مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ آذر (قوس) ۱۳۰۰ نشست ۴۵
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
مجلس شورای ملی دوره چهارم تقنینیه
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ آذر (قوس) ۱۳۰۰ نشست ۴۵
صورت مشروح مجلس لیله جمعه دهم
برج قوس ۱۳۰۰ مطابق دوم شهر ربیع الثانی ۱۳۴۰
مجلس دو ساعت از شب گذشته در تحت ریاست آقای موتمن الملک تشکیل گردید.
(صورت مجلس یوم سه شنبه هفتم برج قوس را آقای تدین قرائت نمودند)
رئیس ـ نسبت به صورت مجلس اعتراضی هست یا نه؟
(اظهاری نشد)
رئیس ـ اعتراضی نیست صورت مجلس تصویب شد دستور امشب اولاً ماده راجع به جمع بودجه مجلس است بعد اخذ رای در باب اعتراضاتی که به عهدنامه ایران و افغانستان شده است و دیگر شور در عهدنامه بین دولتین ایران و روس لکن راپورتی از شعبه چهارم راجع به نمایندگی گروس رسیده است قرائت می‌شود رای می‌گیریم بعد داخل دستور می‌شویم. آقای آصف الممالک.
احضار برای قرائت راپورت.
آقای آصف الممالک راپورت مزبور را به مضمون ذیل قرائت نمودند.
شعبه چهارم به تاریخ ۵ ذی الجعه ۱۳۳۹ به دوسیه انتخابات گروس رسیدگی و مدافه لازمه به عمل آورد جریان انتخابات آن جا مطابق مقررات قانون به عمل آمده تنها چیزی که مورد بحث واقع شده این بود که انجمن نظارت مدت ایام اخذ آراء را دوازده روز قرار داده و از مدت قانونی تجاوز نموده است نظر به اینکه اولاً ازدیاد ایام اخذ آراء لطمه به صحت جریان انتخابات وارد نمی‌آورد و به علاوه در سایر مراحل قانونی رعایت ترتیبات لازمه به عمل امده و بعد از انقضاء مدت انتخاب هیچ گونه شکایتی از طرف انتخابت کنندگان ملاحظه نشد شعبه با اتفاق آراء صحت نمایندگی آقای حاج شیخ محمد حسن را از طرف گروس که باکثریت ۱۲۳۳ رای از ۲۲۹۳ را دهندگان است تصدیق و به اعتبار نامه ایشان رای می‌دهیم.
رئیس ـ نسبت به این راپورت مخالفی هست یا خیر؟
(اظهاری نشد)
رئیس ـ پس رای می‌گیریم آقایانیکه نمایندگی آقای حاج شیخ محمد حسن را تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد راپورت کمیسیون محاسبات و ماده واحده که راجع به عایدات مجلس پیشنهاد کرده‌اند طبع و توزیع شده است مخالفی در این باب هست یا خیر؟
بعضی از نمایندگان تقاضا نمودند قرائت بشود.
آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند.
کمیسیون محاسبات مجلس در تاریخ ۲۹ شهر ربیع الاول ۱۳۴۰ که مطابق است با هشتم قوس ۱۳۰۰ منعقد و ماده واحده فوق پیشنهادی اداره معاشرت را راجع به کلیه عوائد مطبعه مجلس و باغ بهارستان تا آخر حوت همین سنه تحت مطالعه در آورده و تصویب می‌نماید که اداره معاشرت تا تمام آن عوائد را ضبط و دریافت و جزو جمع محاسبات مجلس محسوب دارد.
ماده واحده مجلس شورای ملی به اداره مباشرت اجازه می‌دهد که عایدات مطبعه مجلس و باغ بهارستان را دریافت داشته جزء جمع محاسبات مجلس محسوب دارد.
رئیس ـ آقای فهیم الملک (اجازه)
فهیم الملک ـ آن روز که در بودجه مجلس مذاکره بوده بنده در این باب یک چیزی عرض کردم گویا سوء تفاهمی شده اقایان همچو تصور کردند که غرض بنده از ننوشتن عایدات در بودجه مجلس این بوده است که باید اداره کردن باغ بهارستان و مطبعه به مداخله غیر اداره مباشرت باشد.
