قانون مربوط به قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری نوزدهم | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی دوم |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری نوزدهم |
قانون مربوط به قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ - مصوب ۳ اسفند ۱۳۳۷ مجلس شورای ملی و ۲۰ اردیبهشت ۱۳۳۷ مجلس سنا
ماده واحده - قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ مشتمل بر چهل ماده و یک آیین‌نامه اجرایی و یک پروتکل و سه قطعنامه که ۱۴ مه۱۹۵۴ از طرف نماینده تام‌الاختیار ایران در لاهه به امضاء رسیده است تصویب می‌شود.
قانون فوق که مشتمل بر ماده واحده و متن قرارداد ضمیمه است پس از تصویب مجلس سنا در جلسه یکشنبه سوم اسفند ماه یک هزار و سیصد و سی‌و هفت به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت
قانون بالا در جلسه ۱۳۳۷٫۲.۲۰ به تصویب مجلس سنا رسیده است
قرارداد حمایت اموال فرهنگی هنگام جنگ
کنفرانسی که از طرف سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد به منظور تهیه و تصویب قرارداد اموال فرهنگی در صورت وقوع جنگ و آیین‌نامه‌اجرایی آن در پروتکل مربوط به قرارداد حمایت اموال فرهنگی در صورت وقوع جنگ دعوت شده بود بنا به دعوت دولت هلند از ۲۱ آوریل تا ۱۴ مه۱۹۵۴ در لاهه تشکیل یافته و اساس طرحهایی که از طرف سازمان علمی و تربیتی ملل متحد تنظیم شده بود مورد شور قرارداد و متن‌های زیر از طرف‌کنفرانس مزبور مورد توجه واقع گردید.
قرارداد لاهه برای حمایت اموال فرهنگی در صورت وقوع جنگ و آیین‌نامه اجرایی آن.
پروتکل برای حمایت اموال فرهنگی در صورت وقوع جنگ.
قرارداد و آیین‌نامه و پروتکل مذکور که متن‌های آنها به زبانهای انگلیسی و اسپانیولی و فرانسه و روسی تهیه شده است و منضم به آن سند می‌باشد.
سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد متن‌های مزبور را به زبانهای رسمی دیگر کنفرانس عمومی خود نیز ترجمه خواهد نمود. به علاوه این‌کنفرانس سه قطعنامه دیگر نیز تصویب کرده است که همچنین منضم به این سند می‌باشد.
بناء علیهذا امضاکنندگان زیر که از طرف دولتهای خود رسماً مجاز بوده‌اند این سند نهایی را امضاء کردند.
در لاهه در تاریخ ۱۴ مه ۱۹۵۴ به زبانهای انگلیسی و اسپانیولی و فرانسه و روسی تنظیم گردیده که اصل آن اسناد و ضمائم آن در سازمان تربیتی و‌علمی و فرهنگی ملل متحد ضبط و تودیع می‌شود.
طرفهای معظم متعاهد
با توجه به این که اموال فرهنگی در جریان جنگهای اخیر شدیداً لطمه دیده و در اثر توسعه وسایل فنی جنگی بیش از پیش مورد تهدید تخریب واقع‌می‌باشند. با علم به این که تمام اقوام در فرهنگ جهانی سهیمند و لطمه به اموال فرهنگی هر قوم به منزله لطمه به اموال فرهنگی کلیه بشر می‌باشد، با‌توجه به این که حفظ اموال فرهنگی برای کلیه اقوام جهان اهمیت بسیار دارد و لازم است اموال مزبور مورد حمایت بین‌المللی واقع گردد.
به پیروی از اصول حمایت اموال فرهنگی در صورت وقوع جنگ که در قراردادهای لاهه مورخ ۱۸۹۹ و ۱۹۰۷ و در پیمان واشنگتن مورخ ۱۵ آوریل۱۹۳۵ مقرر گردیده است.
با توجه به این که حمایت این اموال وقتی مؤثر خواهد بود که در زمان صلح اقداماتی برای تأمین آن چه از نظر ملی و چه از نظر بین‌المللی به عمل آید.
با تصمیم به اخذ کلیه تدابیر ممکنه برای حمایت اموال فرهنگی مواد ذیل را مقرر می‌دارند:
فصل ۱ - مقررات عمومی مربوط به حمایت
تعریف اموال فرهنگی
در این قرارداد اموال زیر قطع نظر از منشاء و مالک آنها اموال فرهنگی محسوب می‌گردد.
الف - اموال منقول و غیر منقولی که برای فرهنگ ملل دارای اهمیت زیادی می‌باشد از قبیل آثار معماری - هنری یا تاریخی - مذهبی یا غیر مذهبی -مناظر باستانی مجموع ساختمانهایی که از این حیث دارای ارزش تاریخی یا هنری می‌باشد آثار هنری و نسخ خطی و کتب و سایر اشیاء که دارای ارزش‌هنری تاریخی یا باستانشناسی باشد و همچنین مجموعه‌های علمی و مجموعه‌های مهم کتب و اسناد و نمونه‌های تقلیدی (Reproduction) اموال‌مذکور در فوق.
ب - بناهایی که منظور اصلی و واقعی از آنها حفاظت و نمایش اموال منقول فرهنگی مذکوره در بند (الف) می‌باشد مانند موزه‌ها - کتابخانه‌های بزرگ- بایگانیها و همچنین پناهگاه‌هایی که در صورت وقوع جنگ اموال منقول فرهنگی مذکوره در بند (الف) در آن جا نگاهداری می‌شود.
ج - مراکزی که در آن جا تعداد قابل توجهی اموال فرهنگی مشروحه در بند (الف) و (ب) وجود دارد و مراکز آثار تاریخی گفته می‌شود.
ماده ۲ - حمایت اموال فرهنگی.
به موجب مفاد این قرارداد حفاظت اموال فرهنگی شامل حمایت و محترم شمردن اموال مزبور می‌باشد.
ماده ۳ - حفاظت اموال فرهنگی
طرفهای معظم متعاهد تعهد می‌نمایند که هنگام صلح وسایل حفاظت اموال فرهنگی واقعه در سرزمین خود را در مقابل نتایج متصوره از جنگ با‌اقداماتی که به نظرشان می‌رسد مناسب باشد فراهم سازند.
ماده ۴ - محترم شمردن اموال فرهنگی.
طرفهای معظم متعاهد تعهد می‌نمایند اموال فرهنگی را چه در سرزمین خود و چه در سرزمین یکی از طرفهای معظم متعاهد محترم شمرده و استفاده از‌اموال مزبور و از وسایل محافظت آنها و از مناطق مجاور آنها را به نحوی که در صورت وقوع جنگ موجب تخریب آنها یا آسیب به آنها باشد ممنوع‌ساخته و از هر عمل خصمانه‌ای در باب آنها خودداری نمایند.
2 - تخلف از تعهد مذکور در بند (الف) این ماده جایز نخواهد بود مگر در مواردی که الزامات نظامی اجباراً چنین تخلفی را ایجاب نماید.
3 - طرفهای معظم متعاهد به علاوه تعهد می‌نمایند که هر گونه عمل دزدی و چپاول و دستبرد به اموال فرهنگی را جلوگیری نموده، ممنوع و عنداللزوم‌متوقف سازند و نگذارند به هیچ وجه نسبت به آنها اقدامات تخریبی به عمل آید و از مصادره اموال فرهنگی منقول واقعه در خاک طرفهای معظم‌متعاهد خودداری نمایند.
4 - هر گونه اعمال انتقامی بر علیه اموال فرهنگی را ممنوع می‌سازند.
5 - یکی از طرفهای متعاهد نمی‌تواند به استناد این که طرف دیگر تعهدات مربوط به محافظت مذکوره در ماده ۳ را مراعات ننموده است خود را از‌الزاماتی که این ماده ایجاب می‌نماید آزاد بداند.
ماده ۵ - اشغال:
1 - طرفهای معظم متعاهد که کلیه یا قسمتی از سرزمین طرف متعاهد دیگر را اشغال می‌نمایند باید در حدود امکان مساعی مقامات ملی صالحه کشور‌اشغال شده را برای حفاظت و نگاهداری اموال فرهنگی تأمین کنند.
2 - چنان چه اقدام فوری برای حفاظت اموال فرهنگی واقعه در سرزمین اشغال شده که در نتیجه عملیات جنگی آسیب دیده لازم گردد و مقامات محلی‌صالحه نتوانند بدان بپردازند دولت اشغال‌کننده در حدود امکان لازم‌ترین اقدامات حفاظتی را با همکاری نزدیک مقامات مزبور به عمل خواهد آورد.
3 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد که افراد یک نهضت مقاومت Resistance آن را حکومت قانونی می‌شناسند توجه افراد مزبور را حتی‌الامکان‌نسبت به لزوم مراعات مقرره این قرارداد در قسمت مربوط به محترم شمردن اموال فرهنگی جلب خواهد نمود.
