قانون راجع به آموزش و پرورش عمومی اجباری مجانی
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری سیزدهم | تصمیم‌های مجلس | قوانین و قراردادهای بین‌المللی مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری سیزدهم |
قانون راجع به آموزش و پرورش عمومی اجباری و مجانی - مصوب ششم مرداد ماه ۱۳۲۲
ماده اول - دولت مکلف است از سال ۱۳۲۲ تا مدت ده سال تعلیمات (آموزش و پرورش) ابتدایی را در تمام کشور به تدریج عمومی و اجباری‌سازد.
ماده دوم - دوره تعلیمات ابتدایی اجباری شش سال است برنامه تحصیلات و کتابهای دبستانی با رعایت مقتضیات نقاط مختلف کشور ممکن است‌متنوع باشد تألیف طبع کتابها را وزارت فرهنگ با رعایت اصول آموزش و پرورش خاصه تربیت اخلاقی و تقویت حس دینی کودکان عهده‌دار خواهدبود.
تبصره - وزارت فرهنگ می‌تواند تا زمانی که وسائل کافی در اختیار ندارد و مقتضی می‌داند تحصیلات را در کلاس ۵ و ۶ اختیاری قرار دهدمشروط بر اینکه این مدت از تاریخ تصویب این قانون از پنج سال تجاوز نکند. وزارت فرهنگ مکلف است در برنامه این دو کلاس تجدید نظر به عمل آورده آموختن مقدمات حرف و صنایع و کشاورزی را با رعایت مقتضیات هرمحل در آن به گنجاند.
ماده سوم - آموزش و پرورش در دبستانهای دولتی در تمام کشور مجانی است و به هیچ عنوان نباید از دانش‌آموزان وجهی مطالبه شود به‌دانش‌آموزان بی‌بضاعت کتاب درسی مجانی داده خواهد شد.
ماده چهارم - در نقاطی که وسائل تعلیمات اجباری فراهم گردیده وزارت فرهنگ اجباری بودن آن را در فروردین ماه پس از صحه ملوکانه اعلام‌می‌نماید.
ماده پنجم - در نقاطی که طبق ماده چهارم اجباری بودن تعلیمات اعلام شده‌است اهالی مکلفند اطفال خود را که سنشان شش سال تمام باشد درشهریور ماه در دبستانها نام‌نویسی کنند هر گاه طفلی به واسطه بیماری نتواند در موقع مقرر مشغول تحصیل شود ولی او موظف است او را بلافاصله‌پس از رفع نقاهت به دبستان معرفی نماید.
تبصره - اداره کل آمار مکلف است همه‌ساله آمار کودکان شش‌ساله نقاط مختلف کشور را به وزارت فرهنگ تسلیم نماید.
ماده ششم - هر گاه ولی طفل در موعد مقرر بدون داشتن عذر موجه طفل خود را برای تحصیل منظم به دبستان نسپارد علاوه بر اینکه مجبور است‌غفلت خود را جبران کند به پرداخت ده ریال جریمه محکوم می‌گردد. وجوه حاصله از این جرائم به مصرف تهیه کتاب و لوازم تحصیل برای دانش‌آموزان بی‌بضاعت خواهد رسید.
ماده هفتم - در هر نقطه که دبستان دائر می‌شود وزارت بهداری و شهرداری محل باید با نظر وزارت فرهنگ وسایل معاینه طبی دانش‌آموزان را به‌قسمی فراهم سازند که هر یک از آنان در عرض سال تحصیلی لااقل دو بار مورد معاینه پزشک واقع شود و نیز مکلفند وسائل مداوای مجانی‌دانش‌آموزان بی‌بضاعت خاصه مبتلایان به تراخم را فراهم سازند.
ماده هشتم - دولت مکلف است همه‌ساله اعتبارات لازم را در بودجه کل کشور برای ساختمان و تأسیس و نگاهداری دبستانها و تربیت آموزگار و به‌طور کلی تأمین اجرای این قانون در مدت مقرر پیش‌بینی نماید.
تبصره ۱ - شهرداریها مکلفند در حدود قوانین مربوطه در تهیه وسائل ساختمان مدارس و توسعه معارف طبق آیین‌نامه مخصوص با وزارت فرهنگ‌تشریک مساعی نمایند.
