قانون اوزان و مقیاسها
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
قانون اوزان و مقیاسها - مصوب ۱۰ خرداد ماه ۱۳۰۴ شمسی
قانون اوزان و مقیاسها
ماده اول - اوزان و مقیاسهای رسمی مملکت ایران از تاریخ اعلان این قانون از طرف دولت مطابق اصول متری بوده و از روی متر و کیلو گرام و لیترکمیسیون بین‌المللی متر تنظیم یافته و واحد آنها از قرار ذیل است:
- گز مساوی به یک متر
- درم مساوی به یک گرام
- پیمانه مساوی به یک لیتر
اضعاف و اجزای این مقیاسها نیز که در جدول نمره (۱) منضم به این قانون مصرح است رسمی و لازم‌الرعایه می‌باشد.
ماده دوم - کلیه اوزان و مقیاسها باید دارای علامت مخصوص دولتی باشد.
ماده سوم - هر کس حق دارد اوزان و مقیاسهایی بر طبق این قانون تهیه نماید ولی قبل از آن که آنها را به معرض فروش در آورد یا برای تجارت وکسب به کار برد باید آن اوزان و مقیاسها را به تصدیق دولت رسانیده و علامت رسمی در روی آن نقش شود والا قلب شناخته خواهد شد.
ماده چهارم - کلیه مقیاسهایی که تهیه می‌شود باید کاملاً مطابق با نمونه‌های رسمی باشد که از طرف دولت تهیه شده و مقدار هر یک با اعداد و تمام‌حروف به طور واضح و ثابت بر روی آنها رسم شده باشد مگر اوزان خیلی کوچک که رسم مقادیر آنها فقط با ارقام هندسی کافی است.
ماده پنجم - کلیه تجار و کسبه و قپاندارها و صنعتگران که در حجره یا دکان و یا کاروانسرا و یا کارخانجات و تجارتخانه‌ها دارای اوزان و مقیاسهای‌قلب بوده و یا به وسیله آلات تقلبی وزن و کیل نمایند و اندازه بگیرند علاوه بر ضبط آن آلات از سه روز تا یک ماه حبس تأدیبی مطابق تشخیص‌محکمه محکوم خواهند شد.
ماده ششم - منتها اختلافی که اوزان و مقیاسهای مستعمله با نمونه اوزان و مقیاسهای رسمی که در شعبه اوزان و مقیاسها موجود است می‌تواندداشته باشد به قراری است که در جدول نمره ۲ تصریح گردیده و هر گاه معلوم شود که وزن یا مقیاس به اندازه‌های قانونی زیاد یا کمتر از آن چه مقرراست اختلاف دارد در صورتی هم که دارای علامت رسمی باشد قلب شناخته شده و مصادره خواهد شد.
ماده هفتم - برای اجرای این قانون و ترتیب تفتیش و رسیدگی و ساخت و استعمال اوزان و مقیاسهای جدید و جلوگیری از اوزان تقلبی وزارت‌فواید عامه نظامنامه مخصوصی ترتیب و پس از تصویب دولت به موقع اجرا گذارده می‌شود.
ماده هشتم - دولت مکلف است که از تاریخ تصویب این قانون در ظرف سه‌ساله وسایل اجرای این قانون را در تمام مملکت تهیه نموده و در آخرسال سوم آن را اجرا نماید چهار ماه قبل از اجرا باید اعلانی در هر محل از طرف دولت انتشار یابد و موقع اجراء این قانون قبلاً به اهالی خاطر نشان‌گردد.
ماده نهم - پس از انقضای مدت مذکوره در ماده هشتم استعمال هر نوع مقیاسی غیر از اوزان و مقادیری که به موجب این قانون تعیین و اعلان شده‌است ممنوع و در حق کسانی که بر خلاف این ممنوعیت رفتار نمایند مفاد ماده پنجم اجراء خواهد شد.