ماده ۶ - علامت‌گذاری اموال فرهنگی:
طبق مقررات ماده ۱۶ اموال فرهنگی را می‌توان به علائم مخصوص مجهز نمود تا تشخیص آنها تسهیل گردد.
ماده ۷ - اقدامات از نظر نظامی:
1 - طرفهای معظم متعاهد تعهد می‌نمایند از زمان صلح در مقررات و دستوراتی که جهت سربازان خود تنظیم می‌نمایند ترتیبات خاصی برای مراعات‌این قرارداد منظور دارند و هم در زمان صلح نزد افراد نیروی انتظامی خود روح احترام نسبت به فرهنگ و اموال فرهنگی همه ملل را بپرورانند.
2 - و نیز تعهد می‌نمایند از زمان صلح در نیروی نظامی خود ادارات یا افراد متخصصی تهیه نمایند که مأموریت آنها مراقبت در احترام اموال فرهنگی‌بوده و با مقامات کشوری مأمور محافظت اموال مزبور همکاری کنند.
فصل دوم - حفاظت مخصوص
ماده ۸ - اعضاء حمایت مخصوص:
1 - تعداد محدودی پناهگاه را که برای حفاظت اموال فرهنگی منقول در صورت وقوع جنگ در نظر گرفته شده و همچنین مراکز آثار تاریخی و سایر‌اموال فرهنگی غیر منقول را که دارای اهمیت زیادی باشد می‌توان تحت حمایت مخصوص قرار داد مشروط بر این که:
الف - با مراکز صنعتی یا با هر هدف نظامی مهم که نقطه حساس باشد مانند فرودگاه - ایستگاه رادیو - مؤسساتی که برای دفاع ملی کار می‌کنند- بندر- ایستگاه نسبتاً مهم راه‌آهن با راه‌های مهم ارتباطی به حد کافی فاصله داشته باشد.
ب - به منظور نظامی مورد استفاده قرار نگیرد.
2 - پناهگاه برای محافظت اموال منقول فرهنگی نیز می‌تواند هر کجا واقع شده باشد تحت حمایت مخصوص قرار گیرد مشروط بر این که طوری‌ساخته شده باشد که بر حسب احتمال بمباران نتواند به آن لطمه‌ای وارد نماید.
3 - یک مرکز آثار تاریخی که برای نقل و انتقال افراد و ذخایر نظامی حتی به عنوان ترانزیت به کار برده شود در حکم مرکزی است که به منظورهای‌نظامی مورد استفاده قرار گرفته و همچنین است هنگامی که در آن عملیاتی انجام می‌شود که رابطه مستقیم با اقدامات نظامی داشته باشد و محل اقامت‌افراد نظامی یا تولید مصالح جنگی قرار گیرد.
4 - مراقبت یکی از اموال فرهنگی مذکور در بند(۱) از طرف نگهبانانی که برای این امر ملبس به لباس مخصوص نگهبانی هستند - با حضور نیروی‌پلیس که بر حسب عادت مأمور انتظام عمومی است در مجاورت آن مال فرهنگی منظور نظامی محسوب نمی‌گردد.
5 - چنان چه یکی از اموال فرهنگی مذکور در بند (۱) این ماده در نزدیکی یک هدف نظامی مهم به مفهوم این بند واقع باشد می‌تواند تحت حمایت‌مخصوص قرار گیرد مشروط بر این که طرف معظم متعاهدی که چنین تقاضایی را می‌نماید متعهد گردد که در صورت وقوع جنگ از هدف مزبور هیچ‌گونه استفاده نظامی نکند و بخصوص اگر بندر یا ایستگاه راه‌آهن یا فرودگاه باشد هر گونه رفت و آمد را از آن جا منحرف سازد در این صورت باید‌انحراف در زمان صلح به عمل آید.
6 - حمایت مخصوص از اموال فرهنگی در زمان صلح به وسیله ثبت آنها در دفتر بین‌المللی حمایت فرهنگی به عمل می‌آید این ثبت فقط طبق مفاد‌این قرارداد و تحت شرایطی که برای اجرای آن در این موافقتنامه پیش‌بینی شده انجام می‌گیرد.
ماده ۹ - مصونیت اموال فرهنگی تحت حمایت مخصوص
طرفهای معظم متعاهد تعهد می‌نمایند که مصونیت اموال فرهنگی تحت حمایت مخصوص را به محض ثبت آنها در دفتر بین‌المللی با خودداری از هر‌گونه خصومت نسبت به آنها محترم شمارند و از به کار بردن اموال مزبور و حوالی آنها (غیر از مواردی که در بند ۵ ماده ۸ پیش‌بینی شده) به منظور‌نظامی خودداری نمایند.
ماده ۱۰ - علامت‌گذاری و بازرسی.
اموال فرهنگی تحت حمایت مخصوص باید در زمان جنگ دارای علائم مشخص در ماده ۱۶ بوده و همان طور که در آیین‌نامه اجرایی پیش‌بینی شده‌برای بازرسی بین‌المللی آزاد باشد.
ماده ۱۱ - سلب مصونیت.
1 - چنان که یکی از طرفهای معظم متعاهد نسبت به یکی از اموال فرهنگی تحت حمایت مخصوص از تعهداتی که طبق ماده ۹ تخلف نماید طرف‌مقابل تا زمانی که این تخلف ادامه دارد از تعهدی که نسبت به مصونیت اموال مزبور نموده آزاد خواهد بود معهذا هر وقت میسر گردد اخطار خواهد کرد‌که در مهلت معقولی به آن تخلف خاتمه داده شود.
2 - در خارج از مواردی که در بند (۱) پیش‌بینی شده مصونیت یک مال فرهنگی تحت حمایت مخصوص نمی‌تواند سلب گردد مگر در موارد استثنایی‌الزامات نظامی غیر قابل احتراز و منحصراً تا موقعی که الزام وجود دارد این الزام فقط از طرف شخصی می‌تواند تشخیص داده شود که رییس تشکیلاتی‌بالاتر یا لااقل برابر با یک لشگر باشد.
در کلیه مواردی که اوضاع اجازه می‌دهد تصمیم سلب مصونیت قبلاً در مدت کافی به طرف ابلاغ می‌گردد.
3 - طرفی که مصونیت را سلب می‌نماید باید در کمترین مدت ممکن کتباً با ذکر علل کمیسر کل اموال فرهنگی را که در آیین‌نامه اجرایی پیش‌بینی شده‌مستحضر سازد.
فصل سوم - حمل و نقل اموال فرهنگی
ماده ۱۲ - حمل و نقل تحت حمایت مخصوص.
1 - حمل و نقلی که منحصراً مخصوص اموال فرهنگی چه در داخل کشور و چه به مقصد سرزمین دیگری باشد ممکن است طبق تقاضای طرف معظم‌متعاهد ذینفع تحت حمایت مخصوص و شرایط پیش‌بینی شده در آیین‌نامه اجرایی به عمل آید.
2 - حمل و نقل تحت حمایت مخصوص با مراقبتی که جنبه بین‌المللی دارد و در آیین‌نامه اجرایی پیش‌بینی شده و با علامت مشخصی که در ماده ۱۶تعیین گردیده به عمل خواهد آمد.
3 - طرفهای معظم متعاهد از هر گونه عمل خصمانه نسبت به حمل اموال تحت حمایت مخصوص خودداری خواهند نمود.
ماده ۱۳ - حمل و نقل در موارد فوری:
1 - چنان چه یکی از طرفهای معظم متعاهد تشخیص دهد که امنیت بعضی از اموال فرهنگی اقتضاء می‌کند که آنها را به جای دیگری منتقل سازد و این‌عمل به قسمی فوریت داشته باشد که طرز عمل پیش‌بینی شده در ماده ۱۲ را نتواند به خصوص در آغاز جنگ مراعات نماید در آن صورت حمل و نقل‌ممکن است به علامت مشخص مذکور در ماده ۱۲ مجهز گردد مگر در مواردی که طبق مفاد ماده ۱۲ تقاضای مصونیت گردیده و رد شده باشد. جریان‌حمل و نقل باید در حدود امکان به اطلاع طرفهای متخاصم برسد. حمل و نقل به طرف سرزمین کشور دیگر چنان چه صریحاً مصونیت داده نشده باشد‌نمی‌تواند به هیچ وجه مجهز به علامت مشخصه باشد.
2 - طرفهای معظم متعاهد در حدود ممکنه احتیاطات لازمه را به عمل خواهند آورد تا از عملیات خصمانه‌ای علیه آنها محفوظ بماند.
ماده ۱۴ - مصونیت در موارد توقیف و تصرف غنیمت:
1 - در مقابل توقیف و تصرف و غنیمت اموال زیر مصونیت دارند:
الف - اموال فرهنگی که از حمایت پیش‌بینی شده در ماده ۱۲ و همچنین ماده ۱۳ بهره‌مند است.
