مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ آبان ۱۲۸۶ نشست ۱۸۴
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری نخست | تصمیم‌های مجلس | قانون اساسی مشروطه و متمم آن |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نخست |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۱ آبان ۱۲۸۶ نشست ۱۸۴
مذاکرات روز یکشنبه ۲۶ شهر رمضان المبارک ۱۳۲۵ دارالشورای ملی
خلاصه مذاکرات روز شنبه ۲۵ راآقا میرزا طاهر قرائت کردند.
آقا میرزا محمود خوانساری- شش نفر از وکلای طهران استعفا داده‌اند و انتخاب آنها با مجلس است بعضی هم که مرخصی حاصل می‌کنند و می‌روند بهتر این است که عاجلا این شش نفر را انتخاب نمایند.
رئیس- دیروز در این موضوع مذاکره شد و قرار شد همین ایام انتخاب شوند شما هم اگر کسی را در مد نظر دارید اسامی آنها را بنویسید سایرین هم می‌نویسند.
اسدالله میرزا – گمان نمی‌کنم مجلس حق انتخاب داشته باشد.
آقا میرزا محمود – موافق نظامنامه مجلس حق انتخاب دارد.
اسدالله میرزا – ظاهراً مفاد نظامنامه این شد که اگر شش ماه زیادتر بآخر سال نباشد مجلس انتخاب می‌کند والا خود موکلین انتخاب می‌کنند.
لسان الحکما- انتخابات سیم دومای روس نزدیک است تمام شود ولی اینجا هنوز یک دوره تماماً انتخاب نشده خوب است تأکید شود که وکلای اطراف هم بیایند.
رئیس- مشیرالسلطنه در زمان وزارت داخله‌اش تلگراف باطراف ولایات کردند بعضی از ولایات ما مثل کردستان و بعضی جاهای دیگر هنوز بوی مشروطیت بمشامشان نرسیده اینست که مسامحه می‌کند باز دوباره تأکید می‌شود که وزیر داخله تلگراف کنند که زودتر وکلا بیایند.
وکیل التجار – در باب وکلای ایالات خیلی گفتگو شد و خیلی هم اهمیت دارد خوب است تأکید شود که زودتر انتخاب شوند.
محقق الدوله – در باب وکلای ایلات چندی قبل تلگراف نظام السلطنه در مجلس قرائت شد که:
- مال قشقائی حاضر است از سایر ایلات را هم قدری تأمل کنید تا میل و متقضیات آن فراهم شود.
احسن الدوله – اصلا حال وکلای طهران اسباب خرابی اطراف است اکثر مرخصی گرفته می‌روند علت چیست بی پرده حرف را باید زد اغلب اموراتشان مختل است سایرین هم این وضع را که می‌بینند نمی‌آیند.
رئیس- صحیح است وکلا حق دارند یک سال است آمده‌اند چیزی بایشان داده نشده این مسئله از حقوق خود مجلس است باشد برای مجلس مخصوص.
حاج امام جمعه – چون اهالی مملکت ما انتخاب وکیل را ندیده بودند این است که اگر مغبون نباشند ممنون هم نیستند من خودم را می‌گویم من نیستم آن کسی که وکیل دویست هزار نفر یا سی کرور جمعیت باشم وکالت کار آسانی نیست که هر کس بتواند زیر بار او برود این عده وکلایی که انتخاب آنها در عهده شما است خیلی خیلی باید دقت کنید در یکساعت نمی‌شد باید خیلی بدقت ملاحظه کنید این شش نفر وکیل را که معین می‌کنید همچون باید فرض کنید که اگر از طرف آنها تقصیری صادر شد وزر آن برعهده شما باشد باید ملاحظه کرد که اشخاص قابل لایق انتخاب شوند.