در صورتی که اینطور نبوده اگر چه مطبعه اخیراً اضافه شده است ولی برای اداره کردن حوزه مجلس نظامنامه داخلی مجلس ترتیبی تعیین کرده است و اداره کردن آن با اداره مباشرت مجلس است بنده آن روز عرض کردم نوشتن یک ماده برای عایدات مجلس با ارقام ثابت یعنی در بودجه مجلس زائد است و البته اگر مجلس هم عایداتی داشته باشد باید در جزء عایدات کل مملکتی نوشته شود. ولی در این مسئله تردیدی نیست که اگر عایداتی باشد باید به توسط اداره مباشرت جمع آوری شده بو بعد جزء حساب خودشان بنویسند که حالا که این ماده اینطور نوشته شده و اختیار جمع آوری آن به اداره مباشرت واگذار می‌شود و ارقام ثابتی تعیین نکرده‌اند به این ترتیب بنده کاملاً موافقم.
رئیس ـ رای می‌گیریم آقاینی که ماده واحده را به ترتیب که قرائت شده تصویب می‌کنند قیام نمایند.
(اغلب نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد عهدنامه ایران و افغانستان مطرح است سه فقره اعتراض از طرف آقای محمد هاشم میرزا و آقای آقا میرزا هاشم آشتیانی و آقای سدیدالملک راجع به نص دوم الحاقیه بود طبع و توزیع شده پس از آنکه مخبر کمیسیون اظهار عقبده کردند در قابل توجه بودن آنها باید رای گرفت.
نصرت الدوله مخبر کمیسسیون خارجه ـ نسبت به کدم یک باید اظهار عقیده بکنم نسبت به کلیه آنها؟
رئیس ـ بدواً نسبت به اعتراض شاهزاده محمد هاشم میرزا:
مخبر ـ اعتراضات ایشان را بنده به هیچ وجه قابل قبول ندانسته و ارجاع به کمیسیون را قبول نمی‌کنم.
محمد هاشم میرزا ـ بنده ملتفت نشدم چه فرمودند.
مخبر ـ عرض کردم کمیسیون این اعتراضات را قبول نمی‌کند.
محمد هاشم میرزا ـ اگر فقط قبول نکردن کافی است هیچ و اگر با دلیل است دلیلش را بفرمائید تا بنده قانع شوم
مخبر ـ حضرت والا در قسمت اول اعترضشان می‌فرمایند طوایف و ایلات بربری و تیموری و هزاره …
رئیس ـ یک قدری تامل کنید (خطاب به آقای محمد هاشم میرزا) کمیسیون مچبور نیست دلیلی اظهار کند شما دلائل خودتان را بفرمائید اگر کمیسیون قبول کرد می‌گوید این را جزو عقاید خودم به مجلس پیشنهاد می‌کنم اگر نمی‌خواهد مجبور نیست دلائلی اظهار کند.
محمد هاشم میرزا ـ اعتراضاتی که به نظر بنده رسیده این بود که در این خصوص فقط نوشته بودند (طوایف و ایلات) و این را بنده کافی نمی دانم چون اقریب پنجاه هزار نفر افراد هستند که در خراسان ساکن می‌باشند و جزء طوائف و ایلات نیستند و فرمایشی را که حضرت والا فرمودند بنده ملتفت نشدم و این جواب بنده نبود.
مخبر ـ بنده خواستم خاطر حضرت والا را به قسمت آخر همین فصل معطوف دارم همان قسمت جواب ایشان را می‌دهد زیرا در قسمت دوم این فصل نوشته شده است افرادی که از افغانستان قبل از تاسیس سفارت افغانستان در طهران به ایران آمده و سکنی اختیار کرده‌اند کما فی السابق تبعه مملکت ایران هستند.
محمد هاشم میرزا ـ در این قسمت قانع شدم.
رئیس ـ در کلیه اعتراض قانع شدند؟
محمدهاشم میرزا ـ خیر در این قسمت قانع شدم در قسمت دیگر منتظرم اقای مخبر توضیح بفرمایند.
رئیس ـ آقای سردارمعظم خراسانی (اجازه)
سردارمعظم خراسانی ـ بنده هم می‌خواستم نظر حضرت والا را به همین توضیحی که آقای مخبر فرمومدند متوجه کنم.
رئیس ـ (خطاب به مخبر) در قسمت دوم اعتراض ایشان کمیسیون حرفی دارد یا خیر؟
مخبر ـ قسمت دوم را هم کمیسیون نمی‌تواند بپذیرد.
محمد هاشم میرزا ـ اینجا نوشته است (طوائف سرحد نشین که ییلاق و قشلاق می‌کنند) بنده عرض می‌کنم اولاً ییلاق و قشلاق منحصر به وائف نیست و ثاناً منحصر به ایلات سر حد نشین نیست سایر طوائف و افراد غیر سر حد نشین هم ییلاق و قشلاق می‌کنند خوب است در این قسمت هم آقای مخبر اگر لازم میداند توضیح بفرمایند که بنده ملتفت شوم.