ب - وسایل حمل و نقل که منحصراً مخصوص انتقال اموال مزبور باشد.
2 - این ماده به هیچ وجه حق بازدید و بازرسی را محدود نمی‌سازد.
فصل چهارم - کارمندان
ماده ۱۵ - متصدیان:
کسانی که مأمور حمایت اموال فرهنگی هستند باید در حدودی که با مقتضیات امنیت مطابقت نماید به نفع اموال مزبور مورد احترام واقع گردند و چنانچه در دست طرف مقابل گرفتار شوند و اموالی که موظف به حمایت آنها هستند نیز به دست طرف مقابل افتاد باید بتوانند به انجام وظیفه خود ادامه‌دهند.
فصل پنجم - علامت مشخص
ماده ۱۶ - علامت قرارداد:
1 - علامت مشخصه قرارداد عبارت است از یک لوحه (Ecu) که پایین آن نوکدار بوده صفحه آن دارای دو رنگ آبی و سفید است (یک مربع آبی که‌یک زاویه آن در نوک لوحه قرار گرفته و یک مثلث آبی بالای مربع مزبور این دو شکل در هر طرف تشکیل یک مثلث سفید می‌دهند).
2 - این علامت یا منفرداً به کار می‌رود و یا سه مرتبه به شکل مثلث (یک علامت در پایین) طبق شرایط مذکوره در ماده ۱۷ تکرار می‌شود.
ماده ۱۷ - مورد استعمال علامت:
1 - علامت مخصوص که سه مرتبه تکرار می‌شود فقط در موارد زیر استعمال می‌گردد:
الف - اموال فرهنگی غیر منقول تحت حمایت.
ب - حمل اموال فرهنگی تحت شرایطی که در ماده ۱۲ و ۱۳ پیش‌بینی شده است.
ج - پناهگاه‌های که تحت شرایط مذکوره در آیین‌نامه اجرایی تدارک می‌شود.
2 - علامت مشخصه به صورت منفرد فقط در موارد زیر استعمال می‌شود:
الف - برای اموال فرهنگی که تحت حمایت مخصوص نیست.
ب - برای اشخاصی که طبق مقررات اجرایی مأمور بازرسی هستند.
ج - برای کسانی که مأمور حمایت اموال فرهنگی هستند.
د - در مورد برگهای هویتی که در آیین‌نامه اجرایی پیش‌بینی شده است.
3 - در صورت وقوع جنگ استعمال علامت مشخصه جز در مواردی که بندهای بالای این ماده ذکر گردیده همچنین استعمال علامتی شبیه به علامت‌مشخصه به هر منظور ممنوع می‌باشد.
4 - علامت مشخصه را نمی‌توان روی اموال فرهنگی غیر قابل منقول نصب نمود مگر این که در عین حال پروانه‌ای که به وسیله مقامات صالحه طرف‌معظم متعاهد امضاء و تاریخ گذارده شده نیز در کنار آن نصب گردد.
فصل ششم - حدود اعمال قرارداد
ماده ۱۸ - اعمال قرارداد:
1 - علاوه بر مقرراتی که باید از زمان صلح معتبر باشد هنگامی که جنگی اعلام شود یا هر برخورد مسلحانه دیگری بین دو یا چند طرف معظم متعاهد‌واقع گردد حتی اگر حالت جنگ بین یک یا چند طرف رسماً شناخته نشده باشد قرارداد حاضر قابل اعمال خواهد بود.
2 - قرارداد هنگام اشغال تمام یا قسمتی از سرزمین یکی از طرفهای معظم متعاهد نیز قابل اعمال خواهد بود حتی اگر اشغال مزبور بدون مقاومت‌نظامی به عمل آمده باشد.
3 - چنان چه یکی از دول متخاصم عضو این قرارداد نباشد معذلک دولی که عضویت دارند در روابط بین خود متعهد به این قرارداد خواهند بود. به‌علاوه چنان چه دولت غیر عضو اظهار دارد که مقررات قرارداد را می‌پذیرد تا زمانی که آنها را مورد اجرا قرار می‌دهد سایرین نیز نسبت به آن متعهد‌خواهند بود.
ماده ۱۹ - جنگهایی که جنبه بین‌المللی ندارد.
1 - در صورت وقوع جنگی که جنبه بین‌المللی ندارد و در سرزمین یکی از طرفهای معظم متعاهد واقع می‌شود هر یک از طرفین منازعه مکلف است‌مقررات این قرارداد را لااقل در قسمتی که مربوط به احترام نسبت به اموال فرهنگی می‌باشد اعمال نماید.
2 - متخاصمین سعی خواهند نمود از طریق موافقتنامه‌های مخصوص تمام یا قسمتی از مقررات دیگر این قرارداد نیز به موقع اجرا بگذارند.
3 - سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد می‌تواند وسایل خود را در اختیار متخاصمین بگذارد.
4 - اجرای مقرراتی که در بالا ذکر گردیده در وضع حقوقی متخاصمین تأثیری نخواهد داشت.
فصل هفتم - اجراء قرارداد
ماده ۲۰ - آیین‌نامه اجرایی:
نحوه اجرای این قرارداد در آیین‌نامه اجرایی که جزء لاینفک آن به شمار می‌رود تعیین گردیده است.
ماده ۲۲ - دول حامی
این قرارداد و آیین‌نامه اجرایی آن با کمک دول حامی که مأمور حفاظت منافع طرفهای متخاصم هستند به مورد اجراء گذاشته می‌شود:
ماده ۲۳ - طریق مصالحه.
1 - دول حامی در هر مورد که به نفع اموال فرهنگی مفید بدانند به خصوص اگر راجع به اجراء یا تفسیر مفاد این قرارداد و آیین‌نامه اجرایی آن اختلافی‌بین طرفهای متخاصم وجود داشته باشد به آنها کمک و همراهی خواهند کرد.
یونسکو در حدود برنامه و امکانات خود این کمک را خواهد نمود.
2 - بدین منظور هر یک از دول حامی می‌تواند به دعوت یکی از طرفهای متخاصم یا به دعوت مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد‌یا به اختیار خود به طرفهای متخاصم پیشنهاد نماید که مجمعی مرکب از نمایندگانشان به خصوص مقاماتی که مأمور حفاظت اموال فرهنگی می‌باشند‌لدی‌الاقتضاء در سرزمین بیطرف مناسبی تشکیل دهند.
طرفهای متخاصم موظفند به پیشنهاد راجع به تشکیل مجمع ترتیب اثر دهند.
دول حامی شخصیتی از یکی از دول بیطرف با شخصیتی که از طرف مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد معرفی شده باشد به‌طرفهای متخاصم پیشنهاد می‌نماید تا پس از قبول امر از طرف متخاصمین به ریاست در این مجمع شرکت نماید.
ماده ۲۳ - کمک سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد (Unesco):
1 - طرفهای معظم متعاهد می‌توانند به منظور تأسیس سازمانهای حمایت اموال فرهنگی یا برای هر موضوعی که مربوط به اجرای این قرارداد و‌آیین‌نامه اجرایی آن باشد از کمک فنی سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد استمداد جویند.
2 - سازمان مجاز خواهد بود به ابتکار خود در این خصوص به طرفهای معظم متعاهد پیشنهادهایی بدهد.
ماده ۲۴ - موافقت‌های مخصوص.
1 - طرفهای معظم متعاهد راجع به هر مسئله‌ای که حل جداگانه آن را صلاح بدانند می‌توانند به انعقاد موافقتنامه‌های مخصوص مبادرت نمایند.
2 - هیچ گونه موافقت مخصوص نمی‌تواند از حمایتی که این قرارداد برای اموال فرهنگی و کارمندان مربوط به آن تعیین نموده است بکاهد.
ماده ۲۵ - انتشار قرارداد:
طرفهای معظم متعاهد تعهد می‌نمایند هنگام صلح و هنگام جنگ متن این قرارداد و آیین‌نامه آن را تا سر حد امکان در ممالک خود منتشر سازند و به‌خصوص متعهد می‌گردند آن را در برنامه‌های تعلیمات نظامی و حتی‌المقدور کشوری وارد نمایند به نحوی که کلیه ساکنین مخصوصاً نیروی نظامی و‌مأمورین حفظ اموال فرهنگی اصول آن را بدانند.
ماده ۲۶ - ترجمه و گزارش:
طرفهای معظم متعاهد ترجمه رسمی این قرارداد و آیین‌نامه اجرایی آن را به وسیله مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد برای یکدیگر‌خواهند فرستاد.
2 - به علاوه لااقل هر چهار سال یک مرتبه گزارشی حاوی اطلاعاتی مناسب به نظر آنان برسد و راجع باشد به اقداماتی که به عمل آورده‌اند و یا از‌طرف ادارات آنها برای اعمال این قرارداد و آیین‌نامه اجرایی آن تهیه و یا در نظر گرفته شده است به مدیر کل یونسکو خواهند داد.
