محتشم کاشانی (غزلیات)

محتشم کاشانی (غزلیات)
از محتشم کاشانی

ای گوهر نام تو تاج سر دیوان‌ها
فرمود مرا سجده‌ی خویش آن بت رعنا
حوصله کو که دل دهم عشق جنون فزای را
هرزه نقاب رخ مکن طره‌ی نیم تاب را
ای نگهت تیغ تیز غمزه‌ی غماز را
نشانده شام غمت گرد دل سپاهی را
درهمی گرم غضب کرده نگاه که تو را
گر به تکلیف لب جام به لب سوده تو را
شوم هلاک چو غیری خورد خدنگ تو را
تا همتم به دست طلب زد در بلا
چو افکنده ببیند در خون تنم را
مالک المک شوم چون ز جنون هامون را
چو دی ز عشق من آگه شد و شناخت مرا
من از رغم غزالی شهسواری کرده‌ام پیدا
صبح آن که داشت پیش تو جام شراب را
درخشان شیشه‌ای خواهم می رخشان در و پیدا
اگر دل بر صف مژگان سیاهی می‌زند خود را
به صد اندیشه افکند امشبم آن تیز دیدنها
شوق درون به سوی دری می‌کشد مرا
بگو ای باد آن سر خیل رعنا پادشاهان را
برین در می‌کشند امشب جهان‌پیما سمندی را
روزگاری که رخت قبله‌ی جان بود مرا
گر بهم می‌زدم امشب مژه‌ی پر نم را
مبین به چشم کم ای شوخ نازنین ما را
چو بر زندانیان رانی سیاست یاد کن ما را
کسی ز روی چنان منع چون کند ما را
شب که ز گریه می‌کنم دجله کنار خویش را
بر رخ پر عرق مکش سنبل نیم تاب را
جهان آرا شدی چون ماه و ننمودی به من خود را
گشته در راهت غبار آلود روی زرد ما
که زد بر یاری ما چشم زخمی ای چنین یارا
عجب گیرنده راهی بود در عاشق رباییها
زلف و قد راست ای بت سرکش چشم و رخت راست ای گل رعنا
با چنین جرمی نراندم از دل ویران تو را
به افسون محو کردی شکوه‌های بیکرانم را
ای ز دل رفته که دی سوختی از ناز مرا
بعد هزار انتظار این فلک بی وفا
چنین است اقتضا رعنایی قد بلندش را
بزم پر فتنه از آن طرز نگاهست امشب
رخش در غیر و چشم التفاتش در من است امشب
خیالش را به نوعی انس در جان من است امشب
وصلم نصیب شد ز مددکاری رقیب
برشکن طرف کله چون بفکنی از رخ نقاب
دیشبش در خواب دیدم با رخ چون آفتاب
همچو شمعم هست شبها بی‌رخ آن آفتاب
حسن روزافزون نگر کان خسرو زرین طناب
نامسلمان پسری خون دلم خورد چو آب
نیست امروز شکست دلم از چشم پرآب
حرف عشقت مگر امشب ز یکی سرزده است
رفته مهر از شکرت در شکرستان تو کیست
با رقیب آمد و این غمکده را در زد و رفت
ای گل امروز اداهای تو بی‌چیزی نیست
دلت امروز به جا نیست دگر چیزی هست
گوی میدان محبت سر اهل نظر است
چو ناز او به میان تیغ دلستانی بست
کدام سرو ز سنبل نهاده بند به پایت
با بد آموزت مگر قانون الفت ساز نیست
به قصد جان من در جلوه آمد قد رعنایت
این چه چوگان سر زلف و چه گوی ذقن است
پای یکی به علت ادبار نارواست
با من بدی امروز زاطوار تو پیداست
دوستم با تو به حدی که ز حد بیرونست
گرچه بیش از حد امکان التفات یار هست
هلالی بودی اول صد بلند اختر هوادارت
آن چه هر شب بگذرد از چرخ فریاد منست
کنون که خنجر بیداد یار خونریز است
نخل قد خم گشته که پرورده دردست
حسن که تابان ز سراپای توست
مهر که سرگرم مه روی توست
شب یلدای غمم را سحری پیدا نیست
به عزم رقص چو آن فتنه زمین برخاست
زانطره دل سوی ذقنت رفته رفته رفت