مخبر ـ ولاً ییلاق و قشلاق اصطلاحی است که فقط منحصر به ایلات است به افراد نمی‌شود گفت ییلاق و قشلاق می‌کنند و طوائف دیگر هم در خراسان موجود نیست که سر حدی نباشد و ییلاق و قشلاق کنند.
محمد هاشم میرزا ـ خیر اینطور نیست مقصود از ییلاق و قشلاق بردن حواش و اغنام و گوسفندها و چیزهائی است که در واقع ییلاق و قشلاق با خود می‌برند بنابراین به هیچ وجه مفید نست که این مسئله مختص به ایلات باشد
رئیس ـ پس رای می‌گیریم به قابل توجه بودن قسمت دوم اعتراض شاهزاده محمد هاشم میرزا آقایانی که اعتراض ایشان را قبل توجه می دانند قیام فرمایند
(کسی قیام نکرد)
رئیس ـ قابل توجه نشد (خطاب به آقای مخبر) راجع به اعتراض آقای آشتیانی اظهاری دارید یا خیر.
مخبر ـ کمیسیون نمی‌تواند این اعتراض را بپذیرد.
آقای میرزا هاشم آشتیانی ـ بنده تقاضا می‌کنم مقرر فرمائید عین اعتراض بنده را قرائت کنند.
آقای تدین اعتراض مزبور را به مضمون ذیل قرائت نمودند.
چون قسمت عمده معاهده و فلسفه عهودتین که دولتین برای منافع طرفین و تقریباً معامله متقابله است لذا بنده در جمله اخیر فصل اخیر از فصول الحاقیه به کمیسیون محترم خارجه تغییر ذیل را معروض می‌دارم.
تجاری که فقط برای معاملات تجارتی از افغانستان به ایران آمده و سکنی اختیار کرده‌اند و در ایران اقامت دائمی اختیار نکرده‌اند و یا از ایران به شرح مزبور به افغانستان مسافرت نمودند و به موجب اسناد تحقیق بشود که در دوائر رسمی ایران و یا افغانستان با آنها معامله تبعه نشده باشد تببعه ایران و افغانستان شناخته خواهد شد.
رئیس ـ خطابه آقای آشتیانی توضیحی دارید بفرمائید.
آقای میرزا هاشم آشتیانی ـ خیر بنده توضیحی ذر ا ین خصوص نمی‌توانم عرض کنم به علت این که چیزی که مقصود بنده بود حفظ منافع و مصالح مشترکه بین دولتین بود که در قسمت اول پیشنهاد خود عر ض کردم و زائد بر آن چیزی نمی‌توانم عرض کنم.
رئیس ـ رای می‌گیری به قابل توجه بودن این اعتراض آقایانیکه این اعتراض را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(کسی قیام نکرد)
رئیس ـ قبل توجه نشد (خطاب به اقای مخبر) در اعتراض آقای سدیدالملک چه می فرمائید؟
مخبر ـ همچنین اعتراض آقای سدیدالملک را کمیسیون قبول ندارد.
سدیدالملک ـ بنده عرض می‌کنم در جله اول فصل دوم نوشته شده است طوایف و ایلاتی که سابقاً از افغانستان به ایران آمده‌اند اعم از بربری و غیره کما فی السابق تبعه ایران می‌باشند ولی در جمله دوم فقط منحصر به بربری شده مقصود بنده این است که بنویسید ایلات اعم از بربری و غیره که خیال مسافرت به افغانستان را داشته باشند اگر آقای مخبر قبول بفرمایند عیبی ندارد و واضحتر خواهد شد. مخبر ـ توضیح راجع به این مسئله را بنده در جواب اعتراض یکی از نمایندگان محترم در شور اول عرض کردم و حالا تکرارش لازم است. سدیدالملک ـ چون بنده خاطرم نیست متمنی هستم اگر ممکن است مجدداً بفرمائید.
رئیس ـ گویا فصل چهارم این عهد نامه جواب این اعتراض را می‌دهد به هر حال رای می‌گیریم به اعتراض آقای سدیدالملک آقایانی که این اعتراض را قابل توجه می دانند قیام فرمایند.
(کسی قیام نکرد)
رئیس ـ تصویب نشد و عهد نامه ایران و روس مطرح است بدواً باید رای بگیریم که داخل در شور مواد بشویم یا نه آقایانی که تصویب می‌کنند داخل در شور مواد بشویم قیام فرمایند.
(عده کثیری قیام نمودند.)
رئیس ـ تصویب شد در فصل اول دو فقره اعتراضی یکی از طرف آقای ملک الشعرا و دیگری از طرف آقای فهیم الملک داده بودند که هر دو را مسترد داشتند در فصل اول دیگر ایرادی نیست.
