دعوت و ابتکار شاهنشاه آریامهر انجام یافت و نتایج درخشان آن که آغاز یک پیکار جهانی علیه جهل و نادانی بود برای کشور ما نه‌تنها یک موقعیت فرهنگی بلکه یک توفیق

بین‌المللی و جهانی محسوب می‌شود از سپاه دانش و بهداشت و ترویج که مورد تأیید همه مردم کشور ایران است چیزی نمی‌گویم می‌دانم که سپاه دانش مأمور تمجید و تکریم جهانیان قرار گرفته و دنیا را به تحسین وا داشته است در حال حاضر از ۴۸۰۰۰ دهکده ۲۵۰۰۰ آن دارای مدرسه است و این بزرگ‌ترین مژده ایست که ما می‌شنویم درود به سپاهیان شجاع و دلیر ما که در امر آموزش و پرورش و بهداشت و آبادانی بزرگ‌ترین اثرات انقلاب را ظاهر می‌نمایند پس من با بودجه‌ای که در این راه مصرف شده و می‌شود موافقم، مگر ما از دولت چه می‌خواهیم؟ اما درباره خانه‌های انصاف اصل نهم انقلاب سخن بگوییم ما با تشکیل خانه‌های انصاف که مورد تأیید همه است (ادامه کار دولت سابق است) ولی در اینجا باید گفت این نیز صفتی است عالی که دولت هویدا و شخص دکتر عاملی کارهای خوب دولت‌ها را تعقیب می‌کنند و از عناد و لجبازی و تکروی دوری می‌جویند دهقان آزاد از وجود سپاهی دانش، سپاهی بهداشت، سپاهی عمران برخوردار است و به‌جای آن که فرسنگ‌ها راه بپیماید و خود را به زنجیر عدل برساند و کارها در مرکز تمرکز یابد حتی در دهاتی که در حاشیه صحاری خشک و سوزان و یا کوهستان‌های صعب العبور قرار دارند خانه‌های انصاف تشکیل شده است، پیرمردان و ریش‌سفیدان که بنا بر عرف عادت و سنن پسندیده ایران باستان احترام و موقعیت خاصی در بین طبقات مردم دارند اکنون در دهات دوردست و پراکنده مرجع تظلمات اهالی ده خود می‌باشند آنها حقایق را به چشم می‌بینند و خوب داوری می‌کنند و به همین جهت آرایی که صادر می‌کنند مورد قبول هر دو طرف قرار می‌گیرد طومار فئودالیسم که در نتیجه انقلاب سفید شاه و ملت در هم درنوردید و اکثریت مردم تبدیل به انسان‌هایی آزاد شدند که حیثیت و شرافت آنها دستخوش هوی و هوس مالکین بزرگ نیست. هیچ یک از ما حتی تصور نمی‌کردیم که صد یک آنچه برای پیشرفت و ترقی این ملت و مملکت پیش‌بینی می‌شد در زمان حیات ما صورت تحقق پذیرد خانه انصاف ساده‌ترین و سالم‌ترین وسیله برای حل اختلافات در سطح روستا است وزارت دادگستری در گسترش این واحد قضایی در حدود احتیاجات روستاهای سراسر کشور اقدام خواهد نمود. در نظام جدید روستا - دهقان واحد اجتماعی جدید شناخته می‌شود کشاورز و کارگر هسته مرکزی استخوان‌بندی جامعه ایرانی معرفی گردیده و ترفیه حال آنها مورد توجه قرار گرفته است زیرا بنا به فرموده شاهنشاه دیگر زندگی در محیط فاسد جهل و فقر و ظلم میسر نیست اما در مورد جنوب شهر تهران عرض کنم سی سال فریاد زدم فکری برای زاغه‌نشین‌ها و آلونک‌نشین‌ها بکنند کاری انجام نشد، آرزوی همه مردم سؤال اینجانب در خردادماه از دولت درباره زاغه‌ها و آلونک‌ها در جنوب شهر بود که به پیروی از منویات رهبر عالیقدر ما دولت انقلاب مخصوصاً شخص دکتر نهاوندی موفق شد کوی نهم آبان را به وجود بیاورد و این لکه نازیبا را از پیشانی تهران بردارد همه رفتیم همه دیدیم که چه کردند ۳۴۵۰ خانه ساخته هزار نفر تابه‌حال به منزل‌های جدید منتقل شده‌اند و این کار ادامه دارد و امیدوارم باز هم در این راه بیشتر موفق شوند و این بود دلایل موافقت من با بودجه، بنده فرصت داشتم که به این سه چهار وزارتخانه بروم و کارهای انجام شده را بگیرم انشاءالله دوستان درباره سایر فعالیت‌ها صحبت خواهند فرمود (احسنت)

رئیس - آقای نخست‌وزیر فرمایشی دارید بفرمایید.

نخست‌وزیر (امیرعباس هویدا) - امروز تقریباً یک سال و سی و پنج روز است که من و همکارانم مسئول اجرای این برنامه سنگین بوده‌ایم من و همکارانم با خلوص نیت سعی کردیم در عرض این یک سال و سی و پنج روز وظایف سنگینی که بر عهده ما بود انجام بدهیم (صحیح است) مسلماً از طرف مجلس محترم شورای ملی همکاری صمیمانه و نزدیکی شده و از این احاظ تشکر می‌کنم در همین ساحت مقدس این دولت به استقبال انتقاد رفت و نیز این دولت از پشتیبانی شما بهره‌مند شد و در موقع تقدیم لایحه بودجه همیشه معمول است که از برنامه‌های دولت صحبت بکنند و کمتر راجع به ارقام بودجه، چون عادت بر این بود که دولت‌ها در گذشته و بلکه دولت‌ها مقصر نبودند وسائلی در

