مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ آذر ۱۳۱۱ نشست ۱۱۷
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری هشتم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری هشتم |
مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ آذر ۱۳۱۱ نشست ۱۱۷
مشروح مذاکرات مجلس ملی، دوره۸
جلسه: ۱۱۷
صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه ۱۰ آذر ماه ۱۳۱۱ (۲ شعبان ۱۳۵۱)
فهرست مذاکرات
۱- تصویب صورت مجلس
۲- اعلام الغای امتیاز دارسی از طرف آقای وزیر مالیه و بیانات آقایان اسفندیاری فهیمی دشتی و پیشنهاد آقای رهنما در تأیید و تصویب تصمیم مزبور
۳- شور و تصویب لایحه اعتبار راه شمشک
۴- بقیه شور اول لایحه تذکره از ماده ۲۰
۵- موقع و دستور جلسه بعد - ختم جلسه
مجلس یک ساعت و ربع قبل از ظهر به ریاست آقای دادگر تشکیل گردید.
صورت مجلس پنجشنبه سوم آذر ماه را آقای مؤید احمدی (منشی) قرائت نمودند. اسامی غایبین جلسه گذشته که ضمن صورت مجلس خوانده شده است:
غایبین با اجازه - آقایان: افشار - فزونی - آشتیانی- باستانی - چایچی - تربیت - مجد ضیایی - صفاری - فرشی - معتصم سنگ - حبیبی - اعتبار - مؤقر - آقازاده - سبزواری - حاج غلامحسین ملک.
غایبین بی اجازه - آقایان: ملک مدنی - تیمورتاش - میرزا سید مهدی خان فاطمی - ناصری - حاج محمدرضا بهبهانی - اسکندری - بیات - حاج حسین آقا مهدوی - عبدالحسین خان دیبا - بیات ماکو - مژده ای - امیر عامری - مسعود ثابتی - قوام.
دیر آمدگان بی اجازه - آقایان: حاج میرزا حبیب لله امین - دکتر امیر اعلم - حاجی تقی وهاب زاده - بختیار - یونس آقا - دکتر سمیعی - همراز - قراگوزلو - حکمت.
۱- تصویب صورت مجلس
رئیس – آقای اسفندیاری
حاج میرزا حسن خان اسفندیاری – بعد از تصویب صورت مجلس
رئیس – آقای فهیمی
فهیمی – بلی عرضی دارم
رئیس – آقای دشتی
دشتی – بلی مطلبی دارم
رئیس- آقای رهنما
رهنما – بعد عرض می‌کنم
رئیس- در صورت مجلس نظری نیست؟(اظهاری نشد) صورت مجل تصویب شد آقای وزیر مالیه فرمایشی داشتید؟
۲- اعلام الغای امتیاز دارسی از طرف آقای وزیر مالیه و بیانات آقایان اسفندیاری فهیمی دشتی و پیشنهاد آقای رهنما در تأیید و تصویب تصمیم مزبور
وزیر مالیه – (آقای تقی زاده) اگر چه آن مطلبی را که می‌خواهم عرض کنم قبلاً توسط جرائد آقایان مستحضر شده‌اند ولی
لازم است که رسماً هم به اطلاع مجلس شورای ملی برسانم لذا به طور اجمال چند کلمه در این باب عرض می‌کنم: مطلب این است که دولت امتیاز نفت جنوب را که در سی و یک سال قبل از این حکومت وقتی به یکی از اتباع انگلیس داده بود در ششم آذر یعنی یکشنبهٔ گذشته آن امتیاز را ملغی کرد (صحیح است- احسنت) تفصیل و تاریخ این کار و مذاکرات این کار تا اندازه‌ای بر آقایان معلوم است و در همین جا چه از طرف ناطقین مجلس وشرای ملی چه از طرف نمایندگان دولت مذاکراتی در یکی دو ماه قبل از این در همین جا به عمل آمد. تا اندازهٔ مسبوق هم هستند. این امتیاز یکی ااز جمله امتیازات و تعهداتی بود که قبل از استقرار مشروطیت در ایران به خارجه‌ها داده شده بود (صحیح است) ترتیب دادن امتیاز به حقوق مملکت به خارجه‌ها در آن زمان معلوم است (صحیح است) و حاجت به توضیح و تفصیبل نیست (صحیح است) و بنده نمی‌خواهم از ترتیب ان وقت که تا چه حد تقصیری دهندگان و گیرندگان داشته‌اند یا نداشته‌اند حرف بزنم ممکن است گاهی یک کسی بگوید مادر آن وقت در زیر فشار بودیم و یا مجبور بودیم دادیم یکی دیگر هم بگوید اگر من نمی‌گرفتم دیگری می‌گرفت و من آمدم گرفتم ولی در هر حال چیزیکه مسلم است این است که در اغلب موادر دهندگان و در همهٔ موارد گیرندگان بی تقصیر نبوده‌اند (صحیح است) (کازرونی – همه متعدی بوده‌اند) به واسطه و وسائل مختلفه می‌گرفتند این نوع امتیازات را ولی در هر صورت واضح است که این نوع امتیازات از این تنوع تعهدات در آن زمانها با آن ترتیبی کمه بر همه آقایان معلوم است داده می‌شد ممکن نبود و ممکن نیست که ضامن منافع مملکت بر نحو مطلوب واقع شود (صحیح است) لهذا مملکت و اهل مملکت این نوع امتیازات عموماً و از این امتیاز بالخصوص همه ناراضی بودند (صحیح است) و همیشه یعنی از وقتی مشروطیت در مملکت پیدا شده است همیشه ملت و اهل مملکت و دولتها همیشه از این نوع امتیازات ناراضی بوده‌اند (صحیح است) ام حالا درجهٔ ناراضی گری و دلیل نلراضی گری بر حسب اشخاص مختلف است (صحیح است) بعضی‌ها علم اجمالی دارند بعضی‌ها علم تفصیلی دارند. علم اجمالیش این است که کلیتاً آدم نخوانده باشد و درست اطلاع وسیع هم نداشته باشد ولی اجاملاً می داند که در آن ترتیب و آن حالت و آن وضعی که بوده و در آن مواقع حقوق مملکت را به خارجه‌ها می داده‌اند. آن دقتی که کاملاً تامین منافع مملکت را بکند کاملاً در کار نبوده است (صحیح است) و مطابق اقتضای آن زمان بوده است (صحیح است) اما آنهایی که به تفصیل واقف هستند تفصیلش را هم می دانند که چرا عدم رضایت