سردارمعظم خراسانی ـ بنده عرضی دارم.
رئیس ـ بفرمائید
سردارمعظم ـ نظر به اینکه فصل ۲۵ معاهده منعقده حاکی است که معاهده مزبوره باید به هر دو زبان نوشته شود و برای هر دو زبان سندیت عهد نامه را قائل شده‌اند لذا باید دقت بیشتر ی در تفلیق عبارات فارسی عهد نامه دیدم آنطور که لازم و مقتضی است ترجمه نشده و موافقت کامل بین ترجمه و متن روسی این عهد نامه حاصل نیست بنابراین ثانیاً بنده خودم تمام عهد نامه را ترجمه کرده و طبع هم شده و در نزد آقایانی نمایندگان حاضر است حالا بنده تقاضا می‌کنم یا در ضمن خواندن مواد ترجمه را هم که بنده کرده‌ام بخوانید یا اگر آقای مخبر موافقت می‌کنند ترجمه را بپذیرند و ترجمه بنده مطرح شور شود.
مخبر ـ بنده در اصل اینکه هر دو زبان سندیت دارد و باید در تطبیق عبارت روسی و فارسی دقت کامل بشود حرفی ندارم و کمیسیون هم با این اصاس موافق است ولی اینکه کمیسیون می‌تواند امروز آن ترجمه را بپذیرد یا نه حالا در این باب نمی‌توانیم اظهار عقیده بکنیم فقط عقیده که می‌توانم عرض کنم این است که این ترجمه جدید به کمیسیون ارجاع شود بعد رای که ر کمیسیون دادند به عرض مجلس خواهد رسید.
رئیس ـ آقای سردارمعظم خراسانی (اجازه)
سردارمعظم ـ بنده با اساس این مطلب موافقم زیرا اگر بنا شود در تطبق ترجمه دقت بیشتری بشود زحمت مذاکرات زیادتر می‌شود در هر فعلی باید یک اعتراضاتی بشود این اعتراضات هم فق از نقطه نظر عبارت نیست بلکه بیشتر آنها از نقطه نظ معنی است مثلاً در فصل اول بعد از لفظ معاهدات و مقاولات و قرارداد هائی که دولت امپراطوری سابق با دولت ایران بسته است در تکست روسی کاملاً امتیازات را هم ذکر کرده‌اند که در عبارت فارسی بکلی از قلم افتاده است در مجلس هم کسانی که روسی میدانند آقای مشیر الدوله و بنده هستم و سایرین روسی نمی دانند به هر حال این کلمه مهم از عبارت فارسی افتاده است.
رئیس ـ آقای حاج شیخ اسدالله (اجازه)
حاج شیخ اسدالله ـ چون بعضی از موادی که تازه ترجمه و منتشر شده است بنده دیده‌ام معناً هم با آن ترجمه اولی اختلاف دارد این است که بنده تصور می‌کنم مراجعه کردن به کمیسیون و قبول کردن یا نکردن آقای مخبر تازه تاثیری ندارد و باید دولت بنماینده دولت روس مراجعه کند (بعضی گفتند خیر خیر …)
حاج شیخ اسدالله ـ مطابق این دو زبان باید با توافق نظر او باشد این نکته ایست که به نظر بنده رسید تا آقایان چه نظریاتی داشته باشند.
مخبر- این نظریه آقای شیخ اسد الله را بنده نمی‌توانم قبول کنم برای اینکه دلیلی که فرمودند نقص فرمایش خودشان را می‌کنند زیرا برای دولت روسیه همان عبارت معاهده روسی سند است در صورتیکه ما هم عبارت روسی را به سندیت بشناسیم و بخواهیم مطابق آن زبان خودتان ترجمه کنیم آنها نمی‌توانند به ما ایرادی بکنند اما نسبت به فرمایش آقای سردار معظم بنده تصور می‌کنم یک وجهة ملی هم هست که ممکن است اشکال طرفین را رفع کند و آن این است آقایانی که اعتراضی دارند و آن اعتراض را از روی مطالعه ترجمه اولین نموده‌اند در موقعی که در مواد معاهده مذاکره می‌شود می‌توانند ترجمة ثانوی هم درست تر و صحیح تر است نظر کرده و اعتراضات خود را به آن تطبیق بکنند البته ما هم در بین شور اول و دوم در کمیسیون آنها را مطالعه می‌کنیم و عقیده اصلی را راجع به آنها ذکر می‌کنیم و چون در شوئر اول رائی که به اعتراضات داده می‌شود قطعی نیست اگر آقایان متعرض به این ترتیب واقع شوند گمان می‌کنم جمع بین هردو نظر خواهد شد.