دست نداشتند علم جدید در همه جا گسترش پیدا نکرده بود و دولت‌ها بودجه خیلی مختصری تقدیم مجلس می‌کردند سعی من و همکارانم این بود که آن وظایف صحیح که بر عهده دولت است که قوه مقننه را از هر لحاظ روشن کند با تقدیم یک بودجه منظم و مرتب آن امکان را به قوه مقننه بدهد که اگر انتقادی دارند انتقاد بکنند صحبت از هزار صفحه بودجه شد، هزار صفحه آگراندیسمان است (صحیح است) بودجه به شکل دفترچه‌ای که تقدیم شد ۱۵۶ صفحه است و در شکل بودجه‌هایی که سابق تقدیم می‌شد که در اینجا تهیه شده در حدود نه صفحه است ملاحظه می‌فرمایند در این زمان که ما تأنی را پشت سر گذاشته‌ایم و در این روزگار انقلاب که وظیفه ملی هر فرد ما این است که با سرعت پیش برویم در زمانی که طیاره جت جانشین اتومبیل شده در مسافرت و اگر در آسمان‌ها با سرعت بیشتری پیش برویم خیال می‌کنیم از لحاظ مذاکره بودجه هم با سرعت پیش برویم بهتر است من شخصاً علاقه زیادی به انتقاد داشتم دوستان من انگشتان را روی قسمت‌های بودجه که ضعیف است بگذارند و نگذاشتند این کار را خود من خواهم کرد (احسنت) اگر بودجه‌ای آوردیم و نشان دادیم ضعف قسمتی از دستگاه‌های دولتی را که می‌توانستیم نشان ندهیم و هیچ اجباری هم نبود و هیچ قانونی نیست که دولت بودجه مؤسسات دولتی را بیاورد و اگر ما این را آوردیم به این علت است که خیال می‌کنیم هیچ ارقامی نباید از این مجلس محترم کتمان شود (صحیح است) در روزگار بعد از انقلاب ششم بهمن این کارها دیگر جایز نیست (احسنت) ما چه چیز را پنهان بکنیم از این مردم، چه چیز را کتمان بکنیم مملکتی است شاهنشاه ما الهام می‌دهند انقلاب را شروع کرده‌اند ما امروز وظیفه داریم که با سرعت تا سرحد امکان کارهای‌مان انجام بدهیم بعد که ما خسته شدیم جوان‌ها با نفس تازه خواهند آمد و این انقلاب را با سرعت پیش خواهند برد (صحیح است) در اینجا گفته شد که چون وقت نبود نتوانستند به ارقام رسیدگی کنند، اجازه بفرمایید که این نکته را من قبول نکنم چون به اشخاصی که این فرمایشات را کردند شخصاً احترام بسیار زیادی دارم که اشخاص باهوش و فهمیده و سریع الانتقالی هستند، لذا اجازه بفرمایید که این قسمت را قبول نکنم مسلماً در یک مجلسی اکثریتی هست و اقلیتی، اکثریت مدافع و پشتیبان دولت است، اقلیت هم وظیفه انتقاد دارد (صحیح است) آن وظیفه‌ای که به وکلای اکثریت و به وکلای اقلیت داده‌اند دولت مسئول نیست آن وظیفه را ملت داده است و آنها باید در مقابل موکلین خود جوابگو باشند (احسنت) مخصوصاً از لحاظ بودجه که هر فرد ایرانی وظیفه دارد چه برسد به اشخاصی که طبق قانون اساسی وظیفه دارند که نظر بدهند، هر فرد ایرانی حق دارد که در بودجه اظهار نظر بکند و حالا اگر اظهارنظری نکردند، دولت عرض ندارد، قطعاً موکلین‌شان سؤال خواهند کرد، برای خاطر این که این موردی است که از دولت سؤال بکنید و از دولتی که آماده است جواب بدهد، بنده مجدداً اینجا عرض می‌کنم، امروز باشد، فردا باشد، جلسات دیگری باشد، در موقع طرح متمم بودجه باشد، این دولت آماده است راجع به تمام ارقامی که اینجا ذکر شده است جواب بدهد، آنجایی که صحیح است و ارقامش درست است جواب خواهد داد و آنجا هم که ضعیف هستیم خودم عرض خواهم کرد و جواب خواهم داد (احسنت). کارهایی است که در مدت کوتاهی شروع شده که بنده مسئولیتش را قبول می‌کنم اگر بعضی کارها به طور سریع و صحیح انجام نشده و یا با آن سرعتی که ما مایل بودیم انجام نشده معذرت می‌خواهم و عرض خواهم کرد و سعی خواهم کرد که بهتر کار کنیم ولی کارهایی است که بیست سال و سی سال است که عمل نشده بنده به جز آن که سعی کنم در آن قسمت هم، خودم و همکارانم وظیفه‌مان را انجام بدهیم و مسئولیت قبول کنیم کاری نمی‌توانیم بکنیم ولی آن مسئولیتی که ما قبول می‌کنیم ۳۰/ ۱ یا ۴۰/ ۱ است تمام مسئولیت را ما نمی‌توانیم قبول کنیم، موافقت و مخالفت با بودجه تکلیف دولت را روشن می‌کند، ولی نه مخالفت با بودجه باید جلو پیشرفت را بگیرد و نه می‌تواند جلوی پیشرفت

را بگیرد، برای این که ملت ایران مقصر نیست اگر در یکجایی کوتاهی شده دولت‌ها مقصرند و این دولت حاضر است در برابر این ساحت مقدس مسئولیت این بودجه را قبول بکند (احسنت). در کمیسیون بودجه که خود بنده افتخار شرکت در آن را داشتم در آنجا که رأی می‌گیرند قبل از لحاظ ورود به مطلب کسی اعتراضی نکرد که وقت کافی نبود، در آنجا اقلیت و اکثریت هر دو راجع به بودجه صحبت کردند (صحیح است) اگر خوب بیاد داشته باشید بنده همیشه عرض کرده‌ام که حاضرم جانم را بدهم که آن کسی که مخالف من است بتواند نظرش را بدهد (احسنت) در اینجا عرض می‌کنم که اگر اقلیت از نظر تاکتیک نمی‌خواهد اظهار نظر بکند آزاد است، مسلماً از لحاظ دولت هم هیچ‌گونه گله‌ای نیست چون آزادی احزاب سیاسی این کار را در بر دارد که اقلیت تاکتیکی داشته باشد و اکثریت هم تاکتیکی ولی بنده به‌هیچ‌وجه نمی‌توانم این نکته را قبول کنم که برای عده‌ای ۹ صفحه زیاد بود که بخوانند، آن بقیه برنامه دولت است، مطالبی است که دولت آمده عنوان کرده و من انتظار داشتم که با آن عرایض دولت در این قسمت‌ها موافق نباشید ولی طرزکار دولت این بود که این نکات را حضورتان عرض کند و به خانم‌ها و آقایان فرصت کافی بدهد که ملاحظه کنند که یک دولتی برنامه‌ای تقدیم کرده، در عرض سال اقداماتی کرده و برنامه‌ای مدون برای سال ۱۳۴۵ تقدیم می‌کند که خانم‌ها و آقایان آخر سال اجازه داشته باشند و امکان داشته باشند که این برنامه را به رخ هر دولتی باشد چه من و چه کس دیگر بکشند و بگویند شما که پیشنهاد کردید در پانصد صفحه که این کارها را بکنید چرا نکردید (احسنت) بنده اسلحه بر علیه خود دولت‌ها به شما می‌دهم و خیال می‌کنم کنترل مجلس بر دولت کار صحیحی است، قانون اساسی ذکر کرده و دولت این نکته را محترم می‌شمارد (احسنت) ولی نکته‌ای هم در زندگی سیاسی هست که ما گاهی از لحاظ کلی مخالف هستیم اما در بعضی نکات موافق می‌شویم، ولی من هم نمی‌توانم انتظار داشته باشم اقلیت در موقع طرح بودجه با دولت موافقت کند، در همه جای دنیا اقلیت مخالفتش را با بودجه ابراز می‌کند، یکی از دوستانم در پایین می‌گفت حتماً بودجه بسیار خوبی بوده و چون نتوانستند با بودجه مخالفت بکنند سکوت اختیار کردند (صحیح است) در زبان شیرین فارسی می‌گویند، سکوت علامت رضاست (صحیح است) امیدوارم این طور باشد ولی باز هم از این قسمت می‌گذرم باید عرض کنم که با خلوص نیت. با احترام کامل به اکثریت و اقلیت این دولت از انتقاد اکثریت و از انتقاد اقلیت پند می‌گیرد و وظایفش را انجام می‌دهد با تأیید مجلس دولت بر سر کار می‌ماند و تأیید ملت دل ما را شاد می‌کند و فرمایشات دیروز شاهنشاه به خانم‌ها و آقایان راجع به دولت مسلماً رضایتی بود (صحیح است) بنده علاقه دارم که خانم‌ها و آقایان ایرادی از ما بگیرند و به ما بگویند در این بودجه شما هزینه‌های پرسنلی دولت سنگین است به ما بگویند یک سال وقت دارید فکر کنید و راه‌حلی برای این کار پیدا کنید اینجاست که من به استقبال انتقاد می‌روم. به ما بگویید چرا مؤسسات دولتی درآمد کافی نمی‌دهند به خزانه دولت بنده در اینجا مؤسسات را ذکر کرده‌ام و بیلان‌هایشان را تقدیم کرده‌ام در بیلانهایشان ملاحظه بفرمایید شرکت‌هایی هستند که هفت سال است بیلان نداده‌اند الان این ایراد را بایست بگیرید و وقتی ایراد را گرفتید من جواب را در فراکسیون اکثریت هم داده‌ام آن روزی هم که شما ایراد بگیرید بنده این جواب را اینجا عرض خواهم کرد همان طور که عرض‏ کردم در زمان انقلاب ما باید با سرعت پیش برویم و باید سعی کنیم با کار بیشتر در روز با بازده کار در این‌جا صحبت از بازده کار کردید بنده با بازده کار موافق هستم باید برویم دنبال این بازده کار باید سرعت بیشتری به دست بیاوریم و کارهای‌مان را انجام دهیم اگر کمیسیون مجلس روزهای چهارشنبه و پنجشنبه و شنبه سه روز کار کرد نمی‌توانم فراموش کنم که این مجلس، مجلس انقلابی است مسلماً راجع به فرمایشاتی که آقایان فرمودند در بدو جلسه جناب آقای معتمدی و جناب آقای حاذقی تاکتیک سیاسی بود جواب هم داده شد به جز این که همان احترامی که به اقلیت داشتم هنوز هم دارم و مسلماً در این مملکت از لحاظ سیاسی دولتی