در کار بود تفصیلش این است و تفصیلش را من به طور اختصار عرض می‌کنم تفصیلش این است که این امتیاز منافع مملکت را کاملاً تأمین نمی‌کرد (صحیح است) البته دولت ایران همیشه بعهود و تعهداتش کاملاً عمل کرده و نگاه داشته و حفظ کرده است (صحیح است) شاید بعضی اوقات هم به عقیدهٔ بعضی در حفظ تعهداتش خیلی بسشتر از حق و حد هم افراط کرده است (صحیح است) ولی باید یک قراردادی بین الاثنین مطابق مقتضای این زمان باشد یعنی آن طوری که حالا دولت می‌خواهد و مملکت می‌خواهد منافع او محفوظ بماند منافعش محفوظ ماند. باشد این کار در این امتیاز تأمین نشده بود (صحیح است) این به همین جهت یعنی چیزی که تعلق به دورهٔ قبل از استقرار مشروطیت دارد و خودش دلیل است که در نظر دولت وطن پرست و مملکتی که می‌خواهد حیثیت و اعتبار و منافع او محفوظ بماند به نظر رضایت او نگاه نکند و دولت حق خودش می‌دانست که این امتیاز را ملغی کند (صحیح است) ولی دولت از این حق و از استفاده از این حق مدنی خودداری کرد (صحیح است)
مقتضای زمان یک چیزی است که نظردولت یکی از واضحترین و قوی ترین دلائل است در کارها (صحیح است) در عین اینکه شاید در بعضی مواقع گفته شود فلان آدم یک سندی داده یا یک امضائی داده یا عهدی کرده است خوب است که آن عهد خودش را قول خودش را سند خودش را حفظ کند. ما تا ممکن بود خلاف این را نکردیم (صحیح است) ولی حفظ امضاء و قولی که از طرف یک شخص ضعیف و عاجز در موقعیکه صغیر یا بی رشد بود و به فشار از او گرفته شد برای جانشینان او هم از شرایط انصاف و عدالت و حتمی نیست خصوصاً که طرف هم مفاد همان سند غیر عادلانه را به درستی رعایت نکرده باشد و هیچوقت دولت قصد این را نداشته است یعنی قصد و غرض مخصوصی نداشته است که به حقوق کسی تجاوز کند یا نسبت به یک مملکت و ملت و افراد یک مملکت بالخصوص ظر خوبی نداشته باشد و بخواهد که این نباشد و او باشد این خیالات هیچ وقت نبوده است (صحیح است) ولی می خواسته است آنهایی که از این مملکت بهره می‌برند آنها هم مقتضای زمان را در نظر بگیرند مملکت ما حالا یک حالتی دارد و یک وضعی دارد که قابل قیاس ا موقع و زمان قبل نیست (صحیح است) ما تمام عهودمان را تبدیل کردیم تقریباً یک عهد نیست که ما تبدیل نکرده باشیم (صحیح است) چرا؟ برای ایانکه معلوم شد و طرفین هم دانستند که به مقتضای این موقع با آن ترتیب قدیم نمی‌شود رفتار کرد و توافق شد و به رضایت طرفین تبدیل و تحدید شد (صحیح است) اغب امتیازاتی که به طور ناصحیح داده شده بود و منافع مملکت را تأمین نمی‌کرد برضای طرفین غالباً تبدیل شد و بر اسا و پایهٔ صحیحی گذاشته شد (صحیح است) لذا در این مورد هم دولت باینکه حق خود می‌دانست که ملغی کند این را از آن خودداری کرد و مذاکرات دوستانه کرد که به رضایت طرفین کار را بر یک اساس جدیدی بشود گذاشت که منطبق مقتضای زمان و مطابق منافع مملکت باشد (صحیح است) یعنی آن طوری که امرو بشود کرد (صحیح است) ولی در این باب اگر چه مذاکراتی از چهار سال باین طرف از گاه گاهی به عمل می‌آید چه در ترتیب محاسبه چه در ترتیب اصل امتیاز. اینها را البته آقایان می دانند که این محاسبه و این حق دولت هم سابقاً بنده این جا یک وقتی یک مرتبه عرض کردم که این محاسبه به هیچ وجه متناسب با بهرهٔ حقیقی ایران از منافع نفت جنوب نبود (صحیح است) (کازرونی – خودش هم اعتراف دارند) ولی دولت معذالک خودداری می‌کرد و همین طور مذاکرات هم در میان بود در؟ گذشته مخصوصاً تقاضا شد از طرف دولت ایران که کمپانی یک نماینده مختاری این جا بفرستد که در همین جا مطالب کاملاً تشریح و مطالعه شود و چیزی که منافع طرفین را تأمین کند و مقطوع باشد و مقتضای زمان باشد ترتیب داده شود و به عرض مجلس برساند از فرستادن این نماینده کمپانی خودداری کرد، امتناع کرد و نفرستاد و بالاخره کار همین جور و در همین حالی که بود به درازا کشید و آخری نداشت لذا دولت بالاخره تصمیم گرفت که از حق خودش استفاده کند و این چیزی که از امتیازات دورهٔ قبل از مشروطیت بود و هیچ مطابق منافع مملکت ایران نبود این را ملغی کند (صحیح است) و البته آقایان محتاج نیستند که بنده عین مراسلهٔ وزارت مالیه و تصمیم دولت را دوباره بخوانم در روزنامه‌ها درج شده است (صحیح است) چنانکه آقایان ملاحظه فرموده‌اند در متن مراسلهٔ که از طرف وزارت مالیه مشعر بر الغای مطلق این امتیاز نامه به کمپانی نوشته شده است و اعلام شده است در همان حال هم اشاره بدین شده است که دولت اساساً برای اینکه ترتیب جدیدی که کاملاً مطابق منافع ایران باشد داده شود امتناع ندارد. هم سابقاً گفته شد گفته شده بود چنانکه عرض کردم نماینده بفرستد به اینجا ولی نفرستادند نماینده شان را و کار همین طور معوق ماند و دولت هم تصمیم قطعی بر الغای آن گرفت (صحیح است احسنت) و آن را الغاء کرد
(صحیح است) و این را لازم بود که به عرض مجلس شورای ملی برسانم (صحیح است احسنت خوب کاری کردید) و اطلاع رسمی بدهم.