رئیس ـ ترجمه ثانوی در تحت طبع بود و هنوز کاملاً توزیع نشده است.
(بعضی اظهار داشتند بین بعضی اشخاص توزیع شده است.)
رئیس ـ به تمام آقایان داده نشده و به اشخاصی هم که داده شده البته هنوز برای مطالعه آن وقت پیدا نکرده‌اند حالا در فصل اول و دوم و سوم مذاکراتی می‌شود مجلس هم اجازه خواهد داد که پس از مطالعه ترجمه ثانوی اگر بعضی اشخاص در این سه فصل اعتراضی داشته باشند مجدداً پیشنهاد کمنند و هیئت رئیسه هم بپذیرد و آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل ـ بنده خواستم عرض کنم با وجود اینکه آقای سردار معظم متخصص هستند و صراحتاً ترجمه که ایشان کرده‌اند چیزی نیست که فقط برای تلقیق عبارات باشد خیلی چیزها هست که در ترجمه ثانوی اصلاح شده و گمان می‌کنم پاره اعتراضات از ترجمه ثانوی رفع شود در این صورت دیگر لازم به ارجاع کمیسیون معلوم است آن چیزی که در کمیسیون مطرح شده ترجمه خلاقی بوده است و این ترجمه ثانوی مطابق متن روسی است خوب است همین را مطرح قرار دهیم.
رئیس ـ عرض کردم نسخه ترجمه ثانوی هنوز کاملاً توزیع نشده و اگر هم به بعضی از اقایان داده شده وقت مطالعه نداشته‌اند شاید بنده عقیده خود را نتوانستم درست بیان کنم عرضم این بود امشب که مذاکراتی می‌شود باز حق اعتراض آقایان محفوظ می‌ماند به این معنی در فصل اول و دوم و سوم مذاکراتی می‌شود بعد ترجمه را هم که آقای سردارمعظم کرده‌اند مطالعه می فرمائید در جلسه روز شنبه مجدداً این فصول قرائت می‌شود آنوقت اگر اعتراضی داشتید باز می‌توانید پیشنهاد کنید وگمان می‌کنم این مسئله بیش از این مذاکره لازم نداشته باشد آقای سردار معظم (اجازه)
سردارمعظم ـ بنده با نظر حضرت عالی موافقم ولی اجازه می‌خواهم اشتباهات در این دو سه فصل اول که در تحت مذاکره است عرض کنم یکی از آنها افتادن کلمه امتیازات است در فصل اول این مسئله را از حالا به آقای مخبر یادآوری می‌کنم که این کلمه را اضافه کنند.
رئیس ـ غیر از این مسئله دیگر اعتراضی ندارید؟
سردارمعظم ـ عقیده بنده این بود ترجمه که بنده کرده‌ام مطرح شور واقع شود ولی با آن ترتیبی که خودتان فرمودید چون هنوز اقایان نمایندگان وقت مطالعه را نداشته‌اند لذا مذاکراتی که امشب می‌شود بایستی باه امید احتیاط تلقی شود برای اینکه پس از تطبیق ترجمه‌ها باید مذاکرات را اعاده داد و به علاوه در ترجمه اولی بعضی کلمات درست ترجمه نشده و ترجمه دیگری دارد و همچنین بعضی کلمات حذف شده یا بالصراحه غلط ترجمه شده که در شور حالیه اجازه خواهم خواست که آنها را به عرض مجلس برسانم.
رئیس ـ در فصل دوم ایرادی نیست.
سردارمعظم ـ باز با همان نظری که عرض کردم در قسمت آخر فصل دوم می‌نویسد و نیز تمام معاهدات و مقاولاتی را که دولت روسیه سابق با دولت ثالثی بر ضد دولت ایران یا راجع به آن منعقد کرده است از درجه اعتبار ساقط و ملغی می داند در صورتیکه تکست و روس این طور نیست در عوض بر ضد دولت ایران به ضرر ایران است که لفظ دولت را هم ندارد و این لفظ بعقیده بنده یک معنی دیگری پیدا می‌کند.(گفته شد صحیح است
رئیس ـ ایراداتی که راجع به ترجمه می‌شود یاداشت می‌شود در فصل سوم ایراد هست یا نه
سردارمعظم ـ در فصل سوم باز بنده اعتراضاتی دارم ولی بقدری زیاد است که بنده تصور می‌کنم اگر همه را بخواهم عرض کنم وقت مجلس را تضییع کرده‌ام ولی بعضی عباراتی دارد از قبیل قصبه فیروزه که در نظر فارئین خیلی مضحک است زیرا قصبه فیروزه ما نداریم و قریه است و همینطور عبارات دیگر ولی بنده در هر صورت حق خودم را محفوظ می‌دارم تا بعد تا بعد از آنکه کمیسیون در ترجمه بنده دقت کرد آنوقت حرف خودم را می‌زنم.