بی‌پرده برآئی چو به صحرای قیامت
بس که مجنون الفتی با مردم دنیا نداشت
امشب دگر حریف شرابت که بوده است
باز این چه زلف از طرف رخ نمودن است
ای پری غم نیست گر مثل منت دیوانه ایست
ناله چندان ز دلم راه فلک دوش گرفت
روی تو که اختر زمین است
چو هجر راه من تشنه در سراب انداخت
خاست غوغایی و زیبا پسری آمد و رفت
زخم جفای یار که بر سینه مرهم است
امشب ای شمع طرب دوست که همخانه‌ی توست
چابکسواری آمد و لعبی نمود و رفت
بر درت کانجا سیاست مانع از داد من است
بی‌تصرف حسن را در هیچ دل تاثیر نیست
گرچه پای بندی عشق تو بی‌زنجیر نیست
هرچند خون عاشق بی‌دل حلال نیست
در ظل همایی که بر او میل جهانی است
خاطری جمع ز شبه آن که تو میدانی داشت
گر با توام ز دیدن غیرم گزیر نیست
منتظری عمرها گر بگذاری نشست
آینه‌ی جان به جز آن روی نیست
درین کز دل بدی با من شکی نیست
حسن پری جلوه کرد دیو جنونم گرفت
چون دم جان دادنم آهی ز جانان برنخاست
آن شاه ملک دل ستم از من دریغ داشت
تیر او تا به سرا پرده‌ی دل ماوا داشت
فغان که همسفر غیر شد حبیب و برفت
بردوش آن قدر دل من بار غم گرفت
شهریار من مرا پابست هجران کرد و رفت
گفتمش تیر تو خواهد به دل زار نشست
چون تو سروی در جهان ای نازنین اندام نیست
با خط آن سلطان خوبان را جمالی دیگر است
نقد غمت که حاصل دنیا و دین ماست
داغ بر دست خود آن شوخ چو در صحبت سوخت
گرچه قرب درگهت حدمن مهجور نیست
خط ز رخت سر کشید سرکشی ای گل بس است
گل چهره‌ای که مرغ دلم صید دام اوست
آهوی چشم بتان چشم تو را نخجیر است
تو را بسوی رقیبان گذار بسیار است
از عاشقان حوالی آن خانه پر شده است
زان آستان که قبله‌ی ارباب دولت است
یارم طریق سرکشی از سر گرفت و رفت
هرکس نکرد ترک سر از اهل درد نیست
دوست با من دشمن و با دشمن من گشته دوست
آن که بزم غیر را روشن چو گلشن کرده است
درهم است آن بت طناز نمی‌دانم چیست
بود شهری و مهی آن نیز محمل بست و رفت
نهال گلشن دل نخل نو رسیده‌ی اوست
آن که آیینه‌ی صنع از روی نیکوی تو ساخت
رخت که صورت صنع آشکار از آن پیداست
یگانه‌ای در دل می‌زند به دست ارادت
بعد چندین انتظار آن مه به خاک ما گذشت
گرچه بر رویم در لطف از توجه بازداشت
ای در درون جان ز دل من کرانه چیست
مطرب بگو که این تری و این ترانه چیست
حکمی که همچو آب روان در دیار اوست
زهی گشوده کمند بلا سلاسل مویت
گر بدانی که گرفتار کمندت دل کیست
مدعی که آتش اعراض فروزنده‌ی توست
دور بر بسترم از هجر تو رنجور انداخت
زین نقش‌خانه کی من دیوانه جویمت
دادم از دست برون دامن دلبر به عبث
سالها از پی وصل تو دویدم به عبث
زهی طغیان حسنت بر شکیب کار من باعث
درختان تا شوند از باد گاهی راست گاهی کج
اغیار را به صحبت جانان چه احتیاج
گلخنیان تو را نیست به بزم احتیاج
گر به دردم نرسد آن بت غافل چه علاج
زهی ز تو دل ناوک سزای من مجروح
دوش گفتند سخنها ز زبان تو صریح
به زبان خرد این نکته صریح است صریح
غیر مگذار که در بزم تو آید گستاخ
ای تو مجموعه‌ی شوخی و سراپای تو شوخ
آه از آن لحظه که مجلس به غضب در شکند
از جیب حسن سرو قدی سر بدر نکرد