رئیس- کاغذی از طرف حضرت والا ظل السلطان رسیده چون این کاغذ دوم است واصرار شده بود که قرائت شود قرائت می‌شود قرائت شد قریب باین مضمون:
- جناب احتشام السلطنه خوب اطلاع دارید که در هر مملکت که قانونی است رئیس مجلس اول شخص مملکت است بعد از اعلیحضرت ودر این صورت هر چه بتوسط ریاست بخدمت مجلس وملت عرض می‌شود باید از طرف ملت جواب بدهد در اواسط سلطنت شاهنشاه که بنده در طهران بودم که به سمت ریاست مجلس شورای وزرا شناخته می‌شدم با زحمات زیاد طوری بودجه را اصلاح کردیم که هر سال مبالغی زیادتر از مخارج بخزینه سلطنت می‌رفت بعد از مستوفی الممالک بنده پای خود را بیرون کشیدم واواخر سلطنت پدر شهیدم و برادر سعیدم کار دولت باینجا کشید که می‌بینید در آن زمان که با تفاوت عملی که در بودجه دولت داریم گمرک سیصد هزار تومان و تلگرافخانه بیست و چهار هزار تومان می‌داد و حالا سیصد هزار تومان است و گمرک زیاد شده همان وقت هم عضدالملک بود و هم ظل السلطان خرج حرم خانه هم از اینقدرها زیادتر بود پس این کسر محل از کجا شده با این تفاوت‌ها که می‌بینیم پیدا شده در این ده سال آخر اشخاصی زیاد بعنوانات مختلفه مواجب برند تا کار باینجا کشید باید امروز مواجب آنها جرح و تعدیل شود نه اینکه از حقوق من و عضدالملک کسر شود در چندی قبل به ناصرالملک وزیرمالیه و رئیس الوزاری حالیه نوشتم و از بابت این کسر مواجب استفسار کردم جواب دادند همچو چیزی نیست بنده هم آسوده شده برات صادر کرده حواله اصفهان شده و تاکنون بخرج نیامده خودم حاضر هستم که کمیسیون مالیه حاضر شده ترتیبی بدهم که همه تحسین نمایند در این مدت خیانتی از بنده صادر نشده که از حقوقم کسر شود شکست بخورم امتیاز بیجا ندادم بقروض مملکت را ویران نکردم قلعه از دست ندادم.
سیدالحکما – خوب است بیایند آن توضیحاتی که میگویند در کمیسیون مالیه بدهند.
رئیس- بلی هر کس حق دارد که هر چه را در صلاح مملکت میداند اظهار نماید.
آقا سید حسن تقی زاده – هیچ شایسته نمیدانم که به اینقدر افتضاح و با این حال مملکت یک شاهزاده بزرگی چنین عجز و لابه به مجلس نماید که حقوق مرا کسر نکنید باید بدانند که کسر حقوق نه از برای صدور خیانت است بلکه بواسطه آقایی صاحب مواجب است که هر کس بزرگتر است میگویند در این حال مملکت شما هم بزرگی کنید و نگیرید نه اینکه از جهت خیانت باشد ونیز ازاین کاغذ چنین معلوم می‌شود که این حواله بدون اطلاع وزیر مسئول بوده اگر اینطور است پس این زحمات کمیسیون مالیه و مجلس چیست باید دانست یک وزیری را که مجلس عزل او را میخواهد بواسطه اینست که با مسلک مجلس موافق نیست واگر بعد معلوم شود آن وزیر خیانت کرده بمجازات می‌رسد پس حالا باید فهمید اگر وزیر اینکار را کرده از وزیر مؤاخذه شود و بمجازات برسد.
ادیب التجار- آن وزیری که آقای تقی زاده گفتند بمجازت خود رسید این تلگراف از اعلیحضرت نبود از اتابک بود این حقوق هم تماماً حقوق خود حضرت والا نبود از بابت مواجب فوج سرباز و سواری است که ابوابجمع حضرت والا است انجمن آنجا گفت که باید بفهمیم بسرباز داده می‌شود یا خیر.
کاغذی از طرف عین السلطنه رسیده بود قرائت شد قریب باینمضمون:
- نظر باینکه شاگردان مدرسه فلاحت زحمت کشیده و چند نفر فعلا فارغ التحصیل هستند و زحمات آنها بی نتیجه می‌ماند خوب است محض رفاهیت و ترویج فلاحت سه مدرسه فلاحتی در سه نقطه از املاک خالصه تأسیس شود که اطفال رعایا را تربیت و مانوس بعلوم جدیده نمایند.
سیدالحکما – رجوع بوزارت فلاحت شود.
صدیق حضرت – رجوع بوزارت علوم شود.
وکیل التجار – هر کسی بخواهد مدرسه تأسیس نماید می‌تواند حاجت بتصویب مجلس نیست آنچه معلوم می‌شود اینست که مخارج اینکار را خواسته انداز عواید محلی باشد دراین صورت باید فهمید که لازمست یا خیر؟
رئیس- هیچوقت مایل نباشید که کسی کاری را مجاناً بکند کار مجانی گران تر تمام می‌شود.