رئیس ـ نسبته با فصل چهارم چطور
سردارمعظم ـ فصل چهارم هم همینطور است.
مخبر ـ بنده تصور می‌کنم اگر اینطور باشد مذاکرات چندان اساسی پیدا نمی‌کند زیرا این مواد را که اموز می‌خوانم باید مجدداً موضوع بحث واقع شود در این صورت اگر آقای رئیس صلاح بدانند و آقایان موافقت بکنند شور در مواد را بگذاریم به جلسه آتیه که قبلاً کمیسیون دقت کرده و اظهار عقیده کند.
رئیس ـ ولی ممکن است کمیسون تکلیف این اعتراضاتی را که پیشنهاد شده تعیین کند چون در فصول ۵ و ۶ و ۷ و ۱۲ و ۱۳ و غیره اعتراضاتی که شده مختلف است و بیشتر راجع به چند فصل اول است.
مخبر ـ کمیسیون مخالفتی ندارد.
اگر آقایان بخواهند مذاکره شود ولیکن نمی دانم این ترتیب با اصول ترتیب معمولی عادی تطابق می‌کند یا خیر یعنی در صورتیکه تکلیف اول و دوو و سوم و چهارم معلوم نشده آیا ممکن است یک مباحثاتی در فصل پنجم بشود؟ در هر حال بنده از طرف کمیسیون در این باب انکاری ندارم و اگر لازم می دانند برای مذاکره حاضرم.
رئیس ـ آقای مخبر پیشنهاد می‌کنند مذاکرات بماند برای روز شنبه و جزء دستور آن روز شود آقای سردارمعظم (اجازه)
سردارمعظم ـ بنده گمان می‌کنم در فصل چهارم که در عبارات آن اختلافی حاصل است با همان احتیاطی که در فصول قبل عرض کردم مذاکره کنیم ولی در فصل پنجم تنها اعتراض بنده راجع به توجه نیست و نظریاتی در اصل مطلب دارم اگر آقای مخبر موافقت کنند در فصل پنجم هم مذاکره کنیم که نظریات معلوم شود آنوقت سایر فصول را بگذاریم برای جلسه آتیه.
مخبر ـ بنده مخالفتی ندارم اگر آقایان موافق باشند.
رئیس ـ عجالتاً امشب می‌شود تکلفی اعتراضات را که طبع و توزیع نشده معین کرد.
سردارمعظم ـ اما بعضی اعتراضات هنوز طبع نشده از جمله اعتراضات بنده که نصفش طبع شده و نصفش هنوز طبع نشده است.
رئیس ـ پس این پیشنهادی را که آقای مخبر کردند قبول بفرمائید رای می‌گیریم که شور در عهدنامه از دستور امشب خارج شود و بماند برای روز شنبه آقایانیکه تصویب می‌کنند قیام فرمایند
(اکثر نمایندگان قیام نمودند)
رئیس ـ تصویب شد پیشنهادی از طرف هیئت محترم دولت شده قرائت می‌شود.