به پیش اختر حسن تو مهر تاب ندارد
گر از جمال جهانتاب او نقاب کشند
به خاکم آن بت اگر با رقیب درگذر آید
هیچ میگویی اسیری داشتم حالش چه شد
آخر ای پیمان گسل یاران به یاران این کنند
جدایی تو هلاکم ز اشتیاق تو کرد
عرق از برگ گل انگیختنش را نگرید
مهی که شمع رخش نور دیده‌ی من بود
دیشب که بر لبت لب جام شراب بود
امشب که چشم مست تو در مهد خواب بود
ز بس کان جنگجو را احتزاز از صلح من باشد
بهترین طاقی که زیر طاق گردون بسته‌اند
فضای کلبه‌ی فقر آن قدر صفا دارد
خبر از رفتن آن سرو روانم مدهید
روزگاری رفت و از ما نامدت یک بار یاد
گر شود پامال هجر این تن همان گیرم نبود
یک دم ای سرو ز غمهای تو آزاد که بود
جز من آن کس که به وصل تو نشد شاد که بود
در شکار امروز صید آهوان او که بود
دی ز شوخی بر من آن توسن دوانیدن چه بود
دی به شیرین عشوه هر دم سوی من دیدن چه بود
عجب که دولت من بی‌بقایی نکند
شبی که بر دلم آن ماه پاره می‌گذرد
ز خواب دیده گشاد وز رخ نقاب کشید
تنی زلال‌وش آن سرو گل قبا دارد
چو تیر غمزه افکندی به جان ناتوان آمد
دست به دست همچو گل آن بت مست می‌رود
بی‌وفا یارا وفا و یاریت معلوم شد
کمان ناز به زه نازنین سوار من آمد
غمزه‌اش دست چو بر غارت جان بگشاید
چو یار تیغ ستیز از نیام کین بدر آرد
کدام صحبت پنهان تو را چنین دارد
دیگر که هوای گل خود روی تو دارد
خدا اگر چه ز پاکان دعا قبول کند
که گمان داشت که روزی تو سفر خواهی کرد
سرو خرامان من طره پریشان رسید
چشمت چو شهر غمزه را آرایش مژگان کند
دلا نخل امل بنشان که باز آن سروناز آمد
دلی دارم که از تنگی درو جز غم نمی‌گنجد
آن مه که صورتش ز مقابل نمی‌رود
آن که اشگم از پیش منزل به منزل می‌رود
چو عشق کوس سکون از گران عیاری زد
دردا که وصل یار به جز یک نفس نبود
یار بیدردی غیر و غم ما می‌داند
گه رفتن آن پری رو بوداع ما نیامد
به وجود پاکت شه من ز بدان گزندی نرسد
زندگانی بی غم عشق بتان یکدم مباد
دلم از غمش چه گویم که ره نفس ندارد
زخم او یکبارگی امروز بر جان می‌رسد
اول منزل عشقست بیابان فنا
مرا خیال تو شبها به خواب نگذارد
یک جهان شوخی به یک عالم حیا آمیختند
به گوشم مژده‌ی وصل از در و دیوار می‌آید
سبکجولان سمندی کان پری در زیر ران دارد
به مرگ کوه کن کزوی المها یاد می‌آید
چو غافل از اجل صیدی سوی صیاد می‌آید
گر بر من آرمیده سمندش گذر کند
روز محشر که خدا پرسش ما خواهد کرد
دل وجان و سرو تن گر به فدای تو شوند
چشمم چو روز واقعه در خواب می‌شود
گر از درج دهانش دم زنم از من به تنگ آید
اگر لطفت ز پای اشک و آهم شعله برگیرد
اجل خواهم مزاج خوی آن بیدادگر گیرد
چند عمرم در شب هجران به ماتم بگذرد
دوش چشمم هم به خواب از فکر و هم بیدار بود
هر کسی چیزی به پای آن پسر میفکند
خوش آن بیداد کز فریاد من جانان برون آید
رهی دارم که از دوری به پایان دیر می‌آید
بس که روز و شبم از دل سپه غم گذرد
ای گل به کس این خوبی بسیار نمی‌ماند
صبا از کشور آن پاکدامان دیر می‌آید
بهتر است از هرچه دهقان در چمن می‌پرورد
به اقبال از سفر چون مرکب آن نازنین آید