(افسر – همه تأیید می‌کنیم الغاء آن را (صحیح است)
رئیس – آقای اسفندیاری
حاج میرزا حسن خان اسفندیاری – البته همان آقایان مستحضرند که در ستهٔ ۱۳۱۹ امتیاز نفت جنوب به دارسی داده شد که حالا ۳۲ سال تقریباً از اجرای این امتیاز می‌گذرد بنده در این جا البته نمی‌خواهم تنفیذی از سابقین کرده باشم یا خوش آمدی از حاضرین گفته باشم به جهت اینکه هم پادشاه، هم هیئت دولت، و هم مجلس شورای ملی همه صلب حقیقت هستند. نه میل و طالب غیر آن (صحیح است) ولی این فقره را هم نباید نگفته گذاشت که اگر این امتیاز امروز و در این عصر داده می‌شد با آن ملاحظات و توجهاتی که اولیای دولت در رعایت جزئیات کار و مصالح مملکت دارند طوری تنظیم می‌شد که البته به رضایت عموم واقع می‌شد ولی همان طوری که آقای وزیر مالیه فرمودند وضع عملیات ۳۲ سال قبل؟ حالا نمی‌شود قیاس کرد و ترتیباتی که در آن موقع؟ به آن ترتیبات اقدام می‌کردند به وضع و طرز حاضره نمی‌توان مطابقه و مقایسه کرد (صحیح است) و با همین تفصیلات در همین امتیاز نامه هم بعد از آن که به جریان افتاد از چندی بعد کم کم دولت متوجه این شد که بعضی نواقص در این امتیاز نامه هست و با کمپانی کم و بیش مشغول مذاکره شد حتی از ۱۲ سال پیش باین طرف چندین مرتبه مذاکراتی به میان آمد ولی متاسفانه به نتیجه مطلوبه منتهی نشد بعد از آن که البته این طور پیش آمد و مردم دیدند که به واسطهٔ عظمت این منابع نفتی ما و به واسطهٔ اینکه روز به روز نفت در اقتصادیات دنیا یک نمایش مخصوصی دارد پیدا می‌کند البته مردم متأثر بودند از این که حقوق دولت در این امتیاز نامه رعایت نشده است (صحیح است) و آن حقی که دولت با همتی از این منبع بزرگ عایدی و ثروت مملکت خودش ببرد و استفاده کند این تأمین نشده و این فایده باو نمی‌رسد ولی کاملاً این فقره را می‌دانستند که دولت حاضر با آن مراقبتی که در جزئیات امر دارند این مسئله را البته قابل توجه دانسته‌اند و اقداماتی که لازم است می‌کنند چنانچه از چهار سال پیشتر باز در این خصوص مخصوصاً می دانند داخل د مذاکرات شدند ولی مخصوصاً ملت و مردم هم از این مسئله کمال نگرانی را داشتند و مایل بودند که هر چه زودتر دولت تصمیم خودشان را در این باب علنی بفرمایند چنانچه ئر خود مجلس هم البته نمایندهٔ افکار عموم هستند نماینده ملت هستند مکرر چندین مرتبه مذاکراتی شد و در روزنامه جات هم که آنها مترجم نیات و احساسات مردمند در اوقات مختلفه در این باب مقالاتی نوشته و تذکراتی داده شد ولی ضمناً همه می‌دانستند که دولت متوجه مسئله هست تا اینکه بعد از مراجعت موکب همایونی روزنامه ایران یک مژده به مردم طبع و نشر کرد البته این مسئله در افکار عامه یک هیجان مخصوصی پیدا کرد و همه منتظر شدند که نتیجهٔ اقدام را ببینند چیست تا پریروز در جراید متن مراسلهٔ وزارت مالیه را همگی خواندند و حقیقتاً این شادمانی و انبساطی که پیدا شد قابل مقاسیه با هیچ شادمانی و هیچ مسرتی نمی‌تواند باشد (صحیح است) این بود که با یک هیجان و یک استقبالی این مسئله را همه تلقی کردندو اما در اینجا البته بایستی به عقیده بنده بگویند که این امتیاز با همین حال حاضری که هست دو عیب پیدا کرده بود یک خود این امتیاز در آن موقع البته با آن وضعی که فرمودند و با وضعیات آن موقع تنظیم شده بود یک دیگر هم بایستی انصاف داد که در جریان عملیات اجرای این امتیاز رعایت همین امتیاز هم به همین قدر نشده است (صحیح است) ملاحظه فرمودند که این امتیاز سه مسئله دارد که کمال اهمیت را به عقیده ما داشت یکی مسئله حقوق دولت است از بابت کمپانی اصلی و کمپانیهای فرعی و دیگر طرز معامله کمیسر دولت در این امتیاز و سوم طرز استخدام مستخدمین که بایستی برای کمپانی استخدام شوند و در همه
این سه فقره به طوری که ملاحظه فرموده‌اید مدلول خود امتیاز هم اجرا نشده است (صحیح است) و البته بنده ناچارم این را بگویم که سهل انکاری و غفلت از رعایت این مواد ضررش بیشتر از ضرر خود امتیاز بود به جهت اینکه امتیاز خوش البته یک قدری ناقص بود ولی این رعایت‌ها هم که نشد البته آن ضرر را تکمیل کرد (کازرونی – به خودی خود ملغی بود) این بود که دولت و مردمبا کمال مسرت این مسئله راتلقی کردند و امروز هم که حضرات آقایان وزراء و آقای وزیر مالیه اظهاراتی فرمودند و رسماً به مجلس اطلاع دادند این شادمانی و این مسرت تکمیل شد (صحیح است) ولیکن در اینحا بنده بایستی این را بگویم بنده خودم یعنی بنده تصور می‌کنم که این شادمانی مردم ازاین بابت نیست که الغاء امتیاز دارسی شده است بلکه از بابت این است که مردم می‌بینند که در تمام جزئیات مسائل با یک دقت و با یک مراقبتی دولت توجه دارد باستیفای حقوق مملکت و سهل انگاری نمی‌کند (صحیح است) این اصل هم از برای مملکت و هم برای مردم کمال مسرت و کمال شادمانی و امیدواری را می‌آورد و همان طوری که آقای وزیر مالیه فرمودند حق گذاری دولت در جای خودش همیشه مرعی بوده است و واقعاً در تمام کارها با کمال متانت و رزانت اقدام کرده‌اند و در این کارها هم همین مذاکرات چهار ساله حاکی بر این است که آنچه که وظیفه خودشان است کوتاهی نفروده‌اند باز هم در اینجا حقی گذاشتند که اگر چنانچه فلان کمپانی پیشنهادی مطابق حقوق و مصالح مملکت کرد (کازرونی – البته او حق تقدم دارد) البته آن پیشنهاد را قابل توجه قرار خواهیم داد واگر کوتاه بایید دیگر البته گله از دولت ایران نخواهد شد دولت موظف است که وظیفه خودش را در موقع خودش اجرا کند (صحیح است)
رئیس – آقای فهیمی