تبصره ۲ - ساختمان همه دبستانها مطابق نقشه‌هایی خواهد بود که مهندسین مخصوص وزارت فرهنگ باید متناسب با آب و هوا و موقعیت نقاط‌مختلف کشور با رعایت اصول بهداشتی تهیه نمایند در قراء و قصبات ساختمان دبستانها با مساعدت مالکین طبق آیین‌نامه مخصوص به عمل خواهدآمد.
ماده نهم - برای تربیت و تهیه آموزگاران به عده کافی از سال تحصیلی ۱۳۲۲ وزارت فرهنگ مکلف است اقدامات زیر را به عمل آورد.
الف - در سال اول دانشسراهای مقدماتی لااقل یک ثلث بیشتر از سالهای پیش دانش‌آموز واجد شرایط به پذیرد و در صورت لزوم کلاسها را متعدد کند.
ب - در شهرهایی که فعلاً دانشسرا نیست در صورت لزوم به تأسیس آن مبادرت نماید.
ج - در دانشسراها یا دبیرستانها یا دبستانها کلاسی به نام کلاس کمک آموزگاری تأسیس کند که شرط ورود به آن داشتن گواهینامه تحصیلات شش ساله‌ابتدایی و دوره‌اش یک یا دو سال باشد آموزگارانی که لااقل پنج سال تدریس متوالی یا ده سال تدریس متناوب داشته باشند می‌توانند بدون شرط مذکوردر این کلاسها پذیرفته شوند یک یا دو سالی که برای دوره کلاسها معین گردیده جزو سابقه خدمت آنان محسوب خواهد شد.
ماده دهم - تحصیل در کلاسهای کمک آموزگاری مجانی خواهد بود به علاوه کمک هزینه تحصیل که میزان آن را وزارت فرهنگ معین خواهد کردبه دانش‌آموزان پرداخته می‌شود دانش‌آموزان هنگام ورود تعهد کتبی خواهند سپرد که پس از فراغ از تحصیل دو برابر مدت تحصیل را موظفاً آموزگاری‌کنند و الا سه برابر کمک هزینه دریافتی را به صندوق دولت بپردازند.
ماده یازدهم - دولت موظف است کسانی را که از کلاس کمک آموزگاری گواهینامه فراغ تحصیل گرفته‌اند و کمک آموزگار خوانده خواهند شد بارعایت شرایط مقرره در فقرات ۱ و ۳ و ۴ ماده دوم قانون استخدام کشوری در دبستانها به خدمت به گمارد.
ماده دوازدهم - هر یک از مشاغل کمک آموزگار و آموزگار و دبیر و دانشیار و استاد و پزشک بیمارستانی ضمیمه دانشکده پزشکی به ده پایه تقسیم‌می‌شود. حداقل مدت توقف در پایه‌های ۱ تا ۳ یک سال و در پایه‌های ۴ تا ۶ دو سال و از پایه ۷ به بالا سه سال خواهد بود - حقوق پایه یک کمک‌آموزگار برابر مقرری دریافتی پایه یک اداری و حقوق پایه یک آموزگاری یک برابر و نیم حقوق پایه یک کمک آموزگار و حقوق پایه یک دبیری دو برابرحقوق پایه یک دانشیاری سه برابر حقوق پایه یک آموزگار خواهد بود.
در موقع ارتقاء از پایه‌ای به پایه بالاتر در مورد کمک آموزگاران و آموزگاران تا پایه ۵ یک پنجم حقوق پایه مادون و از پایه شش به بالا یک هشتم حقوق‌پایه مادون و در پایه‌های دبیری یک هشتم حقوق پایه مادون و در پایه‌های دانشیاری معادل یکدهم حقوق پایه مادون علاوه خواهد شد حقوق هر پایه‌استادی به اندازه یک دهم از حقوق همان پایه دانشیاری بیشتر خواهد شد.
تبصره ۱ - کمک آموزگاران و آموزگاران و دبیرانی که متأهل هستند ثلث حقوق پایه یک خود را به عنوان فوق‌العاده تأهل دریافت خواهند داشت.