ماده ۲۷ - جلسات:
1 - مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد می‌تواند با تصویب شورای اجرایی یونسکو نمایندگان طرفهای معظم متعاهد را برای تشکیل‌جلسه دعوت نماید و نیز موظف است در صورتی که لااقل یک‌پنجم از طرفهای معظم متعاهد تقاضا نمایند به این دعوت اقدام کند.
2 - بدون آن که به وظایف دیگر مجمع که از لحاظ این قرارداد و مقررات اجرایی آن بدان محول شده است لطمه‌ای وارد آید مجمع مأمور خواهد بود‌مسایل مربوط به اجرای این قرارداد و آیین‌نامه اجرایی آن را تهیه و مورد مطالعه قرار داده و در آن باب توصیه‌هایی نماید.
3 - به علاوه مجمع می‌تواند چنان چه اکثریت نمایندگان طرفهای معظم متعاهد حضور داشته باشند طبق مفاد ماده ۳۹ اقدام به تجدید نظر در قرارداد و‌آیین‌نامه اجرایی آن بنماید.
ماده ۲۸ - ضمانت اجراء:
طرفهای معظم متعاهد تعهد می‌نمایند در حدود قوانین جزایی خود تدابیر لازمه اتخاذ نمایند تا اشخاصی که نسبت به این قرارداد تخلف نموده یا دستور‌ارتکاب به تخلف داده‌اند قطع نظر از تابعیت آنها مورد تعقیب و تنبیه جزایی یا انتظامی قرار گیرند.
مقررات نهایی
ماده ۲۹ - زبان:
1 - این قرارداد به زبانهای انگلیسی - اسپانیولی - فرانسه - و روسی تنظیم گردیده است و هر چهار متن متساویاً معتبر می‌باشد.
2 - سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد ترجمه‌هایی نیز به زبانهای رسمی دیگر کنفرانس عمومی تهیه خواهد نمود.
ماده ۳۰ - امضاء:
این قرارداد مورخ به تاریخ ۱۴ مه ۱۹۵۴ می‌باشد و تا ۳۱ دسامبر ۱۹۵۴ برای امضاء کلیه دولی که در کنفرانس ۲۱ آوریل الی ۱۴ مه ۱۹۵۴ لاهه دعوت شده بودند باز خواهد بود.
ماده ۳۱ - تصویب:
این قرارداد طبق مقررات قانون اساسی هر یک از دول امضاکننده به تصویب خواهد رسید.
2 - اسناد مصوب به مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد تسلیم خواهد گردید.
ماده ۳۲ - الحاق:
این قرارداد از روزی که معتبر می‌گردد برای الحاق کلیه دولی که در ماده ۳۰ اشاره شده است و آن را امضاء نکرده‌اند و همچنین دولی که از طرف شورای‌اجرایی سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد برای الحاق به آن دعوت شدند باز خواهد بود.
ماده ۳۳ - قوت قانونی:
1 - این قرارداد سه ماه پس از تسلیم پنج سند مصوب آن قوت قانونی خواهد یافت.
2 - بعداً نیز قرارداد برای هر یک از طرفهای معظم متعاهد سه ماه پس از تسلیم سند مصوب یا سند حاکی از الحاق قابل اجراء خواهد بود.
3 - موارد پیش‌بینی شده در مواد ۱۸ و ۱۹ به اسناد مصوب با سند الحاقی که طرفهای متخاصم قبل یا بعد از شروع جنگ یا اشغال تسلیم نموده باشند‌اثر فوری خواهد داد. در این موارد مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد به اسرع طرق مراتب پیش‌بینی شده در ماده ۳۸ را ابلاغ خواهد‌نمود.
ماده ۳۴ - اعمال واقعی قرارداد.
1 - دول طرفهای قرارداد از هنگام قابل اجراء بودن آن هر یک به سهم خود کلیه اقدامات لازم را به عمل خواهند آورد تا در پایان مدت شش ماه قرارداد‌به مورد اجرای واقعی گذاشته شود.
2 - ابتدای مدت شش ماه برای دولی که بعد از قابل اجرا بودن قرارداد اسناد مصوب یا حاکی از الحاق خود را تسلیم نمایند از تاریخ تسلیم خواهد بود.
ماده ۳۵ - توسعه سرزمینهای مشمول قرارداد:
هر یک از طرفهای معظم متعاهد می‌تواند هنگام تصویب یا الحاق یا بعداً در هر موقع دیگر به وسیله یادداشتی خطاب به مدیر کل سازمان تربیتی و‌علمی و فرهنگی ملل متحد اعلام دارد که این قرارداد شامل کلیه یا یکی از سرزمینهایی خواهد بود که طرف مزبور روابط بین‌المللی آن را عهده‌دار‌می‌باشد. این یادداشت سه ماه پس از وصول دارای اثر خواهد بود.
ماده ۳۶ - ربط با قراردادهای قبلی:
1 - در روابط بین دولی که به وسیله قراردادهای لاهه راجع به قوانین و رسوم جنگ زمینی (IV) و بمباران به وسیله نیروهای دریایی در زمان جنگ(IV).
(خواه قرارداد ۲۹ ژوئیه ۱۸۹۹ و خواه قرارداد ۱۸ اکتبر ۱۹۰۷) نسبت به یکدیگر تعهداتی دارند و طرفهای این قرارداد نیز می‌باشند این قرارداد مکمل‌قرارداد(IX) و آیین‌نامه پیوست قرارداد (IV) می‌باشد و علامت مشروحه در ماده ۱۶ نسبت به مواردی که این قرارداد و آیین‌نامه اجرایی آن برای‌استعمال آن علامت مشخص نموده است جانشین علامت مشروحه در ماده ۵ قرارداد (XI) مذکور خواهد بود.
2 - در روابط بین دولی که به وسیله پیمان واشنگتن مورخ ۱۵ آوریل ۱۹۳۵ برای حفاظت مؤسسات هنری و علمی و آثار تاریخی (پیمان زوریخ)نسبت به یکدیگر تعهداتی دارند و طرفهای این قرارداد نیز می‌باشند این قرارداد پیمان زوریخ را تکمیل نموده و به جای پرچم مخصوص مشروحه در‌ماده ۳ پیمان مذکور علامت مشروحه در ماده ۱۶ این قرارداد در مواردی که این قرارداد و آیین‌نامه اجرایی استعمال آن را مشخص نموده به کار می‌رود.
ماده ۳۷ - فسخ:
هر یک از طرفهای معظم متعاهد می‌تواند به نام خود و سرزمینهایی که روابط خارجی آنها را عهده‌دار است قرارداد را فسخ نماید.
2 - فسخ یک سال پس از وصول سند مبنی بر اعلام آن عملی می‌شود مع‌الوصف چنان چه در انقضای یک سال مهلت فسخ طرف فسخ‌کننده ملزم به‌ورود جنگ شود اثر فسخ تا خاتمه مخاصمات یا در هر حال تا زمانی که عملیات اعاده اموال فرهنگی به مبداء خود خاتمه نیافته است معلق خواهد‌ماند.
ماده ۳۸ - ابلاغ:
مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد دول منظور در مواد ۳۰ و ۳۲ و همچنین سازمان ملل متحد را از دریافت کلیه اسناد مصوبه و‌الحاقی با پذیرش مذکور در مواد ۳۱ و ۳۲ و ۳۹ اعلامیه ابلاغ و فسخ که در مواد ۳۵ و ۳۷ و ۳۹ ذکر گردیده مطلع خواهد ساخت.
ماده ۳۹ - تجدید نظر در قرارداد و آیین‌نامه اجرایی آن:
1 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد می‌تواند پیشنهاد نماید در قرارداد و آیین‌نامه اجرایی آن اصلاحاتی به عمل آید. کلیه پیشنهادهای اصلاحی که بدین‌طریق داده می‌شود مستقیماً به مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد تسلیم خواهد گردید که او نیز متن آن را به کلیه طرفهای معظم‌متعاهد ابلاغ و در عین حال درخواست خواهد نمود که در ظرف چهار ماه اطلاعات زیر را ارسال دارند.
الف - آیا مایلند برای مطالعه پیشنهاد اصلاح کنفرانسی تشکیل گردد.
ب - یا عقیده دارند پیشنهاد اصلاح بدون تشکیل کنفرانس پذیرفته شود.
ج - یا عقیده دارند پیشنهاد اصلاح بدون تشکیل کنفرانس رد شود.
2 - مدیر کل پاسخهای واصله را به منظور اجرای مفاد بند اول این ماده به کلیه طرفهای معظم متعاهد ابلاغ خواهد نمود.