هست متکی به حزب اکثریت تا روزی که این حزب از ما حمایت می‌کند ما در اینجا انجام وظیفه خواهیم کرد انتقاد اقلیت مورد علاقه ماست امیدوارم در متمم بودجه و در لوایح دیگر انتقاد بفرمایید تا ما مستفیض بشویم (حاذقی - من اجازه می‌خواهم توضیح بدهم بفرمایش جناب آقای نخست‌وزیر چون مطلقاً به تاکتیک سیاسی وارد نیستم) جناب آقای حاذقی بنده عرض کردم که از اطلاعات و معلومات جنابعالی همیشه مستفیض هستم و انتظار دارم در روزهای بعد هر نظری دارید بفرمایید ما با علاقه زیاد انتظار شنیدن نظریات جنابعالی را داریم چون همیشه نظریات‌تان خلاقه و نظریاتی بوده که ما را به راه راست هدایت کرده (حاذقی - بنده موافق دولت هستم و رأی سفید هم می‌دهم ولی اعتراضاتی که مردم فارس درباره دستگاه‌هایی که امر جنابعالی را اجرا نکردند دارند خواستم از پشت تریبون عرض کنم) جناب سرتیپ‌پور مثل همیشه مثل برادر بزرگتر به همه ما نصیحت فرمودند و راجع به انتقاد فرمودند و فرمایشات ایشان بر دل من نشست یک نکته را اجازه بفرمایید تصحیح کنم آئیننامه مربوط به دریافت چند حقوق از کمیسیون مجلس هم گذشت و اجرا هم شده راجع به نکته دیگر سؤال کردند اطلاعاتش هنوز به دستم نیامده ولی خیال می‌کنم رقمش صحیح نبوده ولی حتماً خدمت‌شان عرض می‌کنم راجع به دایرکردن اراضی بایر لایحه‌اش در مجلس است امیدوارم به این لایحه صندوق توسعه کشاورزی که برای آن در حدود ۱۰۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده قدمی باشد که همان طوری که فرمودید شروع‌به‌کار بکند راجع به طرح ۲۰ ساله دولت فرمودید صحت دارد باز این یکی از کارهایی است که دولت بدون سروصدا در نظر دارد انجام بدهد زیرا یک برنامه چندساله به ما دید کافی نمی‌دهد که ببینیم مملکت ما که هر روز تغییر ماهیت می‌دهد این مملکت را ۲۰ سال دیگر چطور باید اداره کرد در این قسمت کمیسیونی تشکیل شده و برنامه‌ای طرح‌ریزی می‌کنند و الان این کمیسیون که از متخصصین و رجال اهل فن این مملکت هستند اطلاعاتی کسب می‌کنند که بیلان مملکت را تهیه بکنند که اول یک بیلانی را از مملکت داشته باشیم و بعداً روی بیلان حساب کنیم که ۲۰ سال دیگر چه خواهیم بود و من امیدورام که این کمیسیون بتواند خطوط اصلی برنامه‌های بعدی ما را به ما بدهد تا ما پیش برویم فرمایشات جنابعالی از لحاظ مهاجرت کشاورزان به شهرها صحت دارد و این عملی است که متأسفانه نمی‌شود جلوگیری کرد امروز ۷۵درصد اهالی کشور ما از کشاورزی زندگی می‌کنند و ۲۵درصد در فعالیت‌های دیگر هستند باید برنامه‌ریزی طوری باشد که ۲۵درصد در کشاورزی بمانند و ۷۵درصد بروند به فعالیت‌های دیگر حساب می‌کردیم چند روز پیش در برنامه چهارم که دو سال دیگر شروع می‌شود ما باید یک میلیون و پانصد هزار شغل غیر کشاورزی ایجاد کنیم که در حدود ۴۰۰، ۵۰۰ هزار شغل شغل‌های خدماتی است مثل طبیب و پرستار و معلم بقیه باید مشاغلی باشد در صنایع ملاحظه می‌فرمایید برنامه عادی ما تحت‌الشعاع مشاغل است امیدورایم در این قسمت هم با کمک خانم‌ها و آقایان برنامه صحیح طرح‌ریزی شود. صحبت از اشتباهات دولت کردید و خود جنابعالی هم جواب دادید باید اشتباه شود تا تصحیح شود باید ما در هر کاری راه حل‌های خودمان را پیدا کنیم آنجا هم عرض کردم برای کارهای ایران باید راه حل‌های ایرانی پیدا کرد فایده ندارد که ما راه حل‌های خارجی را بیاوریم و سعی کنیم در اینجا عملی کنیم باید راه حل‌های ایرانی پیدا کنیم و حتماً در این کار مقداری اشتباه هم خواهد شد ولی سرعت پیشرفت ما سرعت پیشرفت اقتصادی و صنعتی این کشور این گونه اشتباهات را کم می‌کند ولی بنده هم با جنابعالی هم عقیده هستم که آدم یک بار اشتباه می‌کند دو بار اشتباه می‌کند سه بار نباید بکند اگر سه بار اشتباه کرد مسئولش اشخاصی هستند و آن اشخاص باید بروند و اشخاص دیگری جانشین آنها شوند آقای صدری‌کیوان راجع به رشد اقتصادی صحبت کردند این رقم ده‌درصد که ما داریم و اینجا گفته شد متأسفانه گاهی ما آنقدر از وضع مملکت دور هستیم آنقدر مشغول تئوری‌های اقتصادی هستیم که هیچ چشم‌مان را باز نمی‌کنیم که ببینیم چه حوادث مهمی در این کشور رخ می‌دهد مسلماً باید اذعان کنم