خنک آن نسیم بشارتی که ز غایب از نظری رسد
تا اختیار خود به رقیب آن نگار داد
دم جاندان آن بت بر سرم با تیغ کین آمد
دی باد چو بوی تو ز بزم دگر آورد
رندان که نقد جان به می ناب می‌دهند
دلا گذشت شب هجر و یار از سفر آمد
چون طلوع آن آفتاب از مطلع اقبال کرد
سخن کز حال خود گویم ز حرفم بوی درد آید
پیش او نیک و بد عاشق اگر ظاهر شود
چون باز خواهد کز طلب جوینده را دور افکند
حسن روزافزون او ترسم جهان برهم زند
دل مایل تو شد که سیه رو چو دیده باد
ملامت گو که گاهی همچو ماه از روزنت بیند
ازین لیلی و شانم خاطر ناشاد نگشاید
قضا از آسمان هرگه در بیداد بگشاید
چو تو را به قصد جولان سم بادپا بجنبد
به قد فتنه گر چون در خرام آن نازنین آید
هر خون که از درون ز دل مبتلا چکد
عاشق از حسرت دیدار تو آهی نکند
قاصد رساند مژده که جانان ما رسید
گفتم تو را متاعی بهتر ز ناز باشد
دی صبح دم که عارض او بی‌نقاب بود
چو کار به رغم از امید وصل تنگ شود
به رهی کان سفری سرو روان خواهد شد
فلک به من نفسی گرچه سر گرانش کرد
زاهدان منع ز دیر و می نابم مکنید
بلا به من که ندارم غم بقا چکند
آسودگان چو نشه درد آرزو کنند
با وجود آن که پیوند آن پری از من برید
چو ممکن نیست کانمه پاسبان محفل سازد
نخواهم از جمال عالم آشوبت نقاب افتد
بر هر دلی که بند نهاد از نگاه خود
لعل تو رد شکست من زمزمه بس نمی‌کند
ز خانه ماه به ماه آفتاب من بدر آید
حسن را گر ناز او کالای دکان می‌شود
باز ما را جان به استقبال جانان می‌رود
طبیب من ز هجر خود مرارنجور می‌دارد
سیه چشمی که شادم داشت گاهی از نگاه خود
آن پری بگذشت و سوی ما نگاهی هم نکرد
چو گریم بی تو اشگم از بن مژگان فرو ریزد
گنج وصل او به چون من بی‌وفایی حیف بود
چراغی آمد و بر آفتاب پهلو زد
ای شربت جفای تو هم تلخ و هم لذیذ
کنم چو شرح غم او سواد بر کاغذ
ای زهر خنده‌ی تو چو شهد و شکر لذیذ
زین بیشتر رکاب ستم سر گران مدار
دانم اگر از دلبری قانع به جانی ای پسر
دور از تو خاک ره ز جنون می‌کنم به سر
ای طور تو را جهان خریدار
چنین که من ز تو خود را نموده‌ام بیزار
به من که آتش عشقش نکرده دود هنوز
ز عنبر آتش حسنت نکرده دود هنوز
ز دور یاسمنت سبزه سر نکرده هنوز
دوش گر بزمم گذر کرد آن مه مجلس فروز
مردم و بر دل من باز غم یار هنوز
حسن را تکیه‌گه آن طرف کلاهست امروز
لشگر عشقت سیاهی می‌کند از دور باز
ای هنوزت مژه از صف شکنی بر سر ناز
زهی ربوده لعل تو صد فسون پرداز
یک صبح ببام آی و ز رخ پرده برانداز
ای از می غرور تو لبریز جام ناز
آفت من یک نگه زان نرگس مستانه ساز
ای در زمان خط تو بازار فتنه تیز
عشق کهن به کوی تو می‌آردم هنوز
ناصحا از سر بالین من این پند ببر
بزم کین آرا و در ساغر می بیداد ریز
دوش سرگرم از وثاق آن کوکب گیتی فروز
دل در بدن کباب و مرا دیده تر هنوز
آخر ای بی‌رحم حال ناتوان خود بپرس
عقل در میدان عشق آهسته می‌راند فرس
با من از ابنای عالم دلبری مانده است و بس
باز آشفته‌ام از خوی تو چندان که مپرس
ای پری راه دیار آن پری پیکر بپرس
آن قدر شوق گل روی تو دارم که مپرس