فهیمی – تصمیمات دولت و بیاناتی که آقای وزیر مالیه بیان فرمودند و شرحی را که آقای اسفندیاری اظهار فرمودند عین مقصود و منظور عموم ملت است (صحیح است) این موضوع چندین سال است که یکی از ایده آل‌های ملت ایران حساب می‌شود نهایت در ایام گذشته رسیدن به کوچکترین مقصودی برای مردم خیلی اشکال داشت و حرف نمی‌زدند این ایام خوشبختانه در تحت توجهات اعلیحضرت همایونی بزرگترین آمال و مقصود ما همیشه عملی است و به سهولت می‌توان نایل شد این است که در این چند سال متدرجاً مذاکرات و نیات خود را در این امر اظهار کردند و مشاهده شد چند شب قبل که ابتدا روزنامه اطلاعات به طور فوق العاده این خبررا به اطلاع عامه رساند در حقیقت یک وجد و سرور فوق العاده‌ای در عموم مشاهده و پیدا شد که به آرزوی دیرینهٔ خودشان رسیده‌اند مردم همه چیز فوق العاده نمی‌خواستند در این مدت می‌گفتند باید آن حق ملم خودمان را کاملاً مطالبه کنیم و بخواهیم بنده گمان می‌کنم خود کمپانی نفت جنوب هم منکر نباشد که در موقع انعقاد این امتیاز؟ عدم اطلاع به عدم توجه اولیای امور وقت از یک طرف و معلوم نبودن اهیمت نفت در دنیا مثل امروز از طرف دیگر طوری پیش آمد که این امتیاز به نفع دولت ایران بسته نشد عدم اطلاع اولیای امور از خود امتیاز نامه بیشتر می‌شود استنباط کرد زیرا آقایان ملاحظه فرموده‌اند در یکی از مواد قید شده است سالی دو هزار تومان که از قدیم عملیات اراضی نفت داده می‌شد این را کمپانی بدهد برای یک امتیازی که سالی صدها میلیون داد و ستد و عایدی دارد سالی دو هزار تومان چه اهمیتی داشت این مطلبمعلوم می‌کند که آنها انتظار فایده از این کار نداشتند سهل است می‌ترسیدند که دو هزار تومان هم از دستشان برود که این احتیاط را هم پیش بینی کرده‌اند خوب حالا اگر در یک روزی یک کسی آمد در یک خانه نشست و اجاره کرد و بعد یواش یواش خواست حقوق موجر را از بین ببرد و همه جور ضرر بزند آیا موجر نباید حرف بزند البته باید در مقام استیفای حقوق خودشان بربیایند امروز به حمدالله وضعیت مملکت ایران نسبت به سابق تفاوت‌های خیلی فاحشی کرده است مردم ایران نسبت به قبل از مشروطه کاملاً به حقوق خودشان پی برده‌اند و می‌بینند که در سال مبلغ کلی از دست آنها می‌رود ملاحظه می‌فرمایید همان طوری که
Page 6 – 7 missing
و از این حیث بود که بیشتر از هندوستان عمله می‌آوردند به خوزستان چون هندیها بیشتر تحمل می‌کردند تحکمات آنها را و کمپانی نفت جنوب اصلاً کمپانی نبود کمپانی نفت جنوب یک حکومتی بود در قلب حکومت ایران کمپانی نفت جنوب در شش سال پیش از این که بنده دیدم پلیس داشت سوار داشت آدم مسلح داشت علاوه بر اینها اداره دیپلماسی و ادارهٔ سیاست داشت که رابطه‌های سیاسی داشتند با عراق با شیخ خزعل و البته از پنج شش سال به این طرف که دولت نفوذ خودش را در اقطار مملکت بسط داده است خاتمه داد به این وضعیت (صحیح است) چون خاتمه داده بود آنها دیگر نمی‌توانستد هر کار که دلشان می‌خواست بکنند در دو سه سال پیش از این درست یادوم نیست یک عدده از عملجات ایرانی تقاضای اضافه حقوق کرده بودند البته ازدیاد حقوق هم چیزی نبود مثلاً ده تومانی را یازده تومان می‌خواستند بکنند برای اینکه اینها را بدعادت نکنند متهمشان کردند به بلشویکی و بالاخره متوسل شدند به حکومت خوزستان حکومت خوزستان هم از برای اینکه بهانه اینها را رفع کند و درب دهان اینها را ببندد مجبور شد تقریباً دویست سیصد نفر را تبعید کند مردم را از خانه و لانه شان بیرون کردند بنده خودم کسانی را دیدم که چشمشان ناقص شده پانزده سال ده سال دوازده سال در کمپانی نفت جنوب خدمت کرده بودند معذالک اینها را بیرون کردند و یک شاهی مدد معاش به آنها نداده‌اند در صوتی که اگر در حساب کمپانی ببیند مبلغ زیادی مدد معاش برای اجزای خودشان منظور کرده بودند ولی نسبت به ایرانیها این طور رفتار می‌کردند. کمپانی نقت جنوب تنها یک کمپانی ساده نبود کمپانی در کمپانی بود از سرمایه ما با کمپانیهای دیگر شرکت می‌کرد با چندین کمپانیهای حمل و نقل و استخراج نفت شرکت می‌کرد ولیکن از منافع آنها هیچ به ما نمی‌داد این هم یک قسمت بی اعتدالیهائی بود که کمپانی می‌کرد.
آقایان به خاطر دارند دو سه ماه قبل بنده یک سوالی از آقای وزیر مالیه کردم راجع به حق السهم دولت ایران که آقای وزیر مالیه هم یک جواب مشروح متین مفصلی دادند همان روز نمایندهٔ محترم شیراز آقای نواب به من صورت مذاکرات سالیهنهٔ کمپان نفت جنوب را نشان دادند از قراری که ایشان نقل می‌کردند یک هیئت منصفه‌ای هست که معمولاً رسیدمگی می‌کند به حساب کمپانی این کمپانی یک هیئت منصفه در زیر حساب کمپانی نفت جنوب صریحاً نوشته‌اند که اگر حقوق دولت ایران را کاملاً و صحیحاً بپردازیم این حساب صحیح است. این معنیش واضح است که کلاه سر دولت ایران گذاشته‌اند و حساب سازی کرده‌اند. بنده حقیقة خیلی ظنین هستم و احتمال قوی می‌دهم که این کمپانی نفت جنوب یک مقصد سیاسی هم بر ضد دولت ایران داشته است البته آقایان به خاطر دارند که در پنج شش سال اخیر دولت حق السهمی که از کمپانی نفت جنوب می‌گرفت به حساب ذخیره مملکتی می‌گذاشت حساب ذخیرهٔ ملکتی یعنی چه؟ حساب ذخیرهٔ مملکتی به مصرف حیاتی ترین اقدامات دولت می‌رسد به مصرف مهمات قشونی به مصرف کشتی‌های جنگی و همچنین اسعاری که محل احتیاج دولت بود به عقیدهٔ بنده این تنزل و کمتر دادن حق السهم دولت ایران صدمه مستقیمی است به حیات دولت ایران مبنی به این قبیل ملاحظات است که مردم به کمپانی نفت جنوب بدبین بودند والغاء امتیاز نامه دارسی را بیشتر از الغاء کاپیتولاسیون با شوق و شعف تلقی می‌کردند (کازرونی – البته)
بنده در خاتمهٔ عرایضم این را باید عرض کنم که در اجتماع هیچ چیزی قوی تر و نافذتر از از اداره ملت نیست هر سری در مقابل ارادهٔ ملت بادی خاضع باشد جون ستوارت مل که یکی از متفکرین بزرگ انگلیسی است می گید هیچ ادعایی صحیح تر و منطقی تر از ادعای یک ملتی که حقوق خودش را مطالبه می‌کند نیست یعنی وقتی ملتی ادعای حقوق خودش را کرد این ملت رشید است و باید حق او را بهش داد.