(آقای تدین به مضمون ذیل قرائت نمودند)
لایحه دولت راجع به مستمریات و شهریه‌ها و غیره
مورخه: ۴ حوت ۱۳۰۰ نمره (۲۴۹۵۴) مجلس مقدس شورای ملی شیدالله ارکانه در تاریخ پنجم عقرب جاری تحت ۲۲۷۱۵ راجع به مستمریات و شهریه‌ها و ترتیب براقراری و پرداخت آنها و اینکه بعضی از مستخدمین دولت به موجب تصویب نامه‌های صادره به اخذ مقرری خدمت استفاده از مستمری یا شهریه هم می‌نمایند شرح مفصلی عرض کسب تکلیف شده بود چون در ضمن مرقومه جوابیه که در تلو ۲۲۱۰ غر وصول داد از طرف هیئت محترم مقننه مقرر گردید که وزارت مالیه با رعایت محفوظ ماندن قانون مملکتی لایحه تقدیمه را در تحت مواد معینی با اظهار عقیده در هر یک از مواد به مجلس شورای ملی پیشنهاد نماید این است که در ثانی مبادرت بعرض می‌نماید در سنوات اخیر مستمریات متصوبه دیوانی که می‌بایستی تمام و تومانی یک تومان پرداخته شود به ملاحظه عسرت صندوق پیش آمد مخارج گوناگون ابتدا به تومانی پنج هزار و بعد به تومانی دو ریال تنزل یافت ولی چنانکه در لایحه تقدیمیه تذکری داده شده و بود هیئت وزراء وقت هر یک به نوبه خود به رعایت مقتضیات وقت در باب بعضی اشخاص و برخی از ضعفاء و مستحقین باستثناء تبعیض قائل شده به صدور احکام و تصویب نامه‌ها مقرر می‌داشتند که مستمریات آنها به نرخ یک تومان یا پنج هزار تأدیه گردد و چون در غیاب و تعطیل مجلس شورای ملی مسئولیت مخارج مملکتی با هیئت وزراء بوده وزارت مالیه هم ناچار بوده که مطابق احکام و تصویب نامه‌های صادره اقدام نماید و همچنین شهریه هائی هم که از اصل مالیات بموجب تصویب نامه‌های صادره برقرار می‌شد وزارت مالیه مکلف بپرداخت بوده ول حالیه که مجلس شورای ملی شرف افتتاح پذیرفت بدیهی است که در بودجه مملکت از جمع و خرج باید در تحت نظریه هیئت نمایندگان معظم مجری و معمول گردد و چون وزارت مالیه در عهده خود نمی‌بیند که مستقلاً در باب شهریه‌ها و مستمریات به نرخهای استثنائی اظهار عقیده نماید زیرا علاوه بر اینکه از مقتضیات بودجه بر قراری شهریه‌ها و اجازه پرداخت مستمریات اطلاعات وافیه ندارد یقین دارد که هر گونه اظهار عقیده هم که برای جرح و اصلاح نماید وسیله بدست اشخاص ذی نفع خواهد داد که وزارت مالیه را از خدمات عمده که باید بنماید باز دارد لهذا وزارت اصلح و النسب دانست که صورت جامع شهریه‌ها و مستمریات پرداختی به نرخهای استثنائی را که هر یک متضمن توضیحات کافیه است جداگانه تقدیم و ضمناً به عرض می رساند که در لایحه تقدیمیه سابق هشت فقره مطلب درج شده بوده دو فقره آنها که یکی برقراری به تمام مستمری متوفی یا متوفات بدون اعمال قانونی وظایف در حق ورثه قانونی و پرداخت آنها بطور شهریه یا به نرخ تومانی یک تومان یه پنج هزار می‌باشد و دیگر ضبط ارباب وظایف و برقراری شهریه معادل همان مستمری سابق آنها یا مبلغ زیادتر باشد.
چون اسامی این دو طبقه اشخاص در صورت مستمریات پرداختی به نرخهای استثنائی و صورت کل شهریه‌ها مندرج است البته تکللف آنها را در موقعی که صورتهای مزبروره در مجلس مقدس مطر مداکره می‌گردد معلوم خواهد گردید یک فقره دیگر هم که راجع به مالیاتها و عوارض است که در ایام فترت و غیاب مجلس مقدس برای بسط دایره معارف و تاسیس مدارس دولتی و مصارف بلدی وضع و مجری و معمول شده و برای تصویب آن در مجلس شورای ملی لایحه جداگانه قریباً تقدیم خواهد شد ولی نسبت هب پنج فقره مطالب دیگر لایحه تقدیمیه سابق مواد شش گانه ذیل پیشنهاد می‌شود.
ماده اول ـ اشخاصی که در اداره دولتی یا در هیئت‌های شوی موظف هستند مادام که در شغل خود باقی هستند اگر مقرری خدمت آنها بیشتر از مستمری دیوانی یا شهریه باشد از اخذ مستمری یا شهریه محروم خواهند یود و اگر کمتر باشد از مازاد مستمری و یا شهریه استفاده خواهد کرد ولی مستخدمین جزء از حقوق خدمت آنها از بیست تومان تجاوز ننماید مطلقاً ذیحق خواهد بود که مستمری یا شهریه خود را علاوه حقوق خدمت دریافت دارند.
ماده دوم ـ کلیه اشخاصیکه مستمری خود را به نام خرج تخصیل یا به عنوانات دیگر درحق اولاد خودشان برقرارا کرده‌اند باید مستمری به اسم خودشان برقرار شده و موافق (ماده اول) اگر شغل اداری ندارند شخصاً از مستمری خود استفاده نمایند.
ماده سوم ـ راجع به مستخدمین درباره سلطنت عظمی اگر حقوق درباری آنها از پنجاه تومان بیشتر نباشد از شهریه و مستمری خود امستفاده نمایند و در صورتی که از پنجاه تومان تجاوز نماید از اخذ شهریه یا مستمری خود محروم خواهند بود.