3 - چنان چه کلیه طرفهای معظم متعاهد که نظر خود را طبق مفاد بند (ب) این ماده در موعد مقرر به مدیر کل اعلام داشته‌اند اطلاع دهند که موافقند‌اصلاح بدون تشکیل کنفرانس پذیرفته شود تصمیم آنان از طرف مدیر کل طبق مفاد ماده ۳۸ اعلام خواهد گردید. اصلاح ۹۰ روز پس از تاریخ اعلام‌مزبور برای طرفهای معظم متعاهد مؤثر خواهد گردید.
4 - چنانچه بیش از یک ثلث از طرفهای معظم متعاهد تقاضا نمایند که مدیر کل کنفرانسی به منظور مطالعه اصلاح پیشنهاد شده تشکیل خواهد داد.
5 - اصلاحاتی که در مورد قرارداد یا آیین‌نامه اجرایی آن بر طبق طرز عمل پیش‌بینی شده در بند بالا پیشنهاد شود معتبر نخواهد بود مگر پس از تصویب‌به اتفاق آراء طرفهای معظم متعاهد حاضر در کنفرانس و پذیرش از طرف هر یک از طرفهای معظم متعاهد.
6 - پذیرش اصلاحات قرارداد یا آیین‌نامه اجرایی آن که در کنفرانس مذکور در بندهای 4 و ۵ تصویب شده باشد از طریق تسلیم سند رسمی به مدیر کل‌سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد به عمل خواهد آمد.
7 - پس از اعتبار یافتن اصلاحات این قرارداد یا آیین‌نامه اجرایی آن فقط متن قرارداد یا آیین‌نامه اجرایی آن که به این طریق اصلاح شده باشد برای‌تصویب یا الحاق مفتوح خواهد بود.
ماده ۴۰ - ثبت.
طبق ماده ۱۰۲ منشور ملل متحد این قرارداد پس از تقاضای مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد در دبیرخانه سازمان ملل متحد به‌ثبت خواهد رسید.
بناء علیهذا امضاکنندگان تام‌الاختیار ذیل این قرارداد را امضاء نمودند.
لاهه به تاریخ ۱۴ مه ۱۹۵۴. این قرارداد فقط در یک نسخه تنظیم گردیده که به بایگانی سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد تسلیم و رونوشت‌آن به کلیه دول مذکور در مواد ۳۰ و ۳۲ و همچنین به سازمان ملل متحد داده خواهد شد.
فصل اول - بازرسی ماده ۱ - فهرست بین‌المللی اسامی شخصیتها:
به محض شروع اعتبار این قرارداد دبیر کل یک فهرست بین‌المللی از کلیه شخصیتهایی که از جانب طرفهای معظم متعاهد شایسته عهده گرفتن شغل‌کمیسر کل اموال فرهنگی معرفی شده‌اند تنظیم خواهد نمود. این فهرست طبق تقاضای دبیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد و تقاضای‌طرفهای معظم متعاهد متناوباً مورد تجدید نظر قرار خواهد گرفت.
ماده ۲ - سازمان بازرسی.
همین که یکی از طرفهای معظم متعاهد داخل جنگی می‌شود که مشمول ماده ۱۸ قرار داد می‌گردد:
الف - یک نماینده برای اموال فرهنگی واقعه در سرزمین خود تعیین می‌نماید.
چنانچه سرزمین دیگری را در تصرف داشته باشد یک نماینده مخصوص نیز برای اموال فرهنگی واقعه در آن سرزمین در آن ناحیه تعیین خواهد نمود.
ب - دولت حامی هر یک از طرفهای متخاصم که با این دولت معظم متعاهد در حال جنگ است نمایندگانی نزد دولت اخیر طبق مفاد ماده ۳ زیر تعیین‌خواهد نمود.
ج - طبق مفاد ماده ۴ زیر یک کمیسر کل اموال فرهنگی به طرف معظم متعاهد مزبور معرفی خواهد شد.
ماده ۳ - تعیین نمایندگان دول حامی:
دولت حامی نمایندگان خود را از بین مأمورین سیاسی یا کنسولی یا با توافق طرفی که باید به نمایندگان آن نزد آن انجام وظیفه نماید از بین اشخاص‌دیگری تعیین خواهد نمود.
ماده ۴ - تعیین کمیسر کل:
1 - کمیسر کل اموال فرهنگی از فهرست بین‌المللی اسامی شخصیتها و با توافق مشترک دولتی که باید نزد آن انجام وظیفه نماید و دول حامی‌طرفهای متخاصم تعیین خواهد گردید.
2 - چنانچه طرفها نتوانند در عرض سه هفته پس از شروع مذاکرات توافق حاصل نمایند که از رییس دیوان دادگستری بین‌المللی تقاضا خواهند نمود‌کمیسر کل را تعیین نماید.
کمیسر مزبور وقتی شروع به کار خواهد نمود که رضایت طرفهایی که باید نزد آن انجام وظیفه نماید جلب گردد.
ماده ۵ - وظایف نمایندگان:
نمایندگان دول حامی موارد تخلف از قرارداد را معلوم و با رضایت طرفی که نزد آن انجام وظیفه می‌کنند نسبت به اوضاع و احوال بازجویی و در محل‌به منظور خاتمه دادن به تخلف اقدام نموده و در صورت لزوم موضوع را به کمیسر کل مراجعه می‌کنند و مشارالیه را در جریان اقدامات خود می‌گذارند.
ماده ۶ - وظایف کمیسر کل.
1 - کمیسر کل اموال فرهنگی درباره مسائلی که به او مراجعه شده و مربوط به اجرای قرارداد می‌باشد نزد نمایندگان طرفی که نزد آن انجام وظیفه‌می‌نماید و نمایندگان ذینفع اقدام خواهد نمود.
2 - در حدود پیش‌بینی شده در این مقررات حق اخذ تصمیم و انتصاب خواهد داشت.
3 - با توافق طرفی که نزد آن انجام وظیفه می‌نماید حق خواهد داشت که دستور بازجویی داده و یا خود عملیات بازجویی را هدایت کند.
4 - کلیه اقداماتی را که برای اجرای قرارداد مفید بدانند نزد طرفهای متخاصم دول حامی آنان به عمل خواهند آورد.
5 - گزارشهای لازم درباره اجرای قرارداد را تهیه و به طرفهای ذینفع و دول حامی آنها تسلیم نموده و رونوشتی نیز برای مدیر کل سازمان تربیتی و علمی‌و فرهنگی ملل متحد که فقط می‌تواند اطلاعات فنی آن را مورد استفاده قرار دهد خواهد فرستاد.
6 - هنگامی که دول حامی وجود نداشته باشد کمیسر کل وظایفی را نیز که طبق مواد ۲۱ و 22 برای دولت حامی تعیین گردیده به عهده خواهد داشت.
ماده ۷ - بازرسان و کارشناسان:
1 - هر دفعه که کمیسر کل اموال فرهنگی طبق تقاضای نمایندگان ذینفع یا پس از مشاوره با آنان لازم بداند برای جلب موافقت طرفی که نزد آن مأموریت‌دارد شخصی را به عنوان بازرسی اموال فرهنگی که مأمور انجام وظیفه معینی می‌باشد معرفی می‌نماید.
بازرس فقط در مقابل کمیسر مسئولیت دارد.
2 - کمیسر کل و نمایندگان بازرسان می‌توانند به کارشناسانی مراجعه نمایند که آنان نیز برای جلب موافقت مذکور در بند پیش معرفی شده باشند.
ماده ۸ - انجام مأموریت بازرسی:
کمیسرهای کل اموال فرهنگی و نمایندگان دول حامی و بازرسان و کارشناسان نباید هیچ وقت از حدود مأموریت خود تجاوز نمایند. من جمله باید‌الزامات امنیت طرف معظم متعاهدی را که نزد آن مأموریت دارند در نظر بگیرند و در کلیه موارد متوجه مقتضیات موقعیت نظامی به نحوی که طرف‌معظم متعاهد مزبور به اطلاع آنها می‌رساند باشند.
ماده ۹ - قائم‌مقام دول حامی:
اگر یکی از طرفهای متخاصم از اقدامات دولت حامی بهره‌مند نبوده و یا دیگر بهره‌مند نباشند از یک کشور بیطرف ممکن است تقاضا شود به منظور‌تعیین یک کمیسر اموال کل فرهنگی به نحوی که در ماده ۴ بالا پیش‌بینی شده است وظایف دولت حامی را عهده‌دار گردد. کمیسر کل که بدین طریق‌تعیین می‌شود می‌تواند در صورت لزوم وظایف نمایندگان دول حامی را که در این مقررات مشخص گردیده به بازرسان واگذار نماید.
ماده ۱۰ - هزینه:
حقوق و هزینه کمیسر کل اموال فرهنگی و بازرسان و کارشناسان به عهده طرفی خواهد بود که نزد آن انجام وظیفه می‌نماید. حقوق و هزینه نمایندگان‌دول حامی باید مورد موافقت دول مزبور و دولی که منافع آنها حفظ می‌شود واقع گردد.