ای سنگ دل ز پرسش روز جزا بترس
خموشیت گره افکند در دل همه کس
ز مهیست داغ بر دل که ندیده‌ام هنوزش
رخش شمعی است دود آن کمند عنبر آلودش
آمد ز خانه بیرون در بر قبای زرکش
محل گرمی جولان بزیر سرو بلندش
مهی که زینت حسنست گرمی خویش
صد سال ز من دارد اگر هجر نهانش
آن شاه حسن بین و به تمکین نشستنش
پری وشی دل دیوانه می‌کشد سویش
آهوی او که بود بیشه دل صید گهش
به عزم رقص چون در جنبش آید نخل بالایش
بزم برهم زده‌ای ای دل بر خشم به جوش
ز خانه تاخت برون کرده ساغری دو سه نوش
هرتار که در طره عنبر شکستنش
سحر به کوچه بیگانه‌ای فتادم دوش
ای بستم دل تو خوش تیغ بکش مرا بکش
شبی که می‌فکند بی تو در دلم الم آتش
بیش ازین منت وصل و از رخ آن ماه مکش
مباش ای مدعی خوش دل که از من رنجه شد خویش
ز دل دودی بلند آویخته زلف نگون سازش
منم از مهر به غم خوردنت ای یار حریص
مدعی چند بود با سگ آن کو مخصوص
کاش مرگم سازد امشب از فغان کردن خلاص
آخر ای سنگ دل از کشتن ما چیست غرض
روزی که گشت بر همه‌ی عالم نماز فرض
صبر در جور و جفای تو غلط بود غلط
گوش کردن سخنان تو غلط بود غلط
به هجر یار که از غیر آن ندارم حظ
من بی‌تو ندارم از چمن حظ
دارم از طبع ستم خیز تو حظی و چه حظ
آن که بود از تو به یک حرف زبانی قانع
گدایان را بود از آستانها پاسبان مانع
تا کی کشی به بی گنهان از عتاب تیغ
آمد از مجلس برون در سر هوای سیر باغ
ای به من صدق و صفای تو دروغ
بعد مرگ من نکرد آن مه تاسف برطرف
آن پری را گوهر عصمت ز کف شد حیف حیف
بر در دل می‌زنند نوبت سلطان عشق
زهی ز عشق جهانی تو را به جان مشتاق
ز تب نالان شدی جانان عاشق
او کشیده خنجر و من جامه جان کرده چاک
مژده ای صبر که شد هجرت هجران نزدیک
ای روی تو از می ارغوان رنگ
ما که می‌سازیم خود را در فراق او هلاک
در فراقش چون ندادم جان خود را ای فلک
ای قدت همچو نیشکر نازک
رسید باز طپاننده کبوتر دل
گشته در عشق کار من مشکل
ای دهانت را موکل خضر خط بر سلسبیل
صدامید از تو داشتم در دل
به خود دوشینه لطفی از ادای یار فهمیدم
تو چون رفتی به سلطان خیالت ملک دل دادم
بس که چشم امشب به چشم عشوه‌سازش داشتم
ز بس که مهر تو با این و آن یقین دارم
مفتون چشم کم نگه پر فتنه‌ات شوم
کو دل که محو نرگس جادو فنت شوم
برای نیم نگاهی چو عذر خواه تو گردم
من منفعل که پیشت دو جهان گناه دارم
به من حیفست شمشیر سیاست‌دار عبرت هم
مهر بیگانگی آغاز تو را بنده شوم
شبی کان سرو سیم اندام را درخواب می‌دیدم
خوش آن ساعت که خندان پیشت ای سیمین بدن میرم
از سر کوی تو با صدگونه سودا می‌روم
گرچه ناچار از درت ای سرو رعنا می‌روم
چون من به در هجر ز بیداد تو رفتم
وصل کو تا بی‌نیاز از وصل آن دلبر شوم
بس که ماندیم به زنجیر جنون پیر شدیم
به بزم او حریفان را ز مستی دست و پا بوسم
زین گونه چو در مشق جنون حلقه چو نونم
دل خود را هنوز اندر تمنای تو می‌بینم
همچو شمع از مجلست گریان و سوزان می‌رویم
من آنم که جز عشق کاری ندارم
به دشمن یارئی در قتل خود از یار می‌فهمم
گر من به مردن دل نهم آسوده جانی را چه غم