دربار گذشته یعنی اوضاع قبل از مشروطیت برایایران یک سلسله مصائب و بدبختی‌هایی تهیه کرده بود (صحیح است) و بندهای زیادی به دستو پای ما بسته بود به طوری که
ملت ایران قادر به هیچ حرکت نبود و برای هیچ یک از اصلاحات خودش قادربه حرکت نبود یعنی با آن قیودی که دربارهای سابق برای ما گذاشته بودند ما هیچ کاری نمی‌توانستیم بکنیم نه در اقتصاد نه در سیاست نه در اجتماع مردمانی شده بودیم دست بسته مقابل اراده و مطامع خارجیها – مردم این مسئله را احساس کردند نهضت مشروطیت ایران شد نهضت مشروطه عبارت از یک طغیان و یک سرکشی بود بر ضد اوضاع خراب دربار سابق البته خیلی از آقایانی که اینحا هستند از کسانی بودند که جزء آزادیخواهان و مشروطه طلبهای بیست و شش سال قبل هستند. آقایان می دانند که در آن وقت یک سلسله آمال و ایده آلهایی در قلوب مردم بود در موقعی که رژیم تغییر کرد و مشروطیت شد مردم یک سلسله ایده آلهایی داشتند که عبارت بود از ملغی کردن و لغو کردن تمام آن چیزهایی که جلو ترقیات ملت بسته بودند (افسر – هشتاو سه امتیاز بود که لغوش را می‌خواستیم) بلی یک قسمت کارهای منفی وبد یعنی لغو شدن بعضی چیزها یک قسمت هم چیزهای مثبت بود که دلشان می‌خواست اینها بشود.
متأسفانه در اوایل تغییر رژیم یک قسمت به واسطهٔ اوضاع سیاست بین المللی آنوقت و یک قسمت هم به اسطه ضعف روح زمامداران ایران این آمال مل صورت تحقق پیدا نکرد ولی این را هم عرض می‌کنم که در عین حال که تحقق پیدا نکرد روز به روز این آمال شدیدتر می‌شد از ابتدای مشروطیت تا سوم حوت ۱۲۹۹ روز به روز این آمال شدیدتر می‌شد تا کودتای ۹۹ ما از آن روز دارای یک حکومت فعال وطن پرست رشیدی شدیم که این آمال ملی را یک به یک شروع به تحقق داد یعنی اعم ازقیسمت منفی و قسمت مثبت. حکومت بعد از ۲۹۹ شروع به کارکرد والبته بنده لازم نیست دیگر شرح بدهم همه آقایان درست به طور تفصیل می دانند از قبیل الغاء کاپیتولاسیون تعرفهٔ مستقل گمرکی یا ایجاد قشون یا طرق شوسه یا راه آهن یا بانک ملی یا الغای اسکناسهای بانک شاهنشاهی اینها همه جزو ایده الهای ملت ایران بود و امروز رسیده است بالغای امتیاز نامه دارسی. بنده از طرف عموم ملت ایران این رشادت فکری را تهنیت می‌گویم (صحیح است) برای یک ملتی که مواریث بد گذشته دست و پای او را بسته است اول درجه یک حکومتی لازم است که آن حکومت رشید و شجاع و قوی باشد و بالاخره پایش را از دائره که گذشتگان برایش کشیده‌اند بیرون بگذارد و بالاخره اگر ما می‌خواستیم همان کاری را که دربار سابق کرده بود قبول کنیم اگر ما می‌خواستیم همان اوضاعی را که قبل از مشروطیت موجود بود آنها را تصدیق کنیم و مشروع بدهیم ما یک قدم نمی‌توانستیم جلو برویم می‌بایستی تمام آنها را لغو ونسخ کنیم و هر یک از آنها که برخلاف مصالح مملکت است باید لغو کنیم برای اینکه نمی‌شود یک ملتی را محکوم به مرگ کرد (صحیح است) یک ملتی که می‌خواهد آزاد باشد باید هر چیزی که بر ضد منافع و مصالح او باشد از بین ببرد و این کارها را تنها ما نکردیم همه حکومت‌های انقلابی دنیا این کار را کرده‌اند هر حکومت انقلابی که روی کار آمد اول کارش این بود که نسخ کرده تمام مقرارتی که حکومت قبل قرار گذاشته است. تمام آنها را نسخ کرده آنوقت بعدش مطابق مصالح خودش و مطابق تراضی طرفین یک ترتیب جدیدی درست کرده پس بنابراین بنده ثانیاً تبریک می‌گویم به دولت در این رشادت و شجاعتی که در کارها ابراز کرد و باین اندازه وطن پرستی و دقتی که در کارهای مملکتی کرد (صحیح است)
رئیس – عدهٔ زیادی از آقایان برای ابراز احساسات مسرت آمیز خودشان اجزه خواسته‌اند حق هم دارند – موفقیتهای ملی شایسته شادمانی و پیشرفتهای اجتماعی در خور مسرت و خشنودی است (صحیح است) این کامکاریها و موفقیتها آقایان را به نشاط و هیجان آوررده است (صحیح است) و همه میل دارند که احساسات خودشان را ابراز و اظهار کنند (صحیح است) و از موجد و مسبب این خوش بختیها یعنی دولت اعلیحضرت پهلوی
حق شناسی و سپاس گذاری نمایند (صحیح است – صحیح است) ولی به نظر بنده بهترین طرز و نیکوترین رویه برای فهماندن این مقصود چنانکه آقایان مایلند این است که یک باره و با یک صدا این اقدام پر افتخار را با رأی و تصدیق خدشان تأیید فرمایند و از این نیکنامی بهره و سهم بگیرند و خوشبخاته آقای رهنما نمایندهٔ محترم برای عملی شدن این منظور راهی اندیشیده و پیشنهادی تدارک کرده‌اند و این است که قرائت می‌شود:
اینجاب پیشنهاد ذیل را تقدیم می‌دارم
مجلس شورای ملبی موافقت خود را به تصمیم اخیر دولت راجع به الغای امتیاز نامه دارسیا ابراز و اقدام دولت را در این موضوع تأیید و تحسین می‌نماید.