فرد فرد شما را که می‌بینم بیاد دارم که همه‌تان تقاضا دارید در استان‌تان در حوزه انتخابیه تان کارهای بیشتری شود بنده یک دوست عزیز که اسمش را نمی‌برم او فقط به من گفت من چیزی نمی‌خواهم چون در حوزه انتخابیه‌مان همه برنامه‌ها اجرا شده (یک نفر از نمایندگان - خوش بحالش) ولی مملکتی در حال پیشرفت، مملکتی که باید پیش برود باید انتظار داشته باشیم که تمام کارها امروز انجام نمی‌شود (مهندس والا - آن نماینده که بود؟) شاید جنابعالی بودید در یک چنین مجلس انقلابی انتظارات خانم‌ها و آقایان از مقدورات کشور محدود و تقاضای مردم زیاد با خلوص نیت باز هم عرض می‌کنم کار باید بیشتر بکنیم با همکاری شما راه حل دیگری پیدا کنیم و باید برنامه‌های زیربنای کشور با این برنامه‌ها عملی شود تا یک روزی به این رشد اقتصادی ده‌درصد که امروز به دست آورده‌ایم ادامه بدهیم مسلماً از لحاظ سیاسی بعضی از خانم‌ها و آقایان خانم‌ها را خیال نمی‌کنم ولی آقایان مخالف دولت هستند حق هم دارند چون نظرات‌شان با از نظر سیاسی یک نوع نیست ولی از لحاظ نتیجه خیال نمی‌کنم مخالف باشند چون نتایجی که به دست ما آمده اگر از یک طرف شاهنشاه مملکت رضایت کامل دارند خیال نمی‌کنم که در اینجا کسی منکر باشد و خودتان می‌دانید شاهنشاه از لحاظ کارها آنقدر علاقه دارند که کار بیشتری شود آنقدر انتظار دارند که ما با سرعت بیشتری پیش برویم و خودتان اذعان دارید این دولت به سهم خود سعی کرد تا حد امکان با این برنامه‌ها پیش برود ولی مسلماً باز هم عرض می‌کنم ما به‌هیچ‌وجه ادعا نمی‌کنیم که کارهای مملکت در انحصار ما است دولت اگر موفق شد روی این اصل است که همه همکاری کردند تا این برنامه‌های اقتصادی پیش برود (صحیح است) همین پول‌ها و همین سرمایه‌ها موجود بود چرا در سال‌های قبل ما رکود داشتیم چرا گفته‌اند مملکت ورشکسته شده ملاحظه کردید دولت بی‌سروصدا بدون توجه به این تبلیغات کارش را انجام می‌دهد (دکتر الموتی - کسی که مملکت را ورشکسته اعلام کرد قصد خیانت داشت) جناب آقای سعید وزری موافق عزیز و مشروط عزیز در فرمایشات‌شان که راجع به برنامه دولت ایراد کردند حق هم دارند بنده معتقد هستم فراکسیون اقلیت هم می‌تواند ایراد بگیرد فراکسیون اکثریت هم حق دارد ایراد بگیرد آن روزی که بودجه مطرح بود در فراکسیون دوست عزیز ما یکی از عزیزترین اشخاص زندگی‌اش را از دست داده بود و نتوانسته بود بیاید نظریاتش را در فراکسیون بگوید لذا اینجا از پشت تریبون نظریات خود را بیان کردند بنده به نظریات‌شان احترام می‌گذارم به ایشان قول می‌دهم که دولت سعی می‌کند با سرعتی که مایل هستید پیش برود از لحاظ آموزش و پرورش که فرمودید بنده هم با جنابعالی موافق هستم که ما زیاد دنبال آموزش رفتیم و کمتر دنبال پرورش باید همان طوری که فرمودید به پرورش اهمیت بیشتری بدهیم چون پرورش است که مردان این مملکت را می‌سازد فرمودند «ابر و باد و مه و خورشید و فلک» راست است همه ملت باید کار کنند تا به نتیجه برسیم من امروز هرچند که علاقه داشتم و اینجا به من گفته بودند که بعضی از دوستان‌مان ۷ ساعت ۸ ساعت صحبت خواهند کرد مایل بودم از فرایشات شیرین‌شان مستفیض بشوم ولی شاید روی اصل این که باید کارها با سرعت پیش برود و روی اصل این که باید با این روح انقلاب پیش رفت و باید از اطاله کلام خودداری کرد بنده به سهم خودم ممنون هستم (احسنت) که بتوانیم (عده‌ای از نمایندگان - ما هم ممنونیم) امروز بودجه را تصویب بکنیم و از افراد ما در پشت میز خودمان بکارهای اجرایی مملکت ادامه بدهیم. سرکار خانم جهانبانی نظریاتی فرمودند از تأییدی که از دولت فرمودند تشکر می‌کنم چون ملاحظه کردیم که با دقت بودجه را خوانده‌اند و نه‌تنها ۱۵۶ صفحه را که باید تصویب بکنند این هزار صفحه را هم قرائت فرموده‌اند بنده خیال می‌کردم که مساوات بین خانم‌ها و آقایان موجود بود ولی مثل این که خانم‌ها یک قدم از لحاظ بودجه خواندن پیش رفته‌اند و با تشکر از خانم‌ها و آقایان محترم

و از همکاری که امسال با ما دارید لوایح مهمی تقدیم مجلسین شد باید لایحه متلیات مورد بررسی قرار گیرد لایحه دیگر که انشاءالله به‌زودی تقدیم می‌کنم لایحه تقسیمات کشوری مورد نظر خانم‌ها و آقایان است (صحیح است) لوایح دیگری هم تدوین می‌شود که تقدیم خواهد شد امیدوارم از لحاظ لوایح حوصله زیادی باشد عرض کردم دولت تعصبی ندارد و تعصبی نخواهد داشت می‌نشیند با شما صحبت می‌کند شما که دست دولت را باز می‌گذارید تقویت می‌کنید که کارهای اجرایی‌اش را با سرعت انجام برهد با هم با کمال علاقه لوایح را می‌آوریم اینجا و سعی می‌کنیم با کمک شما لوایح بهتری را تصویب بکنیم در قسمت متمم بودجه اینجا حتماً انتظار داریم با شور و شعف بیشتری صحبت شود لایحه تفریغ بودجه هم امیدواریم بالمآل آنهایی که برای این دولت خیال می‌کنند کارهای‌شان را با سرعت انجام نداده اقلاً در تاریخ مشروطیت ایران دو بار لایحه تفریغ بودجه به مجلس داده شده یک بارش را هم این دولت داده است امروز و امیدوارم قبل از آخر سال دومین لایحه تفریغ بودجه را هم تقدیم کنیم (دکتر الموتی - آقای دکتر اقبال هم لایحه تفریغ بودجه دادند) و اگر در کارهای ما در این مدت ملاحظه کردید که گاهی نتوانستیم آن‌طوری که مایل هستید (این عرایض من هم برای اکثریت است و هم برای اقلیت) انجام بدهیم معذرت می‌خواهم اگر موفق نشدیم که با آن سرعت پیش برویم معذرت می‌خواهم ولی یک چیزی را قبول کنید در این نشیب‌ها و فرازها در این موفقیت‌ها و شکست‌ها همیشه خلوص نیت در دولت بوده است (احسنت).

رئیس - آقای رامبد بفرمایید.

رامبد - از جناب آقای دکتر یگانه گله دارم برای این که حضور نماینده دولت در مجلس برای اطلاع شخص ایشان از مطالب نیست برای این است که دولت را مطلع کند که در مجلس چه گذشت قریب به چند ماه قبل بود که فراکسیون پارلمانی حزب مردم با تأیید سایر نمایندگان محترم به دولت یادآور شدند که در تأیید تبصره‌ای که در بودجه سال قبل تصویب شده دولت باید کارهای انجام شده و انجام نشده مملکتی را به مجلس گزارش بدهد چرا؟ برای این که بعد از اطلاع از اقداماتی که شده و آنچه که مقدور نبوده انجام شود آن وقت ارقام و اقلام بودجه قابل بحث و تأیید یا تکذیب است جناب آقای نخست‌وزیر با حسن بیان و با محبوبیت خاصی که دارند استفاده کردند و سعی نمودند توضیح بفرمایند که این بودجه هزار صفحه‌ای که عرض کردم نبود البته اگر بخواهیم آن گونه مختصرش بکنیم ممکن است که بفرمایید که در این مجموعه فقط یک کلمه بودجه بیشتر نبود بقیه‌اش مربوط به مسائل دیگر مملکتی است ولی اگر این مسائل مربوط به بودجه نبود نه شما احتیاج به صرف خرج زائدی برای چاپ کردن اینها داشتید نه احتیاج داشتید که در این موقع توأم با بودجه بدهید و نه این که آن مطالبی که بنده از آئین‌نامه مجلس و از قانون اساسی خواندم مطرح نمی‌شد (صحیح است) اگر رقم بودجه وزارت آموزش‌وپرورش ۳ میلیارد ریال نوشته شده باشد ۳ میلیارد ریال چرا کم است؟ نه چرا زیاد است؟ تا این سؤالات روشن شود این رسیدگی به بودجه نیست رسیدگی به بودجه این است که ۳ میلیارد ریال با توجه به درآمدهای مملکت با پیشرفت‌هایی که فرهنگ ما کرده با توجه به احتیاجات دیگری که در مملکت داریم با توجه به نیازمندی‌هایی که برای آینده فرهنگ داریم با سیاستی که مملکت در پیش دارد با برنامه‌ای که دولت امکان انجامش را داشته مقایسه شود آن وقت بگویید که این ۳ میلیارد ریال زیاد است یا کم و این است این هزار صفحه لازم به قرائت بود (صحیح است) بنده در آئیننامه خواندم و یادآوری کردم برای این که احتمال داشت خواندن آن آئیننامه هم از نظر بعضی اشخاص شبیه خواندن همین لایحه بودجه‌ای باشد که می‌گفتند خوانده‌ایم در آنجا نوشته بود که ارقام و اقلام باید با قوانین مربوطه تطبیق داده شود (صحیح است) کدام قانون را یکی از نمایندگان حزب شما خواست و در کمیسیون مطرح کردند و تطبیق کردند (یک نفر از نمایندگان - احتیاج نداشت) به نظر خود صحیح می‌فرمایید (یک نفر از نمایندگان - آقای نخست‌وزیر آنجا برای خود نماینده ندارند) شما هم نظرتان این طور است که می‌فرمایید ولی باز هم تأیید می‌شود آن شعری که به آقای نخست‌وزیر عرض کردم: نهانی ندانم تو را دوست کیست - بر این آشکارت بباید گریست (احسنت) شما اگر به نظر بنده داوطلب شنیدن انتقاد بودید همان طوری که