آقا میرزا ابوالحسن خان – این کار بسیار است ولی اینگونه لوایح باید بهمان وزارت علوم رجوع شود و از ایشان خواسته شود مجلس هم باید با خیالات ایشان همراهی کند نه اینکه بدواً به مجلس اظهار شود.
احسن الدوله – ده سال است که این مدرسه فلاحت دایر شده و از قرار معلوم علمی است بی عملی و اینها که ده سال معطل شده‌اند یک گاوآهن نمی‌توانند در دست بگیرند این مدارس محلی باید عملی باشد نه علمی.
آقا میرزا محمود – عقیده بنده با آقا میرزا ابوالحسن خان یکی است اینگونه لوایح باید بوزارت علوم اظهار شود.
آقا میرزاابوالحسن خان – دو فقره سئوال است که مجلس میخواهد از وزیر امور خارجه بنماید یکی اینکه جواب مراسله سفارت دولت فخیمه انگلیس را در باب معاهده چه نوشته‌اند و دیگر اینکه از بابت حکمیت اجباری که از نتایج کنفرانس لاهه است چه اطلاع دارند.
وزیر امور خارجه – جوابی که در باب مراسله سفارت دولت فخیمه انگلیس داده شده است از این قرار است سواد مراسله متحدالمضمونی است که بتاریخ ۲۵ شهر رمضان المبارک ۱۳۲۵ از وزرات امور خارجه بجنابان وزیر مختار دولت روس و شارژ دافر دولت انگلیس نوشته شده.
- مراسله محترمه آنچناب جلالمتاب
- مورخه ۱۵ شهر شعبان المعظم ۱۳۲۵ مطابق ۲۴ سپتامبر ۱۹۰۷
- که متضمن سواد یک قسمت قرارداد منعقده فیمابین دولتین قوی شوکتین روس و انگلیس راجع به ایران و دارای یک مقدمه و پنج فصل بود و اصل انامل توقیر کردید اینک در جواب زحمت افزا می‌شود که چنانکه خاطر نصفت مظاهر آنجناب تصدیق خواهد کرد قرارداد مزبور فیما بین دولتین قوی شوکتین روس و انگلیس منعقد شده و بنابراین مفاد آنهم راجع به دولتین مرقومتین که قرارداد مزبوره را امضا کرده‌اند خواهد بود و دولت علیه ایران نظر باستقلالی که بفضل خداوند متعال بخودی خود داراست کلیه حقوق و اختیاراتی را که از استقلال نام به دولت علیه حاصل است از اثر نفوذ هر قسم قراردادی که مابین دو یا چند دولت خارجه در باب ایران منعقد شده یا شود با دول متحابه و تشیید مبانی و داد و یک جهتی موافق اصول عهود مقدسه و قاعده درهای باز برای تجارت بین‌الملل سعی بلیغ خواهد داشت در باب وجوه استقراض هم بدیهی است که دولت علیه فصول قراردادهایی را که در این باب منعقد شده است بلاتخلف رعایت خواهد نمود برای اظهار و اعلام اصولی که در این مراسله مقید و مطرح است سوادی از آن برای نمایندگان دول متحابه مقیمین دربار دولت علیه ارسال شد
- در این موقع احترامات فایقه را نسبت به آن جناب جلالتماب تجدید می‌نماید
در باب کنفرانس لاهه تفصیل اجمالی آن این است که دولت امریک تکلیف کرد بکنفرانس لاهه که یک محکمه عالی تأسیس شود و در آن لایحه که به مجلس داده بود این طور نوشته بود که هفده نفر از میان نمایندگان ۴۸ دولت انتخاب شود باین ترتیب که هشت نفر از این هفده نفر ۱۲ سال بسمت نمایندگی باشندو نه نفر دو سال ولی این تقسیم را از روی صحت نکردند باین معنی که گفتند هشت نفر از طرف هشت دولت معظم انتخاب شود و سایرین را دول دیگر انتخاب کنند دولت ایران را در آنجا در مقابل دولت صربستان و غیره قرار داده بودند که حق دو سال داشت ممتازالسلطنه مأمور دولت ایران از روی حقوق بین‌الملل به این تقسیم ایراد کرد همین طور هم بود چرا که تمام دول در حقوق بین المللی مساوی هستند و هیچ فرقی ندارند و حق داشتند که این هشت نفر را از میان هفده نفر انتخاب کنند نه اینکه هشت نفر در مقابل هشت دولت معظم انتخاب بشود این بود که سایر دول هم پروتست کردند واین مسئله پیشرفت نکرد و در باب حکمیت اجباری از مذاکرات و نتایج آن مجلس اینستکه هر گاه گفتگویی فیمابین دو دولت پیدا شود بدواً مجبورند محاکمه کنند نه اینکه قبل از محاکمه با هم جنگ کنند و این ترتیب از برای بروز و ظهور صلح واصلاح عمومی خیلی مفید است.