اگر می‌بینمت با غیر غیرت می‌کشد زارم
گر شود ریش درون رخنه گر بیرونم
به مجلس بحث از آن خصمانه اغیار می‌کردم
به بزمش دوش رنگ‌آمیزی بسیار می‌کردم
تو به زور حسن ایمن مشو از سپاه آهم
منم آن گدا که باشد سر کوی او پناهم
بس که همیشه در غمت فکر محال می‌کنم
به فنا بنده رهی می‌دانم
زخم نگهت نهفته خوردم
در بزم چون به کین تو غالب گمان شدم
ز لطف و قهر او و در خندهای گریه آلودم
من شیدا چرا از عقل و دین یک باره برگشتم
ز دستت جیب گل پیراهنانرا چاک می‌بینم
ما به عهدت خانه‌ی دل از طرب پرداختیم
باز سرگشته‌ی مژگان سیهی گردیدم
ای هزارت چشم در هر گوشه سرگردان چشم
چو نتوانم به مردم قصه آن بی‌وفا گویم
من نه مجنونم که خواهم روی در صحراکنم
آن شوخ جانان آشنا سوزد دل بیگانه هم
بر سر کوی تو هرگاه که پیدا گشتم
کو اجل تا من نقاب تن ز جان خود کشم
به سینه داغ نهانی که داشتم ز تو دارم
دور از تو بر روی بتان چون چشم پرخون افکنم
خوش آن که هم زبان به تو شیرین بیان شوم
ز کج بینی به زلفت نسبت چین ختن کردم
ای شمع بتان تا کی بر گرد درت گردم
تو کشیده تیغ و مرا هوس که ز قید جان برهانیم
چون متاع دو جهان را به خرد سنجیدم
به هجران کرده بودم خو که ناگه روی او دیدم
سرگرمی کو تا نهم از کنج عزلت پا برون
رویت که هست صورت چین شرمسار از آن
ای ابرویت به وقت اشارت زبان حسن
فتنه می‌خیزد از آن ترکانه دامن برزدن
به زیر لب سخنگویان گذشت آن دلربا از من
ای به بالا فتنه سرگردان بالای تو من
جانا مران رخش جفا بر خاکساران بیش ازین
چون نمودی رخ به من یک لحظه بدخوئی مکن
شغل دهقان چیست ز آب و گل نهال انگیختن
ساخت شب مرا سیه دود دل فکار من
رخت را آفتاب سایه‌گستر می‌توان گفتن
شد پرده درم سوز درون از تو چه پنهان
حسن می‌نازد به رخسارت چه رخسارست این
پرده‌ی ما میدری کایین زیباییست این
دو دل ربا که بلای دلند و آفت دین
بت پرستی را شعار خود کنم تا یار من
گر شود از دیده نهان ماه من
ای نگاهت آهوان را گرم بازی ساختن
با او شبی از دیر می‌خواهم خراب آیم برون
در پرده‌ی عشق آهنگ زدای فتنه قانون ساز کن
ز بس کز توست زیر بارجان مبتلای من
روز من زان زلف میدانم سیه خواهد شدن
شاهانه رخش راندن آن خردسال بین
تا به کی جان کسی دل بری از هیچ کسان
گرچه در دیده‌ی‌تر جای تو نتوان کردن
مرا صید افکنی زد زخم و بند افند در گردن
چو در چوگان زدن آن مه نگون گردد ز پشت زین
چون شدم صیدت به گیسوی خودت دربند کن
ای پارسای کعبه رو عزم سر آن کو مکن
بر رخ به قصد دل منه زلف دو تا را بیش ازین
آینه بردار و حسن جان فزای خویش بین
از سپاه حسن آخر یک سوار آمد برون
بیا ای عشق تمکین مرا از گرد ره بشکن
آمدم با ناله‌های زار هم دم هم چنان
در ملک بودی اگر یک ذره عشق یار من
ای صبا درد من خسته به درمان برسان
از آن پیش رقیبان مهر ورزدیار من با من
ای خدنگ مژه‌ات عقده گشای دل من
گفتمش دم به دم آزار دل زار مکن
به دوستی خودم میکشی که رای منست این
یارب که خواند آیت عجر و نیاز من
چو می‌خواهد که نامم نشنود بیگانه رای من
ای تو نکرده جز جفا آن چه نکرده‌ای بکن