از روز اول پشت میز صدارت قیافه هویدا قیافه دولت را عوض کرد زیرا این رویه شما بود این متانت شما بود مطالبی بود که شما می‌گفتید اینجا هم جا داشت که تمام گفته‌هایتان را صحه می‌گذاشتید که تنها تعارف و حرف نیست نشان می‌دادید با عمل هم آماده شنیدن بیانات مخالفین هستید و به اقلیت مجال بیان صحبت می‌دادید جناب آقای هویدا هزار صفحه‌ای که در شب سه‌شنبه به دست هر نماینده مجلس رسید این نمایندگی که من در مجلس می‌شناسم بعد از کتاب آسمانی و فرایض مذهبی فرمایشات پادشاه خودش را از همه چیز بیشتر احترام می‌گذارند (صحیح است) و تمام پیش از ظهر سه‌شنبه این اشخاص اول به اشتیاق و آرزو بعد هم به تجزیه و تحلیل کردن فرمایشات شاهنشاهان بودند پس شما می‌خواستید یک بعد از ظهر بنشینید و هزار صفحه را بخوانند و آن وقت آنچه که از آن هزار صفحه خوانده‌اند در این ۱۴۰ صفحه که مدعی هستید تطبیق بکند حضرتعالی که تابه‌حال همیشه خودتان را مرد منصفی نشان داده‌اید نمی‌دانم چرا این دفعه این طور کم لطفی می‌فرمایید (خواجه‌نوری - اختیار مجلس دست ایشان نیست تکلیف مجلس را رئیس مجلس تعیین می‌کند) خوب شد که جنابعالی برگشتید و اختیار مجلس را مجدداً در دست می‌گیرید. فرمودید این دولت کارهایی کرده بنده وارد آن مسائل نمی‌شوم ولی یک نکته را یادآوری می‌کنم امکاناتی که برای این دولت بر اثر عنایات شاهنشاه ما در تمام کشور فراهم گردیده در تمام ادوار مشروطیت سابقه نداشته (صحیح است) پس بنابراین (یک نفر از نمایندگان - امکاناتی هم بود که انجام ندادند، حسن نیت نداشتند) آن کسانی که بنده خیال می‌کنم به‌نادرست حضرتعالی را تشویق می‌کنند که چنین مطالبی بفرمایید می‌خواهند محبوبیت فردی و شخصیتی را که شما برای خودتان فراهم کردید مخدوش و توأم سازند با مسائل بنزین و شکر و تاکسیرانی و سایر مسائل در همین ردیف پشت سرش می‌آید این است که حضرتعالی با آن وسعت نظر خودتان آن گفته‌ها را گوش نکنید (یک نفر از نمایندگان - ایشان قیم که لازم ندارند) همین‌طور است که می‌فرمایید متأسفانه بنده هم قیم لازم ندارم (یک نفر از نمایندگان - شما دارید برای دولت تعیین تکلیف می‌کنید) (معتمدی - ایشان وظیفه‌شان را انجام می‌دهند نماینده می‌تواند تذکر بدهد) بنده برایتان اینجا طبق صورت مذاکرات کمیسیون ساعت و دقایق تشکیل کمیسیون بودجه را عرض کردم در این کمتر از هفده ساعت شما هفده وزارتخانه و مؤسسه بزرگ بیشتر دارید که برای شنیدن حتی بیانات وزیر مربوطه اگر خواسته باشید آن مطالب را توجیه بکنید بیش از یک ساعت وقت لازم بود در کمتر از ۱۷ ساعت پس از آن سرعت حتی را که فرمودید آن اعضا به کار برده‌اند در خور اشخاص عادی امثال بنده نیست (احسنت) جناب آقای نخست‌وزیر تفریغ بودجه را به وزیر دارایی‌تان گفتم احسنت ولی برمی‌گردم به عرایض چند دقیقه قبلم نکنید کارهایی که اگر کار خوب هم کردید به همان روال سایر اعمال بد شما تعبیر شود وقتی بودجه هزار صفحه‌ای شما این‌چنین مطرح شد و آنچنان تأیید شد آن تفریغ بودجه هر چه باشد در خارج انعکاسش به روال همین بودجه تفسیر می‌شود چه تفریغ بودجه‌ای جناب آقای هویدا چه تفریغ بودجه‌ای؟ شما هشتاددرصد از مال مملکت را به صورت مؤسسات وابسته و انتفاعی خارج از دستگاه دولت قرار دادید که خودتان می‌فرمایید که ۶ سال به ۶ سال بیلان به شما نمی‌دهند به بهانه آن که کارهای مهمی باید انجام شود آیا این کارها مهم‌تر از راه‌آهن سرتاسری ایران است، دیشب بود در اطلاعات وقایع چهل سال قبل را نوشته بود که این کار بزرگ و خطیر راه‌آهن با توجه به تمام قوانین و شرایط و امور محاسباتی انجام شد با همان اصولی که در وزارتخانه‌ها باید انجام بگیرد والا با این مستثنی گذاشتن‌ها و با این اختیار دادن‌ها و از بودجه خارج کردن‌های شما چیزی جز بودجه اداره ثبت اسناد و یا فقط حقوق چهار نفر مأمور وزارت دارایی باقی نمی‌ماند مگر آن چه هست و نیست مال ملت نیست که شما به دست هیئت‌های مدیره شرکت‌های دولتی سپرده‌اید که بین خودشان تقسیم کنند. پس این چه تفریغ بودجه‌ای است (دکتر معتمدوزیری - باید تدریجاً درست شود) روزی در این مجلس اقلیت را متهم کردند به ابستروکسیون، درصورتی‌که اقلیت رفت که یکی از بزرگ‌ترین وظایف ملی خودش که تجلیل از علیاحضرت ملکه عزیزش بود انجام بدهد (صحیح است) و در غیاب

اقلیت تمام هیئت‌های رئیسه کمیسیون‌ها را بین خود مثل اموال و غنایم تقسیم کردند امروز گفتم شما تقصیری ندارید این شاهکارهای تأکیدکنندگان شماست یکی بر سر شاخ و بن می‌برید آخرش را بهتر از بنده می‌دانید (یکی از نمایندگان - بلد نیستم)

خداوند بستان نظر کرد و دید

بگفتا که این مرد بد می‌کند

نه بر من که بر نفس خود می‌کند

ایراد آن من روز برای این بود که امروز کمیسیون بودجه و هیئت رئیسه مجلس بنشینند و بگویند بودجه هزار صفحه‌ای در چهار ساعت تصویب شد و هیئت رئیسه مجلس چهار ساعت مجال مطالعه ندهند و تا آقای هویدا ناچار بیایند اینجا و تقاضای انتقاد بکنند و اشخاص موافق‌تر از موافق را به صورت صحنه تئاتر به عنوان مخالف پشت تریبون بکشند، (دکتر مهذب - در موافقت بودجه است یا مخالفت بودجه مثل این که در مخالفت فرمودید که بودجه بی‌عیب است حالا طبق چه ماده‌ای از آئیننامه است که بحث می‌کنید؟)

رئیس - ایشان به عنوان مخالف در بودجه صحبت می‌کنند.