اسدالله میرزا – گویا واقعیت هنوز پیدا نکرده است صرف مذاکرات است.
لسان الحکما- گویا مقبولیت پیداکرده.
اسدالله میرزا – از قراری که بنده در تلگراف دیدم ممتازالسلطنه نایب رئیس شده‌اند صحت دارد یا خیر؟
وزیر امور خارجه – بلی ایشان نایب رئیس افتخاری شده‌اند و خیلی در این مأموریت زحمت کشیده‌اند.
حاج امام جمعه – یک قاعده در این مملکت داشتیم که از یک حاکمی مثلا صد هزار تومان می‌گرفتند ویک ولایتی را باو می‌فروختند گویا یکسال است انشاءالله اینکار موقوف شده است نمیدانم این مسئله بگوش اجزای خارجه رسیده است یا نه مثلا کارپردازی جده همه ساله فروخته می‌شود به یک مبلغی و مبالغی زیاد از حجاج می‌گیرد و تعدی زیاد می‌شود.
وزیر امور خارجه – اقدامات لازمه شده واقدام کامل اینستکه از اینجا آدم برود. کاغذی از طرف نصرالسلطنه رسیده بود قرائت شد مشعر بر اینکه عازم استرآباد هستم دفع تعدیات ترکمان‌ها را خواهم کرد چیزیکه هست پیشرفت کار موکول است ببعضی اقدامات که از طرف مجلس بشود از جمله حالا میان ترکمان اختلاف مذهبی باعث اختلال شده است کسی که می‌تواند رفع ترکمان را بکند سوار بجنوردی است آن هم بواسطه حبس سالار مفخم مشکل است حرکت داده شود عقیده بنده این استکه سالار مفخم را مجلس مرخص نماید تا با من بیاید هم اسرا مسترد شود و هم رفع ترکمان‌ها بشود و مجلس و ملت از تقصیر او بگذرد.
آقا میرزا محمود – فی الحقیقة باید خیلی از سپهدار ممنون شد که انتظام مملکت را بوجود سالار مفخم پنداشته است خوبست بجهت رحیم خان هم یک ماموریتی پیدا کند.
اسدالله میرزا – مسئله استراباد طوری اهمیت داشت که بگمان بنده اینطور می‌نمود که وکلا هیچ استراحت نخواهند نمود تا رفع این غائله را بکنند حالا بهر کس این ماموریت داده شود باید لوازمی که خواسته باشد داده شود که رفع این غائله بشود.
حسنعلی خان – کار این مملکت بافتضاح کشیده پنج ماه از دست یک نفر فریاد می‌کشند تا اینکه او را عزل می‌کنند بعد او را وزیر می‌کنند شش ماه از دست یکی دیگر داد میکنندتا زنجیر بگردن او می‌گذارند بعد بخواهش یکی دیگر می‌خواهند مرخص کنند بنده کاری ندارم که بعدها کسی در ماموریت خود خدمت خواهد کرد یا نه همین قدر می‌گویم حالا که مجازات در میان نیست کاری نکنید لااقل ترویج قبایح هم بشود.
وکیل التجار – ما باید یک عده قشونی که حاضر داریم مهیا نماییم که هر وقت لازم شد حاضر باشند نه اینکه منتظر باشیم اگر محتاج شدیم آنوقت فلان آقا را بخواهیم بهزار زحمت دو هزار تحمیل بنماید.
سیدالحکما – عقیده بنده این استکه این ترتیب که سپهدار نوشته بد نیست همان مجازات سلب شئونات و گرفتن مبلغی پول که فرمانفرما در زمان وزارت عدلیه معین کرد حالا هم منافات ندارد که همانطور بشود و امنیت مملکت را هم بهر نحو ممکن است بدهند.