ماده دهم - دولت مکلف است که اوزان فلزی را که در مملکت تا تاریخ اجرای آن قانون موجود است در عوض اوزان جدید از همان فلز با کسر سه‌عشر از وزن قبول نماید.
ماده یازدهم - وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه مأمور اجرای این قانون و سایر وزارتخانه‌ها نیز هر یک در حدود اختیارات خود در اجرای آن‌مشارکت خواهند نمود. این قانون که مشتمل بر یازده ماده و دو جدول ضمیمه‌است در جلسه دهم خرداد ماه یک هزار و سیصد و چهار شمسی به تصویب مجلس شورای ملی‌رسید.
رییس مجلس شورای ملی - حسین پیرنیا
جدول نمره ۱
ضمیمه قانون اوزان و مقیاسها
۱- ضمیمه قانون اوزان و مقیاسها
- مقیاسهای طول
- واحد مقیاس
- گز مساوی یک متر
- اجزاء اضعاف
..............................................
- گره: ده یک گز = یک دسیمتر میل: هزار گز = یک کیلومتر
- بهره: صد یک گز = یک سانتیمتر فرسنگ: ده هزار گز = یک میر یا متر
- مو: هزار یک گز = یک میلیمتر
مقیاسهای سطح
۲ - مقیاسهای سطح
- واحد مقیاس
- گز مربع مساوی یک متر مربع
- اجزاء اضعاف
.............................................
- گره مربع: = یک دسیمتر مربع قفیز: صد گز مربع = یک دکامتر مربع
- بهر مربع: = یک سانتیمتر مربع جریب: ده هزار گز مربع = هکتار
- موی مربع: = یک میلیمتر مربع میل مربع: یک میلیون گز مربع = یک کیلو
- متر مربع
- تبصره - در اضعاف مقیاس سطح مقصود از گز مربع همه جا همان است که در عرف عامه (ذرع مضروب) می‌نامند.
مقیاسهای حجم
۴ - مقیاسهای حجم
- واحد مقیاس
- گز مکعب مساوی یک متر مکعب
- اجزاء اضعاف
...............................................
- گره مکعب: مساوی یک دسیمتر مکعب پیمانه: مساوی یک لیتر در پیمانه‌ها
- بهر مکعب: مساوی یک سانتیمتر مکعب برای مایعات و غیره گره مکعب
- موی مکعب: مساوی یک میلیمتر مکعب واحد مقیاس خواهد بود و پیمانه نامیده خواهد شد.
مقیاسهای وزن
۳ - مقیاسهای وزن
- واحد مقیاس
- درم مساوی یک گرم
- اجزاء اضعاف
- نخود: ده یک درم مثقال: ده درم
- ارزن: صد یک درم سیر: صد درم
- خردل: هزار یک درم سنگ: هزار درم
- تبصره - دولت می‌تواند اوزان فرعی برای سهولت معاملات تهیه نماید.
جدول نمره ۲
منتها اختلافی که اوزان یا مقیاسها می‌توانند به واسطه کثرت استعمال و یا علل دیگر با اوزان و مقیاسهای رسمی داشته باشند از این قرار است:
مقیاسهای وزن تفاوتی که
۱ - در هر قسم مقیاسهای طول و وزن منتها اضافه نقصان تفاوتی که پذیرفته می‌شود
(۱) در پانصد (۱) در هزار
۲ - در هر قسم مقیاسهای پیمانه منتها تفاوتی که پذیرفته از یک رطل کمتر (۱) در سی (۱) در شصت می‌شود از یک رطل بیشتر (۱) در شصت (۱) درصد و بیست
ضمیمه فوق عین دو جدول ضمیمه قانون اوزان و مقیاسها بوده و صحیح است.
رییس مجلس شورای ملی - حسین پیرنیا
- پاورقی: این قانون به موجب قانون مصوب ۱۸ دی ماه ۱۳۱۱ (در دوره هشتم) نسخ شده‌است.