شبم ز روز گرفتارتر به مشغله‌ی تو
گفتم ز پند من شود تغییر در اطوار تو
ای گردن بلند قدان در کمند تو
صیدی که لعب عشق فکندش به بند تو
باز امشب ز اقتضای شوخ طبعی‌های او
دوش چون دیدم نهان در روی آتشناک او
مدعی در مجلسم جا می‌دهد پهلوی تو
ای مرا دلبر و دل آرا تو
رساند جان به لبم روزگار فرقت تو
مراست رشته‌ی جان کاکل معنبر او
ای سرو گلندام که داری کمر از مو
هر که دیدم چونی از غم به فغانست که تو
زلف معنبر برفشان گو جان ما بر باد شو
حرف در مجلس نگویم جز به هم زانوی او
یارب آن مه را که خواهم زد قضا در کوی او
چون برفروزد آینه زان آفتاب رو
تائبم از می به دور نرگس غماز او
ز آب دو دیده گل کنم خاک در سرای او
ای همچو آهوان دلم دم شکار تو
امشب اندر بزم آن پرهیز فرما پادشاه
باز برخاسته از دشت بلا گرد سپاه
زهی کرشمه‌ی تو را سرمه‌سای چشم سیاه
نمی‌دانم ز خود افتادگان داری خبر یا نه
دی باز جرعه نوش ز جام که بوده
قلم نسخ بران بر ورق حسن همه
من کیستم به دوزخ هجران فتاده
یار از جعد سمن‌سا مشک بر گل ریخته
جلوه‌ی آن حور پیکر خونم از دل ریخته
تا دست را حنا بست دل برد ازین شکسته
آمد به تیغ کین ره ارباب دین زده
شبهای هجران همنشین از مهر او یادم مده
خط اگرت سبزه طرف لاله نهفته
ز چوگان بازی آمد زلف بر رخسار آشفته
پند گوی تو چه‌ها تا به تو فهمانیده
بیش از دی گرم استغنا زدن گریده‌ی
از قید عهد بنده‌ی تو خود رسته بوده‌ی
صبح مرا به ظن غلط شام کرده‌ی
از نسیم آن خطم در حیرت از صنع اله
ای نرد حسن باخته با افتاب و ماه
دیده‌ام مست و سرانداز و غزل خوان برهی
دارم سری پر از شور از طفل کج کلاهی
من و ملکی و خریداری مژگان سیهی
صورت به این لطافت سیرت به این نکوئی
نکشد ناز مسیح آن که تو جانش باشی
مرا حرص نگه هردم به رغبت می‌برد جایی
ز اشک سرخ برای نزول جانانی
دل خود رای مرا برده گل خودروئی
باز بر من نظر افکنده شکار اندازی
توسن حسن کرده زین طفل غیور سرکشی
بر دل فکنده پرتو نادیده آفتابی
به جایی امن آرامیده مرغی داشت ماوایی
بر در درج قفل زدم یک چندی
اگر آگه ز اخلاص من آزرده دل گردی
نگشتی یار من تا طور یاریهای من بینی
دلا زان گل بریدی خاطرت آسود پنداری
شوق می‌گرداندم بر گرد شمع سرکشی
چه باشد گر سنان غمزه را زین تیزتر سازی
به زبان غمزه رانی چو روم به عشوه خوانی
گذری بناز و گوئی ز چه باز دلگرانی
اگر مقدار عشق پاک را دلدار دانستی
بر روی یار اغیار را چشمی به آن آلودگی
دل را اگر ز صبر به جان آورد کسی
از بهر حسرت دادنم هر لحظه منشین با کسی
باز ای دل شورانگیز رو سوی کسی داری
چنان مکن که مرا هم نفس به آه کنی
ساربان بر ناقه می‌بندد به سرعت محملی
رفتی و رفت بی‌رخت از دیده روشنی
در سیر چمن دیدم سرو چمن آرایی
ساقیا چون جام جمشیدی پر از می میکنی
محتشم چون عمر صرف خدمت وی میکنی
آن که هرگز نزد از شرم در معشوقی
به جایی دلت گرم سوداست گوئی
هنوزت به ما کینه برجاست گوئی
مرا به دست غم خود گذاشتی رفتی
کارش یارم از ستم دایم مکدر داشتی
رو ای صبا بر آن سرو دلستان که تو دانی
بریدی از من آن پیوند با بدخواه هم کردی