ماده چهارم ـ مستخدمین دوایر دولتی که در مدارس دولتی هم تدریس می‌نمایند و یا ریاست و ناظمی مدرسه را به عهده دارند علاوه بر حقوق اداری نصف حقوق معلمی دریافت و ناظمی مدرسه را هم دریافت دارند.
ماده پنجم ـ اشخاصی که در یک وزارتخانه یا در وزارتخانه دوشغل یا سه شغل متمایزی را عهده داشتند فقط حقوق همان شغلی که نسبت به مشاغل دیگر بیشتر است اخذ خمی نمایند.
ماده ششم ـ وازارت مالبه مامور اجرای مواد پنجگانه فوق است مصدق السلطنه ـ قوام السلطنه مهر وزارت خانه مالیه.
رئیس ـ در این باب مذاکراتی نخواهد شد به کمیسیون بودجه ارجاع می‌شود جلسه روز شنبه دو ساعت به غروب دستور اولاً شر در عهدنامه ایران و روس ثانیاً تکلیف پیشنهاد راجع به تجدید نظر در نظامنامه راجع به مجلس.
ثالثاً ـ قرائت راپورت کمیسیون عرایض را جع به کارهائی که در این دو ماه کرده‌اند مخالفی نیست.
آقا میرزا هاشم آشتیانی ـ اجازه می فرمائید یک پیشنهادی تقریباً به امضای پنجاه نفر شده بود تقدیم شد.
رئیس ـ پیشنهاد به مجلس بوده.
آقای میرزا هاشم آشتبانی ـ بلی
رئیس ـ به اسم بنده نوشته بودید
آقای تدین پیشنهاد مزبور را به مضمون ذیل قرائت نمودند.
نظر به اقتضای فصل و تاریکی کوچه‌ها و وجود گل و برف و باران امضاء کنندگان ذیل از مقام ریاست تقاضا داشته پیشنهاد می‌کنیم که از جلسه آتیه جلسات مجلس دو نیم به غروب مانده مفتوح و نمی ساعت از شب گذشته ختم شود.
تدین ـ تقریباً به امضای چهل و چهار پنج نفر است.
رئیس ـ آقای سردار معظم خراسانی راجع به این پیشنهاد اظهاری دارید؟
سردار معظم ـ بلی
رئیس ـ بفرمائید.
سردارمعظم ـ اگر چه آقای پیشنهاد کننده توضیحی نخواهند داشت ولی اگر توضیحی داشته باشند ممکن است بفرمایند.
آقا میرزا هاشم آشتیانی ـ پیشنهاد کننده یک نفر نیست.
سردارمعظم ـ به علاوه بنده با قسمت اخیر پیشنهاد مخالفم ـ زیرا ممکن است موقع انعقاد جلسه را معین کرد و به همین ترتیب هم عمل می‌شود منتهی دو ساعت و نیم به غروب خبر می‌کنند تا حاضر شوند و اکثریت حاصل شود نیم ساعت به غروب مجلس منعقد می‌شود ولی با آن قسمتی که بنده مخالف هستم تعین ختم مجلس است ما نیامده‌ایم اینجا که مطابق ساعات معینی بنشیمی خاتمه دادن به مجلس منوط به خاتمه دادن به کارهای مجلس است ما اگر کارهائی داشته باشیم که اقتضاء داشته باشد تا نصف شب هم بنشینیم مکلف هستیم بنشینیم گل، برف. باران سرما. تاریکی هیچکدام منافاتی ندارد تاریک است می گوئیم فانوس بیاورند گل است اهمیتی ندارد پس ما یعنی مجلس شورای ملی نمی‌تواند موقع ختم جلسه خود را تعیین کند و بگوید دو ساعت به غروب می‌آیند و غروب بروند اختتام جلسات موکول به ختم دستور جلسات است هر وقت دستور تمام شد نمایندگان محترم از این عمارت بیرون می‌روند و تصور می‌کنم اگر غیر از این باشد مغایرت با آن وظیفه مسئولیتی که ما عهده دار شده‌ایم داد.
رئیس ـ بنده تصور می‌کنم چون راجع به امور داخلی مجلس است در جلسه خصوصی مذاکره کنید بهتر است.
آقا سید یعقوب ـ چون بنده جزو پیشنهاد کنندگان هستم می‌خواهم دفاع کنم.
رئیس ـ در جلسه خصوصی دفاع بفرمائید.
(مجلس دو ساعت و نیم از شب گذشته ختم شد)