رامبد - جناب آقای هویدا فرمودند که میل دارند که انتقادات را بشنوند بنده فرمایشات شما را قبول کنم یا عمل شما را (یک نفر از نمایندگان - هر دو را) از شما استدعا کردیم همان طوری که در سال قبل در روز هیجدهم اسفند بودجه مطرح شد و دنیا هم زیرورو نشد و به فرمایش خودتان تمام کارهای درخشان که شاید از جهت دید جنابعالی کارهای درخشان بوده چون جنابعالی آدم منصفی هستید بدانید همه این طور فکر نمی‌کنند بیایید جنابعالی و تأیید کنندگان بودجه سه روز دیگر وقت بدهید والا آن انتقادی که در ظرف سه ساعت مطالعه بنده و امثال بنده بیاییم پشت این تریبون بکنیم برای شما چه ارزشی خواهد داشت انتقاد اصولی هم باشد شما می‌توانید بگویید بی‌مطالعه انجام شده و سطحی بوده و اشتباه هم باشد باز می‌توانید بگویید بی‌مطالعه بوده با یادآوری آن شعری که خدمت‌تان عرض کردم آن شخص که به جنابعالی گفته بود پس اقلیت یا موافق این بودجه هستند یا رضا موجب سکوت‌شان شده آن حرف‌شان هم در ردیف سایر حرف‌هایی است که به شما می‌زنند یا ایشان مثل تمام کسانی که شما را تأیید می‌کنند خودشان هم بودجه را نخوانده بودند یا این که اقلیت را نمی‌شناختند (دکتر حکیم شوشتری - توهین چرا می‌کنید؟) چی را توهین می‌کنم دوست عزیز هر نماینده یا هر کس که ادعا می‌کند تمام این بودجه را خوانده بنده تقاضا می‌کنم جناب آقای رئیس کمیسیونی تشکیل بدهند تا کسانی که این بودجه را یک ساعت فقط خوانده‌اند از او سؤالاتی کنند ملاحظه کنید نمی‌توانند جواب بدهد (مهندس جلالی - امتحان بکنید بنده یکی از آن افراد هستم) (مهندس صائبی - قیاس به نفس می‌فرمایند) بله جناب آقای هویدا بنده هم این بودجه را مثل آنهایی که می‌فرمایند مطالعه کردیم باز کردم همکاران فراکسیونی بنده هم این کار را کردند ولیکن اگر قرار می‌بود ما هم بیاییم مثل آنچنان موافقت‌ها و مخالفت‌هایی که شد بکنیم این همان بهترین آرزوی یک فرد سیاستمداری مثل شما بود که می‌گفتید آمدید هر چه عیب داشت گفتید پس دیگر عیبی نداشت ولی ما به مصداق آن قسم که می‌گوید من راست می‌گویم و همه راست‌ها را می‌گویم باید بگوییم که برای گفتن همه راست‌ها سه ساعت که سهل است حداقل سی ساعت هم مطالعه در لایحه بودجه یک کشوری کم است (یک نفر از نمایندگان - خوب این کار را بکنید) اگر می‌خواستید بکنیم استدعایی که کردم موافقت می‌فرمودید بنده ممکن است که توانایی خوب صحبت‌کردن نداشته باشم (یک نفر از نمایندگان - صحیح است) همین طور است که می‌فرمایید ولی به تحقیق مثل بعضی از دوستانم که در صحیح است گفتن ید طولانی دارند بنده هم در پرحرفی ید طولانی دارم اگر قرار بر این بود که من هم بیایم و مطالب کلی غیر مربوط به بودجه یا مسائلی جسته و گریخته دانسته و ندانسته صحبت کنم صحیح نبوده و از دموکراسی که به عقیده من از برکت وجود دولت شما، از برکت وجود شاهنشاه در این مملکت فراهم شده به سهم خودم استفاده نکرده بودم آن وقت برای این که بعدها همان طوری که در روزنامه‌ای از زبان نخست‌وزیری می‌نویسند برای تخطه کردن گذشتگان خود گفتند من تلفن کردم (دکتر معتمدوزیری - تخطئه) (تخطئه معذرت می‌خواهم ببینید صحبت تهیه نکرده چقدر بد است) صحبت نخست‌وزیری بود که گفت تلفن کردم به متصدی بودجه متصدی گفت می‌خواهید کسر بودجه را زیاد بکنم می‌خواهید کم بکنم می‌خواهید در

چه سطحی برای‌تان دربیاورم به همان سطح درمی‌آورم در صورتی که ما می‌دانیم در مملکت ما به‌هیچ‌وجه‌من‌الوجوه این مسائل در بودن شاهنشاهی چون محمدرضا شاه پهلوی سابقه نداشته (صحیح است) و بعد این مطلب را توی روزنامه می‌نویسند و به نظر بنده این مطلب خلاف، درشأن ملت ایران و در شأن دولت ایران نیست و شما هم نخواهید از ما مطالب مطالعه نشده اینجا بگوییم خاصه این که از متصدی بودجه سؤال کردیم و به کلی تکذیب کرد من متأسفم بگویم که گفته صحت نداشت به طوری که در ابتدای جلسه عرض کردم اقلیت خیلی علاقه‌مند است در راه کمک به شما بیاید آنچه عقل و فهمش تشخیص می‌دهد بودجه را مطالعه کند مطالبی که به نظرش می‌رسد به عرض مجلسیان محترم برساند اگر قابل توجه بود توجه بفرمایید اگر مطالبی باشد که بتوانید ما را قانع بکنید ما متشکر می‌شویم ولی به همان سببی که تا چیزی خوانده نشود وقت کافی برای مطالعه‌اش داده نشود و اکثریت با در دست داشتن هیئت رئیسه و کمیسون‌ها بخواهد اینگونه لوایح بودجه را بگذراند همان طور که خودتان هم می‌دانید یک نفر مخالف واقعی صحبت نکرد بنده هم صرفاً توضیح فرمایشاتی را که جنابعالی فرمودید دادم نه در خور بودجه، هیچ کس صحبت نخواهد کرد این شما و این بودجه شما خودتان می‌دانید و این را تأییدکنندگان شما تاج افتخار آزادی خواهی و مشروطه خواهی و امکان دادن آزادی انتقاد را به سایرین با این عمل خودشان یک دفعه دیگر به سر خودشان بزنند چنانچه شما میل دارید یک دفعه دیگر نه این تأییدکنندگان شما بیایند اگر راست می‌گویند و حوصله شنیدن انتقاد را دارند ده روز نمی‌گویم سه روز مجال بدهند تا ما هم بیاییم شاید هم بگوییم خوب بود شاید هم اگر انتقادی بود و باید بشنوید بشنوید (احسنت - احسنت).

رئیس - آقای حاذقی فرمایشی دارید بفرمایید.