رئیس – آقای رهنما
رهنما – بنده این پیشنهاد را که تقدیم کردم سابقه با فکر و نظریات رفقا و همکارهای خودم داشتم ومی دانستم که مجلس شورای ملی میل دارد در این موقع مهم مواقعی که ممکن است در مقابل این تصمیم رشیدانه دولت؟ در خارج مملکت بوشد مجلس شورای ملی دوش به دوش دولت بورند و تکیه باو بدهند و دولت را تکیه گاه خودش قرار بدهد.
بنده این پیشنهاد را تقدیم کردم تا دراین قسمت هم مشارکت شده باشد ولی یک قسمت نظریاتی است که بنده لازم می دانم عرض کنم برای اینکه در مقابل هر جریان مهم هر منفعت بزرگی که شما برای مملکت خودتان تأمین کنید منفعتی که در سابق دیگران می‌خواستند ببرند و می‌بردند بدیهی است که تشبئاتی در اطراف آن تولید می‌کنند و بدیهی است که عمل می‌کنند اقدام می‌کنند پرویاکانت وتبلیغ می‌کنند ماهم ایرانیها هم با کسانی که بتوانیم با افکار عمومی تماس پیدا کنیم بایستی چه قبل و چه بعد از آنها حرف بزنیم و از منطق و دلیل و تصمیمی که گرفته‌ایم مدافعه کنیم آقای وزیر مالیه بیاناتی فرمودند خیلی مفید که البته تایید کننده اظهارات نمایندگان محترم بود شاید خود آقای وزیر مالیه از نقطه نظر سمتی که دارند البته از بیانات مفصلی خودداری می‌کنند ولی برای ما از نقطه نظر سمتی که داریم همیشه این آزادی محرز است و کامل تر می‌توانیم صحبت کنیم. قرارداد دارسی برای ما چه بود؟ قرارداد دارسی دو قسمت بود یک قسمتش روز اول طورفش ما بودیم یک قسمت در اول دارسی بود و در درجه دوم اکثریت سهام دارانی بودند که خریده بودند به قول یک نویسنده‌ای که یک متابی راجع به نفت ایران در انگلستان نوشته و ترجمه شده (حالا این یا افسانه است یاصحیح است) می‌نویسد: که امتیاز نامه دارسی را در روی کشتی یک کشیشی ربود بدون اینکه دارسی بفهمد حالا آن کشیش که بود؟ برد و تسلیم؟ سوریس کرد و سهام را ربودند چرا زبودند برای اینکه نفت دردنیا بعد از قضییه دیزل آن مردی که انقلاب در صنعت دنیا انداخت نهایت درجه اهمیت را پیدا کرد یک نفر آلمانی دیزل نام آمد و سوخت زغال سنگ را تبدیل کرد به سوخت نفت. مقدار حرارتی که نفت می‌داد چندین برابر از ذغال بیشتر بود این وضعیت یک وضعیت بزرگی برای تمام ممالک شد من جمله ممالکی که تکیه به قواب بحری خودشان داشتند و با ذغال سنگ زندگانی می‌کردند حمل ذغال سنگ خیلی مشکل بود جا خیلی زیاد می‌خواست درجه حرارتش خیلی کمتر بود و دیزل آمدو موتور دیزل را درست کرد و این تغییر را داد آن وقت بود که حق می‌داد به او که می‌گوید امتیازنامه دارسی را از خود دارسی در روی کشتی یک کشیش طوری از او ربود که نفهمید یکی از زمامداران انگلستان در یک کتابی که نوشته و پنج جلد است در آن جا می‌نویسد من شبها نخوابیدم برای اینکه فکر می‌کردم اگر مامی خواستیم آن قسمت را تعقیب کنیم و موتورهای ذغالی خودمان را تبدیل به موتورهای نفتی کنیم نفت نداریم آن وقت بود که امتیاز نامه دارسی بسته شد و نشان می‌دهد که تا چه اندازه این امتیاز خدمات بزرگی برای دیگران کردئ در صورتی که برای ما که صاحب آن بودیم
در پرداخت قسمت حقوق ما یعنی قسمت شانزده درصد شایدیک وضعیتی ایجاد شد کهدائم به ضرر ما بود و جای تردید نبود که یکی از خود انگلیسیها که رفته است و رسیدگی کرده است (آرمیتاژ اسنیت) راپورتی داده است که در آن جا تخلفات کمپانی را بیان و پس از آن در نتیجهٔ رسیدگی حساب هشتصد هزار لیره از آنها پس گرفت شرح داده شده است پس از نقطه نظر سیاست و اقتصاد برای یک طرف این قدر اهمیت داشت و برای ما آن قدر کوچک بود – از نفت ما یک شرکتهایی تأسیس شد شرکتها دامنه اش توسعه پیدا کرد در این شرکتها مطابق امتیاز نامه ما حق داشتیم و باید به ما از عوائد شرکتهای فرعی سهم می‌دادند و ندادند یک مدتی ندادند به چه عنوان بود؟ به عنوان اینکه این شرکتها متعلق به ما نیست تا اینکه بالاخره وزارت مالیه در؟ قبل دقت و اقداماتی در اطراف قضییه کرد و رفتند و در حدود هشتصد هزار یا یک میلیون لیره به وسیله رسیدگی به حساب پس گرفتند یعنی ثابت شد و حقی ا که به ما نداده بودند پس گرفتند این تخلفات که دامنه اش خیلی وسیع است باعث شد که دولت ایران تصمیم خود را گرفت خلفات کمپانی را نمی‌خواهم حالا آن قسمت‌های را که خود آقایان نمایندگان گفتند بنده هم حالا بعضی از آنها را بیان کنم از آن جمله کارخانه تصفیه در لندرسی یکی از بنادر انگلستان تهیه کرده و دستگاه عظیمی برپا داشتند و تصفیه می‌کنند البته آقایان می دانند که اگر کارخانه تصفیه در ایران تهیه می‌شد چقدر کمک به عایدات این مملکت می‌کرد چه به عملجات و کارگرهای ایرانی و چه از حیث آمدن سرمایه‌های مهم به ایران و چه از این حیث که بعد از انقضاء مدت امتیاز مطابق امتیاز نامه تمام آن کازخانجات و موسسات و اسباب‌ها مال دولت ایران می‌شد ولی اگر این کارخانه را در محل دیگر تاسیس کنند و در جای دیگر تصفیه کنند طبیعی است نه