آقا سید مهدی – اگر سپهدار بدون مقدمه می‌گفت سالارمفخم رابدهید من ببرم بهتر بود تا اینکه این مقدمات را بچیند اینکه نوشته‌اند در میان ترکمانان نزاع مذهبی است این خیلی کم است ثانیا معلوم نیست سوار بجنورد بتواند در آنجا کاری بکند.
آقا میرزا طاهر – آنچه معلوم است این استکه تمام این تحریکات از طرف خود سالار مفخم و اکرم‌الملک و مفاخرالملک استکه اینکارها را بکنند تا او را مستخلص نمایند.
آقا سید حسن تقی زاده – اگر فقط مسئله استراباد است چون مهم است مطرح شود ضرر ندارد والا خوب است مجلس اندکی تأمل کند و بخاطر بیاورند آقایان وکلا آن حکم آخری که مجلس کرد تا آخر رمضان اگر استرداد اسرا نشد آنچه بایست در باره سالار مفخم مجازات بشود بعمل آید دیگر اینکه مجلس نبایست باین جزئیات بپردازد شاید کراراً بنده این عرض را کرده‌ام
و همه هم تصدیق کرده‌اند که مجلس باید بکارهایی که وضع قوانین باشد بپردازد وهر گاه یک مطلبی هم مهم شد باید از وزیر مسئول آنکار را خواست و با او گفتگو کرد از اینکه ما هر روزه بنشینیم و خودمان گفتگو کنیم کار بهیچ جا منتهی نمی‌شود اگر اندکی ما رعایت وظایف مجلس را کرده بودیم حالا تمام قوانین مرتب شده بود درخصوص اینکاغذ سپهدار هم عقیده بنده این استکه بیش از این در باب سالار مفخم مجلس وقت خودش را تضییع نکند و از برای اینکارهای جزئی هم مجلس باید یک اداره عالی تشکیل بدهد و خودش جواب این مراسلات را بدهد تا وقت مجلس را تضییع نکند.
رئیس- آن اداره که میگویید بچه ترتیب مقصود شماست؟
آقا سید حسن تقی زاده – در جاهای دیگر رئیس و دو نفر منشی از صبح تا شام نشسته امور مجلس را اداره می‌کنند یکی هم یک کمیسیون لازم است چنانچه در سه ماه قبل گفته شد که تمام لوایح و تلگرافات که می‌آید ملاحظه کرده اگر فوری و لازم است به مجلس فرستاده شود بفرستند والا که بانجمن عرایض فرستاده شود جواب بدهند.
رئیس- تمام اینها صحیح است و میدانید که بچه اندازه من گرفتارم و نمی‌توانم برسم واینکه تمام این کاغذها رادر مجلس می‌آورم محض اینست که کسی خیالی نکند خودتان اطلاع دارید که در خیلی از مواضع میگویند که بی اطلاع ما کار درست شده البته لازم است هیئتی معین شود که این تلگرافات و کاغذها رسیدگی کرده اگر به مجلس آمدنی است بیاورند در باب سالاران کاری که در سه روز بعد خواهد شد امروز بشود در باب اسرا هم میگویند استرداد آنها ممکن نیست مگر بقوه قاهره.
آقا میرزا محمود – آن روز که اتابک به مجلس آمد گفت که رشید نظام را خواستم و گفت پول حاضر شود من می‌روم تمام را می‌آورم.
آقا شیخ حسین – بعقیده بنده همانطور که سابق قرار گذاشتند اسرا استرداد شود حالا ضرر ندارد نصرالسلطنه از او ضمانت می‌کند باو بدهند و اسرا را از او بخواهند.
حاج معین التجار – عقیده بنده با آقا شیخ حسین یکی است در حقیقت حکمی که عدلیه کرده است مجری می‌شود و آن گرفتن پول و سلب کردن شئونات است می‌شود تمام اینها بشود و او هم مرخص شود بسپهدار سپرده شود یک اهمیتی دارد واگر هم کاری صورت نداد ممکن است او را از نصرالسلطنه خواست.
آقا شیخ حسین – اگر مکرر هم عرض کنم حرفی نیست عرض بنده اینست که امروز روز این حرفها نیست بهر ترتیبی که پیشرفت کار حاصل شود باید قبول کرد.
مجلس ختم شد