حاذقی - جناب آقای نخست‌وزیر که مراتب حسن نیت و ایمان و علاقه‌شان به اجرای برنامه‌های اصلاحات و پیش‌برد این انقلابی که همه افراد ایرانی پشت سر شاهنشاه در آن شریک و سهیم هستند تذکری فرمودند که ایجاب کرد توضیحی عرض کنم در مواردی که بودجه مطرح می‌شد چون دوستان من همکاران مجلسی که از نظر علوم اقتصادی و بودجه‌نویسی اطلاعاتی وسیع‌تر داشتند اینجا شرح می‌دادند و من به اقتضای وظیفه نمایندگی می‌دیدم که آنچه که من باید عرض کنم به نام یک نماینده دوستان من بهتر واردتر و بصیرتر ادای وظیفه کردند بنابراین:

چو کاری بی‌فضولی بر من آید

مرا در وی سخن گفتن نشاید (احسنت)

در مقابل اگر عرایض بنده نسبت به مسائلی که بعضی همکاران تذکر ندادند یا به نظر آنها آن قدر مهم نبود که وقت مجلس شورای ملی را بگیرند من همیشه پیش‌قدم بودم و بنده اینجا عرایضی را که لازم بود می‌کردم و پیشنهادهایی که لازم بود می‌دادم و نظر دولت محترم را به اجرای اصول قانون اساسی و عمل به اقتضای وظیفه حکومت و دولت جلب می‌کردم امروز صبح که من آمدم اینجا نام بنویسم به این دلیل بود که سه هفته ایام تعطیل مجلس به حوزه انتخابیه‌ام رفتم و با مردم محل حرف زدم و یا کارهایی را که در دست اجرا داشتند بررسی کردم دیدم که در طول این دو سال و نیم که از عمر این مجلس محترم می‌گذرد با همه تأکیداتی که جناب آقای نخست‌وزیر فرموده‌اند و با همه دستوراتی که بعضی از صاحبان مقام رسمی و اعضای دولت فرمودند مطلقاً هیچ یک از مواد برنامه عمرانی شهر من اجرا نشده من خیلی خوشوقتم که یکی از همکاران من به عرض جناب آقای نخست‌وزیر رسانده‌اند که تمام مواردی که در شهرستان ایشان می‌بایستی اجرا شود اجرا شده است و من امیدوارم که این رویه بدون استثنا در تمام شهرستان‌های مملکت و به‌خصوص شهرهای دورافتاده مملکت اجرا شود تا در نتیجه همه ما با قبول خاطر و با رضا و رغبت عمل دولت را تأیید بکنیم زیرا که ما همه می‌دانیم چه آنهایی که در نقش اکثریت و چه آنهایی که در نقش اقلیت اجرای وظیفه می‌کنند همه یک هدف داریم و آن اعتلا و ترقی و سعادت ایران است من به مردم گفتم حقیقت امر این است که بخودم اجازه نمی‌دهم که وقت مجلس را برای کارهای مخصوصی بگیرم همیشه کارهایی که داشتم به وسیله یادداشت و یا به وسیله تلفن به مقامات مسئول یادآور می‌شدم و این هم برای این بوده است که یک چنین دولتی که در یک

شرایط احساس مسئولیت مملکت را دارد تصور نمی‌رود تبعیض روا بدارد و دستگاه دولت کار مملکت را همه در یک کفه ترازو نگذارند و به نظرات مختلف نگاه بکنند آنها گفتند که این درست است حرف تو برای مملکت برای اصلاحات برای امور تربیتی و اخلاقی به جای خودش امام ما هم موکلین تو هستیم ما از تو می‌خواهیم که در این دفعه که بودجه مطرح می‌شود تمام این مشکلات ما را شرح بدهی و به دولت بگویی که ما مردمی هستیم در این شهر دورافتاده وضع کشت ما مختل شده سه سال است که گرفتار قهر طبیعت شدیم و تمام محصولات ما هم در اثر سرمازدگی از بین رفته و هیچ یک از برنامه‌های عمرانی دولت هم در این شهر اجرا نشده من دیدم این پیشنهاد، پیشنهاد معقولی است و این حداقل توقعی است که یک موکلی می‌تواند از نماینده‌اش داشته باشد بنابراین بنده با ارادتی که به جناب آقای هویدا و تمام وزرای ایشان دارم و با ایمان به این که در حال حاضر هیچ دولتی و هیچ فردی به نظر من نیست که بتواند ادعا بکند که بهتر و دقیق‌تر از این دولت کار مملکت را انجام بدهد و اسم نوشته بودم برای عرض این مطالب بعضی از دوستان خواهش کردند که این مطالب را بگذارم در متمم بودجه صحبت کنم و ارادتمند قبول کردم حالا هم این عرایضی را که می‌کنم می‌خواهم نظرات آنها را بگویم که مثلاً جناب آقای وزیر پست و تلگراف که اینجا نشسته‌اند مدت دو سال است که هر چه می‌نویسم اگر شما فکر کنید که پست را بین شیراز و جهرم و لار می‌فرستند به سروستان و به فسا و به کجا و کجا و کجا و بعد می‌رود به جهرم یعنی در عرض ده دوازده روز یک نامه از شیراز به جهرم می‌رسد این جای تعجب است راجع به این جریان ۳۵۰ تومان اعتبار می‌خواستند و رئیس پست شیراز نوشته است به آقای وزیر پست و تلگراف که آقا به ما ۳۵۰ تومان اعتبار بدهید که هفته‌ای ۶ پست مستقیم به جهرم و لار بفرستیم هر چه نامه نوشتند هر چه تلگراف کردند مگر به خرج آقای وزیر پست و تلگراف رفت مگر توجه کردند آقایان با ۳۵۰ تومان اعتبار ۶ پست به اتوبوس‌هایی که از شیراز به جهرم و لار می‌روند در هر هفته می‌توانند بفرستند (یک نفر از نمایندگان - ۳۵۰ تومان را از جیب‌تان بدهید) نظیر این مسائل دیگری را نیز می‌خواهم عرض کنم از جناب آقای وزیر آموزش‌وپرورش من ماه‌ها است که وقت خواسته‌ام که با ایشان صحبت کنم که آقا ما دانشسرای مقدماتی داشتیم منحل گردید مجدداً تأسیس کنید می‌گویند برای ساختمان مدارس فارس اعتبار دادند در شهرهای مجاور اقدام شد ولی ساختمان آنجا را به تعویق انداختند ایشان خیلی شخص با حسن نیتی هستند با اظهار محبت فرمودند دفعه دیگر بیایید رفتم باز نشد باز گفتند تلفن می‌کنم باز نشد و تا حالا که در اینجا صحبت می‌کنم ایشان موفق نشده‌اند که ۵ دقیقه به حرف من گوش دهند این مسائلی بود که می‌خواستم اینجا عرض کنم و این عرایض مطلقاً ربطی به عقیده و ایمان من به شخص آقای نخست‌وزیر و همکاران ایشان ندارد و من در حال حاضر این دولت را دولت بهتر و شایسته‌تر می‌دانم و رأی موافق می‌دهم ولی می‌خواهم عرض کنم که مردم جهرم از دستگاه دولت که گوش به حرف حسابی آنها نمی‌دهند شکایت دارند.

رئیس - نظر دیگری در کلیات لایحه نیست؟ (اظهاری نشد) به ورود در شور ماده‌واحده رأی می‌گیریم خانم‌ها و آقایانی که موافقند خواهش می‌کنم قیام فرمایند (اکثر برخاستند) تصویب شد. ماده‌واحده مطرح است قرائت می‌شود.

(به شرح زیر قرائت شد)

ماده‌واحده - بودجه سال ۱۳۴۵ کشور شامل درآمدها و هزینه‌های وزارتخانه‌ها ماده‌واحده - بودجه سال ۱۳۴۵ کل کشور شامل درآمد‌ها و هزینه‌های وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی و مؤسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت و مؤسسات عام‌المنفعه کلاً از حیث درآمد بالغ بر ۱۹۰۴۶۸۰۰۰۰۰۰ ریال (یکصد و نود میلیارد و چهارصد و شصت و هشت میلیون ریال) و از حیث هزینه بالغ بر ۱۹۲۱۱۲۰۰۰۰۰۰ ریال (یکصد و نود و دو میلیارد و یکصد و دوازده میلیون ریال) می‌باشد.