فصل دوم - حمایت مخصوص ماده ۱۱ - پناهگاه‌های پیش‌بینی نشده:
1 - چنان چه یکی از طرفهای معظم متعاهد در جریان مخاصمات به علت وقایع غیر مترقبه مجبور شود بدون مقدمه و ناگاه پناهگاهی ترتیب دهد و‌بخواهد پناهگاه مربوط تحت حمایت مخصوص قرار گیرد باید فوراً کمیسر کل را که نزد آن به انجام وظیفه مشغول است مطلع سازد.
2 - چنان چه کمیسر کل عقیده داشته باشد که موقع و اهمیت اموال فرهنگی که در پناهگاه مزبور قرار داده می‌شود چنین اقدامی را ایجاب می‌نماید‌می‌تواند به طرف معظم متعاهد اجازه دهد علامت مشخصه مخصوص مذکور در ماده ۱۶ این قرارداد را در آن جا نصب و بدون تأخیر تصمیم خود را به‌استحضار نمایندگان ذینفع دول حامی خواهد رساند.
هر یک از نمایندگان مزبور در مدت ۳۰ روز می‌تواند دستور دهد علامت مزبور برداشته شود.
3 - به محض این که نمایندگان مزبور موافقت خود را اعلام داشتند یا آن که مدت ۳۰ روز بدون مخالفتی از طرف آنان منقضی گردید و به عقیده کمیسر‌کل پناهگاه حائز شرایط مذکور در ماده ۸ این قرارداد بود کمیسر نامبرده از مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد تقاضا خواهد نمود‌پناهگاه در دفتر اموال فرهنگی تحت حمایت مخصوص ثبت شود.
ماده ۱۲ - دفتر ثبت بین‌المللی اموال فرهنگی تحت حمایت مخصوص:
1 - یک دفتر ثبت بین‌المللی اموال فرهنگی تحت حمایت مخصوص تهیه می‌گردد.
2 - این دفتر در دست مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد و نسخه‌هایی از آن را به دبیر کل سازمان ملل متحد و طرفهای معظم‌متعاهد تسلیم خواهد نمود.
3 - این دفتر به فصولی تقسیم شده که هر یک از آنها به نام یکی از طرفهای معظم متعاهد می‌باشد.
هر فصل نیز به سه قسمت تقسیم می‌گردد:
پناهگاهها - مراکز ابنیه تاریخی - سایر اموال غیر منقول فرهنگی.
دبیر کل محتویات هر فصل را تعیین خواهد نمود.
ماده ۱۳ - تقاضای ثبت:
1 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد می‌تواند برای ثبت برخی از پناهگاهها مراکز ابنیه تاریخی و سایر اموال غیر منقول فرهنگی واقع در سرزمین خود‌تقاضاهایی به دبیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد تسلیم نماید در این درخواستها اطلاعاتی راجع به محل این اموال داده و گواهی‌خواهد نمود که اموال مزبور واجد شرایط پیش‌بینی شده در ماده ۸ قرارداد می‌باشد.
2 - در مورد اشغال - دولت اشغال‌کننده حق تقاضای ثبت خواهد داشت.
3 - مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد فوراً رونوشتی از درخواستهای ثبت را برای هر یک از طرفهای معظم متعاهد ارسال خواهد‌داشت.
ماده ۱۴ - اعتراض:
1 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد می‌تواند به وسیله نامه‌ای خطاب به مدیر سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد نسبت به ثبت هر یک از‌اموال فرهنگی اعتراض نماید.
نامه مزبور باید در ظرف چهار ماه از تاریخی که مدیر کل رونوشت تقاضای ثبت را ارسال داشته است به وی واصل گردد.
2 - چنین اعتراضی باید موجه باشد. فقط علل زیر موجه محسوب می‌شود:
الف - مال مورد تقاضای ثبت مال فرهنگی نیست.
ب - شرایط مذکور در ماده ۸ این قرارداد رعایت نشده است.
3 - مدیر کل فوراً رونوشت نامه اعتراضیه را برای طرفهای معظم متعاهد ارسال می‌دارد و لدی‌الاقتضاء نظر کمیته بین‌المللی ابنیه تاریخی و هنری و‌حفریات باستانشناسی یا نظر سازمانها و اشخاص ذیصلاحیت دیگری را که مفید بداند خواهد خواست.
4 - مدیر کل یا طرف معظم متعاهدی که تقاضای ثبت نموده است می‌توانند نزد طرفهای معظم متعاهدی که اعتراض نموده‌اند به منظور برگشت‌اعتراض اقدام لازم نماید.
5 - چنان چه یکی از طرفهای معظم متعاهدی پس از تقاضای ثبت اموال فرهنگی در زمان صلح و قبل از آن که ثبت درخواست شده انجام یابد داخل‌جنگ شود اموال فرهنگی مزبور فوراً از طرف مدیر کل به عنوان موقت ثبت می‌گردد تا زمانی که اعتراضاتی که نسبت به آن شده یا ممکن است بشود‌تأیید - رد یا مسترد گردد.
6 - اگر مدیر کل در مدت شش ماه از روزی که نامه اعتراضیه را دریافت نموده است نامه دیگری از طرف معظم متعاهدی که اعتراض کرده مشعر بر‌استرداد اعتراض دریافت ندارد طرف معظمی که درخواست ثبت نموده است می‌تواند به حکمیت که در بند زیر تشریح گردیده متوسل گردد.
7 - تقاضای حکمیت باید حداکثر در ظرف یک سال پس از وصول نامه اعتراضیه مدیر کل به عمل آید.
هر یک از طرفهای وارد در اختلاف یک حکم تعیین می‌نمایند.
در صورتی که تقاضای ثبت مورد بیش از یک اعتراض واقع گردد طرفهای معظمی که اعتراض نموده‌اند با هم یک حکم تعیین می‌کنند. دو حکم مذکور‌از روی فهرست بین‌المللی که در ماده ۱ این آیین‌نامه قید گردیده یک سرحکم انتخاب می‌نمایند. چنان چه برای این انتخاب توافق حاصل نشود از رییس‌دیوان بین‌المللی دادگستری تقاضا خواهند نمود که سرحکم را انتخاب کند که در این صورت الزامی ندارد که از فهرست بین‌المللی باشد.
دیوان حکمیتی‌که بدین طریق تشکیل می‌یابد طرز عمل خود را تعیین می‌نماید و تصمیمات آن بدون استیناف خواهد بود.
8 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد می‌تواند هنگامی که اعتراضی به عمل می‌آید و او در آن وارد است اظهار نماید که مایل نیست طرز عمل مذکور در‌بند بالا راجع به حکمیت را اجرا نماید. در این صورت اعتراض بر تقاضای ثبت از طرف مدیر کل به طرفهای معظم متعاهد ارجاع می‌گردد و اعتراض‌فقط در صورتی تأیید می‌گردد که اکثریت دو ثلث آراء مؤید آن باشد. رأی به وسیله مکاتبه داده می‌شود مگر آن که مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و‌فرهنگی ملل متحد تشخیص دهد که لازم است برای این موضوع طبق اختیاراتی که به موجب ماده ۲۷ قرارداد به او داده شده است مجمعی دعوت‌نماید چنانچه مدیر کل تصمیم اتخاذ نماید که رأی به وسیله مکاتبه داده شود طرفهای معظم متعاهد را دعوت خواهد نمود و در مدت شش ماه از تاریخ‌دعوت آراء خود را در پاکت لاک و مهر شده ارسال خواهد دارند.
ماده ۱۵ - ثبت:
1 - مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد دستور خواهد داد هر یک از اموال فرهنگی را که تقاضای ثبت آن شده و در مدت پیش‌بینی‌شده در بند ۱ ماده ۱۴ مورد اعتراض واقع نگردیده است به شماره ترتیب در دفتر ثبت نمایند.
2 - در صورتی که اعتراضی به عمل آید و مورد شمول مندرجات بند ۵ ماده ۱۴ نباشد مدیر کل اقدام به ثبت مال نخواهد کرد مگر آن که اعتراض مسترد‌گردیده طبق طرز عمل مذکوره در بند ۷ ماده ۱۴ یا طرز عمل مذکور در بند ۸ همان ماده اعتراض تأیید نگردیده باشد.
3 - در موارد مذکوره در بند ۳ ماده ۱۱ مدیر کل طبق تقاضای کمیسر کل اموال فرهنگی اقدام به ثبت خواهد نمود.
4 - مدیر کل فوراً یک رونوشت مصدق از هر مورد ثبت را برای دبیر کل سازمان ملل متحد و طرفهای معظم متعاهد و طبق درخواست طرف معظمی‌که تقاضای ثبت نموده است برای کلیه دول مذکوره در ماده ۳۰ و ۳۲ قرارداد ارسال خواهد داشت.
عمل ثبت سی روز پس از ارسال رونوشت منشاء اثر خواهد بود.