عمله عملهٔ ایرانی و نه کارگز کارگز ایرانی خواهد بود و نه سرمایه به ایران خواهد آمد و نه پس از انقضای مدت امتیاز نامه آن تأسیسات مال ایران خواهد شد بلکه برای خودشان خواهد ماند. ارخانه تصفیه را دریکی از بنادر انگلستان تأسیس کردند که الان ک شهری شده و کارخانه تصفیه رفته آنجا و مشغول است و از طرف دیگر همان طوری که نماینده محترم گفتند شروع به تبعیض بین عملیات شد. در قسمت‌های دیگر نیز تخلفاتی کردند مثلاً یکی از آنها در کمی استخراج در ایران و زیادی استخراج در جاهای دیگر بود در ونزوئلا که در آنجا هم کمپانی معادن نفت دارد و در آن جا شعب دارد و امتیاز از آمریکا گرفته است در سال گذشته مطابق احصائیه درجهٔ استخراج آنجا را بدرجه سوم رسانیدند و ۱۷ میلیون تن نفت از آنجا استخراج کردند در صورتیکه در سه سال قبل در درجه هفتم و هشتم بود ولی مال ایران آمده است پایین برای چه این کار را می‌کند برای اینکه در رأس مدت آمریکایی‌ها چون خیلی باهوش هستند ممکن است امتیازش را پی بگیرند این است که کمپانی می‌کوشد که هر چه بیشتر می‌تواند از آن جا استخراج کند ولی در اینجا به خیال خود این تشوی را نداشت و میزان استخراج را پایین آورد و فعلاً به طوری که آقایان مسبوق هستند از پنجاه چاه فقط دو نقطه کار می‌کند و بقیه به حال خود مانده است البته این کمی استخراج در عوائد ما و برای کارگرهای ما و همچنین در محصول‌ها خیلی فرق می‌کند اگر می‌گویند بازار قیمت را پایین می‌آورد چطور این تأثیر در معادن نفت ونزوئلا نبوده است و در آن جا زیاد عمل کرده است ولی در اینجا نکرده است در صورتی که از این قبیل مسائل خیلی زیاد است. در خاتمه بنده یک عرضی می‌خواهم بکنم در هر قراردادی اگر حق و عدالت حکمفرما نباشد و منظور نشود آن قرارداد قابل بقا و دوام نیست و قابل زوال است (نمایندگان –صحیح است) هیچ ضامن و مدافعی از قرارداد و از اصولی که بین دو موسسه یا دو نفر هست بهتر از حق ئ عدالت نیست (صحیح است) حق و عدالت حفظ می‌کند یک قراردادی را در صورتی که بی حقی و بی انصافی آن قرارداد را از بین می‌برد (صحیح است) امور دنیا در مقابل جشم ما است می‌بینیم وضعیات اروپا را خیلی از قراردادهایی که دل نشستند و امضا کردند همین که از عدالت و حق خارج شدند و تخلف کردند بعد نشستند و لغو کردند عدم مراعات حقانیت و عدالت تخلف می‌آورد (صحیح است) تخلف هم غیر قابل دوام است.
بنابراین دولت ایران با یک منطق‌های قوی و زیادی با دلائل متعدده با دیدن هزاران تخلفات از این کمپانی که در هر یک از آنها به ما حق می‌داد که بنشیند و روشن کند و حاضر نشدند این بود که دولت آمد و الغاء کرد و حق خودش را حفظ کرد و گرفت حالا اگر کمپانی با سایر کمپانی‌ها می‌خواهند بیایند و پیشنهادات خودشان را هر کدام بدهند هر کدام به صرفه دولت نزدیک بود قبول کنند. بنده تقاضا دارم از مجلس که این پیشنهاد بندهرا همان طور آقایان نمایندگان قبول کنند برای هم فکری با دولت تقاضا هم می‌کنم با ورقه رأی بدهند.
رئیس – بلی همین طور هم تقاضا شده است که رأی با ورقه گرفته وشد و به علاوه برای اینکه این پیشنهاد نامی پارلمانی داشته باشد درضمن آن را برای اعتماد به دولت هم تعبیر می‌کنیم.
(اخذ و استخراج آراء به عمل آمد ۸۷ ورقه سفید تعداد شد)
رئیس – عده حضار در موقع اعلام رأی ۸۸ نفر به اتفاق آراء تصویب شد.
۳- طرح و تصویب اعتبار راه شمشک
رئیس –آقای رئیس الوزراء فرمایشی دارند؟
رئیس الوزراء (آقای هدایت) – بنده تقاضا می‌کنم که نسبت به اهمیت لایحه شمشک را در دستور مقدم بدارند
رئیس – اشکالی نیست راپورت کمیسیون بودجه قرائت می‌شود
خبر کمیسیون
کمیسیون بئدجه لایحه نمره ۳۰۷۵۵ پیشنهادی وزارت طرق راجع به؟ اعتبار یک میلیون و دویست هزار ریال از محل عایدات قند و شکر برای مخارج ساختمان راه شمشک را با حضور آقای معاون وزارت طرق مطرح و تحت شور قرار داده بالاخره با اعتبار مزبور موافقت و اینک عین ماده پیشنهادی دولت را برای تصویب مجلس شورای ملی تقدیم می‌دارد.
رئیس – عین ماده واحده پیشنهادی دولت قرائت می‌شود:
ماده واحده – وزارت مالیه مجاز است برای تکمیل ساختمان راه شمشک به یک میلیون ودویست هزار ریال (۱۲۰۰۰۰۰) از عایدات انحصار قند و شکر و چای علاوه بر اعتباراتی که به موجب قانون ۲۰ مرداد ۱۳۰۷ و ۱۰ تیرماه ۱۳۰۹ تصویب شده است بپردازد.
رئیس- ماده واحده مطرح است آقای موید احمدی
موید احمدی – بنده فقط یک سوالی می‌خواستم بکنم راجع به این موضوع بود که البته قانونی که برای انحصار قند و چای و شکر یعنی برای انحصاری که این گمرک می‌گیرند مطابق آن قانون این پول برای راه آهن است مخصوصاً در قانون تصریح دشه است که این عایدات ئر گمرک از قند و چای و شکر گرفته شود و صرف راه آهن بشود این در قانونش تصریح است حالا می‌توانیم از آن اعتبار برداریم و صرف راه شمشک بکنیم این را می‌خواستم توضیح بفرمایند.