چو می‌نماید، که هست با من، جفا و جورت، ز روی یاری
زد به درونم آتش تنگ قبا سواری
نیست پیوند گسل مرغ دل شیدایی
ای گل خود رو چه بد کردم که خوارم ساختی
ای رشگ بتان به کج کلاهی
دم بسمل شدن در قبله باید روی قربانی
این طلعت و رخسار که دارد که تو داری
به جرم این که گفتم سوز خود با عالم‌افروزی
این است که خوار و زارم از وی
سرلشگر حسن است نگاهی که تو داری
جان بر لب و ز یار هزار آرزو مرا
سروی از یزد گذر کرد به کاشانه‌ی ما
ای زیر مشق سر خط حسن تو افتاب
از اشگ گرم چشم ترم کان آتش است
این صید هنوز نیم رام است
عمرها فکر وصال تو عبث بود عبث
ای لبت زنده کرده نام مسیح
زهی به دور تو آئین دلبران منسوخ
از باده‌ی لاله تو چو در ژاله میرود
همنشین امشب اگر آن بت چنین خواهد بود
اگر شراب خوری صد جگر کباب شود
خوش آن شبی که ز رویش نقاب برخیزد
زلفش مرا به کوشش خود می‌کشد به بند
عاشقان نرد محبت چو به دلبر بازند
ز بس که نور ز حسن تو در جهان بدود
شطرنج صحبت من و آن مایه‌ی سرور
تا شده ای گل به تو اغیار یار
بر مه روی تو خط مشگ بار
هزارگونه متاع است ناز را به دکانش
ای طاعت تو بر همه‌ی کائنات فرض
نه می‌نهم از دست عشق جام نشاط
ز لاله‌زار مرا بی‌جمال دل نواز چه فیض
تا میان من و آن مه شده کلفت واقع
چو بر من زد آن ترک خون خوار تیغ
دهد اگرچه برون در بی‌شمار صدف
باز علم زد ز بیابان عشق
بیچاره باشد همواره عاشق
این آینه‌گون سقف که آبیست معلق
ای جمالت قبله‌ی جان ابرویت محراب دل
زدی به دست ارادت چو حلقه بر در دل
گر پا نهی ز لطف به مهمانسرای دل
بهر دعا از درت چون به درون آمدم
ساز خروش کرده دل ناز پرورم
ز خاک کوی تو گریان سفر گزیدم و رفتم
بس که ما از روی رسوایی نقاب افکنده‌ام
لب پر سوال بر سر راهی نشسته‌ام
خانه‌ی دوری دل از همه پرداخته‌ام
گر پرده‌ی گردون ز سرشگم نکشدنم
افکن گذر به کلبه ما تا بهم رسد
اگر دوری ز من در آرزویت زار می‌میرم
هوسم رخ به رخ شاه خیال تو نشاند
رسید نغمه ای از باده‌نوشی تو به گوشم
دی به دنبال یکی کبک خرام افتادم
ز دیده در دلم ای سرو دل ربا بنشین
با وجود وصل شد زندان حرمان جای من
زهی ز دست کرم گسترت کرم باران
صبا تحیت بلبل به بوستان برسان
تا بر سپهر از زر انجم بود نشان
بس که به من زر فشاند دست زرافشان خان
آن منتظر گدازی چشم سیاه او
آن کوست قبله‌ی همه کس قبله‌ی جود رو
چون به رخ عرق فشان میکشی آستین فرو
کاکل که سر نهاده به طرف جبین تو
زهی بالا بلندان سر به پیش از اعتدال تو
به دست دیده عنان دل فکار مده
از باده عیشم بود مستانه به کف جامی
اقبال ظفر پیوند در کار جهانبانی
بس که چون باران نیسان ای سحاب خوش مطر
زهی ز سلطنتت روزگار منت دار
شهریارا صاحبا رفتی خدا یار تو باد
من که از ادعیه خوانان دگر ممتازم
یک دلان خوش دلی از فتح سلطان یافتند
افکنده ره به کلبه‌ی درویش خاکسار
رفتی جهان پناها اقبال رهبرت باد
پیشت از سهوی که کردم ای خدیو کامکار
تا به سر منزل چشمم کنی ای سرو گذار
خلل به دولت خان جهانستان مرساد

محتشم کاشانی (غزلیات)

منوی ناوبری

جستجو