تبصره ۲ - وزارت فرهنگ می‌تواند از میان دبیران و با تصویب شورای دانشگاه از میان استادان و دانشیاران و دبیران دانشگاه کسانی را برای ریاست‌و نظامت کلاسهای کمک آموزگاری و دانشسراها و دبیرستانها و همچنین برای بازرسی و خدمات فنی و معاونت دانشکده‌ها بر طبق آیین‌نامه مخصوص‌انتخاب نماید این اشخاص در مدت اشتغال به یکی از این کارها تا پایه پنج نصف حقوق و از پایه شش به بالا ثلث حقوق پایه خود را اضافه دریافت‌خواهند نمود. این اشخاص موظفند تمام اوقات رسمی را به خدمات مرجوعه صرف نمایند و به هیچ وجه حق اشتغال در بنگاه‌های دیگر دولتی و غیردولتی نخواهند داشت.
تبصره ۳ - مواد ۱۰ و ۱۱ قانون تربیت معلم مصوب اسفند ۱۳۱۲ و مواد ۱۲ و ۱۳ قانون تأسیس دانشگاه مصوب خرداد ۱۳۱۳ و ماده واحده‌مصوب پنجم آبان ماه ۱۳۱۷ و مواد ۴ و ۵ و ۱۱ قانون اصلاح قانون تأسیس دانشگاه مصوب آبان ۱۳۱۹ و تبصره ۱ ماده اول قانون ششم آبان ۱۳۲۰نسبت به آنچه با این ماده مغایرت دارد ملغی می‌باشد.
ماده سیزدهم - هر گاه در نقاطی که تعلیمات عمومی اجباری اعلام گردیده آموزگار و کمک آموزگار تربیت یافته به قدر کافی موجود نباشد وزارت‌فرهنگ می‌تواند کسانی را که لااقل دارای گواهینامه شش‌ساله ابتدایی یا تحصیلاتی معادل آن هستند به آموزگاری چهار کلاس اول ابتدایی و کسانی راکه تحصیلات سه‌ساله اول متوسطه یا معادل آن را دارا می‌باشند به آموزگاری کلاسهای ۵ و ۶ ابتدایی با رعایت جهات اخلاقی و استعداد آنان برای‌تدریس انتخاب و به طور قرارداد استخدام نموده به کار بگمارد.
تبصره - هیچگاه وزارت فرهنگ نمی‌تواند با داشتن آموزگار و کمک آموزگار تربیت شده به استخدام آموزگاران قراردادی بپردازد و به طور کلی‌استخدام معلم قراردادی جدید فقط در صورتی مجاز است که معلم رسمی مشمول این قانون و قانون تربیت معلم مصوب اسفند ۱۳۱۲ و قانون دانشگاه‌مصوب هشتم خرداد ۱۳۱۳ به قدر کافی موجود نباشد.
ماده چهاردهم - به کمک آموزگاران و آموزگاران و دبیرانی که در خارج از محل اقامت خود خدمت می‌نمایند باید از طرف دولت منزل داده شود ودر غیر این صورت کرایه خانه متناسب هر محل به تشخیص وزارت فرهنگ و بر طبق آیین‌نامه مخصوص علاوه بر حقوق و فوق‌العاده‌های دیگر به آنهاپرداخته خواهد شد.
ماده پانزدهم - وزارت فرهنگ می‌تواند آموزگاران و مدیران قراردادی را که دارای گواهینامه دوره اول متوسطه و لااقل پنج سال سابقه خدمت‌آموزگاری در مدارس دولتی باشند به عنوان آموزگار و در صورتی که این گواهینامه را نداشته ولی پنج سال سابقه تدریس در مدارس دولتی داشته باشندبه عنوان کمک آموزگار استخدام نماید و همچنین می‌تواند دبیران قراردادی را که لااقل دارای ده سال سابقه تدریس در دبیرستان و یا اینکه دارای دیپلم‌متوسطه و پنج سال سابقه تدریس در دبیرستان باشند با رتبه دبیری به خدمت رسمی بپذیرد و مأخذ تعیین درجه این کمک آموزگاران و آموزگاران ودبیران آخرین حقوقی خواهد بود که قبل از دی ماه ۱۳۲۱ از وزارت فرهنگ دریافت داشته‌اند.
ماده شانزدهم - وزارت فرهنگ آیین‌نامه‌هایی را که برای اجرای این قانون لازم خواهد بود تهیه و پی از تصویب کمیسیون فرهنگ مجلس شورای‌ملی به موقع اجرای خواهد گذاشت.
این قانون که مشتمل بر شانزده ماده‌است در جلسه ششم مرداد ماه یک هزار و سیصد و بیست و دو به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - حسن اسفندیاری