دکتز طاهری (مخبر کمیسیون بودجه) – چنانچه فرمودند وجوهی که از انحصار قند شکر حاصل می‌شود منحصراً بایستی به مصرف راه آهن برسد و تسطیح راه شمشک برای تهیه ذغال برای راه آهن است از این نقطه نظر است که
از اعتبار انحصار قندو شکر پرداخت می‌شود.
رئیس – آقایانیکه با ماده واحده موافقند ورقه سفید خواهند داد.
(اخذ و شمارش آراء به عمل آمده هفتاد ورقه سفید تعداد شد)
رئیس – عده حاضر در موقع اعلام رأی ۸۲ نفر به اکثریت ۷۰ نفر تصویب شد.
۴- بقیه شور اول لایحه تذکره
رئیس – آقای وزیر داخله فرمایشی دارید؟
وزیر داخله (آقای منصور)- اگر فرصتی باشد بقیهٔ شور اول لایحه تذکره مطرح بوشد.
رئیس – آقای عراقی
عراقی – گرچه مجلس هفتهٔ یک روز تشکیل می‌شود و این از بابت این است که هفته‌ای یک روز بیشتر کار نمی‌کنیم برای این است که کارها در فراکسیون در کمیسیونها ترتیب داده می‌شود و بعد در یک روز در مجلس مطرح می‌شود و امروز هم در اطراف این تصمیم مهم و همنی وطر نسبت به یک لایحه صحبت شد و رأی داده این حالا هم ظهر است اگر آقایان موافقت بفرمایند بقیه شور این لایحه بماند بای جلسه بعد
رئیس – عرض کنم اولاً بنده یک طرز فکری دارم آن را عوض کنم به نظر بنده سپاسگذاری و حق شناسی در مقابل هر وضعیتی این است که انسان بیشتر کار کند (صحیح است) و بنده با آقا موافقم که می‌بایستی رعایت قیمت و عظمت این کار بشود ولی طرز تعبیر بنده را اگر قبول بفرمایید به نطر بنده حق شناسی و اظهار تمایل به یک وضعیت این است که انسان کار آن وضعیت را تهیه بکند حالا هم اگر آقایان با بنده موافقت بفرمایند بنده در چند دقیقه چند ماده را مطرح می‌کنم و جلسه را ختم می‌کنیم
خبر کمیسیون داخله راجع به تذکره مطرح است ماده ۲۰ قرائت می‌شود
ماده ۲۰- صدور ویزای سیاسی با مقامات ذیل است:
۱- در پایتخت با وزارت امور خارجه
۲- در ایالات وو لایات با ولات و حکام
۳- در ممالک خارجه با نمایندگیهای سیاسی دولت شاهنشاهی یا نرال قونسولگری‌ها و قونسولگریهایکه از طرف وزارت امور خارجه اجازهٔ مخصوص داشته باشند.
رئیس – مادهٔ ۲۱ قرائت می‌شود
ماده ۲۱- به مأمورین دولت و خانواده آنها (زوجه و اولادیکه در تحت تکلف پدر باشند) خارج از طبقات مذکوره در ماده ۱۹ برای عزیمت به محل مأموریت تذکره مخحصوصی که موسوم به تذکره مأموریت است داده می‌شود و مأموریت آنها در تذکره مزبور قید می‌گردد
رئیس – ماده ۲۲ قرائت می‌شود
ماده ۲۲- تذکرهٔ مأموریت در ایران از طرف مقامات صلاحیت داریکه به موجب نظام نامه معین می وشد به معرفی و تقاضای وزارت خانه یا اداره مربوطه صادر می‌شود و در خارجه صدور آن با مأمورین سیاسی و با قنسولهای رسمیی پس از ارائه سندی که دلیل بر مأموریت از طرف دولت باشد خواهد بود.
رئیس – ماده ۲۳ قرائت می‌شود
فصل ششم – تفتیش تذکره
ماده ۲۳- تفتیش ئ رسیدگی تذکره مسافرین اعم از اتباع داخله و خارجه در موقع ورود و خروج از سر حد
Page 14 – 15 missing
رئیس – ماده ۳۲ قرائت می‌شود:
ماده ۳۲- به مأمورین دفتری گمرکات سرحدی که متصدی تفتیش تذکره می‌باشند معادل صدی دو از عایدات جرایمی که وصول می‌نمایند به طور؟ پرداخته می‌شود
تبصره – صدی ده مزبور که تاکنون به موجب تصویب نامه دولت برای حق الکشف تأدیه شده است اجازه داده می‌شود که بخرج منظور دارند.
رئیس – ماده ۳۳ قرائت می‌شود:
ماده ۳۳- وزارت خانه‌های مربوطه مأمور اجرای این قانون و مکلف می‌باشند نظامنامه اجرای آن را تهیه نموده به تصویب هیئت وزراء برسانند.
رئیس – آقای کازرونی پیشنهاد شما هم رسید به کمیسیون می‌رود. آقایانیکه به ورود در شور دوم این قانون موافقت دارند قیام فرمایند (اکثراً قیام نمودند) تصویب شد.
۵- موقع و دستور جلسه بعد – ختم جلسه
رئیس – اگر اجازه می‌فرمایید جلسه را ختم کنیم
جلسهٔ آینده یکشنبه ۲۰ آذز سه ساعت قبل از ظهردستور لایحه اوزان و مقادیر
(مجلس نیم ساعت بعد از ظهر ختم شد)
رئیس مجلس شورای ملی - دادگر
تصمیم قانونی
راجع به تأیید تصمیم دولت در موضوع الغای امتیاز نامهٔ دارسی
مجلس شورای ملی موافقت خود را با تصمیم اخیر دولت راجع به الغای امتیاز نامه دارسی ابراز و اقدام دولت را در این مووضع تأیید و تحسین می‌نماید.
تصمیم فوق در جلسهٔ دهم آذز ماه یک هزار و سیصد و یازده شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسیده است.
رئبیس مجلس شورای ملی – دادگر
قانون
اعتبار اضافی برای تکمیل ساختمان راه شمشک
ماده واحده – وزارت مالیه مجاز است برای تکمیل ساختمان راه شمشک یک میلیون و دویست هزار (۱۲۰۰۰۰۰) ریال از عایدات انحصار قند و شکر و چای علاوه بر اعتباراتی که به موجب قانون بیستم مرداد ۱۳۰۷ و دهم تیر ۱۳۰۹ تصویب شده است بپردلزد.
این قانون که مشتمل بر یک ماده است در جلسه دهم آذز ماه یک هزار و سیصد و یازده شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رئیس مجلس شورای ملی – دادگر