ماده ۱۶ - ابطال ثبت:
1 - مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد ثبت اموال فرهنگی را در موارد زیر در دفتر ابطال خواهد نمود:
الف - طبق تقاضای طرف معظمی که اموال مزبور در سرزمین آن واقع است.
ب - هنگامی که طرف معظم تقاضاکننده ثبت، این قرارداد را فسخ نموده و فسخ به موقع اجرا درآمده است.
ج - در مورد پیش‌بینی شده در بند ۵ ماده ۱۴ هنگامی که اعتراض در نتیجه نحوه عمل مذکور در بندهای ۷ یا ۸ ماده ۱۴ تأیید گردیده است.
2 - مدیر کل فوراً یک رونوشت مصدق از هر گونه ابطال ثبت در دفتر را برای دبیر کل ملل متحد و کلیه دولی که رونوشت ثبت را دریافت داشته‌اند‌ارسال خواهد داشت ابطال سی روز پس از ارسال این رونوشت منشاء اثر خواهد گردید.
فصل سوم - حمل و نقل اموال فرهنگی ماده ۱۷ - طرز عمل برای تحصیل مصونیت:
1 - تقاضای مذکور در بند (۱) ماده ۱۲ قرارداد به کمیسر کل اموال فرهنگی تسلیم می‌گردد دلایلی که آن را ایجاب نموده باید در تقاضا قید گردد و‌همچنین تعداد تقریبی و اهمیت اموالی که باید حمل شود و محل فعلی و بعدی آنها و وسایل حمل و نقل و مسیر و تاریخ پیش‌بینی شده برای حمل و‌هر گونه اطلاعات مفید دیگر را نیز باید متضمن باشد.
2 - چنان چه کمیسر کل پس از مشاورات لازم حمل مزبور را موجه بداند نمایندگان ذینفع دول حامی راجع به طرز اجرای آن مشورت خواهد نمود‌سپس نمایندگان طرفهای ذینفع متخاصم را از جریان حمل مستحضر و اطلاعات لازم را نیز ضمیمه خواهد ساخت.
3 - کمیسر کل یک یا چند بازرس تعیین می‌نماید که مراقبت نمایند اموال حمل شده فقط اموال مذکور در تقاضا بوده و به ترتیبی که تصویب شده حمل‌می‌گردد و دارای علامت مشخصه نیز می‌باشد.
بازرس یا بازرسان مزبور تا مقصد همراه اموال خواهند رفت.
ماده ۱۸ - حمل به خارجه:
چنانچه اموال تحت حمایت مخصوص به کشور خارج حمل شود انتقال نه فقط باید طبق مفاد ماده ۱۲ قرارداد و ماده ۱۷ این آیین‌نامه انجام یابد بلکه‌مشمول مقررات زیر نیز خواهد گردید.
الف - در مدتی که اموال فرهنگی در سرزمین دیگری قرار دارد که کشور مزبور امانتدار آن خواهد بود و از آنها اقلاً همان طور مراقبت خواهد نمود که‌اموال فرهنگی متعلق به خود که دارای اهمیت مشابهی هستند مراقبت می‌نماید.
ب - کشور امانتدار اموال را فقط پس از خاتمه مخاصمه مسترد خواهد نمود این استرداد در ظرف مدت شش ماه پس از تقاضای آن باید به عمل آید.
ج - حمل نقل و انتقالات متولی و هنگام توقف در کشور دیگر اموال فرهنگی از هر گونه ضبط و اخذ مصون بوده و در اختیار امانت‌گذار و امانت‌دار‌نخواهد بود ولی چنان چه حفاظت اموال اقتضاء نماید امانتدار می‌تواند با موافقت امانت‌گذار آنها را به کشور ثالثی تحت شرایط این ماده انتقال دهد.
د - در تقاضای حمایت مخصوص باید قید گردد که کشور که اموال به آن جا حمل می‌شود با مفاد این ماده موافقت دارد.
ماده ۱۹ - سرزمین اشغال شده.
هنگامی که یک طرف متعاهد که سرزمین طرف متعاهد دیگری را اشغال نمود اموال فرهنگی را به پناهگاهی واقع در منطقه دیگری از آن سرزمین حمل‌نماید بدون این که بتواند مفاد ماده ۱۷ آیین‌نامه را مراعات کند این عمل به منزله دستبرد اموال به مفهوم ماده ۴ قرارداد تلقی نخواهد شد مشروط بر این‌که کمیسر اموال فرهنگی پس از مشاوره با کارمندان مأمور حمایت کتباً گواهی نماید که اوضاع و احوال این حمل را ایجاب نموده است.
فصل چهارم - علامت مخصوص ماده ۲۰ - نصب علامت:
1 - محل نصب و درجه مریی بودن آن به نظر مقامات صالحه هر یک از طرفهای معظم متعاهد واگذار شده است علامت ممکن است روی پرچم یا‌بازوبند نیز قرار داده شود و نیز ممکن است روی اشیاء نقش شده یا به طریق مؤثر دیگری نصب گردد.
2 - در هر حال هنگام جنگ بدون آن که به علامت‌گذاری دیگری که ممکن است مؤثرتر باشد لطمه‌ای وارد آید علامت مخصوص باید روی وسایل‌نقلیه در موارد پیش‌بینی شده در مواد 12 و ۱۳ قرارداد طوری نصب شود که هم از هوا و هم از روی زمین در روز به خوبی دیده شود و در روی زمین به‌طور مریی و مشهود به ترتیب ذیل نصب گردد:
الف - در فواصل منظم کافی برای تعیین حدود مراکز ابنیه تحت حمایت مخصوص.
ب - در مدخل سایر اموال غیر منقول فرهنگی تحت حمایت مخصوص.
ماده ۲۱ - تعیین هویت اشخاص:
1 - اشخاص مذکور در بند ۲ ردیف (ب) و (ج) ماده ۱۷ قرارداد می‌توانند بازوبندی مجهز به علامت مخصوص داشته باشند که از طرف مقامات صالحه‌ممهور و صادر شده باشد.
2 - یک ورقه هویت مخصوص با علامت مشخصه‌ای خواهند داشت. در این ورقه باید حداقل مراتب زیر قید گردد: نام - نام خانوادگی - تاریخ تولد و‌مقام یا پایه یا شغل دارنده آن.
عکس دارنده ورقه باید به ورقه الصاق گردد و به علاوه امضاء یا علامت انگشت دارنده یا هر دوی آنها روی ورقه باشد. ورقه باید به مهر مقامات صالحه‌ممهور باشد.
3 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد با استفاده از نمونه‌ای که پیوست این آیین‌نامه است ورقه هویتی تنظیم خواهد نمود و نمونه مورد قبول را برای‌طرفهای معظم متعاهد دیگر خواهند فرستاد.
هر ورقه هویت اقلاً در دو نسخه تنظیم می‌گردد که یکی از آنها را مقام صادرکننده حفظ خواهد نمود.
4 - اشخاص مذکور در بالا بدون عذر موجه نمی‌توانند از حق داشتن بازوبند یا داشتن هویت محروم گردند.
پروتکل طرفهای معظم متعاهد مقرر می‌دارند:
1 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد تعهد می‌نماید از صدور اموال فرهنگی واقع در سرزمینی که هنگام جنگ نموده است ممانعت نماید. اموال مزبور‌اموالی است که در ماده 1 قرارداد حمایت اموال فرهنگی که در لاهه به تاریخ ۱۴ مه ۱۹۵۴ به امضاء رسیده است توصیف گردیده است.
2 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد تعهد می‌نماید اموال فرهنگی را که به کشوری وارد شده و مستقیماً یا من غیر مستقیم از سرزمین اشغال شده‌ای به‌آن جا انتقال یافته باشد تحت توقیف قرار دهد این توقیف یا هنگام ورود یا رأساً یا در غیر این صورت طبق تقاضای مقامات سرزمین مزبور به عمل‌خواهد آمد.
3 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد تعهد می‌نمایند پس از خاتمه جنگ اموال فرهنگی را که به کشور وی انتقال داده شده و به شرط آن که انتقال‌مخالف با مفاد بند یک باشد به مقامات صالحه کشوری که سابقاً تحت اشغال بوده و اموال متعلق به آن است مسترد دارد.
اموال مزبور نباید به هیچ وجه بابت غرامت جنگی نگاهداشته شود.
4 - طرف معظم متعاهدی که موظف بوده است از صدور اموال فرهنگی سرزمینی را که اشغال نموده است ممانعت به عمل آورد باید به کسانی که با‌حسن نیت متصرف اموال فرهنگی مزبور می‌باشند و بر حسب مفاد بند سابق باید مسترد گردد غرامت لازمه را بپردازد.