درآمدهای عمومی و طبقه الف درآمدهای اختصاصی جمعاً به مبلغ ۶۵۰۴۲۹۸۶۰۰۰ ریال (شصت و پنج میلیارد و چهل و دو میلیون و نهصد و هشتاد و شش هزار ریال) و هزینه‌های از محل این درآمدها جمعاً به مبلغ ۶۶۶۸۶۹۹۵۰۰۰ ریال (شصت و شش میلیارد و ششصد و هشتاد و شش میلیون و نهصد و نود و پنج هزار ریال) به تصویب می‌رسد و به دولت اجازه داده می‌شود درآمدهای مزبور را حصول و در حدود درآمدهای وصول شده

هزینه‌های مستمر و غیر مستمر وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی را با رعایت مقررات و قوانین مربوط و تبصره‌های زیر پرداخت نماید.

درآمدهای برنامه عمرانی سوم کشور و هزینه‌هایی که از محل آن تأمین می‌شود و همچنین درآمدها و هزینه‌های مؤسسات انتفاعی و بازرگانی وابسته به دولت و مؤسسات عام‌المنفعه به موجب قوانین و مقررات و اساسنامه مربوط به خود قابل وصول و مصرف خواهد بود.

تبصره ۱- در مورد اعتبارات جاری از محل درآمدهای عمومی و طبقه (الف) درآمدهای اختصاصی کاهش یا افزایش اعتبار برنامه‌ها و مواد هزینه در داخل هر فصل هزینه تا میزان ده‌درصد با موافقت نخست‌وزیر مجاز است مشروط براین که از جمع اعتبار مصوب هر دستگاه تجاوز ننماید.

انتقال اعتبار برنامه‌ها و مواد و هزینه زائد بر ده‌درصد داخل هر فصل و نیز انتقال اعتبار مواد هزینه از فصلی به فصلی دیگر فقط برای یک بار با موافقت نخست‌وزیر و تصویب کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی خواهد بود.

نقل و انتقال در هر یک از برنامه‌ها و فعالیت‌های اصلی بودجه تفصیلی سال ۱۳۴۵ وزارت جنگ به شرح زیر خواهد بود.

نقل و انتقال از فعالیت اصلی یک برنامه به فعالیت اصلی همان برنامه در حدود ده‌درصد در اختیار وزارت جنگ و نقل و انتقال از فعالیت اصلی یک برنامه به فعالیت اصلی همان برنامه زائد بر ده‌درصد و همچنین نقل و انتقال از برنامه‌ای به برنامه‌ای دیگر با موافقت کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی خواهد بود.

تبصره ۲- تنخواه‌گردان خزانه‌داری کل نزد بانک مرکزی ایران در سال ۱۳۴۵ تا مبلغ شش هزار میلیون ریال خواهد بود.

تبصره ۳- وجوه طبقه (ب) درآمدهای اختصاصی مؤسسات دولتی منظور در بودجه به هر مبلغ که وصول شود در اختیار مؤسسات مربوط بوده و طبق مقررات مربوط و طرز عمل سال ۱۳۴۴ در سال ۱۳۴۵ نیز مصرف خواهد گردید مشروط بر آن که وجوه مزبور در حساب‌های خزانه‌داری کل متمرکز گردد.

خزانه‌داری کل مکلف است بلافاصله پس از دریافت وجه از طرف مؤسسات مزبور مبلغ درخواستی را در حدود وصولی پرداخت نماید.

تمرکز وجوه حاصل از بابت سهم آموزش و پرورش و سهم بهداری از درآمد شهرداری‌ها و درآمد اختصاصی دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها و بیمارستان‌های تابعه و مؤسسات فرهنگی و بهداشتی در خزانه‌داری کل الزامی نخواهد بود.

کلیه وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی موظف‌اند صورت کلیه درآمدهای اختصاصی خود را از هر منبعی که باشد و هزینه‌هایی را که از محل آن صورت می‌گیرد هر سه ماه یک بار به نخست‌وزیری ارسال دارند.

تبصره ۴- مبالغ مندرج در بودجه وزارتخانه‌ها و مؤسسات دولتی تحت عنوان دیون بلامحل و همچنین مبلغ مندرج در ردیف ۵۱۰۲ بخش پنجم هزینه پس از تصویب کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی با رعایت مقررات قابل پرداخت است.

تبصره ۵- هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده مندرج در ردیف ۵۹۰۱ بخش پنجم هزینه پیوست پس از تصویب کمیسیون بودجه مجلس شورای ملی قابل مصرف خواهد بود.

تبصره ۶- به وزارت دارایی اجازه داده می‌شود مطالبات پیمانکاران ساختمان‌هایی که اعتبار اولیه آنها از محل پذیره نفت صدی سه فرهنگ و بهداشت و وجوه اهدایی نیکوکاران تأمین شده و تا آخر سال ۱۳۴۴ پرداخت نگردیده و همچنین مطالبات پیمانکاران ساختمان‌هایی که از محل اعتبارات اختصاصی سازمان‌های دولتی احداث گردیده و به علت انتقال درآمدهای منابع اختصاصی نامبرده به درآمد عمومی کل کشور تا آخر سال مزبور پرداخت نشده است از محل اعتبار ردیف ۵۱۰۵ بخش پنجم هزینه بودجه سال ۱۳۴۵ کل کشور پرداخت نماید.

تبصره ۷- به دولت اجازه داده می‌شود تکمیل کاخ صاحبقرانیه نیاوران را در حدود اعتبار منظور در بودجه سال ۱۳۴۵ کل کشور به وسیله بانک عمران طبق مقررات آن

بانک با نظارت وزارت آبادانی و مسکن ادامه دهد.

تبصره‌هایی که تاملغی نشده به قوت خود باقی است‏

تبصره ۸ - کلیه هزینه چهار ماهه خدمت اولیه سپاهیان دانش - بهداشت و آبادانی و ترویج که برای خدمت اولیه در پادگان‌ها به خدمت فرا خوانده می‌شوند از محل اعتبارات مصوب بودجه سالانه وزارت جنگ تأمین و پرداخت خواهد شد.

تبصره ۹- باقیمانده اعتبار هزینه جشن‌های ۲۵۰۰۰ ساله شاهنشاهی موضوع تبصره ۱۲ قانون اصلاحی بودجه ۱۳۴۳ تا پایان برگزاری جشن‌های شاهنشاهی قابل مصرف خواهد بود.

تبصره ۱۰- تغییر مواد اعتبارات تشویق صادرات و درآمد معادن به پیشنهاد وزارت اقتصاد و تصویب هیئت وزیران خواهد بود.

تبصره ۱۱- اعتبارات عمرانی برنامه سوم کشور مذکور در ماده‌واحده «قانون افزایش اعتبارات برنامه سوم» مصوب بیست‌ویکم خرداد ماه ۱۳۴۳ تا مبلغ دویست و سی میلیارد ریال به شرح جدول زیر افزایش می‌یابد:

هزینه طرح‌های مستمر عمرانی که در بودجه کل کشور ضمن هزینه‌های از محل درآمد عمومی منظور می‌گردد طبق ستون ۲ جدول زیر جزیی از اعتبارات عمرانی فوق‌الذکر خواهد بود.

۹ - تعیین موقع جلسه بعد - ختم جلسه‏

رئیس- چون وقت دیر است با اجازه خانم‌ها و آقایان جلسه را ختم می‌کنیم دنباله بحث در ماده واحده به ساعت پنج بعد از ظهر امروز موکول می‌شود.

(ساعت یک و پنج دقیقه بعداز ظهر جلسه ختم شد)

رئیس مجلس شورای ملی - مهندس عبدالله ریاضی‏