5 - اموال فرهنگی که از طرف یکی از طرفهای معظم متعاهد در سرزمین طرف دیگری برای حمایت آنها از آسیب جنگ امانت گذارده شده است پس از‌خاتمه مخاصمه به مقامات صالحه کشور مبداء مسترد خواهد گردید.
6 - این پروتکل مورخ ۱۴ مه ۱۹۵۴ می‌باشد و برای امضاء کلیه دولی که به کنفرانس منعقد در لاهه از ۲۱ آوریل الی ۱۴ مه ۱۹۵۴ دعوت شده بودند تا‌تاریخ ۳۱ دسامبر ۱۹۵۴ مفتوح خواهد بود.
7 - (الف) - این پروتکل طبق مقرراتی که در قوانین اساسی هر یک از دول امضاکننده پیش‌بینی شده است به تصویب خواهد رسید.
(ب) - اسناد مصوب به مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد تسلیم خواهد گردید.
8 - این پروتکل از تاریخ اعتبار برای الحاق کلیه دولی که از طرف شورای اجرایی سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد دعوت به الحاق‌گردیده‌اند باز خواهد بود و الحاق به وسیله تسلیم سند مشعر بر الحاق به مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد انجام می‌یابد.
9 - دول مذکور در بند ۶ و ۸ می‌توانند هنگام امضاء یا تصویب یا الحاق اعلام نمایند که خود را نسبت به مقررات بخش (i) یا (II) این پروتکل متعهد‌نمی‌دانند.
10 - (الف) این پروتکل سه ماه پس از تسلیم پنج سند تصویب معتبر خواهد گردید.
(ب) - سپس برای هر یک از طرفهای معظم متعاهد سه ماه پس از آن که سند مصوب یا مشعر بر الحاق خود را تسلیم نماید پروتکل معتبر خواهد بود.
(ج) - موارد پیش‌بینی شده در مواد ۱۸ و ۱۹ قرارداد حمایت اموال فرهنگی در صورت وقوع جنگ که به تاریخ ۱۴ مه ۱۹۵۴ در لاهه به امضاء رسیده‌است در اسناد مصوب یا مشعر بر الحاق که طرفهای متخاصم قبل یا بعد از آغاز مخاصمات یا اشغال تسلیم نموده‌اند تأثیر فوری خواهد داشت. در موارد‌مزبور مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد مراتب پیش‌بینی شده در بند ۱۴ را به اسرع وسائل ابلاغ خواهد نمود.
11 - (الف) - هر یک از دول امضاکننده این پروتکل در ظرف شش ماه از تاریخ اعتبار آن تدابیر لازمه را به منظور اعمال واقعی مفاد پروتکل اتخاذ‌خواهند نمود.
ب - برای دولی که بعد از تاریخ اعتبار پروتکل اسناد مصوب یا مشعر بر الحاق خود را تسلیم نمایند این مهلت شش ماه از تاریخ تسلیم اسناد مصوب یا‌مشعر بر الحاق احتساب خواهد شد.
12 - هر یک از طرفهای معظم متعاهد می‌تواند هنگام تصویب یا الحاق یا هر موقع دیگری پس از آن به وسیله یادداشتی به مدیر کل سازمان تربیتی و‌علمی و فرهنگی ملل متحد اعلام دارد که این پروتکل یا قسمتی از سرزمینهایی را نیز که روابط بین‌المللی آنها را عهده‌دار است شامل می‌گردد این اعلام‌پس از سه ماه از تاریخ وصول آن مؤثر خواهد گردید.
13 - الف - هر یک از طرفهای معظم متعاهد مخیر است این پروتکل را به نام خود یا به نام سرزمینهایی که روابط بین‌المللی آنها را عهده‌دار است فسخ‌نماید.
ب- فسخ پروتکل به وسیله تسلیم سند کتبی به مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد اعلام خواهد گردید.
ج - فسخ یک سال پس از وصول سند مزبور مؤثر می‌گردد. چنانچه هنگام انقضای سال طرف فسخ‌کننده مجبور به ورود جنگی شود اثر فسخ تا انتهای‌مخاصمه و در هر صورت تا برگشت اموال فرهنگی به مبداء معلق خواهد گردید.
14 - مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد دول مذکور در بندهای ۶ و ۸ و همچنین سازمان ملل متحد را از تسلیم اسناد مصوب یا‌مشعر بر الحاق یا حاکی از قبول مذکور در بندهای ۷ و ۸ و ۱۵ و نیز از موارد ابلاغ فسخ به ترتیبی که در بندهای ۱۲ و 13 پیش‌بینی شده است مستحضر‌خواهد ساخت.
15 - الف - در صورتی که از طرف بیش از یک ثلث از طرفهای معظم متعاهد تقاضا شود این پروتکل ممکن است مورد تجدید نظر واقع گردد.
ب - مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد کنفرانسی بدین منظور دعوت خواهد کرد.
ج - اصلاحاتی که در این پروتکل می‌شود در صورتی معتبر خواهد بود که به اتفاق آراء از طرف دول معظم متعاهدی که در کنفرانس شرکت دارند‌تصویب و هر یک از طرفهای معظم متعاهد نیز آن را قبول نماید.
د - قبول اصلاحاتی که بنا به تصویب کنفرانس مذکور در تبصره‌های ب و ج در این پروتکل به عمل می‌آید به وسیله تسلیم سند رسمی از طرف هر یک‌از دول معظم متعاهد به مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد انجام می‌گیرد.
ه - پس از اعتبار اصلاحات وارد در این پروتکل فقط متنی که بدین طریق اصلاح گردیده بری تصویب یا الحاق مفتوح خواهد بود.
به موجب ماده ۱۰۲ منشور ملل متحد این پروتکل طبق تقاضای مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد در دبیرخانه سازمان ملل متحد‌در دبیرخانه سازمان ملل متحد به ثبت خواهد رسید.
بناء علیهذا امضاکنندگان زیر که رسماً مجاز می‌باشند این پروتکل را امضاء نمودند:
در لاهه به تاریخ ۱۴ مه ۱۹۵۴ به انگلیسی و اسپانیولی و فرانسه و روسی که هر چهار متن متساویاً معتبر می‌باشند در یک نسخه تنظیم گردیده که در‌بایگانی سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد ضبط و رونوشت مصدق آن برای کلیه دول مذکور در بندهای ۶ و 8 و همچنین سازمان ملل متحد‌ارسال خواهد شد.
قطعنامه ۱ کنفرانس آرزومند است در مواقعی که به منظور اجرای منشور ملل متحد عملیات نظامی وقوع می‌یابد از طرف مقامات ذیصلاحیت سازمان ملل متحد‌تدابیری اتخاذ شود که قوانین مسلحی که در آن عملیات شرکت می‌کنند مقررات این قرارداد را رعایت نمایند.
قطعنامه ۲ کنفرانس آرزومند است که به محض الحاق به قرارداد هر یک از طرفهای معظم متعاهد در حدود قوانین اساسی و مقررات اداری خود کمیته مشورتی‌ملی مرکب از تعداد محدودی از شخصیتها از قبیل کارمندان عالیرتبه باستانشناسی و موزه‌ها و غیره - یک نماینده از ستاد ارتش کل - یک نماینده از‌وزارت امور خارجه و یک کارشناس حقوق بین‌الملل و دو یا سه عضو دیگر که دارای شغل یا صلاحیتی در حدود این قرارداد باشند تشکیل دهد.
کمیته مزبور که زیر نظر وزیر یا کارمند عالیرتبه‌ای که در رأس ادارات ملی مأمور محافظت منافع اموال فرهنگی خواهد بود می‌تواند به خصوص وظایف‌زیر را به عهده داشته باشد:
الف - دولت را راجع به اقدامات لازم برای اجرای این قرارداد از نظر حقوقی و فنی و نظامی در زمان صلح و یا در صورت وقوع جنگ راهنمایی نماید.
ب - در صورت وقوع جنگ یا در صورتی که بروز آن نزدیک به نظر رسد دولت متبوع خود را متوجه سازد که نیروهای مسلح آن کشور بر طبق مقررات‌این قرارداد اموال فرهنگی واقعه در سرزمین خود و در کشورهای دیگر را محترم شمرده و آنها را تحت حمایت خود قرار دهند.
ج - با موافقت دولت خود با سایر کمیته‌های ملی مشابه و مؤسسات بین‌المللی ذیصلاحیت روابط و همکاری برقرار نماید.
قطعنامه ۳ کنفرانس آرزومند است که مدیر کل سازمان تربیتی و علمی و فرهنگی ملل متحد پس از اعتبار قرارداد حمایت اموال فرهنگی هر چه زودتر مجمعی از‌طرفهای معظم متعاهد دعوت نماید.
متن قرارداد فوق که مشتمل بر چهل ماده و یک آیین‌نامه اجرایی و یک پروتکل و سه قطعنامه است ضمیمه قانون مربوط به قرارداد حمایت اموال‌فرهنگی هنگام جنگ بوده و صحیح است.
رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت