قانون الحاق دولت ایران به قراردادهای بین‌المللی حمل و نقل بار و مسافر
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری بیست و یکم | تصمیم‌های مجلس | قوانین رفاه اجتماعی مصوب مجلس شورای ملی |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری بیست و یکم |
قانون الحاق دولت ایران به قراردادهای بین‌المللی حمل و نقل بار و مسافر - مصوب ۲۸ آذر ۱۳۴۴ مجلس شورای ملی و ۹ خرداد ۱۳۴۵ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۴۵ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
ماده واحده - به دولت اجازه داده می‌شود که اقدام لازم را برای الحاق به قراردادهای بین‌المللی مربوط به حمل بار و مسافر CIM و CIVو ضمائم‌آن را به عمل آورده و قراردادهای لازم را امضاء نماید.
قانون بالا مشتمل بر ماده واحده‌است در جلسه روز یکشنبه بیست و هشتم آذر ماه یک هزار و سیصد و چهل و چهار به تصویب مجلس شورای ملی‌رسید.
رییس مجلس شورای ملی - مهندس عبدالله ریاضی
قانون فوق در جلسه روز دوشنبه ۱۳۴۵٫۳.۹ به تصویب مجلس سنا رسیده‌است.
[z](مقاوله‌نامه بین‌المللی) مربوط به حمل و نقل مسافر و توشه با راه‌آهن نمایندگان تام‌الاختیار امضاکننده زیر که تجدید نظر در مقاوله‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل مسافر و توشه با راه‌آهن را لازم دانسته‌اند (مصوب برن۲۵ اکتبر ۱۹۵۲) طبق ماده ۶۶ مقاوله‌نامه نامبرده تصمیم به تهیه و تنظیم مقاوله‌نامه جدید گرفتند و بدین منظور نسبت به موارد زیر توافق نمودند.
قسمت اول - موضوع مقاوله‌نامه و شمول آن
ماده اول - راه‌آهن‌ها و حمل و نقل‌های مشمول مقاوله‌نامه ۱ - در مورد کلیه حمل و نقل‌های مسافر و توشه که به عنوان حمل و نقل بین‌المللی روی خطوط واقعه در سرزمین‌های حداقل دو دولت عضومقاوله‌نامه انجام شود مقررات این مقاوله‌نامه (به استثنای مواردی که بعداً ذکر خواهد شد) لازم‌الاجراء است. ضمناً این حمل و نقل‌ها باید منحصراً درروی خطوطی که در لیست تنظیمی به موجب ماده ۵۹ مندرج است انجام گردد.
۲ - حمل و نقل‌هایی که ایستگاه مبداء و مقصد آن در یک کشور باشد و از سرزمین کشور دیگر فقط به عنوان ترانزیت استفاده شود تابع مقررات دولت‌مبداء حمل و نقل به شرح زیر خواهد شد (مگر در مورد اجراء مفاد بند ۱ ماده ۲۸ در مورد مسئولیت):
الف - در صورتی که خطوط آهنی که به طور ترانزیت از آنها استفاده می‌شود منحصراً وسیله یکًً راه‌آهن از کشور مبداء حمل و نقل بهره‌برداری شود.
ب - در صورتی که به جای یک راه‌آهن چند راه‌آهن از خطوط ترانزیتی یک کشور استفاده نمایند ولی طبق توافق قبلی به این بهره‌برداری جنبه‌بین‌المللی ندهند.
۳ - در مورد حمل و نقل بین ایستگاه‌های دو کشور هم مرز اگر خطوطی که حمل و نقل در آنها انجام می‌شود منحصراً وسیله یکی از راه‌آهن‌های دوکشور بهره‌برداری شود و قوانین و مقررات دو کشور در این مورد مخالف نباشند این قبیل حمل و نقل‌ها تابع قوانین کشوری خواهد بود که راه‌آهن‌بهره‌برداری‌کننده از خط مزبور تابع آن کشور باشد.
۴ - کلیه مدارک مربوط به حمل و نقل‌های بین‌المللی بر حسب مقررات تعرفه‌ها صادر خواهد شد.
ماده دوم - مقررات مربوط به حمل و نقل‌های مختلط.
۱ - ممکن است در فهرست مندرج در ماده ۱ علاوه بر خطوط راه‌آهن‌ها خطوط منظم اتومبیل‌رانی و کشتیرانی که مکمل خط سیر راه‌آهن‌هایی که‌روی آنها حمل و نقل بین‌المللی انجام می‌شود منظور گردد مشروط بر این که این خطوط که حداقل دو کشور عضو را به هم متصل می‌سازد با موافقت‌مشترک آنان در فهرست منظور شود.
۲ - متصدیان این خطوط تابع کلیه تعهدات موضوعه بوده و همچنین از کلیه حقوق شناخته شده برای راه‌آهن‌ها به موجب این مقاوله‌نامه بهره‌مندخواهند شد. به استثنای موارد مغایری که الزاماً در نتیجه کیفیت‌های مختلف حمل و نقل پیش می‌آید. و در هر صورت مقررات مربوط به مسئولیت‌های‌مندرج در این مقاوله‌نامه نمی‌تواند موضوع تخلف قرار گیرد.
۳ - هر کشوری که بخواهد یکی از خطوط مندرج در بند ۱ این ماده را در لیست مربوطه قید نماید باید موارد اختلاف مذکور در بند ۲ را هم اطلاع دهدکه در مدل مربوطه تعرفه چاپ شود.
۴ - برای حمل و نقل‌های بین‌المللی که به وسیله راه‌آهن‌ها و سرویس‌های حمل و نقل دیگر (غیر از سرویس‌های نامبرده در بند ۱) انجام شود. راه‌آهن‌ها می‌توانند مشترکاً با مؤسسات حمل و نقل ذینفع مقررات تعرفه‌ای جداگانه تهیه کنند که وضع حقوقی دیگری غیر از این مقاوله‌نامه ایجاد نمایدتا خصوصیات هر نوع حمل و نقل مشخص باشد و در این حالت می‌توانند مقررات حمل و نقل دیگری به غیر از مندرجات این مقاوله‌نامه تدوین‌نمایند.
ماده سوم - تعهد راه‌آهن در مورد حمل و نقل.
۱ - راه‌آهن‌های عضو این مقاوله‌نامه ملزمند هر نوع حمل و نقل مسافر و توشه را طبق شرایط این مقاوله‌نامه قبول و اجراء نمایند. مشروط بر این که:
الف - مسافر مقررات این مقاوله‌نامه و تعرفه بین‌المللی را برای حمل و نقل بپذیرد.
ب - حمل و نقل با وسایل معمولی حمل و نقل امکان‌پذیر باشد.
ج - حمل و نقل در اثر حوادثی که راه‌آهن نتواند از آنها اجتناب نماید و نیز نتواند در مورد آنها چاره‌جویی کند غیر ممکن نگردد.
۲ - هر گاه مقام صلاحیتداری تصمیمی اتخاذ نماید که سرویس حمل و نقل کلاً یا قسمتی حذف و یا معلق گردد. لازم است تصمیمات متخذه بدون‌درنگ به اطلاع عموم رسیده و راه‌آهن‌ها موظفند مراتب را جهت انتشار و آگهی عمومی به کشورهای دیگر اعلام دارند.
۳ - هر راه‌آهن که مقررات این ماده را نقض کند برای جبران خسارت ناشیه علیه آن اقامه دعوی خواهد شد.
قسمت دوم - قرارداد حمل و نقل فصل اول - حمل و نقل مسافر ماده چهارم - مسافر از بدو مسافرت خود (به استثنای مواردی که در تعرفه‌ها پیش‌بینی شده) ملزم است که دارای مدارک مسافرت رسمی و معتبر بوده وعندالمطالبه آن را به هر مأمور موظف کنترلی ارائه دهد و در پایان مسافرت نیز آن را تسلیم نماید.
ماده پنجم - بلیط‌ها.
۱ - بلیط‌هایی که برای مسافرت بین‌المللی مربوط به این مقاوله‌نامه تسلیم مسافر می‌گردد لازم است دارای علامت مشخصه باشد.
۲ - اطلاعات زیر باید حتماً روی بلیط‌ها قید گردد (جز موارد استثنایی تعرفه‌ها).
الف - نام ایستگاه‌های مبداء و مقصد.
ب - مسیر - و اگر استفاده از مسیرها و وسائل نقلیه مختلف مجاز باشد این امر بایستی روی بلیط قید گردد.
ج - نوع قطار و درجه سالن مسافری.
د - کرایه مسافرت.
ه - تاریخ شروع اعتبار بلیط.
و - مدت اعتبار بلیط.
۳ - در مورد این که بلیط‌ها به چه زبان چاپ و تکمیل گردند و همچنین شکل و مندرجات آنها توسط تعرفه‌ها یا موافقت‌نامه راه‌آهن‌ها معین خواهد شد.
۴ - دفترچه‌های بلیط به صورت کوپن که بر اساس نرخ تعرفه بین‌المللی تنظیم و تحویل می‌شود عنوان یک مدرک واحد بین‌المللی را طبق این‌مقاوله‌نامه خواهد داشت.
۵ - بلیط قابل انتقال به غیر نمی‌باشد (جز در موارد استثنایی پیش‌بینی شده در تعرفه‌ها) مگر این که بلیط اصولاً بدون نام بوده و مسافرت با آن شروع‌نشده باشد.
۶ - مسافر موظف است موقع دریافت بلیط دقت نموده و اطمینان حاصل کند که بلیط دریافتی مطابق مشخصات مسافرت او می‌باشد.
ماده ششم - تخفیف قیمت بلیط اطفال.
۱ - اطفال تا پنج سال تمام بدون بلیط و به طور رایگان مسافرت می‌کنند به شرط این که برای آنان محل مخصوص خواسته نشود.
۲ - اطفال بزرگتر از ۵ تا ۱۰ سال تمام و اطفال کوچکتر که برای آنان محل مخصوص بخواهند با بلیط با تخفیف مسافرت می‌کنند - میزان تخفیف بایدبه نحوی باشد که کرایه دریافتی از نصف کرایه اشخاص بزرگ تجاوز نکند در مورد اضافه قیمت‌های مربوط به استفاده از واگن مخصوص یا قطارمخصوص و همچنین مبالغی که طبق مقررات راه‌آهن‌ها برای محاسبه قیمت‌ها بدون در نظر گرفتن اعشار اخذ می‌شود (عدد کامل) شامل تخفیف‌نمی‌باشند - در مورد بلیط‌هایی که از طریق دیگری به دریافت تخفیف نائل شده‌اند اجرای تخفیف مندرج در این باره اجباری نیست.
۳ - تعرفه‌ها می‌توانند حدود سن‌های مختلفی را برای استفاده از تخفیف و یا مسافرت مجانی مصرح در بند ۱ و ۲ این ماده وضع نمایند به شرط آن که‌سن برای مسافرت مجانی از چهار سال تمام و از ده سال تمام برای استفاده از تخفیف مندرج در بند ۲ بیشتر نباشد.
ماده هفتم - مدت اعتبار بلیط‌ها.
۱ - مدت اعتبار بلیط‌ها باید در تعرفه‌ها تعیین گردد.
۲ - اولین روز اعتبار بلیط جزو مدت اعتبار بلیط و یک روز تمام محسوب می‌شود و مسافر می‌تواند در هر تاریخی که جزو مدت اعتبار بلیط باشدمسافرت خود را آغاز نماید مگر این که ترتیب دیگری در تعرفه پیش‌بینی شده باشد. مسافر بایستی حداکثر از قطاری که طبق برنامه در ساعت ۲۴ آخرین‌روز اعتبار بلیط به ایستگاه مقصد وارد می‌شود استفاده نماید.
ماده هشتم - تعیین و ذخیره کردن جا در قطار.
۱ - مسافر می‌تواند با ارائه بلیط مسافرت برای خود و همچنین همراهان خود جا تعیین و ذخیره نماید. اگر مسافر جای خود را ترک نماید بدون این که‌علامت مشخص از خود به جای بگذارد حق اشغال جا را از دست خواهد داد و بعد از آن اشغال مجدد جا تابع مقررات هر راه‌آهن خواهد بود.
۲ - تعرفه‌ها و برنامه‌های حرکت قطارها تعیین خواهند نمود که با چه شرایطی جای مسافرین در بعضی از قطارها باید ذخیره شود.
ماده نهم - توقف در ایستگاه‌های بین راه.
۱ - مسافر حق دارد در ایستگاه‌های بین را به دفعاتی که می‌خواهد توقف کند بدون این که احتیاج به انجام تشریفاتی باشد به استثناء مواردی که درتعرفه‌ها پیش‌بینی شده.
۲ - استفاده از توقف در ایستگاه‌های بین راه مدت اعتبار بلیط را که در تعرفه‌ها پیش‌بینی شده‌است اضافه نمی‌کند.
۳ - مسافری که در ایستگاهی توقف می‌کند باید مسافرت خود را از همان ایستگاه یا از ایستگاه‌هایی که در مسیر مسافرت قرار داشته و هنوز مورد عبورقرار نگرفته‌است شروع کند.
ماده دهم - تغییر درجه بلیط یا قطار.
مسافر می‌تواند از درجه بالاتری که در بلیط او قید شده‌است و یا از قطاری که درجه آن بالاتر از قطاری است که در بلیط او تعیین شده‌است استفاده‌نماید مشروط بر این که اضافه کرایه مربوطه را طبق مقررات تعرفه بپردازد.
ماده یازدهم - مسافر بدون بلیط.
۱ - مسافری که نتواند بلیط با اعتبار ارائه نماید باید علاوه بر کرایه مسافرت جریمه هم بپردازد جریمه طبق مقررات تعرفه راه‌آهنی محسوب خواهد شدکه این عمل در حدود شبکه آن انجام می‌شود.
۲ - بلیط‌هایی که به طور غیر قانونی تغییری در آن داده شده باشد بدون اعتبار تلقی و توسط مأمور مربوطه جمع خواهد شد.
۳ - مسافری که کرایه مسافرت و یا جریمه مربوطه را فوراً نپردازد از ادامه مسافرت ممنوع خواهد شد مسافری که از ادامه مسافرت ممنوع می‌گرددنمی‌تواند تقاضای تحویل توشه خود را در ایستگاهی غیر از ایستگاه مقصد بنماید.
ماده دوازدهم - اشخاصی که از قطار طرد می‌شوند و یا تحت شرایطی پذیرفته می‌شوند.
۱ - اشخاص زیر از مسافرت با قطارها ممنوع و اگر در قطار باشند پیاده خواهند شد.
الف - اشخاص مست و نیز کسانی که رفتار ناشایسته در قطار از خود ظاهر سازند و قوانین و نظامات قطار را رعایت نکنند این اشخاص حق ادعای‌استرداد بهای بلیط و همچنین کرایه حمل و توشه را ندارند.
ب - اشخاصی که به علت بیماری یا علل دیگر مسافرین همجوار خود را ناراحت می‌نمایند و برای این قبیل اشخاص قبلا" کوپه دربست خریداری نشده‌و یا امکان واگذاری کوپه در مقابل دریافت کرایه نباشد.
در هر صورت مسافرینی که در بین راه مریض می‌شوند باید تا ایستگاهی که وسایل مداوا و مراقبت آنان موجود باشد مسافرت خود را ادامه دهند. ضمناً‌قیمت بلیط این قبیل مسافرین طبق شرائط ماده ۲۶ پس از کسر کرایه مسافت استفاده شده مسترد خواهد شد. و در مورد کرایه حمل توشه هم به همین‌نحو عمل خواهد شد.
۲ - حمل نقل اشخاص مبتلا به امراض ساریه تابع قراردادها و مقررات بین‌المللی و در صورت نبودن آن تابع قوانین و مقررات جاریه هر کشور خواهدشد.
ماده سیزدهم - آوردن بسته‌های دستی و حیوانات در واگن مسافری.
۱ - مسافرین مجازند همراه خود اشیایی که حملش آسان است مانند بسته‌های دستی به طور مجانی در واگن مسافری حمل نمایند. هر مسافر برای این‌قبیل بسته‌ها فقط می‌تواند سطح بالای سر و پائین پای صندلی اختصاصی خود را اشغال نماید. این ترتیب در واگن‌های مخصوص هم به تناسب قابل‌اجراء است مخصوصاً واگن‌هایی که جایگاه معین برای توشه دارند.
۲ - اشیاء زیر نباید در سالن مسافری آورده شود.
الف - مواد و اشیایی که به موجب ماده ۱۷ بند الف از حمل و نقل به عنوان توشه ممنوع گردیده‌است مگر در موارد استثنایی مذکور در تعرفه‌ها.
مسافرینی که در حین خدمت عمومی خود یا به استناد اجازه قانونی یا اداری مجازند با خود اسلحه گرم حمل نمایند و نیز می‌تواند با خود تجهیزات ولوازم مربوطه را به میزان حداقل مقرر در منطقه مربوطه همراه داشته باشد.
همچنین محافظین زندانیانی که با آنان در سالن و یا کوپه مخصوص مسافرت می‌نمایند مجازند اسلحه گرم پر با خود حمل نمایند.
ب - اشیایی که طبعاً ایجاد مزاحمت یا ناراحتی برای مسافرین می‌نماید و یا موجب خسارت می‌گردند.
ج - اشیایی که مقررات گمرکی یا سایر مقامات اداری ورود آنها را به واگن منع کرده باشند.
د - حیوانات زنده - ولی حیوانات کوچک بسته شده در قفس یا صندوق یا سبد یا بسته‌بندی مخصوص همچنین سگ‌های کوچک آزاد را می‌توانند درواگن بیاورند به شرط این که این قبیل حیوانات مسافرین را با صدا یا بوی بد یا ترتیب دیگری ناراحت نکنند و مقررات پلیس کشورهای مختلف مانع‌حمل حیوانات نبوده و مسافرین نیز به این عمل اعتراضی ننمایند و این حیوانات را بتوان روی زانو یا مانند بسته‌های دستی حمل نمود. بر طبق تعرفه ویا برنامه قطارها می‌توان حیوانات را در تعدادی از سالن‌ها و یا قطارها قبول و یا رد نمود.
۳ - تعرفه‌ها تعیین می‌نمایند چگونه و برای چه نوع حیواناتی کرایه حمل دریافت شود.
۴ - مأمورین راه‌آهن حق دارند با حضور مسافر بسته‌های موجود در واگن را از لحاظ اطمینان از نوع اشیاء بازدید نمایند در صورتی که جهات قطعی‌برای احتمال تخلف از مقررات بند ۲ وجود داشته باشد به استثناء اشیایی که مربوط به حرف ج از بند ۲ می‌باشد.
۵ - مواظبت از اشیاء و حیواناتی که مسافر با خود در واگن دارد بر عهده خود او است مگر در مواردی که مسافر نتواند عمل مواظبت را انجام دهد ماننداین که توشه در واگن‌های سری مخصوص در جایگاه معین قرار گرفته باشد به شرحی که در بند ۱ پیش‌بینی گردیده.
مسافر مسئول کلیه خساراتی است که از اشیاء و حیوانات که با خود حمل می‌نماید وارد شود و نتواند ثابت نماید که خسارت وارده مربوط به خطای‌راه‌آهن بوده‌است.
ماده چهاردهم - قطارها - برنامه حرکت قطارها.
۱ - قطارهای دائمی پیش‌بینی شده در برنامه حرکت قطارها و همچنین قطارهای مخصوصی که بر حسب احتیاج حمل و نقل اعزام می‌گردند.
۲ - راه‌آهن‌ها موظفند ساعت حرکت قطارها را در ایستگاه‌ها و در اوقات مناسب اعلام نمایند و به مسافرین امکان اخذ اطلاعات از برنامه حرکت‌قطارهای مورد نظر خود را بدهند برنامه‌های این گونه قطارها بایستی شامل نوع قطارها، درجه سالن‌ها، شرایط پذیرش مسافرین و ساعت عزیمت‌قطارها باشد. بالاخص در مورد ایستگاه‌های ترانزیتی مهم و ایستگاه‌های مقصد برنامه‌ها بایستی ساعت ورود قطارها و نیز قطارهایی که لازم است‌مبادله گردند تعیین نماید.
ماده پانزدهم - مبادلات انجام نشده - حذف قطارها.
هرگاه در اثر تأخیر یک قطار، مبادله با قطار دیگر ممکن نگردد یا اگر قطاری کلاً یا در قسمتی از مسیر خود حذف گردد و مسافر بخواهد مسافرت خود راادامه دهد راه‌آهن موظف است مسافر و توشه او را به وسایل ممکنه و بدون دریافت وجه اضافی به مقصد برساند چه به وسیله قطاری که از همان خط‌سیر به مقصد حرکت می‌کند و یا توسط خط دیگری که اداره‌کنندگان مسیر اولیه مسافرت از آن بهره‌برداری می‌کنند به نحوی که مسافر با حداقل تأخیر به‌مقصد خود برسد.
رییس ایستگاه مربوطه در صورت لزوم باید روی بلیط مسافر گواهی نماید که مبادله غیر ممکن یا قطار حذف شده و اعتبار بلیط او را برای مدت لازمه‌تمدید نماید و همچنین اعتبار بلیط را برای خط سیر جدید با درجه بالاتر یا با قطاری با نرخ بالاتر تأیید نماید.
راه‌آهن در هر صورت می‌تواند نامبرده را از استفاده از بعضی قطارها طبق مقررات تعرفه یا برنامه منع نماید.
فصل دوم حمل و نقل توشه ماده شانزدهم - اشیایی که برای حمل قبول می‌شوند.
۱ - اشیاء زیر به عنوان توشه پذیرفته می‌شوند. اشیاء محتوی در صندوق‌ها - سبدها - جامه‌دان‌ها - کیف‌های مسافرت - قوطی‌های مخصوص کلاه وسایر بسته‌بندی‌هایی از این قبیل و همچنین خود وسایل بسته‌بندی.
۲ - همچنین به عنوان توشه اشیایی که طبعاً بدون بسته‌بندی شده مهیا برای حمل و نقل باشند پذیرفته می‌شوند.
الف - صندلی‌های راحتی قابل حمل یا چرخ‌دار برای بیماران، صندلی‌های راحتی چرخ‌دار که به وسیله خود بیماران حرکت داده می‌شود خواه با موتوریا بدون موتور باشد و صندلی‌های بلند.
ب - کالسکه بچگانه.
ج - آلات موسیقی قابل حمل.
د- آلات حرفه‌ای شامل وسایل نمایش هنرمندان به شرط این که شرایط و حجم و وزن آنها اجازه دهد که به فوریت آنها را در واگن‌های توشه بارگیری‌نمود.
ه - لوازم ورزش.
و - دوچرخه‌های ساده و یا موتوری - موتور سیکلت‌های بدون اتاقک جنبی (سایدکار) و سایر وسایل نقلیه نظیر آنها به شرط این که در مدت ماندن درواگن از ضمائم غیر ثابت عاری و تفکیک شده باشد. (مخزن وسائط نقلیه موتوری می‌تواند دارای بنزین باشد) مسافر باید شیری را که احیاناً ممکن است‌بین مخزن بنزین و موتور موجود باشد ببندد.
مخازن کمکی که به طور محکم به وسائط نقلیه متصلند می‌توانند همچنین دارای بنزین بوده به شرط این که در آنها بسته باشد.
موتور سیکلت‌هایی که مخزن آنها دارای بنزین است باید ایستاده روی چرخ‌های جلوی خود بارگیری شود به طوری که از هر گونه افتادن محفوظ باشد.
۳ - تعرفه‌ها می‌توانند تعداد حجم و وزن اشیاء منظوره در بند ۲ را که برای حمل و نقل توشه پذیرفته می‌شوند محدود نمایند و شرایطی را که مشخص‌نمایند که به موجب آن کمک مسافر برای بارگیری و جابجا کردن و تخلیه آنها لازم باشد.
تعرفه‌ها می‌توانند تحت شرایط معین حمل و نقل سایر اشیاء (مانند موتور سیکلت با سایدکار و اتومبیل) و همچنین حیوانات جا داده شده در قفس راکه تأمین کافی داشته باشد به طور توشه اجازه دهند.
ماده هفدهم - اشیاء ممنوع از حمل و نقل:
اشیاء زیر برای حمل و نقل توشه پذیرفته نمی‌شوند:
الف - مواد و اشیاء خطرناک مخصوصاً سلاح‌های پر، مواد و اشیاء قابل انفجار و اشتعال، مواد سوزاننده، سمی، رادیواکتیو، خورنده، همچنین موادنفرت‌انگیز و مستعد برای تولید عفونت و مرض.
ب - اشیایی که حمل و نقل آن مخصوص اداره پست است ولو برای یک قسمت از مسیر حمل و نقل توشه.
ج - اشیایی که حمل و نقل آن ممنوع است ولو این که برای یک قسمت از مسیر حمل توشه باشد. تعرفه‌ها می‌توانند در شرایط معین بعضی از مواد واشیاء مذکوره در بند الف را برای حمل و نقل توشه قبول نمایند.
ماده هیجدهم - مسئولیت مسافر نسبت به توشه خود - اضافه کرایه.
۱ - دارنده قبض توشه مسئول مراعات مقررات ماده ۱۶ و ۱۷ می‌باشد، ضمناً عواقب هر گونه تخلف از مقررات مزبور به عهده اوست.
۲ - اگر قوانین و مقررات دولتی محل اجراء منعی نداشته باشد راه‌آهن مجاز است در صورت وجود احتمال قوی بر تخلف از مقررات محتوی بسته‌های‌توشه را از نظر مطابقت با مقررات مربوطه رسیدگی نماید.
دارنده قبض توشه برای حضور و شرکت در رسیدگی دعوت می‌شود و چنانچه دارنده قبض حاضر نباشد یا نتواند حضور بهم رساند. در صورت نبودن‌قانون و مقررات دولتی خاص باید عملاً رسیدگی با حضور دو نفر شاهد غیر راه‌آهنی انجام پذیرد و اگر تخلفی اثبات گردد هزینه که عمل رسیدگی‌موجب آن شده از طرف دارنده قبض یا توشه باید پرداخت شود.
۳ - در صورت وجود تخلف از مقررات ماده ۱۶ و ۱۷ دارنده قبض توشه باید علاوه بر کرایه حمل و نقل توشه اضافه نرخی را پرداخت کند. اضافه نرخ‌باید به مأخذ هر کیلوگرم وزن غیر خالص معمول که از حمل و نقل به عنوان توشه ممنوع بوده به شرح زیر پرداخت گردد.
الف - به مأخذ سه فرانک برای هر کیلوگرم (با حداقل دریافتی شش فرانک) اگر این اشیاء شامل موادی باشند که از حمل و نقل به عنوان کالا ممنوع بوده‌باشد. طبق ضمیمه شماره یک مقاوله‌نامه حمل و نقل بین‌المللی کالا به وسیله راه‌آهن‌ها (C.I.M).
ب - به مأخذ دو فرانک برای هر کیلوگرم (با حداقل دریافتی چهار فرانک) در سایر مواردی که از مقررات ماده ۱۶ و ۱۷ تخلف شده باشد.
ماده نوزدهم - بسته‌بندی و شرایط توشه.
۱ - بسته‌های توشه که وضع و شرایط آنها ناقص بوده یا بسته‌بندی آنها غیر کافی باشد یا علائم ظاهری خرابی در آنها مشاهده شود ممکن است از طرف‌راه‌آهن برای حمل و نقل قبول نگردد. اگر با وجود این راه‌آهن حمل و نقل چنین اشیایی را قبول نماید حق خواهد داشت در قبض توشه عبارت‌مخصوصی در این باره قید نماید و دریافت چنین قبضی از طرف صاحب توشه دلیل آن است که عبارت مزبور را ملاحظه کرده و صحت آن را تأییدنموده‌است.
۲ - روی بسته‌های توشه که به اندازه کافی ثابت بوده و تغییر مکان ندهند بایستی اسم و آدرس مسافر و ایستگاه مقصد نوشته شود.
۳ - اتیکت‌های سابق اعم از آدرس و سایر مشخصات مربوط به حمل و نقل‌های قبلی باید وسیله مسافر برداشته شود و یا به صورت ناخوانا درآید.
ماده بیستم - ثبت توشه و حمل و نقل آن.
۱ - ثبت توشه به عمل نمی‌آید مگر در مقابل ارائه بلیطی که اقلاً تا مقصد توشه اعتبار داشته باشد و حمل توشه برای خط سیر تعیین شده در روی بلیط‌قبول می‌شود.
اگر بلیط برای مسیرهای متعددی ارزنده باشد یا توشه در مقصد به وسیله چندین ایستگاه امکان تخلیه و تحویل داشته باشد مسافر باید به طور دقیق خط‌سیر و نام ایستگاه مقصد را برای ثبت معین نماید و اگر مسافر این مقررات را رعایت ننماید راه‌آهن نتایج و عواقب حاصله را بر عهده نمی‌گیرد. چنانچه‌در تعرفه‌ها پیش‌بینی و قید شده باشد مسافر می‌تواند در مدت اعتبار بلیط خود توشه‌هایی را به ثبت برساند چه برای تمام طول مسیر از مبداء تا مقصدچه برای قسمتی از مسیر تعرفه‌ها تعیین می‌نمایند که در تحت چه شرایطی توشه را می‌توان پذیرفته و به وسیله خط‌سیری غیر از آن چه در روی بلیط‌ثبت شده‌است ارسال داشت و یا توشه را بدون ارائه بلیط قبول کرد.
اگر تعرفه‌ها حمل توشه بدون ارائه بلیط را پیش‌بینی کرده باشند مقررات این مقاوله‌نامه که حقوق و تعهدات مسافر را نسبت به توشه که در معیت اوحمل می‌شود تعیین می‌کند درباره فرستنده توشه بدون ارائه بلیط نیز اجراء خواهد شد.
۲ - کرایه حمل توشه باید موقع صدور قبض پرداخت شود.
۳ - علاوه بر این تشریفات ثبت توشه به موجب قوانین و مقررات جاریه ایستگاه مبداء تعیین خواهد شد.
۴ - تعرفه‌ها می‌توانند در مورد ثبت کردن، صندلی راحتی بیماران، کالسکه بچه‌ها و وسایل ورزش، دوچرخه و وسائط نقلیه موتوری مقررات‌مخصوص پیش‌بینی نمایند.
۵ - مسافر می‌تواند طبق شرایط مورد عمل در ایستگاه مبداء قطاری را که توشه او با آن باید فرستاده شود معین نماید و اگر مسافر قطاری را تعیین نکندتوشه با اولین قطار مربوطه حمل خواهد شد.
اگر توشه باید در ایستگاهی برای مبادله از قطار تخلیه و به قطار دیگری تحویل شود در شرایط مشخص شده وسیله مقررات ملی محل باید با اولین‌قطاری که سرویس معمولی توشه دارا می‌باشد به مقصد حمل گردد.
حمل و نقل توشه در شرایط نامبرده بالا هنگامی اجراء می‌شود که مقررات گمرکی در مبداء و یا در طول راه که به وسیله گمرکات و سایر مقامات‌ذیصلاحیت اداری انجام می‌گردد با آن مخالفتی نداشته باشد راه‌آهن حق دارد حمل و نقل توشه را در بعضی از قطارها یا قطارهای مخصوصی منع و یامحدود نماید.
ماده بیست و یکم - قبض توشه.
۱ - در موقع ثبت توشه یک قبض به مسافر داده می‌شود مسافر موظف است موقع دریافت قبض مطابقت قبض را با مشخصاتی که اظهار نموده تحقیق‌نماید.
۲ - قبض‌های توشه که برای حمل و نقل بین‌المللی تحویل می‌شود باید مطابق نمونه‌ای که در ضمیمه شماره ۱ این مقاوله‌نامه پیش‌بینی شده تنظیم‌شود و حاوی اطلاعات زیر باشد:
الف - مشخصات ایستگاه مبداء و مقصد.
ب - خط سیر.
ج - روز تحویل و قطاری را که برای ارسال توشه در نظر گرفته شده‌است.
د- تعداد بلیط‌ها - مگر این که توشه بدون ارائه بلیط تحویل شده باشد.
ه - تعداد و وزن بسته‌های توشه.
و - مبلغ کرایه حمل و سایر هزینه‌ها.
ز - در صورت لزوم مقدار رقمی و حروفی مبلغی که برای انتفاع در تحویل بر طبق ماده ۲۲ اظهار شده باشد.
تعرفه‌ها می‌توانند برای بعضی از ترافیک‌ها نمونه‌های قبض توشه غیر از نمونه فوق‌الذکر با مندرجات دیگری را پیش‌بینی کنند.
۳ - تعرفه‌ها یا موافقت‌نامه بین راه‌آهن‌ها پیش‌بینی خواهد نمود که قبوض توشه به چه زبانی چاپ و نوشته شود.
ماده بیست و دوم - اظهار انتفاع در تحویل.
۱ - هر حمل و نقل توشه ممکن است موضوع اظهار انتفاع در تحویل قرار گیرد که در قبض توشه ثبت می‌گردد به طوری که در ماده ۲۱ حرف (ز) ذکر شده‌است مبلغ انتفاع در تحویل باید به پول ایستگاه مبداء یا هر پول دیگری که به وسیله تعرفه‌ها تعیین خواهد شد نوشته شود.
۲ - نرخ انتفاع در تحویل به وسیله تعرفه‌های بین‌المللی تعیین می‌شود.
ماده بیست و سوم - تحویل توشه.
۱ - تحویل توشه در مقابل تسلیم قبض توشه انجام می‌شود. راه‌آهن وظیفه ندارد تحقیق کند که دارنده قبض صلاحیت دریافت توشه را دارد یا نه.
۲ - دارنده قبض توشه حق دارد از سرویس تحویل توشه ایستگاه مقصد تحویل توشه خود را بلافاصله پس از ورود قطاری که توشه او را حمل نموده‌است بخواهد تحویل این توشه پس از انجام تشریفات گمرکی و سایر مقررات اداری خواهد بود.
۳ - در صورت عدم تحویل قبض توشه راه‌آهن موظف به تحویل توشه نمی‌باشد مگر این که ادعاکننده حق خود را ثابت کند و اگر این اثبات حق غیرکافی باشد راه‌آهن می‌تواند تقاضای ضامن یا وثیقه نماید.
۴ - توشه در ایستگاهی تحویل می‌شود که در قبض توشه قید شده و احیاناً بر حسب تقاضای به موقع صاحب قبض چنانچه امکانات فراهم باشد ومخالف مقررات گمرکی و مقامات اداری نباشد ممکن است در مقابل تسلیم قبض توشه در ایستگاه مبداء مسترد و یا در بین راه تحویل شود و اگرمقررات تعرفه ایجاب کند بلیط را هم باید ارائه نمایند.
۵ - دارنده قبض توشه که توشه او طبق مقررات بند ۲ تحویل نگردیده می‌تواند تقاضا کند که در روی قبض توشه روز و ساعتی را که نامبرده تحویل‌توشه را مطالبه کرده قید و مشخص نمایند.
۶ - مسافر می‌تواند از دریافت توشه امتناع نماید مادام که خسارت ادعایی او مورد رسیدگی و اثبات قرار نگرفته باشد.
۷ - علاوه از آن چه که گذشت تحویل توشه تابع قانون و مقررات جاریه راه‌آهن تحویل دهنده توشه می‌باشد.
فصل سوم مقررات عمومی در حمل و نقل مسافر و توشه ماده بیست و چهارم - تعرفه‌ها - توافق‌های خصوصی.
۱ - تعرفه‌های بین‌المللی که راه‌آهن‌ها تنظیم می‌نمایند باید محتوی کلیه شرائط خاص حمل و نقل و تمام مشخصات لازم برای محاسبه کرایه حمل و نقل و سایر مخارج فرعی باشد و در صورت لزوم شرایط مربوط به تبدیل پول را نیز تعیین نماید.
۲ - طبع و نشر تعرفه‌ها الزامی نیست مگر در کشورهایی که راه‌آهن‌های آنها در این تعرفه‌ها به عنوان شبکه مبداء یا مقصد شرکت نمایند.
تعرفه‌ها و تغییرات آنها از تاریخی که در نشریه آنها ذکر شده‌است قابل اجراء می‌باشد. افزایش نرخ تعرفه‌ها یا سایر تصمیماتی که نتیجتاً شرایط حمل ونقل را مشکل‌تر نماید قابل اجراء نخواهد بود مگر حداقل شش روز پس از انتشار آنها، تغییراتی که در قیمت‌های حمل و نقل و سایر هزینه‌های فرعی‌پیش‌بینی شده در تعرفه‌های بین‌المللی به عمل خواهد آمد برای آن که از نوسانات ارزی تبدیل پول و همچنین در اثر تصحیح اشتباهات فاحش مصون‌بماند از فردای روز انتشار به مورد اجراء گذارده خواهد شد.
۳ - در هر ایستگاهی که برای حمل و نقل بین‌المللی مفتوح است مسافر می‌تواند اطلاعات لازم از تعرفه‌ها یا خلاصه تعرفه‌ها که قیمت بلیط‌های قابل‌فروش در آن ایستگاه یا کرایه حمل توشه را معلوم می‌کنند دریافت نماید.
۴ - تعرفه‌ها باید برای همه به طور یکسان اجراء شود.
راه‌آهن‌ها می‌توانند موافقت‌نامه‌های خاصی برای دادن تخفیف در کرایه و سایر تسهیلات با تصویب دولتهای مربوطه تنظیم کنند به شرط این که‌شرایط یکسانی در مورد مسافرینی که در وضع مشابهی هستند رعایت و اجراء گردد.
تخفیف قیمت ممکن است برای سرویس راه‌آهن، سرویس سازمان‌های عمومی امور خیریه و کارهای تعلیم و تربیت باشد.
طبع و نشر تصمیمات متخذه طبق قسمت دوم و سوم اجباری نمی‌باشد.
ماده بیست و پنجم - تشریفاتی که به وسیله گمرکات و سایر مقامات اداری انجام می‌شود:
مسافر ملزم است به مقرراتی که وسیله گمرکات یا سایر مقامات اداری ابلاغ می‌شود تبعیت نماید چه در مورد شخص خود یا در مورد بازدید توشه او ویا بسته‌های دستی مسافر باید در بازدید توشه و بسته‌ها حضور پیدا کند مگر در موارد استثنایی که وسیله قانون و مقررات تعیین شده باشد. اگر مسافر مقررات مربوطه را رعایت ننمایدراه‌آهن در برابر مسافر هیچ گونه مسئولیتی به عهده نمی‌گیرد.
ماده بیست و ششم - استردادها و پرداخت‌های اضافی.
۱ - مادام که مسافر مسافرت خود را شروع نکرده باشد حق دارد در قبال تسلیم بلیط استرداد بهای پرداخت شده بلیط را بخواهد.
۲ - هر گاه بلیطی فقط در قسمتی از خط سیر استفاده شده باشد مسافر حق دارد در مقابل تسلیم بلیط استرداد تفاوت قیمت بلیط و کرایه قسمت استفاده‌شده را مطالبه نماید.
۳ - هر گاه در اثر نبودن جا درجه‌ای که بلیط برای آن درجه داده شده از درجه پائین‌تر استفاده شود. تفاوت قیمت بلیط پرداخت شده و کرایه درجه‌استفاده شده در مقابل تسلیم بلیط مسترد می‌گردد.
۴ - راه‌آهن حق دارد در قبال هر تقاضای استرداد دلایل لازم از مسافر مطالبه نماید در مورد استرداد بهای بلیط پیش‌بینی شده در بند ۲ مسافر بایدمخصوصاً گواهی‌نامه لازم را که بر حسب تقاضای او از طرف ایستگاه بین راه داده می‌شود تسلیم نماید.
برای موارد پیش‌بینی شده در بند ۳ مسافر باید مخصوصاً گواهی‌نامه راه‌آهن را مبنی بر این که در مسیر مربوطه از درجه پائین‌تر از درجه بلیط خوداستفاده نموده ارائه نماید.
۵ - مخارج نامبرده زیر شامل استرداد بهای بلیط نخواهد بود.
مالیات‌ها، وجه اضافه پرداختی برای ذخیره جا، هزینه تهیه بلیط و حق کمیسیون پرداختی برای فروش بلیط چنانچه مسافر به علت تأخیر و یا حذف‌یک قطار و یا یک سرویس نتوانسته باشد مسافرت خود را انجام و یا ادامه دهد مبالغ مزبور به او مسترد خواهد شد.
از مبلغ استردادی یک حق معادل ده درصد (با حداقل (۲).(۱) فرانک و حداکثر ۳ فرانک) برای هر بلیط کسر می‌شود و نیز اگر ایجاب کند مخارج‌ارسال وجه هم کسر می‌شود کسر ده درصد در مورد پیش‌بینی شده در بند یک در صورتی که بلیط در همان روز فروش پس داده شود اجراء نمی‌گردد. همچنین در صورتی که به علت تأخیر یا حذف قطار یا حذف سرویس مسافر از انجام یا ادامه مسافرت محروم گردد.
۶ - و اما در مورد بلیط‌های با تخفیف و یا بلیط‌هایی که با برگ ذخیره جا ضمیمه می‌باشند تعرفه‌ها می‌توانند استرداد بهای بلیط را منع و یا منوط به‌شرایط خاصی بنمایند.
بلیط‌های با تخفیف اطفال که مربوط به مقررات ماده ۶ می‌باشد از لحاظ استرداد مشمول این مقررات نمی‌باشد.
۷ - اگر مسافری استرداد کرایه حمل توشه را تماماً یا مربوط به قسمتی از مسیر مطالبه نماید استرداد وجه به شرح زیر به عمل می‌آید:
از مبلغ قابل استرداد (۲).(۱) فرانک برای هر قبض و نیز مالیات‌ها در صورت لزوم کسر می‌شود اگر توشه قبل از این که از ایستگاه مبداء حمل شود پس‌گرفته شود کرایه آن مسترد خواهد شد و اگر این عمل در ایستگاه بین راه انجام شود دارنده قبض توشه برای این کار باید از ایستگاه مزبور گواهی‌نامه‌ای‌دریافت و ضمیمه درخواست استرداد وجه بنماید.
۸ - تعرفه‌ها می‌توانند مقرراتی غیر از مقررات فوق داشته باشند به شرط این که نتیجه آن شدت عمل در حق مسافر نباشد.
۹ - هر درخواست استرداد مستند به مقررات این ماده و همچنین مقررات ماده ۱۲ اگر در ظرف مهلت شش ماه به راه‌آهن عرضه نشود غیر قابل قبول‌است.
شروع مهلت مزبور در مورد بلیط از تاریخ انقضاء اعتبار آن و در مورد قبض توشه از تاریخ صدور قبض محسوب می‌شود.
۱۰ - اگر در اثر عدم اجراء صحیح تعرفه یا اشتباه در تعیین کرایه حمل یا سایر مخارج اضافه دریافتی یا کسر دریافتی مشاهده شود اضافه دریافتی ازطرف راه‌آهن و کسر دریافتی از طرف مسافر پرداخت می‌شود.
۱۱ - اضافه دریافتی که به وسیله راه‌آهن مشخص گردد اگر مبلغ آن در بلیط یا هر قبض بیشتر از (۲).(۱) فرانک باشد باید در صورت امکان از طریق‌اداری به اطلاع مسافر برسد و مقررات مربوطه هر چه زودتر انجام شود.
۱۲ - در مورد محاسبه استرداد اضافه دریافتی یا وصول کسر دریافتی نرخ رسمی تبدیل ارز در روزی که کرایه حمل دریافت شده اجراء می‌شود اگرپرداخت به واحد پولی غیر از پول کرایه دریافتی مبداء به عمل آید. نرخ قابل اجراء نرخ روزی است که این پرداخت انجام می‌شود.
۱۳ - در کلیه مواردی که در این ماده نسبت به آنها پیش‌بینی نشده و موافقت‌هایی بین راه‌آهن‌ها رد و بدل نشده باشد قوانین و مقررات جاریه کشور قابل‌اجراء است.
ماده بیست و هفتم - اختلافات نظر بین مسافرین یا بین مسافرین و مأمورین در ایستگاه‌ها وسیله رییس سرویس و در طول راه به وسیله رییس قطار به‌طور موقت حل و فصل می‌شود.
قسمت سوم مسئولیت - دعاوی فصل اول - مسئولیت ماده بیست و هشتم - مسئولیت منتج در حمل و نقل مسافرین - بسته‌های دستی - حیوانات.
۱ - مسئولیت راه‌آهن در مورد مرگ، مجروح شدن یا هر گونه صدمه وارده به سلامتی جسمی و همچنین خسارت‌های ناشیه از تأخیر یا حذف یک قطاریا عدم امکان مبادله بین راه تابع قوانین و مقررات دولتی است که عمل در آن جا اتفاق می‌افتد - مواد مذکور در این فصل قابل اجراء در این گونه مواردنمی‌باشد.
۲ - راه‌آهن درباره آنچه مربوط به بسته‌های دستی و حیواناتی که مراقبت آنها به عهده مسافر است (ماده ۱۳ بند ۵) مسئولیتی ندارد مگر این که خسارت‌در اثر خطای راه‌آهن باشد.
۳ - در این مورد مسئولیت مشترک وجود ندارد.
ماده بیست و نهم - مسئولیت مشترک راه‌آهن‌ها درباره توشه.
۱ - راه‌آهنی که توشه را برای حمل و نقل قبول کرده و قبض توشه بین‌المللی صادر نموده‌است مسئول اجراء حمل در سراسر خط سیر تا مرحله تحویل‌می‌باشد.
۲ - هر راه‌آهن بعدی با تحویل گرفتن توشه در قرارداد حمل توشه شرکت می‌کند و تعهداتی را که از آن ناشی می‌شود به عهده می‌گیرد. بدون نقص‌مقررات (ماده ۴۳ بند ۲) که مربوط به راه‌آهن مقصد است.
ماده سی‌ام - دامنه مسئولیت.
۱ - راه‌آهن مسئول تأخیر در تحویل، خسارت ناشی از اتلاف تمام یا قسمتی از توشه یا معیوب شدن آن از حین قبول محوله تا تحویل نهایی می‌باشد.
۲ - راه‌آهن از مسئولیت مبرا می‌شود اگر تأخیر در تحویل، اتلاف و یا معیوب شدن به سبب خطای مسافر و یا در اثر دستور او (که ناشی از خطای‌راه‌آهن نباشد) به عمل آید.
عیب ذاتی توشه و حوادثی که برای راه‌آهن اجتناب‌ناپذیر باشد و نتیجتاً راه‌آهن نتواند از آنها جلوگیری کند راه‌آهن را از مسئولیت مبرا می‌دارد.
۳ - هر گاه اتلاف یا معیوب شدن از زیان‌های مربوط به جنس توشه باشد چنانچه بسته‌بندی توشه غیر کافی و یا معیوب بوده باشد و یا این که اشیاءممنوعه به طور توشه حمل شده باشد راه‌آهن مسئولیتی ندارد.
ماده سی و یکم - مباشرت تحقیق.
۱ - تحقیق این که تأخیر در تحویل، اتلاف یا معیوب شدن در اثر یکی از امور پیش‌بینی شده در ماده (۳۰ بند ۲) پیش آمده‌است مربوط به راه‌آهن‌می‌باشد.
۲ - هر گاه راه‌آهن تأیید کند که با توجه به جریان امور اتلاف یا معیوب شدن ممکن است نتیجه یک یا چند از زیان‌های خاص پیش‌بینی شده در ماده(۳۰ بند ۳) باشد خسارات وارده ناشی شده از موارد مذکوره در فوق شناخته می‌شود مگر این که صاحب حق خلاف آن را اثبات کند و مدلل سازد که‌خسارت وارده کلاً یا جزئاً نامبرده ناشی نشده‌است.
ماده سی و دوم - ۱ - صاحب حق می‌تواند بدون احتیاج به تحقیق دیگری بسته‌هایی را که از تاریخ تقاضای تحویل طبق ماده ۲۳ بند ۲ پس از انقضای‌مدت چهارده روز تحویل نگردد گم شده تلقی نماید.
۲ - اگر بسته‌ای که گمشده تلقی شده‌است در مدت یک سال از تاریخ تقاضای تحویل پیدا شود راه‌آهن موظف است مراتب را به صاحب بسته اطلاع‌دهد هر گاه منزل او شناخته و یا امکان یافتن آن باشد - صاحب بسته می‌تواند در مدت سی روز از تاریخ دریافت اعلامیه بخواهد که بسته را در یکی ازایستگاه‌های خط سیر به او تحویل نمایند. صاحب بسته باید کرایه حمل از ایستگاه مبداء حمل تا ایستگاهی که تحویل می‌شود بپردازد و در ازاء غرامتی‌که از بابت بسته مزبور دریافت داشته مسترد دارد. از مبلغ این استرداد مخارج احتمالی که در مورد این غرامت متحمل شده‌است کسر می‌شود. ضمناً‌کلیه حقوق ناشیه از تأخیر در تحویل موضوع ماده ۳۵ و ۳۶ برای صاحب بسته محفوظ است.
اگر صاحب بسته در ظرف مهلت سی روز جواب ندهد یا بسته گم شده پس از مدت یک سال از تاریخ تقاضای تحویل پیدا شود راه‌آهن در مورد بسته‌مزبور طبق مقررات قانونی کشور رفتار خواهد نمود.
ماده سی و سوم - مبلغ خسارت در صورت گمشدن توشه.
وقتی که به موجب مقررات این مقاوله‌نامه خسارتی برای از بین رفتن تمام یا قسمتی از توشه به عهده راه‌آهن تعلق بگیرد ممکن است به شرح زیرپرداخت شود:
الف - چنانچه مبلغ خسارت اثبات شده‌است:
مبلغی برابر با رقم اثبات شده پرداخت خواهد شد بدون این که مبلغ مزبور از هر کیلوگرم وزن غیر خالص از بین رفته چهل فرانک تجاوز کند.
ب - اگر مبلغ خسارت اثبات نشده باشد:
مبلغی به طور مقطوع از قرار هر کیلوگرم وزن خالص محموله از دست رفته بیست (۲۰) فرانک پرداخت خواهد شد.
علاوه بر مبلغ خسارت باید کرایه حمل، حقوق گمرکی و سایر مبالغ پرداختی بابت حمل و نقل توشه گمشده نیز پرداخت گردد بدون در نظر گرفتن‌زیان‌های ناشی از عدم‌النفع.
ماده سی و چهارم - مبلغ خسارت در صورت معیوب شدن توشه.
در صورت معیوب شدن توشه راه‌آهن باید مبلغ کاهش قیمت وارده به توشه را بدون سایر عدم‌النفع‌ها بپردازد در هر صورت مبلغ غرامت نباید از مبالغ‌نامبرده زیر تجاوز کند:
الف - اگر توشه تماماً معیوب باشد مبلغ پرداختی نباید برای فقدان آن تجاوز کند.
ب - اگر قسمتی از توشه معیوب شود مبلغ پرداختی نباید از میزان مبلغی که در ازای آن جزء معیوب شده در صورتی که مفقود تلقی شود تجاوز کند.
ماده سی و پنجم - مبلغ غرامت در مورد تأخیر در تحویل توشه.
۱ - در صورت تأخیر در تحویل اگر گیرنده اثبات نکند که خسارتی از تأخیر در تحویل ناشی شده راه‌آهن موظف است غرامت ثابتی به میزان ۲۰ سانتیم‌برای هر کیلوگرم وزن خالص توشه که دیر تحویل شده برای هر ۲۴ ساعت کامل بپردازد مدت تأخیر از تاریخ تقاضای تحویل و حداکثر برای مدت‌چهارده روز محسوب و پرداخت می‌شود.
۲ - اگر اثبات شود که از تأخیر در تحویل خسارتی ناشی شده‌است بابت این خسارت غرامتی پرداخت می‌شود که حداکثر از چهار برابر غرامت مقطوع‌پیش‌بینی شده در بند ۱ تجاوز نکند.
۳ - غرامت‌های پیش‌بینی شده در بند ۱ و ۲ با غرامت مربوط به فقدان کل توشه تواماً پرداخت نمی‌شود و در صورت فقدان قسمتی از توشه‌غرامت‌های بند ۱ و ۲ در صورت لزوم فقط برای قسمت مفقود نشده محسوب می‌شود. در صورت معیوب شدن توشه غرامت‌های بند ۱ و ۲ در صورت‌لزوم با غرامت پیش‌بینی شده در ماده ۳۴ تواماً پرداخت می‌گردد.
در هر حال توام شدن غرامت‌های پیش‌بینی شده در بند ۱ و ۲ با غرامت‌های پیش‌بینی شده در ماده ۳۳ و ۳۴ نباید موجب پرداخت غرامتی بیش ازغرامت گم شدن کل توشه گردد.
۴ - در صورت تأخیر در تحویل اتومبیل - یدک کش - موتور سیکلت با سایدکار که به طور توشه حمل و نقل شده‌اند راه‌آهن موظف به پرداخت‌غرامت نیست مگر این که خسارت وارده اثبات شود در این صورت حداکثر غرامت معادل کرایه دریافتی خواهد بود.
ماده سی و ششم - مبلغ غرامت در صورت تقاضای انتفاع در تحویل:
اگر چنانچه در موقع تحویل توشه تقاضای انتفاع در تحویل شده باشد می‌توان علاوه بر غرامت‌های پیش‌بینی شده در مواد ۳۳ و ۳۴ و ۳۵ آن را مطالبه‌نمود جبران خسارت اضافی اثبات شده حداکثر برابر با مبلغ انتفاعی اظهار شده می‌باشد.
ماده سی و هفتم - مبلغ غرامت در صورت وجود تدلیس یا خطای فاحش منسوب به راه‌آهن:
در تمام مواردی که تأخیر در تحویل فقدان یا قسمتی از توشه یا معیوب شدن آن به سبب یک تدلیس یا خطای فاحش منسوب به راه‌آهن پیش آیدراه‌آهن باید غرامت کامل صاحب حق را به میزان خسارت اثبات شده بپردازد. در صورت خطای فاحش مسئولیت راه‌آهن در هر حال محدود به دو برابرحداکثر پیش‌بینی شده در مواد ۳۳ و ۳۴ و ۳۵ و ۳۶ خواهد بود.
ماده سی و هشتم - بهره غرامت - استرداد غرامت.
۱ - صاحب حق می‌تواند بهره غرامت را مطالبه نماید. این بهره به نرخ پنج درصد در سال محسوب می‌شود و در صورتی الزامی می‌باشد که مبلغ‌غرامت از ده فرانک برای هر قبض توشه بیشتر نباشد. بهره از تاریخ شکایت اداری پیش‌بینی شده در ماده ۴۱ و در صورت نبودن شکایت اداری از تاریخ‌تقاضای از دادگستری محسوب می‌شود.
۲ - هر گونه غرامت که من غیر حق دریافت شده باشد باید مسترد گردد.
ماده سی و نهم - مسئولیت راه‌آهن درباره مأمورین خود: راه‌آهن مسئول عملیات مأمورینی که در خدمت دارد و یا اشخاصی که برای اجراء حمل و نقلی‌که بر عهده او است می‌گمارد می‌باشد. در هر صورت اگر در اثر تقاضای مسافرین مأمورین راه‌آهن خدماتی انجام دهند که مربوط به راه‌آهن نباشدنامبردگان عاملین مسافرینی که برای آنان خدمتی انجام می‌دهند تلقی می‌گردند.
ماده چهلم - اقامه دعاوی خارج از قرارداد.
در موارد پیش‌بینی شده در ماده (۳۰ بند یک) هر دعوی مربوط به مسئولیت به هر عنوانی که باشد علیه راه‌آهن مؤثر نخواهد بود مگر در شرایط و حدودپیش‌بینی شده در این مقاوله‌نامه به همین طریق است هر دعوی که علیه اشخاص اقامه شود که راه‌آهن به موجب ماده ۳۹ جوابگوی آنان می‌باشد.
فصل دوم دعاوی اداری - دعاوی قضایی - آیین دادرسی و مرور زمان ماده چهل و یکم - دعاوی اداری.
۱ - دعاوی اداری مربوط به قرارداد حمل و نقل باید کتباً و خطاب به راه‌آهنی که در ماده ۴۳ تعیین شده فرستاده شود.
۲ - حق اقامه دعاوی متعلق به کسانی است که حق تعقیب قضایی راه‌آهن را مطابق ماده ۴۲ دارند.
۳ - بلیط‌ها- قبوض توشه و سایر اوراقی که صاحب حق انضمام آنها را به ادعانامه مفید می‌داند لازم است اصل یا رونوشت آنها را ارائه نماید و درصورت تقاضای راه‌آهن رونوشت‌ها باید مصدق باشد.
موقع رسیدگی به دعوی راه‌آهن می‌تواند تقاضا کنند که بلیط‌ها و قبوض توشه را مسترد دارند.
ماده چهل و دوم - اشخاصی که می‌توانند بر علیه راه‌آهن اقامه دعاوی حقوق نمایند.
اقامه دعوی حقوقی علیه راه‌آهن که از قرارداد حمل و نقل ناشی شود مربوط به کسی است که بلیط یا قبض توشه را در دست دارد و یا کسی که از لحاظ‌حقوقی جانشینی نامبرده را مدلل سازد.
ماده چهل و سوم - راه‌آهن‌هایی که علیه آنها اقامه دعوای حقوقی می‌شود.
۱ - دعوی حقوقی در مورد استرداد مبلغ پرداخت شده به موجب قرارداد حمل و نقل ممکن است علیه راه‌آهنی که وجه را دریافت کرده و یا راه‌آهنی که‌وجه به نفع آن دریافت شده اقامه گردد.
۲ - سایر دعاوی حقوقی که مربوط به قرارداد حمل و نقل باشد منحصراً ممکن است علیه راه‌آهن مبداء یا مقصد حمل و نقل یا راه‌آهنی که موضوع‌دعوی حقوقی در خط آن اتفاق افتاده اقامه شود.
علیه راه‌آهن مقصد می‌توان اقامه دعوی حقوقی نمود حتی اگر او توشه و برگ راه را دریافت نکرده باشد.
۳ - کسی که اقامه دعوی بر عهده اوست و می‌تواند علیه چندین راه‌آهن شکایت کند به محض این که علیه یکی از آنها اقامه دعوی نمود حق او نسبت‌به سایرین ساقط می‌شود.
۴ - دعوی حقوقی ممکن است علیه راه‌آهنی غیر از راه‌آهن‌های مندرجه در بند ۱ و ۲ اقامه شود در صورتی که آن دعوی عنوان دعوی متقابل داشته‌باشد یا به عنوان اعتراضی شخص ثالث نسبت به دعوی مربوط به تقاضای اصلی که بر مبنای همان قرارداد حمل و نقل اقامه گردیده بوده باشد.
ماده چهل و چهارم - صلاحیت دعاوی حقوقی بر اساس این مقاوله‌نامه مورد اقدام قرار نمی‌گیرد مگر در محضر دادرس صلاحیتدار دولتی که راه‌آهن مشتکی‌عنه در قلمرو او قرار دارد. مگر بر طبق موافقت‌نامه بین دولت‌ها و یا پیمان‌های امتیازی تصمیم دیگری اتخاذ شده باشد. هر گاه مؤسسه‌ای از شبکه مستقلی در کشورهای مختلف‌بهره‌برداری کند هر یک از شبکه‌ها از نظر اجراء این ماده مانند یک راه‌آهن مستقل تلقی می‌شود.
ماده چهل و پنجم - تسجیل فقدان قسمتی از توشه یا معیوب شدن آن.
۱ - هر گاه یک کسری یا معیوب شدن توشه وسیله راه‌آهن کشف یا قبول شود یا صاحب حق وجود آن را اثبات کند راه‌آهن موظف است بلافاصله و درصورت امکان با حضور دارنده حق یک صورتمجلس قطعی تهیه کند که در آن نوع خسارت و وضع توشه و وزن آن و در حدود امکان اهمیت خسارت‌و علت آن و زمانی که خسارت به وجود آمده معلوم گردد.
یک رونوشت از این صورتمجلس به طور رایگان در صورت تقاضای صاحب حق به او داده می‌شود.
۲ - وقتی که صاحب حق تحقیقات مندرج در صورتمجلس را نپذیرد می‌تواند تقاضایی تحقیق قضایی بکند نسبت به وضع، وزن توشه همچنین نسبت‌به علل و مبلغ خسارت وارد شده. طرز اقدام در این مورد تابع قوانین و مقررات کشوری است که تحقیق قضایی در آن جا انجام می‌شود.
۳ - در صورت مفقود شدن بسته‌ها صاحب حق موظف است برای تسهیل امر جستجوی بسته‌ها توسط راه‌آهن مشخصات دقیق آنها را بدهد.
ماده چهل و ششم - منتفی شدن دعوی اقامه شده علیه راه‌آهن ناشی از قرارداد حمل توشه.
۱ - دریافت توشه وسیله دارنده حق هر گونه دعوی مربوط به قرارداد حمل و نقل را علیه راه‌آهن منتفی می‌سازد. چه برای تأخیر در تحویل چه کسری یامعیوب بودن توشه.
۲ - در موارد زیر دعوی اقامه شده علیه راه‌آهن منتفی نمی‌گردد.
الف - اگر صاحب حق اثبات کند که خسارت در اثر تقلب یا خطای فاحش منسوب به راه‌آهن ایجاد گردیده‌است.
ب - در صورت اعتراض نسبت به تأخیر تحویل توشه به یکی از راه‌آهن‌های تعیین شده در ماده ۴۳ بند ۲ در مهلتی که از ۲۱ روز تجاوز نکند روزدریافت توشه از طرف دارنده حق جزو مهلت محسوب نمی‌شود.
ج - در مورد اعتراض نسبت به کسری یا معیوب بودن توشه:
۱ - چنانچه کسری یا معیوب بودن توشه قبل از دریافت آن وسیله صاحب حق اثبات شده باشد (طبق ماده ۴۵).
۲ - چنانچه رسیدگی که بر طبق ماده ۴۵ بایستی صورت گیرد به علت قصور راه‌آهن انجام نشده باشد.
د - مورد اعتراض نسبت به خسارات غیر محسوس که پس از دریافت توشه به وسیله صاحب حق اثبات شود با توجه به دو شرط زیر اقامه دعوی‌منتفی است.
۱ - بلافاصله پس از کشف خسارت و حداکثر در ظرف سه روز از تاریخ دریافت توشه مطابق ماده ۴۵ تقاضای رسیدگی شود. اگر انتهای این مهلت باروز یکشنبه یا روز تعطیل رسمی مصادف شود مهلت به اولین روز اداری بعد تمدید می‌شود.
۲ - صاحب حق اثبات کند که خسارت در فاصله بین قبول توشه برای حمل و زمان تحویل آن وارده شده‌است.
ماده چهل و هفتم - مرور زمان در مورد دعوی ناشی از قرارداد حمل و نقل:
۱ - دعوی ناشی از قرارداد حمل و نقل بعد از یک سال مشمول مرور زمان می‌گردد و اگر دعوی مربوط به موارد زیر باشد مدت مرور زمان سه‌ساله‌است.
الف - دعوی بر اساس خسارت ناشی از تدلیس باشد.
ب - دعوی بر اساس تقلب باشد.
۲ - مدت مرور زمان به شرح زیر شروع می‌شود:
الف - برای دعاوی مربوط به غرامت تأخیر در تحویل، کسری یا معیوب بودن از روزی که توشه تحویل شده‌است.
ب - برای دعاوی مربوط به غرامت مفقود شدن تمام توشه از روزی که تحویل می‌بایستی انجام شود.
ج - برای دعاوی مربوط به پرداخت یا استرداد کرایه حمل و مخارج فرعی و اضافی دیگر همچنین برای دعاوی مربوط به رسیدگی به بدی اجراء تعرفه‌یا اشتباه در محاسبه از روز پرداخت و اگر پرداختی نشده باشد از روزی که می‌بایستی پرداخت به عمل آمده باشد.
د - برای دعاوی مربوط به پرداخت حقوق گمرکی اضافی که وسیله گمرک ادعا می‌شود از روز ادعای گمرک.
و - برای سایر دعاوی مربوط به حمل و نقل مسافر از روز انقضاء مدت اعتبار بلیط روزی که به عنوان شروع مدت مرور زمان تعیین شده‌است جزومهلت منظور نمی‌شود.
۳ - در مورد اعتراض اداری که برای راه‌آهن طبق ماده ۴۱ ارسال شده باشد مدت مرور زمان مادام که راه‌آهن ادعانامه را کتباً رد کند و ضمایم ملصقه آن رامسترد نماید معلق می‌ماند. در مورد پذیرش قسمتی از ادعانامه توسط راه‌آهن مرور زمان فقط شامل آن قسمتی می‌شود که مورد اختلاف واقع می‌ماند.
اثبات پذیرش ادعانامه و یا جواب و یا استرداد ضمائم به عهده طرفی است که ادعانامه را تعقیب می‌کند.
ادعانامه‌های بعدی مربوط به همان موضوع مرور زمان را معلق نمی‌کند.
۴ - دعوایی که مشمول مرور زمان شده باشد دیگر قابل تعقیب نمی‌باشد حتی به صورت دعوی متقابل و یا اعتراض شخص ثالث.
۵ - با رعایت مقررات فوق‌الذکر تعلیق یا قطع مرور زمان تابع قوانین و مقررات کشوری است که دعوی در آن جا مورد رسیدگی قرار می‌گیرد.
فصل سوم واریز حساب‌ها - دعاوی راه‌آهن‌ها بین خود ماده چهل و هشتم - واریز حساب‌ها بین راه‌آهن‌ها.
هر راه‌آهن ملزم است که سهمیه راه‌آهن ذینفع دیگر را از مبلغ کرایه حملی که دریافت نموده و یا دریافت خواهد کرد بپردازد.
ماده چهل و نهم - دعاوی راه‌آهن‌ها در مورد پرداخت غرامت برای فقدان و یا معیوب شدن توشه.
۱ - راه‌آهنی که غرامت گمشدن یا کسری یا معیوب شدن توشه را به موجب مقررات این مقاوله‌نامه پرداخت می‌کند حق دارد طبق شرایط زیر ازراه‌آهن‌های دیگری که در این حمل و نقل شرکت داشته‌اند نسبت به تأدیه سهم خود اقامه دعوی کند.
الف - راه‌آهن که خسارت صرفاً از عملیات آن ناشی شده‌است تنها مسئول تأدیه خسارت می‌باشد.
ب - اگر خسارت در اثر عملیات چند راه‌آهن ناشی شده باشد هر یک از آنها جوابگوی خسارتی می‌باشد که موجب شده‌است و اگر تشخیص نوع‌خسارت ممکن نباشد پرداخت مبلغ غرامت‌ها با رعایت اصول مندرجه در حرف ج بین راه‌آهن‌ها تسهیم می‌شود.
ج - اگر ثابت نشود که خسارت به وسیله عمل یک یا چند راه‌آهن ایجاد شده‌است مبلغ غرامت حاصله بین راه‌آهن‌هایی که در حمل و نقل شرکت‌داشته‌اند تقسیم می‌شود مگر راه‌آهن‌هایی که بتوانند ثابت کنند که خسارت در خطوط آنها ایجاد نگردیده‌است.
تقسیم غرامت به نسبت فواصل کیلومترهایی که تعرفه اعمال شده انجام می‌گیرد.
۲ - در موردی که یکی از راه‌آهن‌ها قادر به پرداخت سهم متعلقه به خود نباشد سهم او بین سایر راه‌آهن‌هایی که در حمل و نقل شرکت داشته‌اند به‌نسبت فواصل کیلومترهایی که تعرفه اعمال شده‌است تقسیم می‌شود.
ماده پنجاهم - اقامه دعوی در مورد غرامت تأخیر در تحویل، مقررات مذکور در ماده ۴۹ در مورد پرداخت غرامت تأخیر در تحویل قابل اجراء است. اگرعلت تأخیر در تحویل بی‌نظمی‌های مدلل شده در چند راه‌آهن باشد مبلغ غرامت بین آنها به نسبت مدت تأخیری که روی شبکه‌های مربوطه صورت‌گرفته‌است تقسیم خواهد شد.
ماده پنجاه و یکم - آیین دادرسی.
۱ - راه‌آهنی که علیه او یکی از دعاوی مندرج در مواد ۴۹ و ۵۰ اعمال شود حق اعتراض به پرداخت انجام شده توسط سازمان راه‌آهنی که اقامه دعوا رانموده‌است در صورتی که غرامت وسیله یک مقام قضایی تعیین شده باشد ندارد مشروط بر این که مبلغ غرامت توسط یک مقام قضایی تثبیت و ابلاغ‌اقامه دعوی به طریق صحیحی انجام گرفته و مقام مزبور از مجرای قانونی در این دعوی مداخله کرده باشد. دادرس دادگاه که دعوی اصلی نزد او مطرح‌است بر حسب اوضاع و احوال مهلت‌های مربوط به ابلاغ و ورود به دعوی را تعیین می‌کند.
۲ - راه‌آهنی که می‌خواهد اقامه دعوی کند باید تقاضای خود را فقط در یک ادعانامه بر علیه همه راه‌آهن‌ها که با آنها مصالحه نکرده تنظیم نماید وگرنه‌ادعای او علیه سایر راه‌آهن‌هایی که به محاکمه دعوت نشده‌اند منتفی می‌شود.
۳ - دادرس باید در یک حکم در مورد کلیه دعاوی که به او احاله شده رأی دهد.
۴ - راه‌آهن‌های محکوم حق استیناف از حکم صادره را نخواهند داشت در ادعانامه‌های تنظیمی برای دعاوی اصلی مربوط به غرامت نبایستی دعاوی‌تضمینی را وارد نمود.
ماده پنجاه و دوم - صلاحیت برای اقامه دعوی.
۱ - دادرس قلمرو راه‌آهنی که علیه آن راه‌آهن اقامه دعوی می‌شود منحصراً صلاحیت رسیدگی به تمام دعاوی مطروحه را دارد.
۲ - اگر دعوی بر علیه چند راه‌آهن باید اقامه شود، راه‌آهن تقاضاکننده حق دارد بین دادرسان صلاحیتدار به موجب بند ۱ دادرسی را که دعوی خود راپیش او طرح می‌کند انتخاب کند.
ماده پنجاه و سوم - موافقت در موضوع دعاوی راه‌آهن‌ها.
راه‌آهن‌ها می‌توانند به موجب موافقت‌نامه‌های خاصی از مقررات مربوط به اقامه دعاوی متقابل علیه یکدیگر که در فصل سوم بیان شده‌است عدول‌نمایند.
قسمت چهارم مقررات مختلف ماده پنجاه و چهارم - اجرای حقوق ملی در صورتی که مندرجات این مقاوله‌نامه نسبت به امور حمل و نقل مواردی را پیش‌بینی نکرده باشد قوانین و مقررات ملی خاص هر کشور در امور حمل‌و نقل قابل اجراء می‌باشد.
ماده پنجاه و پنجم - قواعد عمومی آیین دادرسی.
برای تمام اختلافات ناشی از حمل و نقل‌های تابع این مقاوله‌نامه آیین دادرسی مربوط به قاضی صلاحیتدار قابل اجراء است به استثنای موارد مغایری‌که در این مقاوله‌نامه قید شده‌است.
ماده پنجاه و ششم - اجراء دادرسی - توقیف و تضمین.
۱ - وقتی که به موجب مقررات این مقاوله‌نامه احکام صادره وسیله قاضی صلاحیتدار اعم از حضوری و یا غیابی صادر و طبق قوانین مستنده‌لازم‌الاجرا شد این احکام در هر یک از کشورهای عضو مقاوله‌نامه پس از انجام تشریفات مربوطه به آن کشور نیز لازم‌الاجراء می‌باشد و تجدید نظر دراساس موضوع پذیرفته نمی‌شود.
این مقررات شامل احکامی که به طور موقت لازم‌الاجراء است می‌باشد همچنین این مقررات در مورد محکومیت‌هایی که مربوط به عدم‌النفع است ومتضمن هزینه‌های دادرسی بوده و به علت رد دادخواست خواهان صورت می‌گیرد نیز قابل اجراء نیست.
۲ - مطالباتی که در اثر یک حمل و نقل بین‌المللی به نفع یک راه‌آهن عهده راه‌آهن دیگری که از یک کشور تبعیت نمی‌کنند به وجود می‌آید نمی‌تواندمورد توقیف قرار گیرد مگر به موجب حکم صادره از قوه قضائیه کشوری که راه‌آهن بستانکار و خواستار توقیف از آن تبعیت می‌کند.
۳ - کلیه وسائل نقلیه راه‌آهن همچنین اشیاء مختلفی که برای حمل و نقل به کار می‌رود و متعلق به راه‌آهن است مانند مخزن‌دار وسائل بارگیری، پوشش‌واگن‌ها (Les baches) و غیره می‌توانند مورد توقیف قرار گیرد مگر در کشوری که راه‌آهن مالک این اشیاء در آن کشور واقع بوده و به موجب حکم‌صادره از قوه قضایی کشور راه‌آهن مالک.
واگن‌های اختصاصی اشخاص همچنین اشیاء مختلفی که از وسایل حمل و نقل به شمار می‌رود و در این واگن‌ها قرار دارند متعلق به مالک واگن‌اختصاصی می‌باشد در منطقه کشوری غیر از کشور اقامتگاه مالک واگن نمی‌تواند مورد توقیف قرار گیرد مگر به موجب حکم صادره از قوه قضائیه کشوراقامتگاه مالک واگن.
۴ - برای تأمین مخارج محاکمه در مورد دعاوی که بر اساس قرارداد حمل و نقل بین‌المللی باشد وثیقه مطالبه نمی‌شود.
ماده پنجاه و هفتم - واحد پولی - نرخ تسعیر و قبول پول‌های خارجی.
۱ - مبالغی که به واحد فرانک در این مقاوله‌نامه یا ضمائم آن تعیین شده عبارت از فرانک طلا به وزن ۱۰٫۳۱ گرم به عیار ۰٫۹۰۰ می‌باشد.
۲ - راه‌آهن موظف است نرخ‌های تسعیری مورد عمل خود را نسبت به تبدیل پول‌های خارجی به پول داخلی کشور (نرخ تسعیر) چاپ و منتشر سازد.
۳ - همچنین راه‌آهنی که پول خارجی را برای پرداخت قبول می‌کند باید نرخ تبدیل آن را به پول داخلی چاپ و منتشر نماید (نرخ تسعیر پول‌های‌خارجی).
ماده پنجاه و هشتم - اداره مرکزی حمل و نقل‌های بین‌المللی وسیله راه‌آهن.
۱ - برای تسهیل و تأمین اجراء این مقاوله‌نامه یک اداره مرکزی حمل و نقل‌های بین‌المللی وسیله راه‌آهن‌ها تأسیس گردیده که وظایف آن به شرح زیراست:
الف - دریافت اطلاعات از هر یک از کشورهای عضو مقاوله‌نامه و هر یک از راه‌آهن‌های ذینفع و ابلاغ آنها به کشورها و راه‌آهن‌های دیگر.
ب - جمع‌آوری و تنظیم و چاپ و انتشار اطلاعات مکتسبه از هر نوع که مورد استفاده راه‌آهن‌های بین‌المللی باشد.
ج - تسهیل روابط مالی حاصله از حمل و نقل بین‌المللی بین راه‌آهن‌های مختلف و واریز مطالبات معوقه و ایجاد اطمینان از این نظر در روابط بین‌راه‌آهن‌ها.
د - بنا به تقاضای یکی از کشورهای عضو مقاوله‌نامه یا یکی از مؤسسات حمل و نقل که خطوط آن در لیست خطوط پیش‌بینی شده در ماده ۵۹ ثبت‌شده‌است اقدام نمودن برای رفع اختلافات بین کشورها یا مؤسسات مزبور درباره تفسیر یا اجراء مقاوله‌نامه چه از طریق جلب همکاری وساطت یا هرطریقه دیگر.
ه - در اثر تقاضای اعضاء علاقمند (کشورها - مؤسسات حمل و نقل - مشتریان).
منتشر کردن یک آگهی مشورتی در مورد اختلافات مربوط به تفسیر یا اجراء مقاوله‌نامه.
و - همکاری برای رفع اختلافات مربوط به تفسیر و اجراء مقاوله‌نامه از طریق حکمیت.
ز - بررسی تقاضای اصلاح این مقاوله‌نامه و پیشنهاد تشکیل کنفرانس‌های پیش‌بینی شده در ماده ۶۹ در صورت اقتضاء.
۲ - مقررات مخصوصی کد ضمیمه شماره ۲ این مقاوله‌نامه را تشکیل می‌دهد اقامتگاه ترکیب و سازمان این اداره و همچنین وسایل کار، شرایط، طرزعمل و نظارت آن را تعیین می‌کند.
ماده پنجاه و نهم - فهرست خطوط تابع این مقاوله‌نامه.
۱ - اداره مرکزی که در ماده ۵۸ پیش‌بینی شده مأمور تهیه و به جریان گذاردن فهرست‌های خطوط تابع این مقاوله‌نامه می‌باشد. بدین منظور اطلاعات‌مربوطه را برای درج در فهرست با حذف خطوط یک راه‌آهن یا یک مؤسسه حمل و نقل که در ماده ۲ ذکر شده دریافت می‌کند.
۲ - ثبت یک خط جدید در سرویس حمل و نقل بین‌المللی عملی نمی‌شود مگر یک ماه پس از تاریخ اعلامیه اداره مرکزی در مورد درج این خط درفهرست به عنوان سایر کشورهای عضو.
۳ - حذف یک خط وسیله اداره مرکزی انجام می‌شود به محض این که همان کشوری که بنا به تقاضای او این خط در فهرست حمل و نقل بین‌المللی‌ثبت گردیده‌است اعلام نماید که بنا به مقتضیات موجود نمی‌تواند خود را ملزم به انجام تعهدات این مقاوله‌نامه بنماید.
۴ - به محض دریافت اعلامیه منتشره از طرف اداره مرکزی به هر راه‌آهنی بلافاصله حق می‌دهد که کلیه روابط حمل و نقل بین‌المللی خود را با راه‌آهن‌حذف شده قطع نماید فقط حمل و نقل‌های در جریان بایستی خاتمه پذیرد.
ماده شصتم - مقررات تکمیلی.
مقررات تکمیلی که بعضی از کشورهای عضو مقاوله‌نامه یا بعضی از راه‌آهن‌های شرکت‌کننده برای اجراء همین مقاوله‌نامه منتشر کنند توسط آنان به‌اطلاع اداره مرکزی خواهد رسید این مقررات تکمیلی ممکن است در راه‌آهن‌هایی که به آن ملحق می‌شوند در قالب قوانین و مقررات خاص هر کشوری‌مورد اجراء قرار گیرد بدون آن که ناقص مقررات این مقاوله‌نامه باشد.
به موقع اجراء گذاردن مقررات تکمیلی به اداره مرکزی اطلاع داده می‌شود.
ماده شصت و یکم - حل و فصل اختلافات از طریق حکمیت.
۱ - در صورتی که اختلافات مربوط به تفسیر یا اجراء مقاوله‌نامه بین طرفین اختلاف از طریق قوانین ملی یا حقوق توافقی یا مقررات تکمیلی موردعمل بعضی از کشورهای مقاوله‌نامه حل و فصل نگردد ممکن است در اثر تقاضای طرفین اختلاف به دادگاه حکمیت که تشکیل و طرز عمل آن موضوع‌ضمیمه شماره ۴ مقاوله‌نامه‌است ارجاع شود.
۲ - معهذا اگر اختلاف بین دولت‌ها باشد ملزم به اجرای مقررات مندرج در ضمیمه شماره ۴ نمی‌باشند و راساً می‌توانند دادگاه حکمیت و طرز عمل آن‌انتخاب نمایند.
۳ - بنا به تقاضای طرفین اختلاف ممکن است قضاوت حکمیت به شرح زیر متوقف بماند:
الف - بدون این که به حل اختلاف از طریق مقررات قانونی دیگر لطمه‌ای وارد شود.
اولاً - در امور اختلافات بین دولتهای عضو مقاوله‌نامه.
ثانیاً - در مورد اختلافات بین دولتهای عضو قرارداد از یک طرف و دولت‌هایی که عضو قرارداد نیستند از طرف دیگر.
ثالثاً - در مورد اختلافات بین دولت‌هایی که عضو مقاوله‌نامه نمی‌باشند.
به شرط این که در دو مورد اخیرالذکر این مقاوله‌نامه مانند یک قانون ملی یا به عنوان حقوقی توافقی قابل اجراء باشد.
ب - در مورد اختلافات بین مؤسسات حمل و نقل.
ج - در مورد اختلافات بین مؤسسات حمل و نقل و مشتریان.
د - در مورد اختلافات بین مشتریان.
۴ - اقدام به دادرسی از طریق حکمیت در مورد تعلیق یا قطع مرور زمان مربوط به اعتبار اختلاف، همان اثر را دارد که شروع دعوی در دادگاه عادی.
۵ - احکام صادره از دادگاه‌های حکمیت درباره مؤسسات حمل و نقل یا مشتریان در هر یک از کشورهای عضو قرارداد بلافاصله پس از اجراء تشریفات‌خاص آن کشور قابل اجراء می‌باشد.
(قسمت پنجم) (مقررات استثنایی) ماده شصت و دوم - مسئولیت در مورد حمل و نقل (راه‌آهن - دریا).
۱ - در مورد حمل و نقل‌های (راه‌آهن - دریا) که به استناد ماده (۲ بند ۱) از وسایل غیر راه‌آهنی استفاده می‌شود هر کشوری می‌تواند ضمن تقاضای این‌که تذکرات لازم در لیست خطوط تابعه مقاوله‌نامه منظور شود بخواهد که کلیه علل معافیت مشروحه زیر به مقررات ماده ۳۰ علاوه شود حمل و نقل‌کننده نمی‌تواند از علل معافیت استفاده کند مگر این که ثابت کند تأخیر در تحویل، فقدان یا معیوب شدن توشه در مسیر حمل کشتیرانی از زمان بارگیری‌توشه تا زمان تخلیه آن از کشتی پیش آمده‌است.
علل معافیت به شرح زیر است:
الف - اهمال، مسامحه‌کار یا قصور ناخدا، ملوان و راهنمای کشتی و همچنین مراقبین حمل کالا در کشتیرانی یا در سازمان کشتی.
ب - غیر قابل کشتیرانی شدن کشتی یکی از علل معافیت خواهد بود به شرط این که حمل‌کننده کالا بتواند ثابت کند این امر در اثر عدم توجه و قصور اوبرای آماده کردن کشتی و یا تأمین تجهیزات و ساز و برگ نبوده‌است و همچنین تمام قسمت‌های کشتی برای پذیرفتن توشه به نحو احسن تحت‌مراقبت بوده به طوری که بتوان توشه را قبول و حفظ و حمل نمود با تمام این احوال کشتی قادر به حرکت نبوده‌است.
ج - آتش‌سوزی - به شرط آن که حمل و نقل‌کننده بتواند ثابت کند که آتش‌سوزی به سبب عمل یا خطای او و همچنین عمل یا خطای ناخدا، ملوان، راهنمای کشتی و یا مراقبین حمل و نقل ایجاد نشده‌است.
د - سوانح - خطرات یا سوانح دریا یا سایر آب‌های قابل کشتیرانی.
ه - عملیات نجات یا کوشش برای نجات جان یا مال در دریا.
علل و معافیت مشروحه فوق تعهدات عمومی حمل و نقل‌کننده را کم و یا از بین نمی‌برد از متعهد است که توجه خاص نسبت به آماده نگهداشتن کشتی‌برای کشتیرانی از هر جهت مبذول دارد و نیز تجهیزات و ساز و برگ و ذخیره مناسب کشتی را تأمین کند و کلیه محل‌های کشتی را برای پذیرش و سالم‌بودن و حفظ و حراست توشه برای حمل مهیا و آماده سازد.
هر گاه حمل و نقل‌کننده از علل معافیت مشروحه فوق استفاده کند. مسئولیت او به قوه خود باقی خواهد بود زمانی که صاحب حق ثابت کند که تأخیردر تحویل، فقدان یا معیوب شدن معلول یک خطای حمل و نقل‌کننده، ناخدا، ملوان، راهنمای کشتی یا مراقبین حمل و نقل بوده‌است و این خطا غیر ازخطاهای مذکوره در بند الف می‌باشد.
۲ - هر گاه مسیر واحد دریایی توسط چند مؤسسه حمل و نقل که در فهرست مذکوره در ماده یک ثبت شده بهره‌برداری گردد مسئولیت‌هایی را که حمل‌و نقل این مسیر در بر دارد در مورد کلیه مؤسسات حمل و نقل این مسیر به طور یکسان قابل اجراء می‌باشد. به علاوه وقتی که در اثر تقاضای چندین‌دولت این گونه مؤسسات حمل و نقل در فهرست ثبت و منظور شوند بایستی مسئولیت‌های مربوطه طبق یک موافقت‌نامه قبلی بین این دول روشن‌گردد.
۳ - تصمیماتی که به استناد این ماده اتخاذ می‌شود به اداره مرکزی اعلام می‌گردد این تصمیمات پس از سی روز از تاریخ نامه‌ای که به موجب آن اداره‌مرکزی تصمیمات متخذه را به کشورها ابلاغ می‌کند قابل اجراء خواهد شد و توشه‌هایی که در این مدت در جریان حمل و نقل هستند مشمول تصمیمات‌مزبور نمی‌گردند.
ماده شصت و سوم - مسئولیت در صورت وقوع سانحه ناشی از انفجار نیروی هسته راه‌آهن از مسئولیتی که به موجب این مقاوله‌نامه دارد مبری‌می‌شود هر گاه خسارت به علت یک سانحه نیروی هسته‌ای به وجود آید. و به استناد مقررات مخصوص قابل اجراء در هر کشور عضو مقاوله‌نامه که‌نحوه مسئولیت ناشی از انفجار نیروی هسته را داده‌است بهره‌برداری‌کننده از تأسیسات هسته‌ای یا کسی که جانشین او باشد مسئول خسارت شناخته‌می‌شود.
قسمت ششم مقررات نهایی ماده شصت و چهارم - امضاء.
این مقاوله‌نامه که ضمائم مربوطه قسمت تکمیلی آن را تشکیل می‌دهد تا اول ماه مه ۱۹۶۱ برای امضاء کشورهایی که برای اعزام نماینده به کنفرانس‌عادی تجدید نظر دعوت شده‌اند باز می‌ماند.
ماده شصت و پنجم - تصویب و لازم‌الاجراء بودن.
این مقاوله‌نامه به تصویب خواهد رسید و اسناد مصوبه آن هر چه زودتر نزد دولت سویس تودیع خواهد شد. هر گاه مقاوله‌نامه از طرف پانزده کشورمورد تصویب قرار گیرد دولت سویس با دولتهای ذینفع موضوع امکان به موقع اجراء گذاردن مقاوله‌نامه را در میان خواهد گذاشت.
ماده شصت و ششم - الحاق به مقاوله‌نامه.
۱ - هر دولتی که این مقاوله‌نامه را امضاء نکرده‌است و بخواهد به آن ملحق شود تقاضای خود را به دولت سویس ارسال می‌دارد. دولت سویس این‌تقاضا را به کشورهای عضو مقاوله‌نامه با یک اطلاعیه از طرف اداره مرکزی درباره مشخصات راه‌آهن‌های کشور تقاضاکننده برای مطالعه از لحاظ حمل ونقل بین‌المللی ارسال می‌دارد.
۲ - در مدت حداقل شش ماه از تاریخ اعلامیه مزبور اگر حداقل دو کشور مخالفت خود را به دولت سویس اطلاع ندهند تقاضای عضویت قانونی تلقی‌می‌شود و اعلامیه آن از طرف دولت سویس به کشور تقاضاکننده و تمام کشورهای عضو مقاوله‌نامه فرستاده می‌شود. و در صورت عکس دولت سویس‌به دولت تقاضاکننده و دولتهای عضو مقاوله‌نامه اطلاع می‌دهد که تقاضا معوق می‌ماند.
۳ - هر پذیرش عضویتی نتایج خود را یک ماه بعد از تاریخ ارسال اعلامیه از طرف دولت سویس به دست می‌آورد و یا اگر در انقضاء این مهلت هنوزمقاوله‌نامه به موقع اجراء گذارده نشده باشد از تاریخ اجراء مقاوله‌نامه خواهد بود.
ماده شصت و هفتم - مدت تعهد کشورهای مقاوله‌نامه.
۱ - مدت این مقاوله‌نامه نامحدود است ولی هر دولت عضو می‌تواند با توجه به شرایط زیر از عضویت مقاوله‌نامه خارج شود.
مقاوله‌نامه برای هر کشور عضو تا ۳۱ دسامبر پنجمین سال از تاریخ اجراء اعتبار دارد و هر دولتی که بخواهد در خاتمه این دوره خود را از عضویت‌مقاوله‌نامه خارج نماید باید تصمیم خود را حداقل یک سال قبل از خاتمه دوره مذکور به دولت سویس اعلام دارد تا دولت نامبرده مراتب را به تمام دول‌عضو مقاوله‌نامه اطلاع دهد.
در صورت عدم اطلاعیه در مدت مذکوره فوق اعلامیه مربوطه داده نشود تعهدات ناشی از مقاوله‌نامه برای مدت سه سال قوت قانونی خواهد داشت ونیز در صورت عدم اعلامیه حداقل یک سال قبل از ۳۱ دسامبر تعهدات مقاوله‌نامه سه سال به سال تمدید خواهد شد.
۲ - کشورهایی که در خلال دوره پنج‌ساله یا یکی از دوره‌های سه‌ساله برای شرکت در مقاوله‌نامه قبول شوند تا انتهای آن دوره تعهد مقاوله‌نامه خواهندبود و همچنین تعهدات آنها پابرجاست تا آخر هر یک از دوره‌های سه‌ساله چنانچه یک سال قبل از خاتمه دوره سه‌ساله مقاوله‌نامه خروج خود را از آن‌اعلام ننمایند.
ماده شصت و هشتم - تجدید نظر در مقاوله‌نامه.
۱ - نمایندگان کشورهای عضو مقاوله‌نامه برای تجدید نظر در مقاوله‌نامه به موجب دعوت دولت سویس بعد از پنج سال از تاریخ اجراء این مقاوله‌نامه‌تشکیل جلسه خواهند داد قبل از این تاریخ چنانچه حداقل (۲).(۱) دول عضو امضاکننده مقاوله‌نامه تقاضای تشکیل جلسه بنمایند کنفرانس تشکیل‌خواهد شد با موافقت اکثریت کشورهای عضو مقاوله‌نامه دولت سویس از کشورهای غیر عضو نیز دعوت می‌نماید.
با موافقت اکثریت دولتهای عضو مقاوله‌نامه اداره مرکزی برای شرکت در کنفرانس از نمایندگان زیر دعوت به عمل می‌آورد:
الف - از سازمان‌های بین‌المللی دولتی که در امر حمل و نقل خبرگی دارند.
ب - از سازمان‌های بین‌المللی غیر دولتی که در امر حمل و نقل شرکت دارند.
ترتیب شرکت نمایندگان دولتهای غیر عضو و همچنین نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی قید شده بالا در مذاکرات برای هر کنفرانس ضمن برنامه مربوطه‌پیش‌بینی خواهد شد. با موافقت اکثریت حکومت‌ها دول عضو مقاوله‌نامه، اداره مرکزی می‌تواند قبل از تشکیل کنفرانس تجدید نظر معمولی یافوق‌العاده کمیسیون‌های مقدماتی را دعوت نماید که موضوعات مورد تجدید نظر را قبلاً بررسی نمایند. مقررات ضمیمه شماره ۳ عیناً در این‌کمیسیون‌ها قابل اجراء می‌باشد.
۲ - مورد اجراء گذاردن مقاوله‌نامه جدید که کنفرانس تجدید نظر تهیه نموده شامل فسخ مقاوله‌نامه قبلی نیز می‌باشد حتی در مورد دولتهای عضوی‌که این مقاوله‌نامه جدید را تصویب نکرده‌اند.
۳ - در فاصله کنفرانس‌های تجدید نظر مواد ۵ - ۸ - ۱۰ - ۱۲ - ۱۳ - ۱۴ - ۱۵ - ۱۶ - ۱۷ - ۲۰ - ۲۱ - ۲۷ - ۴۸ - ۴۹ - ۵۰ - ۵۳ و ضمائم ۱ و ۴را در کمیسیون تجدید نظر می‌توان اصلاح نمود. سازمان و طرز کار این کمیسیون در ضمیمه شماره ۳ این مقاوله‌نامه ذکر شده‌است.
تصمیمات متخذه کمیسیون تجدید نظر بلافاصله به حکومت‌های دول عضو مقاوله‌نامه توسط اداره مرکزی اعلام خواهد شد.
این تصمیمات حداقل در ظرف سه ماه از تاریخ اعلام آن چنانچه حداقل پنج دولت عضو مقاوله‌نامه اعتراضی ننمایند تصویب شده تلقی می‌شود این‌تصمیمات از روز اول ششمین ماه بعد از ماه اعلام تصمیمات از طرف اداره دفتر مرکزی به موقع اجراء گذارده می‌شود.
اداره دفتر مرکزی روز اجراء را در اعلام تصمیمات تعیین می‌کند.
ماده شصت و نهم - متن مقاوله‌نامه ترجمه‌های رسمی.
این مقاوله‌نامه طبق معمول دیپلماسی به زبان فرانسه مورد توافق قرار گرفته و امضاء شده‌است به متن فرانسه نیز یک متن به زبان آلمانی، یک متن به‌زبان انگلیسی و یک متن به زبان ایتالیایی ضمیمه‌است که اعتبار ترجمه رسمی را دارند و در صورت مغایرت متن فرانسه معتبر است.
با اعتقاد کامل نمایندگان مختار زیرین با داشتن اختیار تام که کامل و معتبر بوده مقاوله‌نامه حاضر را امضاء کرده‌اند امضاء شده در برن به تاریخ بیست وپنجم فوریه یک هزار و نهصد و شصت و یک و یک نسخه فقط که در آرشیو کنفدراسیون سویس تودیع شده و از آن یک نسخه رسمی به هر یک ازاعضاء تحویل می‌شود.
نماینده اطریش نماینده بلژیک نماینده بلغارستان نماینده دانمارک نماینده اسپانیا نماینده فنلاند نماینده فرانسه نماینده یونان نماینده هنگری نماینده ایتالیا نماینده لبنان نماینده لیختن‌اشتاین نماینده لوکزامبورگ نماینده نروژ نماینده هلند نماینده لهستان نماینده پرتقال نماینده رومانی مقاوله‌نامه فوق که مشتمل بر شش قسمت و شش فصل و شصت و نه ماده‌است منضم به لایحه قانون الحاق دولت ایران به قراردادهای بین‌المللی‌حمل و نقل بار و مسافر می‌باشد.
رییس مجلس شورای ملی - مهندس عبدالله ریاضی مقاوله‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل کالا به راه‌آهن C.I.M نمایندگان تام‌الاختیار امضاکننده زیر که تجدید نظر در مقاوله‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل کالا به راه‌آهن را لازم دانسته‌اند (مصوب برن ۲۵ اکتبر۱۹۵۲) طبق ماده ۶۷ مقاوله‌نامه نامبرده تصمیم به تهیه و تنظیم مقاوله‌نامه جدیدی گرفتند و بدین منظور نسبت به موارد زیر توافق نمودند.
قسمت اول - موضوع مقاوله‌نامه و شمول آن ماده اول - راه‌آهن و حمل و نقل‌هایی که این مقاوله‌نامه در مورد آنها اجراء می‌شود.
۱ - این مقاوله‌نامه به استثنای موارد پیش‌بینی شده در زیر و در مواد بعدی در مورد حمل کرایه کالاهایی که با یک بارنامه مستقیم برای حمل به راه‌آهن‌واگذار شده‌است اجراء می‌گردد این حمل و نقل در سرزمین‌هایی که حداقل دو دولت عضو مقاوله‌نامه را به هم پیوند دهد و منحصراً در روی خطوطی‌که در ماده ۵۹ مندرج است اعمال می‌گردد.
۲ - محموله‌هایی که ایستگاه مبداء و مقصد آن در سرزمین یک دولت واقع می‌باشد و از سرزمین دولت دیگری فقط به عنوان ترانزیت عبور می‌نمایدتابع قوانین دولت مبداء است:
الف - وقتی که خطوط استفاده شده به عنوان ترانزیت منحصراً به وسیله راه‌آهن دولت مبداء بهره‌برداری شود.
ب - و نیز موقعی که خطوط استفاده شده به عنوان ترانزیت منحصراً به وسیله راه‌آهن دولت مبداء بهره‌برداری نشود ولی راه‌آهن‌های ذینفع توافق‌نامه‌هایی منعقد نموده باشند که به موجب این قبیل حمل و نقل‌ها به عنوان حمل و نقل بین‌المللی تلقی نگردد.
۳ - محمولاتی که بین ایستگاه‌های دو دولت هم مرز انجام می‌گیرد و خطوطی که در روی آنها حمل و نقل اجراء می‌شود منحصراً به وسیله راه‌آهن‌هایکی از این دو دولت بهره‌برداری شود تابع قوانین آن دولت خواهد بود. این موضوع هنگامی تحقق می‌یابد که فرستنده کالا به وسیله انتخاب نمونه‌بارنامه تقاضا کند که مقررات و قوانین داخلی این راه‌آهن‌ها در مورد او اجراء شود و این عمل وقتی قابل اجراء است که مقررات و قوانین هیچ یک ازدول ذینفع با آن مخالفتی نداشته باشد.
ماده دوم - مقررات مربوط به حمل و نقل‌های مختلط.
در فهرست پیش‌بینی شده در ماده ۱ علاوه بر خطوط راه‌آهن‌ها می‌توان خطوط منظم سرویس اتومبیل‌رانی و یا کشتیرانی را درج نمود به شرطی که‌سرویس‌های مزبور تکمیل حمل و نقل خطوط راه‌آهن بوده و در روی آنها حمل و نقل بین‌المللی صورت گیرد. این عمل هنگامی قابل اجراء است که‌این خطوط حداقل دو دولت عضو را به هم ارتباط دهد و با رضایت مشترک این دول در فهرست قید گردند.
۲ - مؤسساتی که از این خطوط بهره‌برداری می‌کنند تابع کلیه تعهداتی که مقرر شده‌است می‌باشند و نیز از کلیه حقوقی که برای راه‌آهن‌ها توسط این‌مقاوله‌نامه شناخته شده‌است بهره‌مند می‌گردند به استثنای تخلفاتی که در اثر موارد خاص حمل و نقل لزوماً پیش آمد می‌کند در هر حال مقررات مربوط‌به مسئولیت که از این مقاوله‌نامه ناشی می‌گردد غیر قابل تغییر است.
۳ - هر دولتی که بخواهد در فهرست یکی از خطوط مندرج در بند ۱ را ثبت کند بایستی اقدامات لازم را به عمل آورد برای این که تخلفات پیش‌بینی شده در بند ۲ به همان صورتی که تعرفه‌ها انتشار می‌یابند در دسترس عامه قرار داده شود.
۴ - برای حمل و نقل‌های بین‌المللی که از راه‌آهن‌ها و سرویس‌های حمل و نقل دیگری سوای آن چه در بند ۱ پیش‌بینی شده‌است استفاده می‌شودراه‌آهن‌ها می‌توانند با مؤسسات حمل و نقل ذینفع مشترکاً مقررات تعرفه خاص که جنبه حقوقی دیگری غیر از مفاد این مقاوله‌نامه داشته باشد وضع‌نمایند به شرط آن که کلیه موارد خاص و مختلف هر نوع حمل و نقل را در مقررات مزبور منظور بدارند. در این صورت آنها می‌توانند مقررات خاص‌مربوط به حمل و نقل را به جز آن چه که در این مقاوله‌نامه پیش‌بینی شده‌است به مورد اجراء بگذارند.
ماده سوم - اشیاء ممنوع از حمل و نقل.
اشیاء زیر برای حمل و نقل پذیرفته نمی‌شوند:
الف - اشیایی که حمل و نقل آنها منحصر و مخصوص اداره پست است ولو این که این اختصاص مربوط به یکی از سرزمین‌هایی باشد که خط‌بین‌المللی از آن عبور می‌نماید.
ب - اشیایی که به واسطه ابعاد، وزن و یا شرایط خاص آنها برای حمل و نقل مفروض به علت نوع جنس و ساختمان آنها مناسب نبوده ولو این که این‌عدم تناسب مربوط به یکی از راه‌آهن‌های مسیر بوده باشد.
ج - اشیایی که حمل و نقل آنها منع شده‌است، ولو این که این ممنوعیت برای قسمتی از مسیر راه‌آهن مقرر شده باشد.
د - مواد و اشیایی که به موجب ضمیمه شماره (I) این مقاوله‌نامه از حمل و نقل مستثنی شده‌اند مگر در موارد پیش‌بینی شده در ماده ۴ بند ۲.
ماده چهارم - اشیایی که در تحت شرایط خاص برای حمل و نقل پذیرفته می‌شوند.
۱ - اشیاء نامبرده پائین تحت شرایط مذکوره ذیل برای حمل پذیرفته می‌شوند:
الف - مواد و اشیاء مذکوره در الحاقیه شماره (I) مقاوله‌نامه فعلی در تحت شرایط معینه قید شده در آن برای حمل پذیرفته می‌شوند.
ب - حمل جنازه تحت شرایط زیرین قبول می‌شود:
اولاً - حمل جنازه با قطار سریع‌السیر و تحت مراقبت یک نفر مشایع پذیرفته می‌شود مگر این که نبودن مشایع مورد قبول کلیه راه‌آهن‌های مسیر حمل‌و نقل باشد.
ثانیاً - پرداخت هزینه حمل و نقل توسط فرستنده اجباری است.
ثالثاً - حمل و نقل جنازه تابع قوانین و مقررات هر یک از کشورها می‌باشد مگر این که بین چند کشور مقاوله‌نامه‌های خاص در این زمینه منعقد شده‌باشد.
ج - وسائط نقلیه راه‌آهن که بتواند مستقیماً روی خطوط راه‌آهن حرکت کند پذیرفته می‌شود به شرط آن که یک راه‌آهن تأیید کند وسائط مزبور بدون‌عیب بوده و می‌توانند در روی راه‌آهن حرکت نمایند و این موضوع را ضمن نوشته که روی این وسائط نصب می‌شود تصدیق نماید و یا این که این‌مسئله را ضمن گواهی‌نامه خاص جداگانه‌ای مورد تأیید قرار دهد در مورد لوکوموتیوها - تندرها و اتوموتریس‌ها علاوه بر واجد بودن شرایط فوق‌الذکریک مأمور مطلع برای تأمین روغن‌کاری وسایط مزبور به همراه آنها باید حرکت کند وسائط نقلیه راه‌آهن که می‌توانند مستقیماً روی خطوط آهن حرکت‌کنند به غیر از لوکوموتیوها تندرها و اتوموتریس‌ها می‌توانند به همراه یک نفر مأمور اعزام شوند و وظیفه عمده مأمور مزبور تأمین عمل روغن‌کاری‌وسائط نقلیه مورد بحث می‌باشد چنانچه فرستنده این قبیل وسائط بخواهد از مقررات گفته شده استفاده نماید لازم است مراتب را در برگ بارنامه صادره‌قید کند.
د - حیوانات زنده با شرایط مذکوره زیر پذیرفته می‌شوند:
اولاً - حیوانات زنده باید با مأمور مخصوصی از طرف فرستنده همراه باشد مگر این که این حیوانات از لحاظ جثه کوچک بوده و در سبد یا قفس و یاجعبه قرار داده و به خوبی بسته شده باشند. و گاهی بر حسب استثنائات پیش‌بینی شده در تعرفه‌های بین‌المللی و یا به موجب موافقت‌نامه‌های موجودبین راه‌آهن‌ها وجود مأمور مخصوص با حیوانات زنده لزوم پیدا نمی‌کند.
فرستنده ملزم است در برگ بارنامه صادر تعداد مأمورینی را که با حیوانات اعزام می‌دارد قید کند و چنانچه مأمور همراه حیوانات اعزام نشود فرستنده‌مواظب است در برگ بارنامه کلمه «بدون مأمور» را قید کند.
ثانیاً - فرستنده حیوانات باید از مقررات دامپزشکی کشورهای مبداء و مقصد و ترانزیت متابعت نماید.
ه - اشیایی که حمل و نقل آنها به علت ابعاد - وزن و یا شرایط دیگر آنها از لحاظ جنس و یا ساختمان و یا مشکلاتی دیگر ایجاد نماید برای حمل و نقل‌پذیرفته نمی‌شوند ولو این که این مشکلات فقط در مسیر یک راه‌آهن وجود داشته باشد.
این قبیل اشیاء تحت شرایط خاصی که از طرف راه‌آهن پس از مشاوره با فرستنده اعلام خواهد شد پذیرفته می‌شود و این شرایط ممکن است مغایر بامقررات خاص مقاوله‌نامه فعلی باشد.
۲ - بین دو یا چند کشور متعاهد ممکن است موافقت‌نامه‌هایی به امضاء برسد مبنی بر این که بعضی از مواد یا اشیایی که به موجب ضمیمه شماره Iمقاوله‌نامه فعلی حمل آنها ممنوع شده‌است تحت شرایطی برای حمل و نقل بین‌المللی این کشورها پذیرفته شود.
و یا این که مواد و اشیاء مذکوره در ضمیمه شماره I تحت شرایط سهلتری از آن چه در این ضمیمه مندرج می‌باشد برای حمل قبول شود.
راه‌آهن‌ها می‌توانند به موجب موادی که در تعرفه‌های خود قید می‌کنند بعضی از اشیاء و موادی را که به موجب ضمیمه شماره Iمقاوله‌نامه فعلی ازحمل ممنوع شده‌اند تحت شرایط سهلتری از آن چه در ضمیمه شماره I برای قبول این قبیل اشیاء در نظر گرفته شده‌است وضع نمایند.
موافقت‌نامه‌ها و مواد مربوط به تعرفه‌ها که در این مورد مقرر شده‌است بایستی به اداره مرکزی حمل و نقل بین‌المللی راه‌آهن‌ها اعلام شود.
ماده پنجم - وظایف راه‌آهن در مورد حمل و نقل ۱ - راه‌آهن موظف است که با رعایت مقررات این مقاوله‌نامه و در صورتی که شرایط مذکوره در زیر وجود داشته باشد کلیه کالاهای تجارتی را حمل‌نماید.
الف - در صورتی که فرستنده مقررات مقاوله‌نامه را رعایت نماید.
ب - در صورتی که حمل کالا با وسائل معمولی که احتیاجات عادی حمل و نقل را مرتفع سازد امکان‌پذیر باشد.
ج - در صورتی که حمل کالا به علت شرایط غیر قابل اجتناب و اصلاح‌ناپذیر که برای راه‌آهن پیش آمد می‌کند متوقف نگردد.
۲ - راه‌آهن موظف نیست حمل و نقل اشیایی را که بارگیری و نقل و انتقال و تخلیه آنها محتاج به استعمال وسایل مخصوص است بپذیرد مگر درایستگاه‌هایی که برای این گونه عملیات وسائل لازم را در اختیار داشته باشد.
۳ - راه‌آهن فقط محمولاتی که حمل آنها باید بدون تأخیر انجام شود قبول می‌نماید.
ایستگاه مبداء مقررات مربوط به محمولاتی که دارای شرط فوق نبوده و لازم است موقتاً در انبار نگاهداری شود تعیین می‌نماید.
۴ - چنان چه ضرورت بهره‌برداری از راه‌آهن اقتضا نماید مقام صلاحیتدار راه‌آهن می‌تواند موارد زیر را اجراء نماید:
الف - سرویس حمل و نقل به طور کلی و یا جزیی تعطیل گردد.
ب - بعضی محمولات برای حمل پذیرفته نشود و یا قبول آنها تحت شرایط معینی به عمل آید.
در این مورد بایستی مراتب بدون تأخیر به اطلاع عامه و راه‌آهن‌ها برسد و راه‌آهن‌هایی که از اقدامات مزبور مطلع می‌شوند باید به نوبه خود آنها را از نظرانتشار به راه‌آهن‌های کشور دیگر اعلام دارند.
۵ - راه‌آهن‌ها می‌توانند با رضایت دولتهای متبوع خود تصمیم به انعقاد مقررات مشترکی برای محدود کردن حمل کالا در تحت شرایط معینی به نقاط‌مرزی و همچنین کشورهای ترانزیتی اتخاذ نمایند.
این تصمیمات لازم است به اطلاع دفتر مرکزی حمل و نقل بین‌المللی برسد این اداره کلیه دولتهای عضو را از این تصمیمات آگاه خواهد ساخت این‌تصمیمات موقعی پذیرفته شده و مورد اجراء گذاشته خواهد شد که در مدت یک ماه از تاریخ اعلام آن مورد مخالفت هیچ یک از دول عضو قرار نگیردچنان چه با تصمیمات مزبور مخالفت شود و دفتر مرکزی نتواند اختلافات را مرتفع سازد نمایندگان دول عضو را برای تشکیل جلسه دعوت خواهد کرد. به محض این که تصمیمات متخذه مورد قبول اعضاء قرار گرفت دفتر مرکزی مراتب را به اطلاع کلیه دول عضو خواهد رسانید. این تصمیمات درفهرست‌های مخصوصی که به امضاء اعضاء رسیده‌است به شکل تعرفه‌های بین‌المللی انتشار خواهد یافت تصمیمات متخذه فوق‌الذکر یک ماه پس ازاطلاع اداره مرکزی که در بند ۳ ذکر شده‌است مورد اجراء گذاشته شده و قوت قانونی دارد.
۶ - هر گونه تخلفی که از مقررات این ماده وسیله راه‌آهن بشود موجب اقامه دعوی برای جبران خسارت وارده خواهد شد.
قسمت دوم قرارداد حمل و نقل فصل اول - شکل و شرایط قرارداد حمل و نقل ماده ششم - متن و شکل بارنامه ۱ - فرستنده برای هر گونه محمولات بین‌المللی که بر اساس این مقاوله‌نامه انجام گیرد باید بارنامه‌ای را با رونوشت مربوطه که مطابق نمونه پیش‌بینی شده در ضمیمه II این مقاوله‌نامه تنظیم گردیده ارائه دهد.
این مدل شامل پنج برگ به شرح زیر می‌باشد:
برگ اول - بارنامه واگن برگ دوم - برگ راه برگ سوم - اعلامیه ورود برگ چهارم - رونوشت بارنامه برگ پنجم - ته‌سوش ارسال.
تعرفه‌ها می‌توانند یک نمونه بارنامه ساده‌تری که با مشخصات مورد استعمال در حمل و نقل‌های مذکور تطبیق نماید برای پاره‌ای از حمل و نقل‌های‌مهم و یا حمل و نقل‌های بین کشورهای هم‌مرز به کار برند.
متن بارنامه باید روی کاغذ سفید مخصوص تحریر که در عین حال مقاوم نیز باشد چاپ گردد و پشت و روی کناره فوقانی و تحتانی بارنامه‌های‌محمولات سریع‌السیر با باند سرخ رنگی به پهنای حداقل یک سانتیمتر رنگین شوند.
۲ - بارنامه‌ها باید در دو یا احتمالاً سه زبان چاپ شوند که یکی از آنها باید از بین زبان‌های فرانسه، آلمانی، ایتالیایی انتخاب شود.
تعرفه‌های بین‌المللی و یا سازش‌های بین راه‌آهن‌ها می‌توانند زبانی را که با آن فرستنده باید قسمتی از آن را پر نماید تعیین نمایند.
و در صورت فقدان مقررات خاصی در این مورد فرستنده بایستی مطالب خود را با یکی از زبان‌های رسمی کشور مبداء پر نماید و با آن یک ترجمه به‌زبان فرانسه، آلمانی و ایتالیایی ضمیمه کند که مشروط بر این که مواد قید شده در بارنامه به یکی از این زبان‌ها نباشد.
راه‌آهن می‌تواند تقاضا کند که اظهارات و اطلاعاتی را که فرستنده در روی بارنامه و ضمائم آن قید می‌کند با حروف لاتین باشد.
۳ - قسمت‌هایی از بارنامه که با خطوط درشت محدود شده‌اند به وسیله راه‌آهن‌ها و قسمت‌های دیگر که توسط فرستنده باید پر شود تنظیم می‌شودفرستنده باید قسمت‌های زاید را خط بکشد.
۴ - انتخاب بارنامه سفید رنگ و یا بارنامه با حاشیه قرمز رنگ نشانه آن است که بار باید با قطار عادی و سریع‌السیر حمل شود تقاضای حمل بار درقسمتی از مسیر با سریع‌السیر و در قسمت دیگر از مسیر با سرعت عادی پذیرفته نمی‌شود مگر این که بین راه‌آهن‌ها در این مورد موافقت‌نامه وجودداشته باشد.
۵ - تذکرات مندرج در روی بارنامه باید یا حروف چاپی یا حروف پاک نشدنی نوشته شود و روی برگ‌های دیگر بایستی با حروف کاملاً خوانا قید گردد.
بارنامه‌هایی که کلمات آن روی یکدیگر نوشته شده یا تراشیدگی داشته باشد و یا قطعات کاغذ روی آن چسبانیده شده باشد قبول نمی‌شود.
ولی در مورد قلم خوردگی و اصلاح اعداد مربوط به مقدار وزن و تعداد بسته‌ها در صورتی که فرستنده با امضای خود آنها را تأیید و گواهی نماید پذیرفته‌خواهند شد.
۶ - در بارنامه باید حتماً موارد زیر ذکر گردد:
الف - محل و تاریخ تنظیم بارنامه.
ب - تعیین ایستگاه مقصد با ذکر مشخصات لازم برای اجتناب از هر گونه اشتباهی بین ایستگاه‌های مختلف اعم از این که مربوط به یک محلی باشد ویا این که به محل‌های مختلفی که دارای یک اسم و یا به اسامی مشابهی باشند مربوط باشد.
ج - نام و آدرس گیرنده - که باید یک شخص حقیقی و یا یک شخصیت حقوقی داشته باشد تعیین گردد تعیین ایستگاه یا مأمور ایستگاه به عنوان گیرنده‌کالا پذیرفته نمی‌شود مگر تعرفه صراحتاً آن را اجازه داده باشد. آدرس‌هایی که نام گیرنده در آنها تعیین نشده باشد و عبارتی از قبیل «به حواله... و یا به‌آورنده نسخه ثالثی بارنامه»...
در آن ذکر شده باشد قابل قبول نیستند.
د - تعیین وزن و نوع کالا و در صورت عدم امکان اطلاعات شبیه به آن طبق مقررات راه‌آهن فرستنده در صورتی که قوانین و یا مقررات کشور مبداءاجازه دهد که فرستنده کالای خود را بدون تعیین وزن و یا اطلاعات لازم برای حمل بدهد ذکر وزن و اطلاعات مورد لزوم وسیله راه‌آهن فرستنده انجام‌خواهد گرفت.
در بارنامه کلیه کالاهایی که در الحاقیه شماره (I) این مقاوله‌نامه تحت عنوان مخصوصی ذکر شده‌اند باید به همان عنوان ذکر گردند و در مورد کالاهای‌دیگر بر حسب نوع معینه در تعرفه‌ای که کالاهای مزبور بر اساس آن حمل می‌گردند باید نام برده و در تمام حالات دیگر باید به عنوانی ذکر گردند که دربازرگانی کشور مبداء معمول می‌باشد.
ه - برای محمولات خرده‌بار، ذکر تعداد بسته‌ها - علائم و نمره‌بندی آنها، و در صورت عدم امکان ذکر این که این بسته‌ها به آدرس گیرنده ارسال شود وهمچنین مشخصات بسته‌بندی لازم است. همچنین مطالب فوق‌الذکر باید در بارنامه مربوط به واگن‌هایی که کلاً یا جزئاً حامل بسته‌هایی هستند که بایدراه‌آهن و کشتی حمل گردند و بعداً از راه‌آهن به کشتی و یا بالعکس نقل و انتقال می‌یابند قید گردد.
در مورد محمولاتی که بارگیری آنها به عهده فرستنده‌است تعیین نوع واگن (مسقف - مسطح - مخصوص - اختصاصی) و همچنین نمره و علامت‌خاص مالک واگن و برای واگن‌های اختصاصی تعیین وزن آنها در بارنامه ضروری است.
و - ذکر جزئیات کالا به نحوی که برای مقامات گمرکی و اداری لازم باشد باید ضمیمه بارنامه گردد به طریقی که هر گاه ضرورت ایجاب نماید بتوان آن رادر اختیار راه‌آهن در ایستگاه معینی و یا دفتر گمرک و یا کلیه مقامات صلاحیتدار دیگر قرار داد.
ز - در بارنامه همچنین باید امضاء فرستنده مشخصات اسم و آدرس کامل او و در صورت ضرورت آدرس تلفنی و یا تلگرافی او قید گردد.
امضاء ممکن است چاپ شده باشد یا به جای آن مهر فرستنده زده شود اگر قوانین و مقررات لازم‌الرعایه ایستگاه مبداء آن را اجازه دهد.
یک شخصیت حقیقی و یا یک شخصیت حقوقی بایستی در بارنامه به عنوان فرستنده قید گردد.
۷ - بارنامه باید علاوه بر این‌ها حاوی نکات پیش‌بینی شده در این مقاوله‌نامه و بالاخص مواد مذکور ذیل باشد:
الف - ذکر کلماتی از قبیل «در ایستگاه (دفتر مخصوص امانات)» و با ذکر "قابل تحویل در محل سکونت" به شرط این که این گونه طرق تحویل درایستگاه مقصد متداول باشد.
ب - ذکر تعرفه‌های معمولی بالاخص تعرفه‌های اختصاصی و یا استثنایی پیش‌بینی شده در (ماده ۱۱ ردیف ج از بند ۴) و ماده ۳۵.
ج - ذکر مبلغ با اعداد با توجه به سود تحویل طبق ماده ۲۰ که اظهار شده‌است.
د - هزینه‌هایی که فرستنده طبق ماده ۱۷ به عهده می‌گیرد.
ه - ذکر مبلغ قابل استرداد با حروف و رقم و همچنین ذکر مبلغ پیش پرداخت با رقم طبق (ماده ۱۹).
و - ذکر خط‌سیری که محموله باید طی کند طبق مقررات (بند ۱ ماده ۱۰) و تعیین ایستگاه‌هایی که در آن جا بایستی عملیات گمرکی و یا اقدامات سایرمقامات اداری اجراء شود.
ز - اطلاعات مربوط به تشریفات گمرکی و اداری که طبق (ردیف ۲ بند ۱ از ماده ۱۵) باید صورت گیرد.
ح - ذکر این که گیرنده کالا حق تغییر قرارداد حمل و نقل را ندارد. این جمله باید در ستون «اظهارنامه» به صورت زیر:
«گیرنده مجاز به دادن دستورات بعدی نیست» قید گردد.
ط - ذکر تعداد همراهان و یا قید جمله (بدون همراه) بر طبق (ردیف د از بند ۱ ماده ۴) این جمله باید در ستون " اظهارنامه) یادداشت شود.
۸ - اگر مقدار جایی که برای اظهارات فرستنده در بارنامه معلوم شده کافی نباشد می‌توان به بارنامه برگ‌های اضافی الصاق نمود و این برگ‌ها مکمل‌بارنامه خواهد بود این برگ‌های مکمل باید به همان صورت بارنامه بوده و در پنج نسخه با رونوشت که توسط فرستنده امضاء و تاریخ گذاری شده است‌تدوین گردد.
در بارنامه باید وجود اوراق اضافی ذکر گردد چنان چه وزن کلی محموله تعیین شده‌است این تعیین باید روی بارنامه نیز یادداشت شود.
۹ - در روی بارنامه اظهارات دیگری سوای آن چه را که توسط قوانین و مقررات کشوری یا توسط تعرفه‌ها ذکر آن مجاز است و مخالف با مقاوله‌نامه‌فعلی نیست مجاز نمی‌باشد.
جانشین کردن بارنامه با اوراق دیگری ممنوع است و نیز اضافه کردن اسناد دیگری سوای آن چه را که به وسیله این مقاوله‌نامه و یا تعرفه‌ها مقرر شده‌مجاز نمی‌باشد.
۱۰ - برای هر محموله باید یک بارنامه تنظیم شود و در هر صورت تحت عنوان یک بارنامه نباید کالاهای زیر برای حمل تحویل شود:
الف - کالاهایی که به علت جنس آنها نمی‌توان با کالاهای دیگر تواماً بدون عیب بارگیری شود.
ب - کالاهایی که بارگیری آنها قسمتی به عهده راه‌آهن و قسمتی به عهده فرستنده می‌باشد.
ج - کالاهایی که بارگیری آنها تواماً به مقررات گمرکی یا سایر مقامات اداری لطمه بزند.
د - کالاهایی که تحت شرایط خاصی برای حمل قبول شده‌است وقتی که شامل مواد و اشیایی باشند که بارگیری آنها مشترکاً با سایر کالاها طبق ضمیمه(I) این مقاوله‌نامه ممنوعه اعلام شده‌است.
۱۱ - یک بارنامه فقط باید شامل محمولات یک واگن باشد ولی در بعضی موارد می‌توان کالاهای زیر را با یک بارنامه حمل نمود:
الف - موقعی که کالا از توده‌های غیر قابل تصمیم و یا اشیاء با ابعاد استثنایی تشکیل شده باشد و بارگیری آنها وجود بیش از یک واگن را ایجاب نماید.
ب - وقتی که مقررات خاص تعرفه‌ها و یا تعرفه‌های بین‌المللی اجازه دهند می‌توان محمولات بارگیری شده در چندین واگن را برای کلیه مسیر پذیرفت.
۱۲ - فرستنده مجاز است در متن بارنامه در محل مخصوص برای گیرنده کالا اطلاعات مختصری درباره محموله از قبیل آن چه که ذیلاً ذکر می‌شودبنویسد بدون این که هیچ گونه تعهد و مسئولیتی برای راه‌آهن ایجاد نماید:
«ارسالی از طرف ن» «برای جاده اتومبیل‌رانی ن» «بنا به دستور ن» «رسیده از جاده اتومبیل‌رانی ن» «برای ارسال مجدد به ن» «برای خط هوایی ن» «بیمه شده از طرف ن» «رسیده از خط هوایی ن» «در اختیار ن» «برای خط هوایی شماره...» «برای خط دریایی ن و یا» «برای صدور به مقصد ن» «رسیده از خط دریایی ن» «برای کشتی ن» «یا از کشتی ن» ماده هفتم - مسئولیت مربوط به مندرجات بارنامه - بهاء اضافی - اقدامات لازمه در مورد اضافه بار.
۱ - فرستنده مسئول صحت و اظهارات و اطلاعاتی خواهد بود که در متن بارنامه درج می‌نماید و کلیه نتایج حاصله از این که مندرجات نامبرده نامنظم‌و بدون قیمت و غیر کامل و در محلی غیر از محل مخصوص خود در بارنامه نوشته شده باشد متوجه او خواهد بود و چنان چه ستون مربوطه برای درج‌کلیه مطالب لازم کافی نبود بقیه مطالب باید در ستون تکمیلی که برای این کار مشخص شده‌است درج گردد.
۲ - راه‌آهن همیشه حق دارد تحقیق نماید که محمول با مندرجات بارنامه مطابقت دارد یا نه و مقررات تأمینیه که طبق شماره ضمیمه شماره ۱ مقررگشته‌است رعایت شده‌است یا خیر؟ چنان چه بازرسی خود محمولات ضروری به نظر برسد باید در ایستگاه مبداء با حضور فرستنده و در ایستگاه مقصد با حضور گیرنده انجام گیرد.
اگر ذینفع در رسیدگی حضور پیدا نکند یا اگر رسیدگی در بین راه به عمل آید. چنان چه دیگر قانونی یا مقررات جاریه کشور محل رسیدگی موجودنباشد، عمل رسیدگی باید در حضور دو شاهد غیر راه‌آهنی انجام شود و نیز باید هیچ گاه به چنین بازرسی در طول خط مبادرت ورزد مگر آن که ضرورت‌بهره‌برداری و مقررات گمرکی و یا اداری دیگر وجود آن را ایجاب نماید.
نتیجه رسیدگی به مندرجات بارنامه باید در بارنامه قید گردد و در صورتی که این عمل در ایستگاه مبداء انجام شود باید در نسخه دوم بارنامه نیز اگر دردسترس راه‌آهن باشد ذکر شود.
در صورت وجود اختلاف بین محمولات و مندرجات بارنامه هزینه‌های بازرسی محمولات و مندرجات بارنامه هزینه‌های بازرس محمولات چنان چه‌فوراً پرداخت نشوند - بهای حمل محمولات اضافه می‌گردد.
۳ - قوانین و مقررات هر کشور شرایطی را ضمن آن راه‌آهن حق دارد و یا موظف است که در مورد وزن و تعداد بسته‌های کالا و همچنین وزن حقیقی‌واگن‌ها را معلوم دارد تعیین می‌کند. راه‌آهن موظف است نتیجه رسیدگی به وزن و تعداد بسته کالا و همچنین وزن واگن را در بارنامه مشخص کند.
۴ - در مورد توزین با قپان خطی باید وزن واگن را از وزن کل تعیین شده به وسیله قپان کسر نموده تا وزن محمولات بارگیری شده در واگن به دست آیدو در مورد وزن واگن باید به این نکته توجه داشت که وزن واگن عبارت است از وزنی که با هر گونه وسایل توزین دیگر دارای یک نتیجه باشد.
توزینی که توسط قپان‌های خطی خصوصی انجام می‌شود با توزین روی قپان‌های خطی راه‌آهن در صورتی که شرایط مقرره راه‌آهن برای توزین انجام شده باشد یکسان خواهد بود.
۵ - چنان چه در نتیجه توزین محمولات پس از انعقاد قرارداد حمل اختلاف وزنی مشاهده گردد وزن تعیین وسیله ایستگاه مبداء و در صورت فقدان آن‌وزن تعیین شده وسیله خود فرستنده در موارد زیر مبنای محاسبه بهای حمل قرار می‌گیرد:
الف - در صورتی که اختلاف موجود مربوط به جنس کالا و یا در نتیجه تأثیرات جوی آنها به وجود آمده باشد.
ب - در صورتی که اختلاف حاصل از توزین محمولات که پس از انعقاد قرارداد حمل و روی قپان خطی معلوم می‌گردد از دو درصد وزن تعیین شده‌وسیله ایستگاه مبداء و یا وزن اعلام شده توسط فرستنده تجاوز نماید.
۶ - برای محمولاتی که باز نمودن آن به عهده فرستنده‌است فرستنده موظف است حد بارگیری را رعایت نماید مقرراتی که حدود بارگیری را تعیین‌می‌کنند و باید رعایت تعرفه مانند تعرفه‌ها به همان نهج باید تدوین و انتشار یابند راه‌آهن در صورت درخواست فرستنده موظف است حد بارگیری که‌باید رعایت شود اعلام کند.
۷ - راه‌آهن می‌تواند از پرداخت اختلاف بهای حمل و یا غرامت برای خسارت احتمالی راه‌آهن صرف نظر نماید و همچنین در شرایط و موارد زیراضافه بها دریافت نماید:
الف - چنان چه در مورد مواد و اشیایی که طبق ضمیمه ۱ این مقاوله‌نامه از حمل ممنوع می‌باشند مشخصات نامنظم غیر صحیح و یا غیر کامل اظهار شده باشد در این مورد اضافه بهایی به مبلغ ۳ فرانک برای هر کیلو وزن خالص کلیه بسته‌ها اخذ می‌گردد.
ب - در صورتی که مواد و اشیایی برای حمل قبول شوند که طبق بعضی از شرایط ضمیمه ۱ این مقاوله‌نامه بوده و یا بعضی از مقررات تأمینیه مندرج دراین ضمیمه مراعات نشده باشد اضافه بهایی به مبلغ ۲ فرانک برای ۸ کیلو وزن خالص کلیه بسته‌ها اخذ می‌شود.
ج - در صورتی که کالاهایی مخالف با آن چه که در ردیف‌های الف و ب این بند ذکر شده برای حمل انتخاب شوند ولی در مدارک حمل به طریق‌ناصحیح و غیر کامل تعیین شده باشد و یا به ترتیبی معلوم شده باشد که از تعرفه‌های ارزانتر از تعرفه‌های معموله استفاده نمایند اضافه بهای دریافتی‌معادل خواهد بود با دو برابر اختلاف بهای حمل کالاهای مزبور از ایستگاه مبداء تا ایستگاه مقصد و این عمل برای تعیین اختلاف مبلغ چنین فرض‌می‌شود که فرستنده اشیاء محموله را به طور منظم و صحیح و کامل در بارنامه اظهار کرده باشد.
در صورتی که محموله از مال‌التجاره‌هایی تشکیل شده باشد که برای حمل آنها از قیمت‌های مختلف می‌بایست استفاده شود و وزن هر یک از اجزاءمحموله را بدون اشکال بتوان تعیین کرد اضافه بهایی که به هر یک از اجزاء محموله فوق‌الذکر تعلق می‌گیرد به طریقی حساب می‌شود که بتوان از یک‌اضافه بهای کمتری استفاده شود.
د - در صورتی که وزن کالا کمتر از وزن حقیقی آن تعیین شده باشد اضافه بهای دریافتی معادل دو برابر بهای اختلاف وزن تعیین شده از طرف فرستنده‌و وزن حقیقی بار از ایستگاه مبداء تا ایستگاه مقصد خواهد بود.
مندرجات ردیف ج بند ۲ عیناً قابل اجراء است.
ه - فرستنده در واگنی که وسیله خود او بارگیری می‌شود اضافه بر مقدار مقرره بارگیری نماید اضافه بهای دریافتی معادل پنج برابر بهای حمل بار اضافی‌از ایستگاه مبداء تا ایستگاه مقصد خواهد بود.
و - چنان چه برای یک واگن وزن و اضافه وزن از مقدار حقیقی کمتر تعیین شده باشد اضافه بهای منظوره برای این دو مورد مشترکاً محسوب خواهدشد.
۸ - بهایی که مطابق بند ۷ دریافت می‌شود به بهای حمل کالاهای محموله اضافه می‌گردد و محلی که در آن اضافه بها معلوم شده‌است در این موضوع‌هیچ گونه تأثیری ندارد.
۹ - مبلغ اضافه بها و علل آن در بارنامه باید ذکر شود.
۱۰ - در موارد زیر اضافه بها تعلق نمی‌گیرد:
الف - در صورت تعیین غلط و وزن هنگامی که توزین کالا به موجب مقررات لازم‌الرعایه در ایستگاه مبداء برای راه‌آهن اجباری باشد.
ب - تعیین غیر صحیح وزن و یا اضافه بارگیری در صورتی که فرستنده در بارنامه قید نماید که توزین به وسیله راه‌آهن انجام شود.
ج - در صورت وجود اضافی بار به علت تأثیرات جوی که در جریان حمل و نقل به وجود می‌آید در صورتی که ثابت شود که بارگیری واگن در موقع‌شروع حمل در ایستگاه مبداء از حد مجاز بیشتر نبوده‌است.
د - در مورد افزایش وزن کالا در حین حمل بدون این که واگن از حد معمول اضافه بارگیری شده باشد و در صورتی که ثابت شود که افزایش وزن مزبورتحت تأثیر عوامل جوی به وجود آمده‌است.
ه - در مواردی که تعیین وزن کالا صحیح نبوده و اضافه بارگیری هم نشده باشد چنان چه اختلاف بین وزن تعیین شده در بارنامه و وزن به دست آمده ازدو درصد وزنی که اعلام گردیده‌است تجاوز ننماید.
۱۱ - چنانچه وجود اضافه بار از طرف ایستگاه مبداء و یا یکی از ایستگاه‌های بین راه تأیید شود حتی اگر اضافه بها هم به آن تعلق نگیرد باید مازاد بار ازواگن تخلیه شود و در صورت امکان باید فرستنده را نیز بدون تأخیر دعوت نمود که در ترتیب تخلیه مازاد راهنمایی لازم را معمول دارد و در بعضی‌اوقات گیرنده را نیز که قرارداد حمل را نقص نموده‌است باید طبق ماده ۲۲ مطلع ساخته و از او دعوت کرد که اطلاعات و دستورات لازم را در مورداضافه بار بدهد.
بهای حمل اضافه بار را برابر مسافتی که پیموده‌است بر حسب نرخ حمل کالای اصلی و با توجه به اضافه‌های پیش‌بینی شده در بند ۷ در صورتی که‌وجود داشته باشد تعیین نماید و در صورت تخلیه هزینه آن نیز بر اساس تعرفه‌های مربوط به مخارج متفرقه راه‌آهنی که تخلیه را انجام می‌دهد تعیین ودریافت می‌شود.
چنان چه شخص ذینفع تقاضا نماید که اضافه بار به مقصد دیگری و یا به مقصد ایستگاهی که بار عمده حمل می‌شود فرستاده شود و یا به ایستگاه مبداءعودت داده شود در مورد اضافه بار مزبور مانند کالای جداگانه رفتار خواهد شد.
ماده هشتم ۱ - به محض این که ایستگاه فرستنده کالای تجاری را همراه با بارنامه پذیرفت انعقاد قرارداد حمل رسمیت پیدا می‌کند و تاریخ قبول کالا و یا به عبارت‌دیگر تاریخ شروع عمل قرارداد حمل از تاریخی محسوب می‌شود که در مهر الصاقی ایستگاه فرستنده در بارنامه ذکر گردیده‌است.
۲ - الصاق به تمبر بلافاصله پس از قبول تمام محموله مذکوره در بارنامه و دریافت هزینه‌هایی که فرستنده به عهده گرفته‌است به عمل می‌آید و بادرخواست فرستنده الصاق به تمبر در حضور او باید انجام گیرد.
۳ - پس از الصاق تمبر در بارنامه - بارنامه مزبور عنوان مدرک قرار داد حمل را خواهد داشت.
۴ - در مواقعی که طبق مقررات تعرفه‌ها و یا بنا بر قراردادهای منعقده با فرستنده کالا در صورتی که انعقاد چنین قراردادهایی از طرف ایستگاه فرستنده‌مجاز باشد و بارگیری کالا به عهده فرستنده واگذار شده باشد و در این حال چنان چه راه‌آهن تحقیقات لازم را در مورد وزن و بسته‌های محمولات مزبوربه عمل نیاورد و در بارنامه قید نکرده باشد از لحاظ مندرجات بارنامه هیچ گونه مسئولیتی متوجه راه‌آهن نخواهد بود.
امکان دارد که تحقیق در موارد مذکوره در بالا برای وزن بسته‌هایی که در بارنامه ذکر شده‌است از طریق دیگری در اثر مراقبت‌های راه‌آهن معلوم گردد.
۵ - به وسیله زدن مهر تاریخ دارد روی رونوشت بارنامه قبول کالا و تاریخ تحویل آن برای حمل قبل از واگذاری رونوشت به فرستنده توسط راه‌آهن‌اعلام می‌گردد این رونوشت ارزش بارنامه که با محموله فرستاده می‌شود و همچنین ارزش یک بارنامه معمولی را ندارد.
ماده نهم - تعرفه‌ها - موافقت‌نامه‌های خصوصی ۱ - بهای حمل و هزینه‌های فرعی مربوط به آن حتی در صورتی که جداگانه و در قسمت‌های مختلف خط سیر محاسبه شود باید طبق تعرفه‌های‌قانونی معمول و منتشره در هر کشور که در موقع انعقاد قرارداد حمل نیز معتبر باشند محاسبه گردد با وجود این انتشار تعرفه‌های بین‌المللی فقط درکشورهایی که به عنوان شبکه‌های مبداء و مقصد در تعرفه‌های نامبرده شرکت می‌کنند اجباری می‌باشد ترقی بهای تعرفه‌های بین‌المللی و مقررات‌دیگری که باعث تشدید شرایط حمل پیش‌بینی شده در تعرفه‌های مزبور گردند فقط پس از پانزده روز انتشار دارای اعتبار قانونی خواهند بود با وجود این‌در موارد زیر مدت مزبور را می‌توان تغییر داد:
الف - چنان چه تعرفه بین‌المللی توسعه حدود عمل یک تعرفه داخلی را در مجموع خط سیر باعث گردد در این صورت از لحاظ مدت انتشار تابع‌مقررات تعرفه داخلی مزبور خواهد بود.
ب - ترقی قیمت‌های یک تعرفه بین‌المللی که در نتیجه بالا رفتن سطح قیمت‌های تعرفه‌های یک راه‌آهن شریک به عمل آمده‌است بلافاصله در روز بعداز انتشار دارای اعتبار قانونی خواهد بود به شرط آن که تطبیق قیمت‌های تعرفه بین‌المللی که ترقی بهای مورد بحث را به وجود می‌آورد پانزده روز قبل‌اعلام گردد و در این مورد باید به این نکته توجه داشت که تاریخ اعلام مزبور می‌تواند مقدم بر انتشار ترقی بهای تعرفه‌های داخلی مذکور در فوق به‌عمل آید.
ج - چنان چه قیمت باربری و هزینه‌های پیش‌بینی شده در تعرفه‌های بین‌المللی با توجه به نوسانات قیمت‌ها تغییر نموده و یا چنان چه اشتباهات بین‌باید تصحیح گردند این تغییرات و این تصحیحات فردای روز انتشار آنها قوت قانونی خواهند داشت.
تعرفه‌ها باید شامل تمام اطلاعات لازم مربوط به‌محاسبه قیمت‌های حمل و نقل و همچنین هزینه‌های فرعی و اختصاصی باشد و در صورت امکان کلیه شرایط مربوط به تبدیلات ارزی را دارا باشد.
۲ - در تعرفه‌ها باید همچنین کلیه شرایط خاص و انواع حمل و نقل‌های مختلف و سرعت‌هایی که حمل و نقل باید صورت گیرد ذکر شود و اگر راه‌آهن‌برای تمام کالاهای تجاری و یا بعضی از آنها و یا برای بعضی از مسیرهای خود تعرفه برای سرعت خاصی داشته باشد تعرفه مزبور می‌تواند در موردکالاهای سریع‌السیر که با بارنامه حاشیه قرمز رنگ حمل می‌شوند و کالاهای بطی‌السیر که با بارنامه‌های سفید رنگ حمل می‌گردند اجراء شود به شرط‌آن که مدت تحویل مربوط به هر یک از بارنامه‌های مزبور طبق مقررات بند ۴ از ماده ۶ و ماده ۱۱ انجام گیرد.
شرایط مندرج در تعرفه‌ها در صورتی که مخالف با مقاوله‌نامه فعلی نباشد معتبر خواهد بود و الا کان‌لم‌یکن و باطل تلقی خواهد شد.
تعرفه‌های بین‌المللی به استثنای مواردی که تعرفه‌های داخلی اجراء می‌شود ممکن است در حمل و نقل بین‌المللی به صورت اجباری و لازم‌الرعایه‌اعلام گردد به شرط آن که این تعرفه‌ها به طور متوسط افزایش قیمتی را که از امتزاج بین‌المللی تعرفه‌های داخلی حاصل می‌شود نشان ندهند.
ممکن است اجراء یک تعرفه بین‌المللی به تقاضای حمل سریع‌السیر محمول در بارنامه موکول گردد.
۳ - تعرفه‌ها باید درباره عموم تحت شرائط واحد اجراء شود. راه‌آهن‌ها می‌توانند موافقت‌های خصوصی در مورد تخفیف‌هایی در کرایه و یا سایرتسهیلات به شرط موافقت دولتهای متبوعه خود بنمایند به نحوی که شرایط مساوی نسبت به مشتریانی که در وضع مشابه هستند رعایت شود.
ممکن است تخفیف قیمتی برای کارمندان راه‌آهن و کارمندان ادارات عمومی یا برای امور خیریه منظور شود.
انتشار تصمیمات متخذه به موجب بند ۲ و ۳ اجباری نیست.
۴ - علاوه بر کرایه حمل و مخارج فرعی پیش‌بینی شده در تعرفه‌ها وجهی به نفع راه‌آهن دریافت نمی‌شود مگر هزینه‌هایی که مستقیماً از طرف‌راه‌آهن‌ها صورت گرفته‌است از قبیل حقوق گمرکی عوارض و حقوق پلیس و همچنین مخارج حمل کالا از ایستگاهی به ایستگاه دیگر توسط کامیون که‌در تعرفه پیش‌بینی نشده‌است و نیز مخارج ترمیم لفاف خارجی و داخلی کالا که برای حفاظت آن ضروری باشد و سایر هزینه‌های مشابه این مخارج‌حتماً باید روی بارنامه قید شده و صورت ریز جداگانه آن تهیه شود و همچنین مدارک مثبته مخارج ضمیمه بارنامه گردد.
هر گاه پرداخت این مخارج مربوط به فرستنده باشد مدارک مثبته همراه بارنامه به گیرنده تحویل نمی‌گردد بلکه آنها به انضمام مخارج انجام شده طبق‌ماده (۱۷ بند ۷) به فرستنده کالا ارسال می‌شود.
ماده دهم - مسیرها و تعرفه‌های مورد اجراء ۱ - فرستنده می‌تواند در بارنامه مسیری را که کالا باید طی کند قید نماید و در آن فقط باید نقاط سرحدی و در صورت اقتضا ایستگاه‌های ترانزیتی بین‌راه‌آهن‌ها را یادداشت کند فرستنده فقط باید نقاط و یا ایستگاه‌های سرحدی که برای حمل و نقل در روابط بین‌المللی بار اعلام شده‌اند ذکر نماید.
۲ - تعیین ایستگاه‌های نامبرده زیر به عنوان نقاط مرزی به خط سیر امکان‌پذیر می‌باشد:
الف - تعیین ایستگاه‌هایی که باید در آنها تشریفات گمرکی و اداری انجام شود و همچنین ایستگاه‌هایی که در آنها باید محمولات تحت مراقبت‌های‌خاص قرار گیرد (مراقبت مربوط به حیوانات و غیره).
ب - تعیین تعرفه‌های قابل اجراء در مورد کالای محموله به نحوی که بتوان ایستگاه‌هایی را که بین آنها تعرفه‌های مزبور باید اجراء گردند تشخیص داد.
ج - تعیین مبلغ کلی و یا جزیی هزینه‌هایی تا x (x مشخص می‌کند نقطه که در آن جا امتزاج تعرفه‌های ممالک هم مرز اجراء می‌شود).
۳ - راه‌آهن نمی‌تواند بر خلاف حالات مندرج در بندهای ۴ و ۵ ماده ۵ و همچنین بند ۱ ماده ۲۴ حمل کالا را بر خلاف مسیری که وسیله فرستنده تعیین شده‌است انجام دهد مگر این که شرایط دو گانه ذیل موجود باشد:
الف - در صورتی که تشریفات لازم به وسیله گمرک و مقامات دیگر اداری و همچنین مراقبت‌هایی که باید به خصوص در مورد محمولات صورت گیرد(مراقبت‌های محموله درباره حیوانات، نظافت و یراق نمودن و غیره) باید در ایستگاه‌هایی که فرستنده در خط سیر تعیین کرده‌است انجام پذیرد.
ب - در صورتی که هزینه‌ها و مدت تحویل محمولات از هزینه‌ها و مدت‌های محسوب شده از طرف فرستنده در مسیر تعیین شده بیشتر نباشد.
۴ - با رعایت مقررات بند ۳ باید هزینه‌ها و مدت تحویل راه بر اساس مسیر تعیین شده توسط فرستنده و در صورت فقدان طبق مسیری که راه‌آهن‌انتخاب نموده‌است باید محاسبه نمود.
۵ - فرستنده می‌تواند تعرفه‌هایی که باید درباره کالاهای او اجراء شود در بارنامه قید نماید راه‌آهن موظف است در صورت شرایط موجود این تعرفه‌ها رااجراء کند.
۶ - چنان چه اطلاعاتی که در مورد مسیر و نوع تعرفه از طرف فرستنده داده شده‌اند برای تشخیص مسیر و یا نوع تعرفه کافی نباشد و یا اصولاً دارای‌نکات مبهمی باشد راه‌آهن باید مسیر و تعرفه را انتخاب نماید که بیشتر به سود فرستنده باشد و راه‌آهن نیز مسئول خسارات حاصله از این انتخاب‌نخواهد بود مگر در مواردی که تقلب و یا اشتباه فاحشی وقوع پیدا کند.
۷ - اگر یک تعرفه بین‌المللی از ایستگاه مبداء تا مقصد موجود باشد و در صورت نبودن مشخصات کافی چنان چه از ایستگاه فرستنده تا ایستگاه گیرنده‌کالا تعرفه بین‌المللی وجود داشته باشد و نظریه فقدان اطلاعات کافی از طرف فرستنده راه‌آهن تعرفه بین‌المللی مزبور را برای حمل انتخاب نموده باشددر این مورد ممکن است بین کرایه حمل پرداختی بر اساس تعرفه بین‌المللی و کرایه که با منظور نمودن تعرفه‌های دیگر ممکن بود پرداخت شود به طوراحتمال اختلافی موجود باشد در چنین صورت راه‌آهن موظف است، اختلاف کرایه مزبور را به ذیحق و بر حسب درخواست او بپردازد اختلاف‌احتمالی بین کرایه‌های حمل که با استفاده از تعرفه بین‌المللی محسوب شده‌است یا کرایه‌ای که از امتزاج تعرفه‌های دیگر به دست می‌آید در صورتی که‌این اختلاف بیش از ده فرانک برای هر بارنامه نباشد قابل پرداخت است.
ماده یازدهم - مدت تحویل.
۱ - مدت تحویل به وسیله مقررات جاری بین راه‌آهن‌های شریک و یا به وسیله تعرفه‌های بین‌المللی که از ایستگاه مبداء تا ایستگاه مقصد کالا قابل‌اجراء باشند تعیین می‌گردند مدت تحویلی که بر اساس موارد فوق تعیین می‌شود نباید از مدت‌های تحویل طبق مقررات مذکور در بندهای زیر تجاوزنماید.
۲ - در صورت فقدان اطلاعات لازم در مورد مدت‌های تحویل در آیین‌نامه‌ها و یا تعرفه‌های بین‌المللی که در بند ۱ پیش‌بینی شده‌است و با رعایت‌مقررات بندهای زیر مدت تحویل چنین می‌باشد:
الف - برای قطارهای سریع‌السیر.
اول - مدت ارسال کالا ۱۲ ساعت.
دوم - مدت حمل کالا در سیصد کیلومتر مسیر کامل که تعرفه‌ها اجراء می‌شوند ۲۴ ساعت.
ب - قطارهای بطی‌السیر.
اول - مدت ارسال کالا ۲۴ ساعت.
دوم - مدت حمل کالا برای مسیر دویست کیلومتر کامل که تعرفه‌ها اجراء می‌شوند ۲۴ ساعت.
۳ - کالا بر اساس فاصله کلی واقع بین ایستگاه فرستنده و گیرنده کالا محاسبه می‌شود محاسبه آن فقط یک بار به عمل می‌آید و بستگی به تعدادراه‌آهن‌هایی که مورد استفاده قرار گرفته‌اند ندارد.
۴ - قوانین و مقررات هر کشور تعیین می‌کند که در چه شرایطی راه‌آهن‌ها اختیار دارند مهلت‌های اضافی را در موارد زیر تعیین نمایند:
الف - برای محمولاتی که باید در خارج از ایستگاه‌ها برای حمل تحویل گرفته شوند و یا پس از رسیدن به مقصد در خارج از ایستگاه‌ها تحویل داده‌شوند.
ب - برای حمل و نقل‌هایی که از مسیرهای زیر استفاده می‌کنند.
به وسیله دریا و خطوط کشتیرانی داخلی که حمل و نقل به وسیله قایق و کشتی‌های کوچک انجام می‌شود.
در جاده‌هایی که فاقد راه‌آهن باشد.
بعضی از خطوط که راه‌آهن‌های یک شبکه و یا شبکه‌های مختلف را به هم مربوط می‌سازد در خطوط درجه دوم.
راه‌آهنی که خطوط آن به عرض طبیعی نباشد.
ج - برای حمل و نقل‌هایی که نرخ آنها بر اساس تعرفه‌های اختصاصی و استثنایی داخلی و با قیمت‌های کمتر تعیین شده‌است.
د - به مناسبت شرایط فوق‌العاده طبیعت که به صورت دو مورد زیر تشخیص داده شود.
توسعه بیش از اندازه حمل و نقل و وجود اشکالات غیر معمولی در بهره‌برداری.
۵ - مهلت‌های اضافی پیش‌بینی شده در (ردیف‌های الف و ب و ج بند ۴) باید در تعرفه‌ها ذکر گردد. و همچنین مدت‌های تکمیلی پیش‌بینی شده درردیف د از بند ۴ باید انتشار یابند و قبل از انتشار اعتبار قانونی نخواهند داشت.
۶ - مدت تحویل کالا از نیمه شب بعد از قبول کالاهای تجاری مذکور در بند ۱ ماده ۸ برای حمل شروع می‌شود و با وجود این برای محمولاتی که بایدسریع‌السیر حمل گردند چنان چه روز بعد از تحویل مصادف با یکشنبه و یا تعطیل رسمی بوده و در نتیجه ایستگاه فرستنده تعطیل باشد مدت تحویل از۲۴ ساعت بعد از قبول کالا برای حمل شروع می‌شود.
۷ - مدت تحویل کالا در موارد زیر به تعویق می‌افتد:
الف - برای کلیه محمولات که توقف آنها ایجاب اعمال زیر را بنماید و چنان چه این عمل از اشتباه راه‌آهن ناشی نشود.
اول - برای بازرسی و تحقیق که مطابق با بندهای ۲ و ۳ از ماده ۷ باید انجام گیرد و به علت آن اختلافاتی بین مندرجات بارنامه و نتیجه بازرسی ظاهرگردد.
دوم - برای انجام تشریفات لازم به وسیله گمرک و مقامات دیگر اداری.
سوم - برای اصلاح قرارداد حمل و نقل که طبق مواد ۲۱ و ۲۲ دستور داده شود.
چهارم - برای انجام مراقبت‌های اختصاصی نسبت به محموله (از قبیل مراقبت حیوانات - نظافت و یراق کردن و غیره).
پنجم - در صورت وجود عللی که موقتاً مانع شروع به ادامه حمل گردد.
ب - در مورد کالاهایی که باید با قطار بطی‌السیر حمل بشود و همچنین یکشنبه‌ها و روزهای تعطیل رسمی.
ج - در مورد کالاهایی که باید سریع‌السیر حمل گردند روزهای یکشنبه و بعضی از تعطیلات رسمی وقتی که قوانین یا مقررات در یک کشور حمل و نقل‌کلی یا جزیی را در چنین روزهایی با قطار سریع‌السیر متوقف بنماید.
علت و همچنین مدت تعلیق در تحویل کالا در بند الف پیش‌بینی شده‌است باید در بارنامه قید گردد و در صورت لزوم تعلیق‌های مربوط به مدت تحویل‌ممکن است از طرق دیگری سوای آن چه که در بارنامه قید شده‌است اثبات گردد.
۸ - هر گاه مدت تحویل بعد از ساعت بسته‌شدن ایستگاه مقصد خاتمه پیدا کند انقضاء مدت مهلت تحویل به دو ساعت پس از افتتاح مجدد ایستگاه‌مزبور موکول می‌شود.
به علاوه برای محمولات سریع‌السیر هر گاه مهلت تحویل در یکشنبه یا یک روز تعطیل به موجب (ردیف ج از بند ۷) خاتمه پذیرد. انقضاء مدت مهلت‌به ساعت مشابه اولین روز غیر تعطیل تمدید می‌شود.
۹ - چنان چه موارد ذیل قبل از انقضاء مدت تحویل وجود پیدا کنند باید مدت تحویل رعایت گردد:
الف - در حالتی که ورود کالا به مقصد رسماً ابلاغ گردد و در صورتی که کالا در ایستگاه قابل تحویل باشد و صدور ابلاغ ورود کالا را به گیرنده ایجاب‌نماید.
ب - وقتی که محموله قابل تحویل در ایستگاه به گیرنده بدون آگهی ورود کالا باشد.
ج - در حالتی که محمولات خارج از ایستگاه‌ها قابل تحویل باشند، در اختیار گیرنده قرار گیرد.
ماده دوازدهم - وضع کالا - عدل‌بندی ۱ - موقعی که راه‌آهن کالایی را برای حمل قبول می‌کند در صورت مشاهده علائمی که حاکی از آسیب‌دیدگی کالا باشد می‌تواند ذکر آن را در بارنامه‌خواستار شود.
۲ - هر گاه نوع کالا وجود عدل‌بندی را ایجاب کند فرستنده باید کالای مزبور را به نحوی عدل‌بندی نماید که از آسیب‌دیدگی و یا از بین رفتگی جزیی وکلی آن در مدت حمل جلوگیری به عمل آید و همچنین به اشخاص و یا مواد و کالاهای دیگر هیچ گونه خسارتی را وارد نیاورد. عدل‌بندی کالا نیز بایدطبق مقررات تعرفه‌ها و آیین‌نامه‌های راه‌آهن فرستنده انجام گیرد.
۳ - چنان چه فرستنده مفاد بند ۲ را رعایت ننموده باشد راه‌آهن می‌تواند از قبول کالا برای حمل خودداری نماید مگر آن که فرستنده فقدان عدل‌بندی ویا وضع ناقص آن را با شرح صحیح جزئیات در بارنامه قید نماید.
۴ - کلیه عواقب و نتایج حاصله از فقدان عدل‌بندی کالا و یا نواقص آن متوجه فرستنده خواهد بود و چنان چه از این راه خسارتی به راه‌آهن وارد آیدفرستنده موظف است که آن را جبران نماید و در صورتی که در بارنامه فقدان عدل‌بندی کالا و یا نواقص آن ذکر نشده باشد اثبات آن به عهده راه‌آهن‌خواهد بود.
۵ - چنان چه فرستنده یک نوع کالا را که جنس آن عدل‌بندی لازم داشته باشد از یک ایستگاه معین به طور دائم ارسال نماید و مایل باشد که کالای مزبوررا بدون عدل‌بندی و یا با عدل‌بندی ناقص برای حمل به ایستگاه تحویل نماید برای این که در هر دفعه محتاج نشود که مقررات بند ۳ را اجراء نماید بایداظهارنامه کلی مطابق نمونه پیش‌بینی شده در ضمیمه این مقاوله‌نامه به ایستگاه مزبور تسلیم نماید و موضوع تسلیم اظهارنامه نیز باید در بارنامه قیدشود.
۶ - فرستنده موظف است که به استثنای مواردی که در تعرفه‌ها پیش‌بینی شده‌است روی هر یک از بسته‌های محمولات شرح لازم را به طور واضح وبه نحوی که زایل نشود و همچنین با مندرجات بارنامه کاملاً تطبیق نماید قید کند:
الف - علائم و نمرات یا در صورت نبودن آنها آدرس گیرنده.
ب - نام ایستگاه مقصد.
و در صورتی که مقررات ایستگاه فرستنده موضوع را پیش‌بینی نموده باشد نام و نشانی گیرنده را می‌توان به طور آشکار و یا در تحت برچسبی که قابل تاشدن باشد و در مواقعی که بارنامه در دسترس نباشد بتوان آن را باز نمود و از نام و نشانی گیرنده مطلع شد قید نمود.
مشخصات مندرج در ردیف‌های الف و ب بایستی در روی هر یک از اجزاء بار شده در واگن‌های کامل قید شود تا این محمولات در حمل و نقل راه‌آهن‌و دریا مورد استفاده قرار گرفته و از راه‌آهن به کشتی و یا بالعکس انتقال داده شوند.
علائم و برچسب‌های قدیمی باید تراشیده و توسط فرستنده حک گردند.
۷ - اشیاء شکستنی (مانند شیشه آلات - ظروف سفالی و چینی) و همچنین اشیایی که در واگن‌ها متفرق می‌شوند (از قبیل میوه‌ها - گردو و امثالهم -علوفه‌ها و سنگ‌ها) و نیز کالاهای تجارتی که باعث کثیف شدن و یا فاسد شدن بسته‌های دیگر می‌گردند (از قبیل ذغال - آهک - خاکستر - مواد خاکی- خاک‌های رنگین) به استثنای مواردی که در تعرفه‌ها به طور مؤکد تصریح گردیده‌است باید در یک واگن جداگانه حمل گردند مگر آن که به ترتیبی‌بسته‌بندی و عدل‌بندی شده باشند که از خورد شدن و از بین رفتن آنها و یا کثیف و فاسد کردن بسته‌های دیگر جلوگیری به عمل آید.
ماده سیزدهم مدارک لازم برای انجام تشریفات گمرکی و اداری - بسته‌بندی کالا بر اساس مقررات گمرکی.
۱ - فرستنده موظف است به بارنامه کلیه مدارکی که از لحاظ انجام تشریفات گمرکی و همچنین مدارکی که برای سایر مقامات اداری لازم است الصاق‌نماید قبل از آن که کالا به گیرنده تحویل شود مدارک مزبور باید منحصراً مربوط به کالاهای مندرج در همان بارنامه باشد مگر آن که مقررات اداری وتعرفه ترغیب دیگری برای آن تعیین نموده باشد.
چنان چه پیوست کردن مدارک مزبور به بارنامه مقدور نباشد فرستنده باید آنها را به موقع به دفتر ایستگاه و یا گمرک و یا برای هر گونه مقام ذیربط دیگری‌که تشریفات مربوطه را باید انجام دهند ارسال دارد و همچنین دفتری که به وسیله آن مدارک مزبور به راه‌آهن تسلیم می‌شود نیز باید در بارنامه تعیین شده باشد.
۲ - در صورتی که مدارک مزبور کامل باشند راه‌آهن حق بازرسی آنها را نخواهد داشت و هر گونه خسارتی که از کسر و عدم تکمیل و یا تنظیم شدن غیرقانونی مدارک فوق‌الذکر نسبت به راه‌آهن حاصل شود به عهده فرستنده خواهد بود مگر این که تقصیر و یا اشتباه از طرف راه‌آهن به وجود آمده باشد.
راه‌آهن نیز به عنوان مأمور حمل و نقل به علت ارتکاب اشتباه در مقابل از بین رفتن مدارک مندرج در بارنامه که ضمیمه آن بوده‌است و یا این که جداگانه‌برای راه‌آهن ارسال شده و همچنین در مقابل عدم استفاده و یا استفاده غیر قانونی از آنها مسئولیت دارد ولی در هر صورت غرامتی که باید پرداخت نمایداز غرامتی که در صورت گم شدن کالا تعلق می‌گیرد بیشتر نمی‌باشد.
۳ - فرستنده موظف است مقررات گمرکی را در موضوع بسته‌بندی و پوشش کالا رعایت نماید و راه‌آهن نیز در صورتی که محمولات بر اساس مقررات‌گمرکی بسته‌بندی نشده باشند و حتی در مواقعی که این بسته‌بندی به طور ناقص و زیان‌آوری صورت گرفته باشد از قبول آنها خودداری نماید.
چنان چه فرستنده محمولات خود را بر اساس مقررات گمرک عدل‌بندی نکرده و لفاف نکشیده باشد راه‌آهن عمل فوق را انجام داده و هزینه‌های مربوطه‌را به کرایه حمل محمولات اضافه می‌نماید.
فصل دوم - اجراء قرارداد حمل و نقل ماده چهاردهم - تحویل کالاها برای حمل و بارگیری ۱ - عملیات مربوط به تودیع کالا برای حمل تابع قوانین و مقررات جاری در ایستگاه فرستنده‌است.
۲ - بارگیری کالا به موجب مقررات معمول در ایستگاه فرستنده یا به عهده راه‌آهن و یا به عهده فرستنده خواهد بود مگر این که مقاوله‌نامه فعلی طرق‌دیگری را برای این کار تعیین نموده باشد و یا این که موافقت‌نامه خاصی بین فرستنده و راه‌آهن وجود داشته باشد که در بارنامه ذکر شده به موجب آن‌ترتیب دیگری برای بارگیری اتخاذ گردد.
هر گاه بارگیری وسیله فرستنده انجام شود نامبرده مسئول تمام نتایج حاصله از بارگیری ناقص می‌باشد.
فرستنده مخصوصاً موظف است خسارتی را که راه‌آهن از این کار متحمل شود جبران نماید اثبات بارگیری ناقص بر عهده راه‌آهن است.
۳ - کالاهای تجارتی باید به موجب تعرفه‌های بین‌المللی به وسیله واگن‌های مسقف و یا مسطح و یا واگن‌های مخصوص و یا واگن‌های مسطحی که‌روی آن روپوش کشیده باشد حمل گردند مگر آن که مقاوله‌نامه فعلی مقررات دیگری در این مورد وضع کرده باشد و در صورتی که تعرفه‌های بین‌المللی‌وجود نداشته و یا حاوی مقرراتی در این باره نباشند مقررات معمول در ایستگاه فرستنده بر تمام طول مسیر اجراء خواهد شد.
ماده پانزدهم - تشریفات گمرک و اداری ۱ - در طول راه تشریفات گمرک و اداری وسیله راه‌آهن انجام می‌شود و راه‌آهن در این مورد مختار است به مسئولیت خود انجام این کار را به یک‌نماینده قانونی واگذار نماید و یا خود او انجام دهد ولی در هر دو حال راه‌آهن کلیه وظایف یک نماینده را داراست.
در هر صورت فرستنده با ذکر در بارنامه و یا گیرنده که به موجب ماده ۲۲ دستوری را صادر می‌کند می‌توانند انجام موارد زیر را بخواهند:
الف - شخصاً در انجام تشریفات پیش‌بینی شده در بند بالا شرکت نموده و یا نماینده قانونی خود را برای تهیه کلیه مدارک لازمه معرفی نماید تا بتواندهر گونه اطلاع لازمی را در اختیار آنان بگذارد.
ب - در مواردی که قوانین و مقررات کشورهایی که تشریفات گمرکی یا سایر مقامات اداری در آن جا انجام می‌شود اجازه دهد. تشریفات مزبور راشخصاً یا وسیله نماینده خود انجام دهد در صورت لزوم اقدام به پرداخت حقوق گمرکی و سایر مخارج بنماید.
در مورد فوق هیچ یک از فرستنده و یا گیرنده و همچنین نمایندگان قانونی آنها حق تصاحب کالا را ندارند.
چنان چه فرستنده برای انجام تشریفات گمرکی و اداری ایستگاهی را تعیین کرده باشد که مقررات جاریه اجازه انجام تشریفات مزبور را در آن ایستگاه‌ندهد و یا برای طرز انجام تشریفات طرقی را تعیین نماید که به کار بردن آنها مقدور نباشد راه‌آهن می‌تواند به نحوی که بیشتر به سود شخص ذینفع‌باشد تشریفات مورد بحث را انجام داده و نتیجه را به اطلاع فرستنده کالا برساند.
اگر فرستنده در بارنامه جمله بدون مخارج گمرکی را قید نموده باشد راه‌آهن حق دارد که تشریفات گمرکی را بنا به تصمیم خود در طول راه و یا درایستگاه مقصد راساً انجام دهد.
۲ - چنان چه در ایستگاه مقصد دفتر گمرک وجود داشته باشد و در بارنامه نیز انجام تشریفات گمرکی را در موقع ورود کالا به ایستگاه مقصد تعیین کرده‌باشد گیرنده کالا با رعایت مورد استثنایی مذکور در بند ۱ قسمت اخیر می‌تواند تشریفات مزبور را در ایستگاه مقصد انجام دهد و در صورت فقدان تذکرفوق در بارنامه به طریق معمول گمرک رفتار خواهد شد در صورتی که گیرنده از حق فوق استفاده نماید باید قبلاً هزینه‌های مربوطه را بپردازد.
اگر در مهلت پیش‌بینی شده در مقررات جاریه در ایستگاه مقصد گیرنده برای اخذ بارنامه محمول اقدام نکند راه‌آهن می‌تواند به طوری که در بند ۱پیش‌بینی شده اقدام نماید.
ماده شانزدهم - تحویل ۱ - راه‌آهن موظف است که بارنامه و کالا را در ایستگاه مقصد در مقابل مفاصا حساب به گیرنده کالا تحویل نماید و قبول بارنامه از طرف گیرنده کالامشارالیه را ملزم می‌سازد مبالغی را که پرداخت آنها به عهده اوست به راه‌آهن بپردازد.
۲ - موارد زیر به عنوان تسلیم کالا از طرف راه‌آهن به شخص گیرنده تلقی می‌شود.
تحویل کالا به شخص گیرنده که بر طبق مقررات موجود صورت گرفته باشد، همچنین تسلیم کالا به مقامات گمرکی و یا به مقامات مطالب عوارض درمحل‌های ارسال و یا انبارهای آن چنان چه این انبارها در محوله و در زیر نظر راه‌آهن واقع نباشد و نیز تودیع کالا نزد راه‌آهن و یا تودیع در نزد نماینده‌فرستنده و یا تودیع آن در انبارهای عمومی به عنوان تسلیم کالا به گیرنده تلقی می‌شود.
۳ - عملیات مربوط به تحویل کالا و مواردی که راه‌آهن حق دارد و یا مجبور است که کالا را در محل اقامت گیرنده کالا تحویل نماید. به وسیله قوانین ومقررات ایستگاه مقصد مشخص می‌گردد و چنان چه خود راه‌آهن و یا به وسیله دیگری کالای تحویلی را در محل اقامت گیرنده تسلیم نماید عمل‌تحویل فقط در هنگام تسلیم کالا به معنی واقعی انجام خواهد شد.
۴ - پس از رسیدن کالا به ایستگاه مقصد، گیرنده حق دارد از راه‌آهن تقاضا کند بارنامه را به او تسلیم و کالا را تحویل نماید و در صورت از بین رفتن کالاو یا نرسیدن آن در سررسید مدت معینه در بند ۱ ماده ۳۰ گیرنده کالا حق دارد در مقابل راه‌آهن و به نام خود از حقوقی که مقاوله‌نامه فعلی برای او تعیین‌نموده‌است استفاده نماید و این در صورتی است که خود او قبلاً تعهدات خود را که از مقاوله‌نامه ناشی شده انجام داده باشد.
۵ - شخص ذیحق حتی پس از دریافت بارنامه و پرداخت هزینه‌ها می‌تواند تا خاتمه تحقیقات لازمه که به منظور اثبات خسارت ادعا شده انجام‌می‌شود از تحویل گرفتن کالا خودداری نماید.
۶ - به علاوه عمل تحویل کالا مطابق قوانین و مقررات کشور مقصد انجام می‌شود.
ماده هفدهم - پرداخت مخارج ۱ - هزینه‌ها (کرایه حمل - مخارج فرعی - حقوق گمرکی و دیگر هزینه‌هایی که از تاریخ قبول کالا برای حمل تا تاریخ تحویل آن پیش می‌آید) باید به‌وسیله فرستنده یا گیرنده کالا بر طبق مقررات ذیل پرداخت گردند در مورد اجرای مقررات مزبور کرایه حمل عبارت خواهد بود از کلیه حقوقی که طبق‌تعرفه تعلق می‌گیرد به اضافه قیمت‌های حاصله از محاسبه بارم، همچنین قیمت‌های استثنایی که هنگام محاسبه کرایه حمل معلوم می‌شوند.
۲ - فرستنده که تمام و یا قسمتی از مخارج را به عهده خود می‌گیرد باید در ستون مربوطه در بارنامه موارد زیر را قید کند:
الف - ذکر جمله «بدون هر گونه هزینه» در صورتی که فرستنده کلیه هزینه‌ها را (کرایه حمل - هزینه‌های فرعی حقوق گمرکی و سایر هزینه‌ها) را به‌عهده بگیرد.
ب - ذکر جمله «معاف به استثنای...» (تعیین صحیح هزینه‌هایی که به عهده نمی‌گیرد) وقتی که فرستنده کلیه هزینه‌ها را به عهده می‌گیرد به استثنای‌موارد ذکر شده در بارنامه.
ج - ذکر کلمه معاف در صورتی که فرستنده کلیه هزینه‌های مربوط به حمل و نقل و همچنین کلیه هزینه‌های فرعی طبق مقررات و تعرفه‌های داخلی‌کشور فرستنده و یا در صورت لزوم بر حسب تعرفه بین‌المللی مورد اجراء به عهده می‌گیرد و آن را در ایستگاه مبداء در موقعی که کالا برای حمل تحویل‌می‌شود پرداخت می‌کند.
د - ذکر جمله «معاف از هزینه حتی...» چنان چه فرستنده کلیه هزینه‌ها را به علاوه آن چه را که در بند ب قید شده‌است پرداخت می‌کند در این موردفرستنده باید دقیقاً این قبیل هزینه‌ها را تعیین نماید.
ه - ذکر جمله «معاف از هزینه حمل» چنان چه فرستنده فقط کرایه حمل را بپردازد.
و - ذکر جمله «معاف از حقوق گمرکی» چنان چه فرستنده تمام هزینه‌های گمرکی را که گمرک از راه‌آهن مطالبه می‌کند و همچنین سایر هزینه‌های فرعی‌و مخارج دیگری را که راه‌آهن برای آزاد کردن از گمرک باید بپردازد به عهده بگیرد.
ز - یکی از جملات پیش‌بینی شده فوق که با کلمات:..."تا x" (x نمایش نقطه‌است که در آن جا امتزاج تعرفه‌های کشورهای هم مرز صورت می‌گیرد)چنان چه فرستنده تمام و یا قسمتی از مخارج را تا ایستگاه به عهده بگیرد به استثنای کلیه مخارجی که به کشور و یا راه‌آهن بعدی مربوط خواهد شد.
ح - ذکر جمله «معاف در ازاء...» چنان چه فرستنده مبلغ معینی از مخارج را به عهده بگیرد و در این صورت مبلغ مزبور باید با تمام حروف نوشته شودهمچنین این مبلغ باید به پول کشور فرستنده تعیین شود مگر در مواردی که تعرفه‌ها با این عمل مخالفت کرده باشند.
فرستنده می‌تواند در روی بارنامه چند جمله از جملات معینه فوق را ذکر کند به شرط آن که جملات مزبور متشابه و متناسب یکدیگر باشند.
مخارج فرعی و مخارج دیگری که مطابق مقررات و تعرفه‌های داخلی کشور مبداء یا در صورت لزوم طبق تعرفه بین‌المللی اجراء شده باید برای تمام‌مسیر معینه حساب شود همچنین مبلغ انتفاع در تحویل که در بند ۲ ماده ۲۰ پیش‌بینی شده‌است توسط فرستنده تماماً پرداخت خواهد شد در صورتی‌که پرداخت طبق بند ز که با موارد پیش‌بینی شده در بندهای الف - ب و ج و یا د توأم باشد.
۳ - تعرفه‌های بین‌المللی در مورد پرداخت هزینه‌ها می‌توانند مقرر دارند که فقط از چند نوع از جملات پیش‌بینی شده در بند ۲ یا از جملات نوع دیگراستفاده شود.
۴ - مخارجی را که فرستنده پرداخت نکرده‌است به عهده گیرنده خواهد بود مع‌الوصف کلیه هزینه‌ها تا موقعی که گیرنده بارنامه را دریافت و یا حقوق‌خود را بر طبق مندرجات بند ۴ از ماده ۱۶ استیفا نکرده و یا بر طبق مندرجات ماده ۲۲ قرارداد باربری را تغییر نداده‌است به عهده فرستنده می‌باشد.
۵ - مخارج فرعی از قبیل حق توقف - انبارداری - توزین که مطابق مقررات در نتیجه عمل یا تقاضای گیرنده تعلق گیرد باید وسیله نامبرده پرداخت‌شود.
۶ - راه‌آهن مبداء می‌تواند از فرستنده پرداخت هزینه‌های مربوطه را قبلاً درخواست بنماید در صورتی که کالای تسلیمی طبق تشخیص او در معرض‌فساد فوری باشد و یا این که کالای تسلیم شده به علت کمی ارزش و یا جنس آن تضمین کافی برای تأمین مخارج حمل آن را توسط راه‌آهن نکند.
۷ - هر گاه جمع هزینه‌هایی که فرستنده به عهده می‌گیرد در موقع تحویل کالا برای حمل نتواند دقیقاً معلوم گردد راه‌آهن اختیار دارد که به عنوان تضمین‌تودیع مبلغی را در حدود مخارج تقریبی کرایه از فرستنده مطالبه نماید این هزینه‌ها در برگ صورت حسابی که مبنای مفاصا حساب با فرستنده خواهدبود ثبت می‌گردد.
این تصفیه حساب حداکثر سی (۳۰) روز بعد از انقضاء مدت تحویل باید صورت گیرد و یک صورت حساب مشروح از مخارج مطابق مشخصات‌صورت پرداخت کرایه در مقابل استرداد قبض رسید به فرستنده تسلیم می‌گردد.
۸ - ایستگاه فرستنده باید در بارنامه و همچنین رونوشت بارنامه مبالغ دریافتی به عنوان کرایه پرداخت شده را مشروحاً بنویسد. مگر این که مقررات یاتعرفه‌های مورد عمل در ایستگاه مبداء مقرر دارند که این مبالغ نباید مشروحاً جز در نسخه رونوشت بارنامه نوشته شود.
در موارد پیش‌بینی شده در بند ۷ این مخارج نباید نه در برنامه و نه در رونوشت آن قید گردد.
ماده هیجدهم - اصلاح مبالغ دریافتی ۱ - در صورت اجراء نامنظم تعرفه‌ها و اصلاح مبالغ دریافتی یا اشتباه در تشخیص و دریافت مخارج مبلغ اضافه دریافتی باید از طرف راه‌آهن به‌فرستنده کالا مسترد و مبلغ اضافه پرداختی باید از فرستنده دریافت گردد.
۲ - در صورتی که مبلغ اضافه دریافتی مورد تأیید راه‌آهن واقع شود چنان چه از یک فرانک در هر بارنامه تجاوز نماید باید راه‌آهن بنا بر وظیفه خودموضوع را به اطلاع شخص ذینفع رسانده و در کوتاه‌ترین مدت ممکنه مقررات مربوط را اجراء نماید.
۳ - چنان چه از مبلغ مقرره وجهی کمتر از فرستنده کالا دریافت شود و در صورتی که فرستنده کالا بارنامه مربوطه را اخذ نکرده باشد باید مبلغی را که‌کمتر پرداخت نموده‌است بپردازد و موقعی که بارنامه توسط گیرنده کالا قبول شده و یا هنگامی که قرارداد باربری بر طبق ماده ۲۲ تغییر داده شده باشدفرستنده کالا موظف به پرداخت مبلغی که کمتر پرداخت شده‌است نمی‌باشد مگر نسبت به مخارجی که طبق مندرجات بارنامه پرداخت آنها را به عهده‌گرفته‌است ضمیمه شود و در هر حال پرداخت مبلغی که کمتر پرداخت شده‌است به عهده گیرنده کالا می‌باشد.
۴ - به مبالغ مذکور در این ماده در صورتی که از ده فرانک در هر بارنامه تجاوز نماید سالیانه پنج درصد سود تعلق می‌گیرد و تاریخ محاسبه سود ازتاریخی است که به ذینفع اخطار می‌شود مبلغ مزبور را بپردازد و یا از روزی می‌باشد که مطابق ماده ۴۱ از طرف اداره اقامه دعوی می‌شود و در غیر این‌دو صورت از روزی خواهد بود که از طریق قضایی برای تعقیب موضوع شروع به اقدام می‌گردد.
ماده نوزدهم - پرداخت‌ها و پیش پرداخت‌ها ۱ - فرستنده می‌تواند برای محموله خود تقاضای استرداد بهایی که از ارزش کالا تجاوز نکند مطالبه نماید مبلغ استرداد باید با پول کشور مبداء تعیین‌گردد تعرفه‌ها ممکن است موارد استثنایی را پیش‌بینی نماید.
۲ - راه‌آهن موقعی موظف به استعداد مبلغ پرداختی فوق به فرستنده خواهد بود که مبلغ نامبرده به وسیله گیرنده کالا به صندوق راه‌آهن پرداخت شده‌باشد این وجه باید در ظرف سی (۳۰) روز از تاریخ پرداخت آن از طرف گیرنده به صندوق راه‌آهن در اختیار فرستنده محمولات قرار داده شود و در غیراین صورت سودی معادل پنج درصد در سال از تاریخ انقضاء مدت مزبور مبلغ مورد بحث تعلق می‌گردد.
۳ - چنان چه کالا جزئاً و یا کلاً به گیرنده بدون آن که نامبرده قبلاً مبلغ مربوطه را بپردازد تحویل شود راه‌آهن موظف است به فرستنده مبلغ خسارت رامعادل مبلغ استردادی بپردازد مگر آن که تأمین خسارت وارده را از گیرنده کالا خواسته باشد.
۴ - ارسال محموله با طریقه استرداد بها موجب ایجاد نرخی می‌گردد که توسط تعرفه‌ها تعیین خواهد شد این نرخ قابل اجراء است حتی اگر استرداد بهاباطل شود و یا به وسیله تغییری که در قرارداد باربری حاصل شود تعدیل گردد (ماده ۲۱ بند ۱).
۵ - پیش پرداخت پذیرفته نمی‌شود مگر مطابق مقررات مورد عمل در ایستگاه مبداء.
ماده بیستم - اظهارنامه دال بر سود در تحویل ۱ - هر حمل و نقل کالا ممکن است موضوع یک اظهار انتفاع در تحویل قرار گیرد و در روی بارنامه طبق مندرجات ردیف ج از بند ۷ ماده ۶ قید شود.
مبلغ انتفاع اظهار شده باید به پول کشور مبداء یا فرانک طلا یا هر پول دیگری که تعرفه‌ها مشخص می‌کنند تعیین گردد.
۲ - نرخ انتفاع در تحویل برای تمام مسیر استفاده شده مطابق تعرفه‌های راه‌آهن مبداء محاسبه می‌شود.
فصل سوم - تغییر قرارداد باربری ماده بیست و یکم - حقوق فرستنده کالا در مقابل تغییر کردن قرارداد باربری ۱ - فرستنده کالا حق دارد که بر اساس موارد زیر بر خلاف مقررات قرارداد باربری رفتار نماید:
الف - در موردی که فرستنده کالا بخواهد کالای ارسالی او در ایستگاه مبداء پس گرفته شود.
ب - در موردی که فرستنده کالا بخواهد کالای ارسالی او در طول مسیر متوقف گردد.
ج - در موردی که فرستنده کالا بخواهد تحویل کالا به تعویق افتد.
د - در موردی که فرستنده بخواهد کالای او به شخص دیگری غیر از آن که در بارنامه تعیین گردیده‌است تحویل شود.
ه - در موردی که فرستنده کالا بخواهد کالای او در ایستگاه دیگری غیر از ایستگاه مقصدی که در بارنامه قید شده‌است فرستاده شود و یا کالا به ایستگاه‌مبداء عودت داده شود در این حالت فرستنده کالا می‌تواند بخواهد که محموله او که با قطار بطی‌السیر آغاز سیر کرده‌است با سریع‌السیر فرستاده شود ویا بالعکس به شرط آن که ایستگاهی که در آن حمل بار متوقف شده‌است دارای دو نوع سرویس برای حمل بار باشد.
فرستنده کالا همچنین می‌تواند تعرفه قابل اجراء و همچنین مسیری را که باید محموله از آن مسیر فرستاده شود تعیین نماید در صورتی که مقررات‌مخالفی در تعرفه‌های راه‌آهن مبداء وجود نداشته باشد تقاضاهای تغییر قرارداد باربری در موارد زیر پذیرفته می‌شود.
و - در مورد استقرار استرداد بها.
ز - در مورد افزایش یا نقصان یا انصراف از استرداد بها.
ح - در مورد تقبل هزینه‌های مربوط به یک محموله که ارسال نشده باشد و یا در مورد افزایش هزینه‌های قبول شده طبق موارد مذکور در بند ۲ از ماده۱۷ به استثناء موارد مذکور در بالا موارد دیگری برای استفاده از حق تغییر قرارداد باربری مجاز نخواهد بود ولی با وجود این تعرفه‌های بین‌المللی‌می‌توانند به فرستنده کالا حق بدهند که علاوه بر موارد فوق تغییرات دیگری را در قراردادهای باربری درخواست نماید دستوراتی که فرستنده کالامی‌دهد هیچ گاه شامل تقسیم محموله نخواهد شد.
۲ - دستورهای بعدی اظهار شده در موارد فوق باید وسیله یک اظهار کتبی مطابق نمونه پیش‌بینی شده در ضمیمه IV این قرارداد به عمل آید. این‌اظهارنامه باید مجدداً در رونوشت بارنامه قید و به امضای فرستنده کالا رسیده و در همان حال به راه‌آهن ارائه داده شود و ایستگاه فرستنده با زدن مهرتاریخ‌دار در ذیل درخواست فرستنده قبول دستورات بعدی او را مورد تأیید قرار داده و رونوشت مزبور را مجدداً به فرستنده کالا مسترد می‌دارد چنانچه راه‌آهنی که باید دستورات مزبور را انجام دهد رونوشت بارنامه مورد بحث را از فرستنده مطالبه ننماید در مورد کلیه خسارات حاصله از این عمل دربرابر گیرنده که رونوشت مزبور را از طرف فرستنده دریافت خواهد نمود مسئولیت دارد.
هر گاه فرستنده تقاضای افزایش یا تقلیل و یا انصراف از استرداد مبلغ پرداختی را بنماید باید تعیین کند که پرداخت مزبور بدواً به موجب مدرکی به عمل‌آمده‌است و در صورت افزایش و یا تقلیل پرداخت مدرک مزبور پس از تصحیح مجدداً در اختیار نامبرده گذارده خواهد شد و در صورت انصراف ازاسترداد بها از ید او خارج خواهد گردید هر گونه دستوراتی که بعد او به صوری غیر از آن چه که فوقاً ذکر گردید از طرف فرستنده داده شود به هیچ وجه‌قابل اعتبار نخواهد بود.
۳ - راه‌آهن به دستورهای بعدی فرستنده ترتیب اثر نمی‌دهد مگر این که وسیله ایستگاه مبداء ابلاغ شود.
اگر فرستنده تقاضا نماید مراتب قبلاً وسیله تلگرام یا تلفنگرام به خرج فرستنده از طرف ایستگاه مبداء به ایستگاه مقصد یا ایستگاه محل توقف اطلاع‌داده می‌شود و سپس با یک اعلامیه کتبی تأیید می‌گردد.
در مواردی که تعرفه بین‌المللی و یا سایر موافقت‌نامه‌های موجود بین راه‌آهن‌های ذینفع طریقه دیگری را پیش‌بینی ننموده باشند ایستگاه مقصد و یاایستگاه توقف بایستی دستور بعدی فرستنده را که توسط تلگرام و یا اخطار تلفنی از ایستگاه مبداء واصل می‌گردد بدون تأیید اجراء نماید و در مواردمشکوک باید صحت آنها مورد تحقیق قرار گیرد.
۴ - در موارد زیر حق تغییر قرارداد حتی در صورتی که فرستنده کالا رونوشت بارنامه را نیز دریافت داشته باشد از او سلب می‌گردد:
الف - موقعی که بارنامه در اختیار گیرنده کالا گذارده شده باشد.
ب - موقعی که گیرنده کالا از حقوق مربوط به قرارداد باربری طبق بند ۳ از ماده ۱۶ که به او تعلق می‌گیرد استفاده نموده باشد.
ج - موقعی که گیرنده کالا طبق ماده ۲۲ اختیار دارد به محض ورود محمول در منطقه گمرکی کشور مقصد دستورات لازمه را صادر نماید از این لحظه‌راه‌آهن موظف است که طبق دستورات گیرنده کالا عمل نماید.
ماده بیست و دوم - حقوق گیرنده کالا در مورد تغییر قرارداد باربری ۱ - چنان چه فرستنده کالا مخارج مربوط به محمولات را در داخل کشور مقصد به عهده نگرفته باشد و موضوع را نیز طبق مقررات ردیف ن از بند ۷ ازماده ۶ در بارنامه قید نکرده باشد گیرنده حق دارد که قرارداد باربری را تغییر دهد دستورات گیرنده کالا فقط وقتی قابل اجراء است که محموله داخل درمنطقه گمرکی کشور مقصد شده باشد گیرنده کالا می‌تواند دستورات زیر را بدهد:
الف - کالا در بین راه متوقف شود.
ب - تحویل کالا معوق بماند.
ج - کالا در کشور مقصد به شخص دیگری غیر از آن که در بارنامه به عنوان گیرنده تعیین شده تحویل گردد.
د - تشریفات لازم گمرکی با سایر تشریفات مقامات اداری بر حسب یکی از ترتیبات پیش‌بینی شده در ماده (۱۵ بند ۱ قسمت دوم) اجراء گردد.
به علاوه به غیر از مواردی که تعرفه‌های بین‌المللی مقررات مغایری داشته باشند گیرنده می‌تواند دستورات زیر را بدهد.
ه - کالا در کشور مقصد در ایستگاهی غیر از ایستگاه قید شده در بارنامه تحویل شود و یا آن که حمل کالا که بطی‌السیر شروع شده سریع‌السیر ادامه یابدو بالعکس به شرط این که ایستگاهی که کالا متوقف است برای هر دو نوع حمل و نقل مفتوح باشد. گیرنده همچنین می‌تواند تعرفه قابل مورد نظر خودو همچنین مسیر جدیدی را تعیین نماید.
دستورات دیگری غیر از آن چه که شمرده شده پذیرفته نمی‌شود. تعرفه‌های بین‌المللی در هر صورت می‌توانند به گیرنده کالا حق دهند که علاوه برتغییرات مذکوره در بالا تغییرات دیگری را دستور دهد دستورات گیرنده کالا هرگز نباید منتهی به تجزیه محمول گردد.
۲ - دستورات فوق‌الذکر به صورت اظهارنامه کتبی مطابق نمونه پیش‌بینی شده در ضمیمه شماره (IV)/(d) مقاوله‌نامه فعلی در ایستگاه مقصد و یاایستگاه ورودی کشور مقصد تسلیم گردد.
هر دستوری که به وسیله گیرنده کالا در نمونه دیگری غیر از آن چه که مقرر گردیده داده شود کان‌لم‌یکن محسوب می‌شود. برای اعمال حق تغییر قراردادباربری گیرنده کالا لازم نمی‌باشد که رونوشت بارنامه را ارائه دهد.
۳ - بر حسب درخواست گیرنده کالا ایستگاهی که دستور را دریافت داشته‌است با خرج گیرنده کالا آن را به وسیله تلگرام یا تلفنگرام که بعداً با اظهارکتبی تأیید می‌شود به ایستگاهی که باید آن را اجراء کند اعلام دارد.
این ایستگاه می‌تواند بدون این که منتظر تأیید کتبی باشد دستور واصله را که توسط تلگرام یا اخطاریه تلفنی از ایستگاه ذیصلاحیت رسیده‌است اجراءنماید در صورت وجود تردید باید صحت آن را تحقیق نماید.
۴ - حق تغییر قرارداد باربری از طرف گیرنده در موارد زیر منتفی می‌گردد:
الف - وقتی که بارنامه را دریافت کرده باشد.
ب - وقتی که گیرنده کالا از حقوق ناشیه از قرارداد باربری مطابق بند ۴ از ماده ۱۶ استفاده کرده باشد.
ج - وقتی که نماینده گیرنده کالا طبق ردیف ج بند ۱ بارنامه را دریافت کرده باشد یا طبق بند ۴ از ماده ۱۶ از حقوق خود استفاده کرده باشد.
د - اگر گیرنده کالا دستور تحویل کالا را به شخص دیگری داده باشد این شخص مجاز به تغییر قرارداد باربری نمی‌باشد.
ماده بیست و سوم - اجراء دستورات بعدی ۱ - راه‌آهن نمی‌تواند به استثناء موارد مذکور در زیر از اجرای دستوراتی که مطابق ماده ۲۱ و ۲۲ داده شده‌اند خودداری نماید و یا در اجرای آن تأخیرکند:
الف - انجام دستور در لحظه که به ایستگاه انجام دهنده واصل می‌شود امکان‌پذیر نباشد.
ب - انجام دستور طبیعتاً به سرویس منظم بهره‌برداری لطمه وارد آورد.
ج - چنان چه هدف اجرای دستور تعویض ایستگاه مقصد باشد و در این حالت اجرای دستور مزبور با مقررات معموله در یکی از کشورهایی که کالاباید طی نماید و به خصوص از نقطه نظر مقررات گمرکی و اداری مخالفت داشته باشد.
د - در مورد تغییر ایستگاه مقصد موقعی می‌تواند این عمل انجام گیرد که ارزش کالا مخارج این تعویض ایستگاه را تأمین نماید و یا این که گیرنده کالا قبلاً آن راتأمین کرده باشد و یا آن که به فوریت تضمین و یا آن را پرداخت نماید.
در موارد فوق‌الذکر کسی که دستورات بعدی را صادر نموده‌است باید بلافاصله از موانعی که اجرای دستوراتش را به تأخیر می‌اندازند مطلع گردد. چنانچه راه‌آهن نیز نتوانسته باشد موانعی را که برای اجرای دستورات نامبرده پیش آمد خواهند کرد پیش‌بینی نماید کسی که دستورات بعدی را صادر نموده‌است مسئول کلیه نتایجی خواهد بود که از شروع اجرای آن دستورات حاصل خواهد گردید.
۲ - چنان چه دستور مبنی بر این باشد که کالا در یکی از ایستگاه‌های بین راه تحویل گردد کرایه حمل در ایستگاه فرستنده تا ایستگاهی که کالا توقف‌نموده‌است محاسبه خواهد شد ولی اگر موقعی دستور رسیده باشد که کالا از ایستگاهی که برای تحویل تعیین شده‌است گذشته باشد کرایه حمل ازایستگاه فرستنده تا ایستگاهی که کالا توقف نموده‌است و همچنین از این ایستگاه تا ایستگاهی که برای تحویل تعیین گردیده‌است و کالا به آن عودت‌داده می‌شود محاسبه می‌گردد.
تعرفه‌هایی که در این مورد اجراء می‌شود تعرفه‌هایی هستند که در طول این مسیرها هنگام انعقاد قرارداد باربری مجری بوده‌است مقررات مذکوره درمورد هزینه‌های فرعی و سایر هزینه‌ها اجراء می‌گردد.
۳ - مخارج ناشی از اجراء دستور فرستنده یا گیرنده به استثناء آنهایی که ناشی از اشتباه راه‌آهن باشد به کالا تعلق خواهد گرفت.
۴ - به موجب مندرجات بند ۱ راه‌آهن در صورت ارتکاب اشتباه مسئول نتایج حاصله از عدم اجراء و یا اجرای ناصحیح دستورات صادره طبق مواد ۲۱و ۲۲ می‌باشد مع‌الوصف غرامتی را که بر عهده راه‌آهن است هرگز از غرامتی که در ازاء فقدان کالا تعلق می‌گیرد تجاوز نخواهد کرد.
ماده بیست و چهارم - موانع و اشکالات در امر باربری ۱ - هر گاه موانع و اشکالاتی در راه باربری کالا به وجود آید بر عهده راه‌آهن است که تصمیم بگیرد آیا صلاح است موضوع را از لحاظ نفع فرستنده کالابه وی اطلاع دهد و یا آن که کالا را با تغییر مسیر ارسال نماید به استثناء مواردی که راه‌آهن دچار اشتباه می‌گردد باید کرایه باربری را از مسیر جدیدی که‌استفاده شده‌است محاسبه نماید و همچنین مدت‌های مربوط به این مسیر را ولو این که این مسیر طولانی‌تر از مسیر قبلی باشد معلوم دارد.
۲ - چنان چه طرق دیگری برای انجام حمل کالا وجود نداشته باشد و یا به علل دیگری ادامه حمل امکان‌پذیر نباشد راه‌آهن موظف است از فرستنده‌کالا کسب تکلیف نماید ولی در مورد موانع موقتی که به علت اوضاع پیش‌بینی شده در بند ۴ از ماده ۵ به وجود آمده‌اند تقاضای تعیین تکلیف ازفرستنده کالا برای راه‌آهن اجباری نیست.
۳ - فرستنده می‌تواند در بارنامه تعلیمات لازمه را برای مواردی که باربری در نتیجه موانع و اشکالات متوقف می‌گردد بدهد چنان چه بر حسب‌اطلاعات و تحقیقات راه‌آهن این تعلیمات قابل اجراء نباشد راه‌آهن از فرستنده کالا تقاضای صدور تعلیمات جدیدی می‌نماید.
۴ - فرستنده کالا پس از اطلاع از اشکالات باربری می‌تواند تعلیمات خود را به ایستگاه فرستنده و یا ایستگاهی که کالا در آن متوقف است بدهد چنانچه فرستنده کالا نام گیرنده و یا ایستگاه مقصد را تغییر دهد و یا این که تعلیمات خود را به ایستگاه دیگری غیر از ایستگاه فرستنده صادر کند موظف‌است تعلیمات خود را روی رونوشت بارنامه که باید آن را ارائه دهد ثبت نماید.
چنان چه راه‌آهن به تعلیمات صادره از طرف فرستنده بدون درخواست ارائه رونوشت بارنامه ولو این که این رونوشت به گیرنده تسلیم شده باشد ترتیب‌اثر دهد راه‌آهن مسئول خسارت ناشی از آن می‌باشد.
۵ - چنان چه فرستنده کالا از وجود موانع در باربری مطلع باشد و در فاصله زمانی لازم تعلیمات قابل اجرایی صادر ننماید در این مورد بر طبق مقررات‌مربوط به وجود موانع در تسلیم کالا که در راه‌آهنی که کالا در آن جا متوقف گردیده‌است مورد اجراء می‌باشد عمل خواهد شد.
چنان چه کالا فروخته شود حاصل فروش پس از کسر مخارج متعلقه به کالا باید در اختیار فرستنده قرار گیرد اگر حاصل فروش از مخارج متعلقه کمترباشد فرستنده باید مابه‌التفاوت آن را پرداخت نماید.
۶ - چنان چه موانع موجود در امر باربری قبل از وصول تعلیمات فرستنده در این مورد مرتفع شود کالا به مقصد خود بدون آن که منتظر وصول‌تعلیمات فرستنده باشد ارسال خواهد شد و جریان بلافاصله به اطلاع فرستنده خواهد رسید.
۷ - اگر چنان چه موانع مربوطه به امر باربری بعد از آن که گیرنده کالا قرارداد باربری را به موجب ماده ۲۲ تغییر داده‌است به وجود آید راه‌آهن موظف‌است گیرنده کالا را که مقررات بندهای ۶ - ۵ - ۲ - ۱ در مورد او قابل اجراء هستند مطلع سازد و گیرنده کالا موظف نیست رونوشت بارنامه را ارائه‌دهد.
۸ - مقررات ماده ۲۳ در مورد باربری‌هایی که با مقررات ماده فعلی انجام می‌گیرند نیز قابل اجراء می‌باشد.
ماده بیست و پنجم - موانع و اشکالات در تحویل کالا ۱ - هنگامی که در تحویل کالا موانعی بوجود آید ایستگاه مقصد باید به وسیله ایستگاه مبداء موضوع را به اطلاع فرستنده کالا برساند و کسب دستورنماید در صورتی که فرستنده در بارنامه تقاضا نموده باشد باید بدون وساطت ایستگاه فرستنده موضوع مستقیماً توسط نامه یا تلگراف به اطلاع او برسدو مخارج این اطلاعیه به هزینه‌های کالا افزوده خواهد شد چنان چه موانع موجود برای تحویل کالا قبل از وصول تعلیمات فرستنده به ایستگاه مقصدمرتفع شود کالا تسلیم گیرنده خواهد شد و موضوع تحویل کالا باید بلافاصله توسط نامه سفارشی به اطلاع فرستنده کالا برسد هزینه‌های مربوط به این‌امر به هزینه‌های مربوط به کالا اضافه خواهد شد.
چنان چه گیرنده کالا از قبول آن خودداری نماید فرستنده می‌تواند حتی اگر رونوشت بارنامه را در دست نداشته باشد تعلیمات لازم را بدهد.
فرستنده همچنین می‌تواند در بارنامه قید نماید که در صورت پیدایش مانعی برای تحویل کالا آن را رسماً به او عودت دهند در غیر این حالت کالا برای‌فرستنده بدون رضایت بعدی او اعاده نمی‌شود. تعلیمات فرستنده کالا مگر در مواردی که تعرفه‌ها طرق دیگری را پیش‌بینی نمایند به وسیله ایستگاه‌فرستنده صادر خواهد شد.
۲ - در جمیع مواردی که برای اشکالات و موانع تحویل کالا پیش‌بینی شده‌است و شامل بند ۱ و همچنین مقررات ماده ۴۵ می‌باشد چنان چه موردی‌وجود یابد که در مقررات نامبرده ذکری نشده‌است در این صورت تسلیم و تحویل کالا طبق قوانین و مقررات راه‌آهنی است که مأمور این تحویل‌می‌باشد.
اگر کالا فروخته شود پس از کسر مخارج متعلقه به کالا وجه آن در اختیار فرستنده قرار می‌گیرد. اگر حاصل فروش کمتر از مخارج متعلقه به کالا باشدفرستنده باید مابه‌التفاوت را بپردازد.
۳ - اگر موانع تحویل کالا بعد از آن که گیرنده قرارداد باربری را به موجب ماده ۲۲ تغییر داده پیش آید راه‌آهن موظف است به این گیرنده مراتب را اطلاع‌دهد دستورات ردیف ۲ از بند ۲ عیناً درباره گیرنده قابل اجراء می‌باشد.
۴ - دستورات ماده ۲۳ در باربری‌هایی که به موجب این ماده انجام شده قابل اجراء است.
قسمت سوم - مسئولیت - اقدامات قضایی
فصل اول
ماده بیست و ششم - مسئولیت مشترک راه‌آهن‌ها
۱ - راه‌آهن که کالا را با بارنامه برای باربری قبول کرده‌است مسئول اجرای این
باربری روی تمام مسیر تا تسلیم کالا به گیرنده می‌باشد.
۲ - هر راه‌آهن بعدی به محض آن که کالا را با بارنامه اولیه قبول نماید در قرارداد باربری به موجب شرائط این سند شریک است و عهده‌دار کلیه‌مسئولیت‌های ناشی از آن می‌باشد بدون آن که مقررات بند ۳ ماده ۴۳ مربوط به راه‌آهن مقصد را نقض کرده باشد.
ماده بیست و هفتم - حدود مسئولیت ۱ - راه‌آهن مسئول افزایش مدت تحویل کالا می‌باشد و همچنین در خصوص زیان‌های ناشی از فقدان تمام یا قسمتی از کالا و نیز خرابی‌هایی که به آن‌وارد شود از لحظه قبول کالا برای تحویل تا موقع تحویل آن به گیرنده مسئولیت دارد.
۲ - راه‌آهن از مسئولیت مبری می‌شود چنان چه تجاوز از مدت مقرره تحویل و فقدان و یا خسارت وارده به علت اشتباه و یا دستور ناصحیح ذینفع‌روی داده باشد.
همچنین در مورد عیب خاص کالا (از قبیل خرابی داخلی - آفت - غیره) و با وجود اوضاعی که راه‌آهن نمی‌تواند اجتناب نماید. بالاخره پیش‌آمدهایی‌که راه‌آهن قادر به جلوگیری آن نیست مسئولیت از راه‌آهن سلب می‌شود.
۳ - هنگامی که فقدان و یا آسیب‌دیدگی کالا از آثار خاص مربوط به یک یا چندین عامل نامبرده زیر نتیجه شود:
الف - حمل کالا بر طبق مقررات مربوطه و یا در اثر موافقت‌نامه منعقده با فرستنده کالا که در بارنامه قید گردیده در واگن مسطح صورت بگیرد.
ب - چنان چه کالایی را که به علت جنس و طبیعت آن همواره در معرض تقلیل و آسیب‌دیدگی قرار خواهد گرفت بسته‌بندی ننموده باشند و یا آن که آن‌را به طور ناقص بسته‌بندی کرده باشند.
ج - عملیات بارگیری و تخلیه کالا که به وسیله فرستنده و یا گیرنده و طبق مقررات مربوطه و یا به موجب موافقت‌نامه‌های منعقده با آنها که در بارنامه‌نیز ذکر گردیده‌است به عمل آمده باشد.
بارگیری ناقص وقتی که این بارگیری توسط فرستنده به عمل آمده باشد مقررات قابل اجراء یا موافقت‌نامه خاص با فرستنده شرائط بارگیری را معلوم‌می‌دارد و باید در بارنامه هم قید شود.
د - اجرای انجام تشریفات گمرکی یا تشریفات سایر مقامات اداری به وسیله فرستنده یا گیرنده یا نماینده یکی از آنان صورت گیرد.
ه - در صورتی که کالای حمل شده به علل غیر قابل تفکیک از جنس و طبیعت آن در معرض تلف کلی یا جزیی و یا معیوب شدن قرار گیرد مخصوصاً‌این که خسارت در اثر خورد شدن - زنگ زدن - خرابی داخلی و خود به خود جذب رطوبت - تحلیل رفتن به وجود آید.
و - فرستادن اشیایی که از حمل ممنوع می‌باشند تحت نام دیگری یا با نام غیر صحیح و یا غیر کامل همچنین فرستادن اشیایی که تحت شرایط خاص‌باید حمل شوند با نام دیگری یا با نام غیر صحیح یا غیر کامل و یا عدم رعایت احتیاطات مقرره از طرف فرستنده صورت گرفته باشد.
ز - حمل و نقل حیوانات زنده.
ح - حمل و نقل محمولاتی که به موجب مقاوله‌نامه فعلی و طبق مقررات مجریه و موافقت‌نامه‌های منعقده با فرستنده که در بارنامه نیز قید شده باشدباید به همراهی چند نفر که مأمور حفظ محمولات از مخاطرات مذکور باشند به عمل آید.
ماده بیست و هشتم - مأموریت تحقیق ۱ - تحقیق و اثبات این که مدت تحویل از موقع معینه تجاوز نموده‌است و یا این که فقدان و آسیب‌دیدگی کالا به علت وجود اعمال پیش‌بینی شده دربند ۲ ماده ۲۷ می‌باشد به عهده راه‌آهن است.
۲ - هر گاه راه‌آهن ثابت کند که با توجه به اوضاع و احوال مربوطه فقدان یا آسیب‌دیدگی به علت یک یا چندین عامل مخصوصی که در بند ۳ ماده ۷پیش‌بینی شده‌اند به وجود آمده‌است و استنباط و قضاوت لازم را در این مورد خواهد کرد ذیحق همیشه می‌تواند ثابت کند که خسارت کلی یا جزیی‌وارده به علل یاد شده نبوده‌است این استنباط در موردی که در ردیف الف از بند ۳ ماده ۲۷ پیش‌بینی شده اجراء نمی‌شود چنان چه نقصان غیر معمولی‌و یا فقدان کلی محموله وجود داشته باشد.
ماده بیست و نهم - استنباط در مورد حمل مجدد کالا ۱ - چنان چه محمولاتی که در تحت شرایط مقاوله‌نامه فعلی حمل شده‌اند مجدداً تحت شرایط همان مقاوله‌نامه حمل گردند و در هنگام حمل مجددفقدان جزیی و یا آسیب‌دیدگی در آن مشاهده گردد:
الف - چنان چه شرایط زیرین موجود باشد می‌توان استنباط نمود که آنها در طول مسیر اخیر قرارداد باربری به وجود آمده‌است.
ب - محموله به همان وضع که به مقصد رسیده تجدید حمل شده باشد.
۲ - همچنین استنباط به عمل خواهد آمد هر گاه قرارداد قبلی برای ارسال مجدد کالا تابع شرایط این مقاوله‌نامه نبوده‌است به شرط آن که این مقاوله‌نامه‌برای حمل باربری مستقیم بین اولین ایستگاه فرستنده و آخرین ایستگاه مقصد مورد عمل باشد.
ماده سی‌ام - استنباط درباره فقدان کالا - موردی که کالا باز یافته می‌شود ۱ - چنان چه محموله در موعد معینه به گیرنده کالا تحویل نگردد و یا در مدت سی (۳۰) روز پس از انقضای مدت تحویل در اختیار او گذارده نشودذیحق می‌تواند بدون تهیه مدارک دیگری کالای خود را مفقود شده بداند.
۲ - شخص ذینفع حق دارد که پس از دریافت غرامت مربوط به کالای مفقوده کتباً تقاضا نماید چنان چه در طول سال که از پرداخت غرامت آغازمی‌گردد به محض باز یافته شدن کالا او را مطلع سازند برای این درخواست باید اعلامیه کتبی از طرف ذینفع صادر شود.
۳ - در مدت سی روز پس از دریافت اعلامیه مربوط به پیدا شدن کالا شخص ذینفع می‌تواند تقاضا نماید که کالای او در یکی از ایستگاه‌های مسیرتحویل داده شود مسلم است مخارجی را که به حمل کالا از ایستگاه فرستنده تا ایستگاه تحویل کالا به آن تعلق گرفته‌است به اضافه غرامتی را که‌دریافت داشته گیرنده کالا باید بپردازد استرداد این غرامت با کسر مخارجی است که احتمالاً در این غرامت پرداخت شده‌است و با رعایت کلیه حقوق‌مربوط به غرامت که در ماده ۳۴ و در صورت امکان در ماده ۳۶ برای تجاوز از موعد مقرره برای تحویل کالا ملحوظ است.
۴ - در صورتی که طبق بند ۲ فوق‌الذکر تقاضایی به عمل نیامده باشد و یا در مدت ۳۰ روز به موجب بند ۳ اقدامی معمول نگردد و یا آن که کالا در مدت‌بیش از یک سال از تاریخ پرداخت غرامت پیدا شود راه‌آهن مطابق مقررات و قوانین کشور متبوعه خود عمل خواهد کرد.
ماده سی و یکم - مبلغ غرامت در صورت از بین رفتن کالا ۱ - هر گاه طبق مقررات این مقاوله‌نامه غرامتی برای از بین رفتن کل یا قسمتی از کالا بر عهده راه‌آهن باشد.
غرامت به شرح زیر و بر حسب نرخ رسمی بورس محاسبه می‌شود:
در صورت نبودن نرخ بورس به قیمت روز بازار در صورت نبودن هیچ کدام طبق ارزش معمولی.
اجزاء محاسبه برای کالاهایی که از یک جنس و یک نوع باشند و همچنین محل و موقعی که کالا از طرف راه‌آهن برای باربری قبول شده‌است محاسبه‌می‌شود مع‌الوصف غرامت از صد فرانک برای هر کیلوگرم وزن خالص تجاوز نمی‌کند با مراعات محدودیت‌هایی که در ماده ۳۵ پیش‌بینی شده‌است.
به علاوه کرایه حمل و حقوق گمرکی و کلیه مبالغی که به مناسبت حمل کالا پرداخت شده‌اند بدون هیچ گونه سود و زیان دیگر به شخص ذینفع‌پرداخت خواهد شد.
۲ - چنان چه عناصری که به عنوان پایه محاسبه پرداخت غرامت به کار می‌روند به پول کشوری که باید غرامت را بپردازد معلوم نباشد تبدیل پول براساس نرخ‌های جاری در کشوری که باید غرامت پرداخت شود صورت می‌گیرد.
ماده سی و دوم - تحدید مسئولیت در صورت افت کردن وزن محمولات در موقع حمل ۱ - در مورد کالاهایی که معمولاً هنگام حمل و در طول مسیر افت وزن پیدا می‌کنند راه‌آهن فقط در صورتی مسئولیت خواهد داشت که افت کالا در هرمسیری که محموله طی کند از حدود معینه زیر تجاوز نماید:
الف - دو درصد از وزن برای مایعات و کالاهایی که به حالت مرطوب برای باربری تحویل شده باشد و نیز برای کالاهای نامبرده زیر.
ساقه شیرین‌بیان انواع چرم چوب‌های رنگین رنده شده و یا تراشیده تفاله پوست حیوانات قارچ‌های تازه پوست درخت یا میوه ذغال‌سنگ و کک شاخ و سم حیوانات برگ توتون تازه موی یال و دم حیوانات پوست انواع چرم‌ها - میوه‌های تازه - خشک شده و یا پخته شده - ماهی‌های خشک شده انواع چربی‌ها انواع ریشه‌ها انواع پوست میوه و درخت و غیره صابون و روغن‌های غلیظ انواع خرما نمک انواع پشم موی خوک رازک - سبزی تازه کندرهای تازه توتون بریده شده استخوان درست یا آسیا شده رگ و پی حیوانات ضایعات پوست‌ها ذغال طبیعی ب - یک درصد برای سایر کالاهای خشک که ممکن است در طول راه دچار افت شوند.
۲ - در صورتی که ثابت شود که افت کالا در اثر موجباتی که باعث افت می‌شوند نباشد راه‌آهن نمی‌تواند از محدودیت مسئولیت که در بند ۱ این ماده‌پیش‌بینی شده استفاده نماید.
۳ - هر گاه تعداد زیادی بسته به وسیله یک بارنامه حمل شود افت مربوط به طول راه برای هر بسته محسوب خواهد شد در صورتی که وزن هر یک ازآنها جداگانه در بارنامه قید شده باشد و یا بتوان به طریق دیگری آن را تعیین نمود.
۴ - در صورت فقدان تمام کالا برای محاسبه غرامت به عنوان افت وزن کالا در طول راه هیچ گونه تقلیلی نباید به عمل آید.
۵ - مقررات این ماده به هیچ وجه مقررات مواد ۷ و ۲۸ را نقض نمی‌کند.
ماده سی و سوم - مبلغ غرامت در مورد آسیب‌دیدگی کالا در مورد آسیب‌دیدگی راه‌آهن موظف است که غرامتی را پرداخت نماید این غرامت بر مبنای کسر ارزش کالای آسیب‌دیده حساب خواهد شد و غیر ازاین غرامت هیچ نوع پرداخت جبران خسارت دیگری به عمل نخواهد آمد. مبلغ این غرامت با در نظر گرفتن ارزش کالا که در ماده ۳۱ تعریف شده است‌و صدی چندی که از ارزش کالا در مقصد کاسته شده‌است تعیین می‌گردد همچنین مخارجی که در ردیف آخر بند ۱ از ماده ۳۱ پیش‌بینی شده‌است به‌همین نسبت مسترد می‌شود:
الف - هر گاه تمام محموله در اثر آسیب‌دیدگی ضایع و بی‌ارزش شده باشد مبلغ غرامت پرداختی از مبلغی که برای فقدان تمام آن پرداخت می‌شود نبایدتجاوز کند.
ب - هر گاه فقط قسمتی از محموله در اثر آسیب‌دیدگی ضایع و بی‌ارزش شده باشد مبلغ غرامت پرداختی نباید از مبلغی که برای فقدان قسمت آسیب‌دیده باید پرداخت شود تجاوز نماید.
ماده سی و چهارم - مبلغ غرامت در مورد تأخیر در تحویل کالا ۱ - در صورتی که مدت تحویل کالا از تاریخ مقرره تجاوز نماید و اگر شخص ذینفع ثابت ننماید که در نتیجه آن خسارتی به کالای او وارد شده راه‌آهن‌موظف است در صورتی که مدت تأخیر معادل (۱۰).(۱) مدت تحویل باشد (۱۰).(۱) کرایه حمل را مسترد دارد و چنان چه مدت تأخیر در تحویل کالاکمتر از (۱۰).(۱) مدت تحویل باشد مبلغ استردادی بر اساس همان (۱۰).(۱) کرایه حمل محاسبه خواهد شد و در هر حال باید توجه داشت (۴).(۱) کرایه حمل حداکثر غرامت پرداختی را تشکیل می‌دهد.
۲ - چنان چه ثابت شود که خسارتی در اثر تأخیر در تحویل کالا به آن وارد شده‌است راه‌آهن غرامتی را که حداکثر از دو برابر کرایه حمل نباید تجاوزکند باید پرداخت کند.
۳ - غراماتی که طبق بندهای ۲ و ۱ پرداخت می‌شود با غرامت پرداختی برای فقدان تمام کالا توام نمی‌گردد در صورتی که قسمتی از کالا تلف شود، غرامت تأخیر در تحویل در صورت لزوم فقط برای قسمت تلف نشده مرسله پرداخت می‌شود.
در صورت معیوب شدن کالا غرامت تأخیر در تحویل در صورت لزوم با غرامت پیش‌بینی شده در ماده ۳۳ توام می‌گردد. در تمام موارد توام شدن‌غرامت‌های پیش‌بینی شده در بند ۱ و ۲ با غرامت‌های پیش‌بینی شده در ماده ۳۱ و ۳۳ نباید موجب پرداخت غرامتی بیشتر از غرامت تلف شدن تمام‌کالا گردد.
ماده سی و پنجم - محدودیت غرامت بر اساس بعضی از تعرفه‌ها هر گاه راه‌آهن جهت حمل بار با شرایط باربری خاصی موافقت نماید (تعرفه اختصاصی یا استثنایی) و برای کرایه حمل تخفیفی را بر اساس شرایط‌عادی بپذیرد (تعرفه‌های عمومی) در این حالت راه‌آهن ممکن است برای پرداخت غرامت به شخص ذینفع محدودیتی قائل شود این محدودیت برای‌تأخیر در تحویل فقدان و یا آسیب‌دیدگی کالا خواهد بود به شرط آن که این محدودیت در تعرفه قید شده باشد هر گاه محدودیت فوق از اعمال تعرفه‌هامنتج شود که فقط در قسمتی از مسیر کالا اجراء می‌شود تأدیه غرامت توسط راه‌آهن فقط برای قسمتی از مسیر که به موجب این غرامت شده‌است به‌عمل خواهد آمد.
ماده سی و ششم - مبلغ غرامت در صورت اظهارات انتفاع در تحویل هر گاه در موقع تحویل کالا انتفاع در تحویل تقاضا شده باشد ممکن است علاوه بر غرامات پیش‌بینی شده در ماده ۳۱ و ۳۳ و ۳۴ و در صورت امکان درماده ۳۵ مطالبه غرامتی برای خسارت اضافی که تأیید گردیده‌است بشود مبلغ این غرامت حداکثر به میزان مبلغی که برای انتفاع در تحویل اظهار شده‌است می‌باشد.
ماده سی و هفتم - مبلغ غرامت در صورت وجود تقلب و اشتباه فاحش که مسئولیت آن به عهده راه‌آهن است در تمام مواردی که تأخیر در تحویل کالاو فقدان کلی و یا جزیی آن و یا آسیب‌دیدگی آن در اثر تقلب و یا اشتباه فاحشی باشد که مسئولیت آن متوجه راه‌آهن است.
راه‌آهن باید به ذینفع پس از اثبات موضوع خسارت مربوطه را پرداخت نماید در موارد اشتباه فاحش مسئولیت محدود است به دو برابر حداکثر مبالغی‌که در مواد ۳۱ - ۳۳ - ۳۴ - ۳۵ و ۳۶ پیش‌بینی شده‌است.
ماده سی و هشتم - بهره غرامت - استرداد غرامت‌ها ۱ - شخص ذینفع می‌تواند تقاضای بهره غرامت بنماید این بهره‌ها که بر مبنای پنج درصد در سال محاسبه می‌شوند فقط در مواردی اجراء می‌شوند که‌غرامت از ده فرانک برای بارنامه تجاوز کند. بهره‌های غرامت از تاریخ اولین روز اقامه دعوای اداری به موجب ماده ۴۱ به عمل می‌آید و در غیر این‌صورت از تاریخی خواهد بود که از طریق قضایی اقدام به این کار شده باشد.
۲ - هر غرامتی که من غیر حق دریافت شده باشد باید مسترد گردد.
ماده سی و نهم - مسئولیت راه‌آهن در مورد مأمورین خود راه‌آهن مسئول اعمال کلیه مأمورین رسمی که در اداره کار می‌کنند و همچنین اشخاصی که برای امر باربری استخدام شده و به آن مبادرت می‌ورزندمی‌باشد.
مع‌الوصف هر گاه بنا بر تقاضای ذینفع مأمورین راه‌آهن بارنامه‌ها را تهیه و یا ترجمه‌هایی را انجام دهند و یا خدمات دیگری را که بر عهده راه‌آهن نیست‌صورت دهند آنان به عنوان مأمور اشخاص ذینفع شناخته می‌شوند.
ماده چهلم - اجراء دعاوی خارج از قرارداد در موارد پیش‌بینی شده در بند ۱ ماده ۲۷ هر دعوی مربوط به مسئولیت به هر عنوان که باشد علیه راه‌آهن اعمال نمی‌شود مگر در شرایط و حدودپیش‌بینی شده در مقاوله‌نامه فعلی همچنین است هر دعوی‌ای که علیه اشخاصی که طبق ماده ۳۹ راه‌آهن مسئول آن است اقامه شود.
فصل دوم - دعاوی اداری - دعاوی قضایی - آیین دادرسی - مرور زمان ماده چهل و یکم - دعاوی اداری ۱ - دعاوی اداری مربوط به قرارداد باربری باید کتباً به موجب ماده ۴۳ به راه‌آهن ارسال شود.
۲ - حق ارسال دعوی اداری متعلق به اشخاصی است که حق اقامه دعوی قضایی علیه راه‌آهن به موجب ماده ۴۲ را دارند.
۳ - اگر دعوی توسط فرستنده کالا اقامه شود باید رونوشت بارنامه را ارائه نماید و اگر اقامه دعوی توسط گیرنده صورت گیرد باید بارنامه را چنان چه به‌او تحویل شده باشد ارائه دهد.
۴ - بارنامه - رونوشت بارنامه و اوراق دیگری که ذیحق ضمیمه کردن آنها را به دعوی خود مفید بداند باید اصل یا رونوشت آنها پیوست شود و درصورت تقاضای راه‌آهن رونوشت‌ها باید مصدق باشند موقع رسیدگی به دعوی راه‌آهن می‌تواند تقاضای ارائه اصل بارنامه - رونوشت بارنامه و یا قبض‌استرداد بها را از نظر تحقیق بیشتر در رسیدگی دعوا بنماید.
ماده چهل و دوم - اشخاصی که می‌توانند علیه راه‌آهن دعوی قضایی اقامه کنند ۱ - اقامه دعوی قضایی برای استرداد مبلغ پرداخت شده به موجب قرارداد باربری متعلق به کسی می‌باشد که این مبلغ را پرداخته‌است.
۲ - اقامه دعوی قضایی مربوط به استرداد بهای پیش‌بینی شده در ماده ۱۹ فقط به فرستنده کالا مربوط است.
۳ - اقامه دعاوی دیگر قضایی علیه راه‌آهن که از قرارداد باربری ناشی می‌شود مربوط به اشخاص زیر می‌باشد:
الف - به فرستنده کالا تا موقعی که گیرنده کالا بارنامه را اخذ و یا از حقوق متعلقه که به موجب بند ۴ از ماده ۱۶ و یا ماده ۲۲ برخوردار است استفاده‌نماید.
ب - به گیرنده کالا بعد از موقعی که:
۱ - بارنامه را دریافت کرده باشد یا.
۲ - از حقوق خود به موجب بند ۴ از ماده ۱۶ استفاده کرده باشد یا.
۳ - از حقوق متعلقه به خود به موجب ماده ۲۲ استفاده کرده باشد.
در هر صورت به محض این که بارنامه وسیله شخص تعیین شده از طرف گیرنده طبق (ردیف ج از بند ۱ ماده ۲۲) دریافت شده باشد و به محض این که‌نامبرده از حقوق متعلقه به خود به موجب بند ۴ از ماده ۱۶ استفاده کرده باشد حق اقامه دعوی گیرنده منتفی می‌شود.
برای اقامه این قبیل دعاوی فرستنده باید رونوشت بارنامه را ارائه نماید و در صورت نبودن آن او نمی‌تواند علیه راه‌آهن اقامه دعوی کند مگر با اجازه‌گیرنده یا این که دلیلی بیاورد که گیرنده کالا را نپذیرفته‌است.
ماده چهل و سوم - اقامه دعوی قضایی علیه راه‌آهن‌ها ۱ - اقامه دعوی قضایی در مورد استرداد مبلغ پرداخت شده به موجب قرارداد باربری ممکن است علیه راه‌آهنی که وجه را دریافت کرده یا راه‌آهنی که‌وجه به نفع او بیشتر دریافت شده اقامه گردد.
۲ - دعوی قضایی مربوط به استرداد بهای پیش‌بینی شده در ماده ۱۹ اقامه نمی‌شود مگر علیه راه‌آهن مبداء.
۳ - دعاوی قضایی دیگر که از قرارداد باربری ناشی می‌شود ممکن است علیه راه‌آهن مبداء یا راه‌آهن مقصد یا راه‌آهنی که عمل اصلی مورد دعوی در آن‌جا اتفاق افتاده اقامه شود.
علیه راه‌آهن مقصد همچنین می‌شود اقامه دعوی کرد حتی اگر او کالا و بارنامه را دریافت نکرده باشد.
۴ - هر گاه شخصی که دعوی را طرح می‌نماید بتواند آن را علیه چندین راه‌آهن اقامه کند به محض این که دعوی علیه یکی از آنها طرح گردید حق اونسبت به سایر راه‌آهن‌ها منتفی می‌شود.
۵ - دعوی قضایی ممکن است علیه راه‌آهن دیگری غیر از آنهایی که در بند ۱ و ۲ و ۳ تعیین شده اقامه شود هر گاه این دعوی مردود شناخته شده باشدیا به صورت دعوی شخص ثالث در دعوی اصلی مستند بر همان قرارداد باربری اقامه شود.
ماده چهل و چهارم - صلاحیت دعاوی قضایی مستند به این قرارداد نمی‌تواند مورد اقدام قرار گیرد مگر پیش قاضی صلاحیتدار کشوری که راه‌آهن خوانده از آن تبعیت می‌کند. مگر این‌که در موافقت‌نامه‌های بین دولت‌ها و یا در اسناد امتیازی تصمیم دیگری اتخاذ شده باشد.
هر گاه مؤسسه‌ای شبکه‌های مستقلی از راه‌آهن را در کشورهای مختلف بهره‌برداری کند هر یک از این شبکه‌ها از نظر اجراء این ماده مانند راه‌آهن‌جداگانه تلقی می‌شود.
ماده چهل و پنجم - تحقیق درباره فقدان جزیی و یا معیوب شدن کالا ۱ - هر گاه فقدان قسمتی از کالا و یا آسیب‌دیدگی آن از طرف راه‌آهن کشف و یا مشاهده شود و یا این که ذیحق وجود آن را اثبات کند راه‌آهن موظف‌است بلافاصله و در صورت امکان با حضور دارنده حق صورتمجلسی تنظیم نماید که نوع خسارت وضع کالا - وزن آن و در صورت امکان اهمیت‌خسارت - علت آن و زمانی که خسارت وارد شده در آن تسجیل گردد یک رونوشت از این صورت‌جلسه در قبال تقاضا به ذیحق به رایگان تسلیم‌می‌شود.
اگر ذیحق مفاد صورتمجلس را قبول نکند می‌تواند درخواست تحقیق قضایی را نسبت به وضع و وزن کالا و همچنین عللی که موجب این مبلغ‌خسارت شده‌اند تقاضا نماید. نحوه اقدام تابع قوانین و مقررات کشوری است که تحقیق قضایی در آن جا اجراء می‌شود.
ماده چهل و ششم - مواردی که اقامه دعوی علیه راه‌آهن ناشی از قرارداد باربری منتفی می‌شود ۱ - دریافت کالا از طرف ذیحق هر گونه دعوی ناشی از قرارداد باربری را مربوط به انقضاء مهلت تحویل یا فقدان قسمتی از آن و یا آسیب‌دیدگی علیه‌راه‌آهن منتفی می‌سازد.
۲ - مع‌الوصف اقامه دعوی در موارد زیر منتفی نمی‌گردد:
الف - اگر دارنده حق اثبات کند که خسارت به علت یک تقلب یا خطای فاحش منسوب به راه‌آهن بوده‌است.
ب - در صورتی که دعوای اداری برای انقضاء مدت تحویل به موجب بند ۳ ماده ۴۳ در مدتی که از ۶۰ روز تجاوز ننماید ارسال شود. روز قبول کالا ازطرف ذیحق جزو این مدت محسوب نمی‌شود.
ج - در صورت ارسال دعوای اداری برای فقدان قسمتی از کالا و یا برای آسیب‌دیدگی کالا به شرح زیر:
۱ - اگر فقدان یا آسیب‌دیدگی قبل از دریافت کالا وسیله ذیحق طبق ماده ۴۵ به ثبوت رسیده باشد.
۲ - اگر تحقیق و اثباتی که به موجب ماده ۴۵ باید انجام بگیرد به علت اشتباه راه‌آهن صورت نگرفته باشد.
د - در صورت ادعای خسارت برای خسارت‌هایی که وجود آنها بعد از قبول کالا از طرف ذیحق معلوم می‌گردد به شرط حائز بودن دو شرط زیر:
۱ - بلافاصله بعد از کشف خسارت و حداکثر در ظرف هفت روز بعد از دریافت کالا تقاضای تسجیل خسارت مطابق ماده ۴۵ وسیله دارنده حق به عمل‌آمده باشد و اگر خاتمه این مهلت مصادف با روز یکشنبه یا روز تعطیل رسمی باشد خاتمه مهلت به اولین روز اداری بعدی تمدید می‌شود.
۲ - ذیحق ثابت کند که خسارت در فاصله قبول کالا برای حمل و تحویل آن عارض شده‌است.
۳ - اگر کالا مطابق شرایط پیش‌بینی شده در بند ۱ ماده ۲۹ تجدید حمل شود اقامه دعاوی مربوط به غرامت برای فقدان جزیی یا آسیب‌دیدگی کالا که‌ناشی از یکی از قراردادهای باربری قبلی باشند منتفی می‌شود اگر دارنده حق در مورد یکی از قراردادها اقدام نموده باشد.
ماده چهل و هفتم - مرور زمان دعوی ناشی از قرارداد باربری ۱ - اقامه دعوی قضایی ناشی از قرارداد باربری بعد از یک سال مشمول مرور زمان می‌گردد.
معهذا مرور زمان سه‌ساله خواهد بود اگر موارد زیر پیش آید:
الف - اقامه دعوی مربوط به واریز استرداد بهای کالایی باشد که وسیله راه‌آهن از گیرنده کالا دریافت شده‌است.
ب - اقامه دعوی مربوط به واریز تتمه حساب فروشی باشد که وسیله راه‌آهن انجام شده‌است.
ج - اقامه دعوی بر اساس خسارتی باشد که از تقلب و تدلیس ناشی شده‌است.
د - اقامه دعوی بر اساس موضوع قاچاق مبتنی باشد.
ه - در مورد پیش‌بینی شده در بند ۱ ماده ۲۹ اقامه دعوی بر اساس یکی از قراردادهای باربری قبلی برای تجدید ارسال محموله مبتنی باشد.
۲ - شروع مرور زمان:
الف - برای دعاوی مربوط به غرامت برای فقدان جزیی و یا آسیب‌دیدگی و یا تأخیر در تحویل محموله از روزی که تحویل انجام شده‌است.
ب - برای دعاوی مربوط به غرامت برای فقدان کلیه محموله از سی‌ام روزی که پس از انقضاء مهلت تحویل سر برسد.
ج - برای دعاوی مربوط به پرداخت یا استرداد کرایه حمل و مخارج فرعی و اضافه کرایه‌ها و یا برای دعاوی مربوط به تصحیح در صورت بد اجراءکردن تعرفه یا اشتباه در محاسبه مرور زمان از تاریخ‌های زیر شروع می‌شود:
۱ - اگر پرداخت به عمل آمده باشد از روز پرداخت.
۲ - چنان چه پرداخت به عمل نیامده باشد از روز قبول کالا برای باربری اگر پرداخت به عهده فرستنده باشد یا از روزی که گیرنده بارنامه را اخذ کرده‌است در صورتی که پرداخت به عهده گیرنده باشد.
۳ - اگر موضوع مربوط به پرداخت مبالغی به موجب برگ پرداخت باشد از روزی که راه‌آهن صورت حساب مخارج را که در بند ۷ ماده ۱۹ قید شده‌است به فرستنده تسلیم نماید.
در صورت عدم تسلیم صورت حساب، مهلت برای مطالبات راه‌آهن از روز سی‌ام بعد از انقضاء تحویل کالا شروع می‌شود.
د - برای اقامه دعوی از طرف راه‌آهن مربوط به پرداخت مبالغی که توسط گیرنده به جای فرستنده پرداخت شده یا بالعکس و راه‌آهن موظف به استردادآن به ذیحق می‌باشد از روزی که تقاضای استرداد به عمل آمده‌است.
ه - برای دعاوی مربوط به استرداد بهای کالا که در ماده ۱۹ پیش‌بینی شده‌است از چهل و دومین روزی که از انقضاء مدت تحویل می‌گذرد.
و - برای دعاوی مربوط به پرداخت تتمه حساب فروش از روز فروش.
ز - برای دعاوی مربوط به پرداخت یک اضافه حقوق گمرکی که از طرف گمرک ادعا شده باشد از روز ادعای گمرک.
ح - در سایر موارد دیگر از روزی که ادعا باید اعمال شود.
روزی که به نام شروع مرور زمان تعیین گردیده جزو ایام مهلت محسوب نمی‌شود.
۳ - در حالت اقامه دعوای اداری که طبق ماده ۴۱ برای راه‌آهن ارسال شده‌است مرور زمان تا روزی که راه‌آهن ادعا را کتباً رد نکرده‌است و اوراقی که‌پیوست ادعانامه مزبور بوده مسترد نگردیده‌است در صورت قبول قسمتی از ادعا مرور زمان جریان پیدا نمی‌کنند مگر برای قسمتی از ادعا که مورداختلاف باقی می‌ماند.
اثبات این که ادعانامه اداری دریافت شده یا جواب آن ارسال و اوراق ضمیمه مسترد گردیده‌است به عهده طرفی است که به آن استناد می‌کند. ادعانامه‌های اداری بعدی که در مورد همان موضوع باشد مرور زمان را معلق نمی‌کند.
۴ - دعوی مشمول مرور زمان مورد اقدام قرار نمی‌گیرد حتی به عنوان دعوی متقابل یا اعتراض شخص ثالث.
۵ - با رعایت مقررات فوق معلق ماندن و قطع شدن مرور زمان وسیله قوانین و مقررات کشوری که دعوی در آن جا طرح شده تعیین می‌گردد.
فصل سوم - واریز حساب‌ها - دعاوی راه‌آهن‌ها علیه یکدیگر ماده چهل و هشتم - واریز حساب بین راه‌آهن‌ها ۱ - هر راه‌آهنی که مخارج یا سایر مطالبات مربوط به قرارداد باربری را چه در مبداء و چه در مقصد دریافت کرده موظف است سهم راه‌آهن‌های ذینفع رااز مخارج و مطالبات مزبور بپردازد.
تشریفات این پرداخت در موافقت‌نامه‌های متبادله بین راه‌آهن‌ها تعیین شده‌است.
۲ - ضمن حفظ حقوق راه‌آهن علیه فرستنده چنان چه راه‌آهن فرستنده کالا کرایه حمل و سایر مخارجی را که به عهده فرستنده کالا طبق بارنامه می‌باشدو دریافت نکرده باشد مسئول آن خواهد بود.
۳ - اگر راه‌آهن مقصد کالا را بدون دریافت مخارج و سایر مطالبات ناشی از قرارداد باربری تحویل داده باشد در قبال راه‌آهن‌های قبلی و سایر افراد ذینفع‌مسئول است.
۴ - در صورت عدم قدرت پرداخت یکی از راه‌آهن‌ها و بر حسب تقاضای یکی از راه‌آهن‌های طلبکار موضوع مورد رسیدگی و تحقیق اداره مرکزی‌حمل و نقل‌های بین‌المللی با راه‌آهن قرار گرفته باشد نتایج حاصله از آن از طرف کلیه راه‌آهن‌های دیگر که در حمل و نقل شرکت کرده‌اند به نسبت سهم‌هر یک در کرایه حمل تقبل می‌شود.
حق اقامه دعوی علیه راه‌آهن که عدم قدرت پرداخت آن تأیید شده محفوظ است.
ماده چهل و نهم - اقامه دعوی در مورد غرامت برای فقدان کالا و یا آسیب‌دیدگی آن ۱ - راه‌آهن که غرامتی را برای فقدان کلی و جزیی کالا و یا برای آسیب‌دیدگی آن به موجب مقاوله‌نامه فعلی پرداخت کرده‌است حق دارد علیه‌راه‌آهن‌هایی که در حمل و نقل شرکت کرده‌اند طبق ترتیبات زیر اقامه دعوی نماید:
الف - راه‌آهنی که در اثر عمل او خسارت پیش آمده تنها مسئول خسارت است.
ب - اگر خسارت در اثر عمل چند راه‌آهن پیش آید هر یک از آنها مسئول خسارتی می‌باشند که خود موجب آن شده‌اند و اگر تشخیص کیفیت خسارت‌ممکن نباشد مسئولیت خسارت با توجه به اصول مذکوره در حرف ج بین آنها تسهیم می‌شود.
ج - اگر نتوان ثابت کرد که خسارت در نتیجه عمل یک یا چند راه‌آهن پیش آمده‌است مقدار غرامت بین تمام راه‌آهن‌ها که در این باربری شرکت کرده‌اندبه غیر از آنهایی که ثابت کنند خسارت در خطوط آنها پیش نیامده تسهیم می‌شود. تسهیم مبلغ غرامت به نسبت به تعداد کیلومترهای مسافتی که به‌موجب تعرفه‌ها پیموده شده‌است به عمل می‌آید.
۲ - در صورت عدم قدرت یکی از راه‌آهن‌ها سهم مربوط به آن که پرداخت نشده بین راه‌آهن‌های دیگر که در حمل و نقل شرکت کرده‌اند به نسبت تعدادکیلومترهای پیموده شده که در آنها تعرفه اجراء گردیده‌است تسهیم می‌شود.
ماده پنجاهم - اقامه دعوی در مورد غرامت برای انقضاء مهلت تحویل ۱ - مقررات مندرج در ماده ۴۹ در مورد پرداخت غرامت برای انقضاء مهلت تحویل قابل اجراء می‌باشد چنان چه تأخیر در مدت تحویل کالا در نتیجه‌نامنظمی‌های حاصله در روی خطوط چندین راه‌آهن باشد مبلغ غرامت به نسبت مدت تأخیری که روی هر یک از شبکه‌های مربوطه انجام گرفته است‌تقسیم خواهد شد.
۲ - مهلت تحویل تعیین شده در ماده ۱۱ بین راه‌آهن‌های مختلف که در حمل و نقل شرکت کرده‌اند به شرح زیر تقسیم می‌شود:
الف - بین دو راه‌آهن همسایه.
۱ - مهلت ارسال بین دو راه‌آهن نصف می‌شود.
۲ - مهلت حمل و نقل به نسبت تعداد کیلومترهای فواصلی که روی هر یک از دو راه‌آهن اجراء می‌شوند تقسیم می‌گردد.
ب - بین سه راه‌آهن یا بیشتر.
۱ - مهلت ارسال بین راه‌آهن مبداء و مقصد نصف می‌شود.
۲ - یک سوم مهلت حمل و نقل به سهم مساوی بین تمام راه‌آهن‌های شرکت‌کننده در حمل و نقل تقسیم می‌شود.
۳ - دو سوم مهلت حمل و نقل به نسبت تعداد کیلومترهای مسافتی که تعرفه‌ها در هر یک از راه‌آهن‌ها اجراء می‌شود تقسیم می‌گردد.
مهلت‌های اضافی را که یک راه‌آهن می‌تواند از آن استفاده کند به آن راه‌آهن اعطا خواهد شد.
۴ - زمانی که بین تحویل کالا به راه‌آهن تا آغاز مهلت ارسال مصروف می‌شود فقط مربوط به راه‌آهن مبداء است.
۵ - تقسیمی که در بالا مورد بحث قرار گرفت مورد عمل قرار نمی‌گیرد مگر در صورتی که مهلت تحویل جمعاً رعایت نشده باشد.
ماده پنجاه و یکم - رویه اقامه دعوی ۱ - راه‌آهنی که علیه آن به موجب مواد ۴۹ و ۵۰ اقامه دعوی می‌شود صلاحیت ندارد به صحت پرداختی که از طرف اداره راه‌آهنی که اقامه دعوی کرده‌است اعتراض کند هر گاه مبلغ غرامت به وسیله قوه قضائیه تعیین شده باشد بعد از آن که ادعانامه به او ابلاغ و از طرف او امضاء گردیده و به او حق داده‌شد که در محاکمه شرکت نماید قاضی محکمه پس از قبول دعوی طبق جریان کار مهلت‌های مربوط به احضار و شرکت در محاکمه را تعیین می‌نماید.
۲ - راه‌آهنی که می‌خواهد اقامه دعوی کند باید ادعای خود را علیه تمام راه‌آهن‌های ذینفع که با آنها اختلاف دارد در یک ادعانامه و با توجه به این که‌ادعای خود را علیه راه‌آهن‌هایی که اقامه دعوا ننموده‌است از دست خواهد داد تنظیم نموده و در یک محکمه فقط اقامه دعوی نماید.
۳ - قاضی باید در یک حکم برای تمام دعاوی که پیش او مطرح است رای صادر کند.
۴ - راه‌آهن‌هایی که علیه آنها اقامه دعوی شده دعوی بعدی را نمی‌توانند اقامه کنند.
۵ - مجاز نمی‌باشد که دعاوی مربوط به تضمین را در دعوی مربوط به تقاضای اصلی غرامت وارد کنند.
ماده پنجاه و دوم - صلاحیت برای دعاوی ۱ - قاضی محل اقامتگاه راه‌آهنی که علیه آن راه‌آهن اقامه دعوی می‌شود در تمام دعاوی مطروحه منحصراً ذیصلاحیت است.
۲ - وقتی که دعوی علیه چند راه‌آهن باید اقامه شود راه‌آهن خواهان حق دارد از بین قاضی‌های ذیصلاحیت به موجب بند ۱ دادرسی را انتخاب کند که‌عرض حال خود را نزد او تسلیم می‌دارد.
ماده پنجاه و سوم - توافق در موضوع دعاوی راه‌آهن‌ها می‌توانند با توافق بین خود مقررات مربوط به دعاوی متقابل خود را که در فصل سوم تعیین شده نقض کنند.
قسمت چهارم - مقررات مختلف ماده پنجاه و چهارم - اجرای حقوق ملی در صورت عدم وجود شروطی در مقاوله‌نامه فعلی مقررات و قوانین و آیین‌نامه‌های ملی مربوط به باربری در هر دولتی قابل اجراء می‌باشد.
ماده پنجاه و پنجم - قواعد عمومی آیین دادرسی برای کلیه اختلافاتی که از حمل و نقل‌های تابع مقاوله‌نامه فعلی ناشی می‌شود رویه قضایی که باید اعمال گردد همان است که قاضی ذیصلاحیت آن رامورد عمل قرار می‌دهد مگر این که مقررات مخالفی در مقاوله‌نامه وجود داشته باشد.
ماده پنجاه و ششم - اجرای احکام قضایی - ضبط و تضمین ۱ - موقعی که احکام قضایی اعم از حضوری و یا غیابی توسط قاضی ذیصلاحیت و به موجب مقررات مقاوله‌نامه فعلی صادر گردید طبق قوانین‌استنادی این قاضی به مورد اجراء گذاشته خواهد شد و به همین نهج این احکام در هر یک از کشورهای شریک پس از انجام تشریفات لازم و مقرر درهر کشوری اجراء خواهد شد. این رویه در مورد احکامی که جنبه اجرایی موقت دارند اجراء نمی‌شود و همچنین در مورد محکومیت‌های مربوط به‌مطالبه سود در خسارت‌های وارده که با پرداخت هزینه مربوط علیه خواهان به علت رد درخواست او صادر می‌گردد نیز اجراء نمی‌شود.
۲ - مطالباتی که در اثر یک باربری بین‌المللی به نفع یک راه‌آهن عهده راه‌آهن دیگر که از همان کشور راه‌آهن اولی تبعیت نمی‌کند ایجاد شود نمی‌تواندمورد توقیف قرار گیرد مگر به موجب حکم صادره از قوه قضائیه کشور متبوعه راه‌آهنی که دارای مطالبات مورد توقیف است.
۳ - وسائط نقلیه راه‌آهن همچنین اشیاء مختلف دیگری که در حمل و نقل به کار می‌رود و متعلق به راه‌آهن است مانند مخازن، ابزار آلات بارگیری، واگن‌های مسطح که با روپوش حمل می‌شوند و غیره مورد توقیف قرار نمی‌گیرند مگر آن که متعلق به کشوری باشند که راه‌آهن آن کشور مالک آنها باشدو به موجب حکم صادره از طرف مقامات قضایی کشور اخیرالذکر واگن‌های اختصاصی همچنین اشیاء مختلف دیگری که در باربری به کار می‌روند و دروسائط نقلیه فوق‌الذکر موجود باشد و متعلق به مالک واگن باشند نمی‌توانند مورد توقیف قرار بگیرند مگر در کشوری که مالک آنها تابع آن کشور باشد وبه موجب رأی صادره از طرف مقامات قضایی کشور اخیرالذکر.
۴ - تضمین برای تأمین پرداخت هزینه‌های محاکمات قضایی که بر اساس قرارداد باربری بین‌المللی اقامه می‌شوند مطالبه نخواهد شد.
ماده پنجاه و هفتم - واحد پول - نرخ تسعیر و یا قبول پول‌های خارجی ۱ - مبالغی که به واحد فرانک در مقاوله‌نامه فعلی و ضمائم آن تعیین شده عبارت از فرانک طلا به وزن (۳۱).(۱۰) گرم به عیار ۹۰۰% می‌باشد.
۲ - راه‌آهن موظف است نرخ‌های تسعیر در مورد عمل خود را در مورد کرایه حمل و سایر مخارج و استرداد بهای کالا که به واحدهای پول خارجی‌تعیین شده‌اند و به پول کشور خود دریافت می‌دارد چاپ و منتشر نماید (نرخ تسعیر).
۳ - همچنین راه‌آهنی که پول خارجی را برای پرداخت قبول می‌کند باید از نرخ‌هایی را که با آنها پول خارجی را قبول می‌کند چاپ و منتشر نماید (نرخ‌قبول ارز).
ماده پنجاه و هشتم - اداره مرکزی حمل و نقل‌های بین‌المللی با راه‌آهن‌ها ۱ - برای تسهیل و تأمین اجراء مقاوله‌نامه فعلی یک اداره مرکزی حمل و نقل‌های بین‌المللی وسیله راه‌آهن‌ها تأسیس گردیده‌است که مأمور اجرای امورزیر می‌باشد:
الف - دریافت اطلاعات از تمام کشورهای عضو مقاوله‌نامه و هر یک از راه‌آهن‌های ذینفع و اعلام آنها به کشورها و راه‌آهن‌های دیگر.
ب - جمع‌آوری و تنظیم و چاپ و انتشار اطلاعات از هر نوع که برای سرویس حمل و نقل‌های بین‌المللی مفید باشد.
ج - تسهیل روابط مالی لازم برای سرویس حمل و نقل‌های بین‌المللی بین راه‌آهن‌های مختلف و واریز مطالبات معوقه و تأمین اطمینان لازم در این‌مورد در روابط بین راه‌آهن‌ها.
د - بنا به تقاضای یکی از کشورهای عضو مقاوله‌نامه یا یکی از مؤسسات حمل و نقل که خطوط آن در فهرست خطوط پیش‌بینی شده در ماده ۵۹ ثبت‌شده‌است دفتر مرکزی با راهنماییها و خدمات خود از هر طریقی که ممکن باشد اقدام می‌نماید تا اختلافاتی که بین کشورهای فوق‌الذکر و سایرمؤسسات روی می‌دهد از طریق تفسیر و اجرای مقاوله‌نامه فعلی رفع نماید.
ه - بنا بر تقاضای اعضاء اصلی (کشورها - مؤسسات حمل و نقل - مشتریان) اطلاعیه مشورتی برای کسب نظر درباره اختلافات مربوط به تفسیر و یااجراء مقاوله‌نامه منتشر می‌نماید.
و - همکاری برای رفع اختلاف مربوط به تفسیر و اجراء مقاوله‌نامه از طریق حکمیت.
ز - بررسی تقاضاهای مربوط به تغییرات مقاوله‌نامه فعلی و پیشنهاد تشکیل جلسه کنفرانس‌ها در صورت لزوم طبق ماده ۶۹.
2 - آیین‌نامه خاصی که ضمیمه V مقاوله‌نامه فعلی را تشکیل می‌دهد اقامتگاه و ترکیب و سازمان این اداره مرکزی را و تشکیلات این اداره و نیز وسایل‌کار و شرایط و طرز عمل و نظارت آن را تعیین می‌کند.
ماده پنجاه و نهم - فهرست خطوط تابع مقاوله‌نامه ۱ - اداره مرکزی که در ماده ۵۸ پیش‌بینی شده مأمور تنظیم و به جریان گذاردن فهرست‌های خطوط تابع مقاوله‌نامه فعلی می‌باشد بدین منظور ازکشورهای عضو اطلاعات مربوطه را برای درج فهرست‌ها یا حذف خطوط یک راه‌آهن یا یک مؤسسه که در ماده ۲ ذکر شده دریافت می‌کند.
۲ - ورود یک خط جدید در سرویس حمل و نقل‌های بین‌المللی عملی نمی‌شود مگر یک ماه بعد از تاریخ نامه اداره مرکزی به عنوان کشورهای عضودیگر مشعر بر اعلام ثبت آن خط در فهرست مربوطه.
۳ - حذف یک خط از طرف اداره مرکزی موقعی اعلام می‌گردد که به درخواست کشور عضوی که بنا به تقاضای او این خط در فهرست قید گردیده است‌طی یادداشتی به اداره مرکزی اعلام نماید که آن خط دیگر در وضعیتی قرار ندارد که بتواند تعهدات ناشی از مقاوله‌نامه را انجام دهد.
۴ - تنها به محض دریافت ساده اعلامیه منتشره از طرف اداره مرکزی به هر راه‌آهنی حق می‌دهد فوراً تمام کلیه روابط حمل و نقل بین‌المللی خود را باخط حذف شده قطع نماید مگر در مورد حمل و نقل‌هایی که در جریان می‌باشد و باید خاتمه پذیرند.
ماده شصتم - مقررات خاص در مورد بعضی از باربریها - مقررات تکمیلی ۱ - حمل واگن‌های مربوط به اشخاص تابع مقررات ضمیمه شماره می‌باشد.
۲ - حمل مخازن‌ها تابع مقررات ضمیمه شماره‌است.
۳ - برای باربری بسته‌های اکسپرس راه‌آهن‌ها می‌تواند به وسیله مواد مربوطه در تعرفه‌های خود در این مورد بعضی از مقررات مخصوص مندرج درضمیمه را قید نمایند.
۴ - برای حمل و نقل‌های نامبرده زیر:
الف - حمل و نقل با اسناد حمل قابل مبادله.
ب - حمل و نقل به شرط عدم تحویل کالا جز در مقابل رونوشت بارنامه.
ج - حمل و نقل روزنامه‌ها.
د - حمل و نقل کالا به مقصد بازارهای مکاره و نمایشگاه‌ها.
ه - حمل و نقل‌های ابزار آلات بارگیری و وسایل پوششی ضد سرما و گرما برای کالاهای حمل شده دو یا چند کشور متعاهد به وسیله انعقاد قراردادهای‌خاص و یا راه‌آهن‌ها به موجب مواد مخصوص تعرفه‌های خود می‌توانند شرایطی را برای این گونه حمل و نقل‌ها مقرر دارند که مغایر مقاوله‌نامه فعلی‌باشد بالاخص سند حملی را که مغایر نمونه ضمیمه II مقاوله‌نامه فعلی باشد برای این منظور پیش‌بینی نمایند.
۵ - مقررات تکمیلی که بعضی از کشورهای متعاهد یا بعضی از راه‌آهن‌های شریک برای اجرای مقاوله‌نامه انتشار می‌دهند به اداره مرکزی ارسال خواهدشد.
این مقررات تکمیلی ممکن است در راه‌آهن‌هایی که الحاق خود را به آن اعلام می‌دارند تحت اشکال پیش‌بینی شده در قوانین و آیین‌نامه‌های هر کشوری‌به اجراء گذارده شود بدون آن که مقاوله‌نامه فعلی را نقض نمایند و اجرای این مقررات تکمیلی طی یادداشتی به اداره مرکزی اعلام خواهد شد.
ماده شصت و یکم - حل و فصل اختلافات از طریق حکمیت ۱ - هر گاه اختلافی که در موضوع تفسیر و اجرای قرارداد بین اعضاء به وجود می‌آید بین خود آنان حل و فصل نشود با توجه به این که این مقاوله‌نامه‌عنوان قانون بین‌المللی و یا عنوان قانون قراردادی مورد قبول همه را دارد و همچنین با توجه به این که مقررات تکمیلی آن که توسط بعضی از کشورهای‌عضو مقاوله‌نامه تدوین شده‌اند و نیز موافقت‌نامه‌های خاصی که در بند ۴ ماده ۶۰ پیش‌بینی شده‌است همان ارزش را دارد می‌توان بنا بر درخواست‌اعضاء این اختلافات را از ارجاع به حکمیت نمود ترکیب و رویه محاکمی که عهده‌دار این نوع حکمیت می‌باشند در ضمیمه X این مقاوله‌نامه درج شده‌است.
2 - مع‌الوصف در مورد اختلاف بین کشورها مقررات مندرج در ضمیمه Xطرفین را وادار و به مراعات آن نخواهد کرد و هر یک از کشورها راساً‌می‌توانند درباره ترکیب دادگاهی که حکمیت به آن ارجاع خواهد شد و رویه‌ای که باید در حکمیت اتخاذ شود تصمیم لازم اتخاذ کنند.
۳ - بنا بر تقاضای طرفین حکمیت در موارد زیر متوقف می‌شود:
الف - بدون این که به حل اختلاف به موجب مقررات قانونی دیگر لطمه‌ای برسد.
۱ - در مورد اختلافات بین کشورهای عضو قرارداد.
۲ - در مورد اختلافات بین کشورهای عضو قرارداد از یک طرف و کشورهای غیر عضو از طرف دیگر.
۳ - در مورد اختلافات بین کشورهای غیر عضو.
به شرط این که در مورد اخیرالذکر قرارداد حاضر مانند یک قانون ملی یا به عنوان حقوق توافقی قابل اجراء باشد.
ب - در مورد اختلافات بین مؤسسات باربری.
ج - در مورد اختلافات بین مؤسسات باربری و مشتریان.
د - در مورد اختلافات بین مشتریان.
۴ - اجرای طریقه حکمیت در مورد تعلیق و قطع مرور زمان دعاوی مربوط به طلب همان اثر را دارد که طرح دعوا در محاکم عادی.
۵ - احکام صادره از دادگاه‌های حکمیت درباره مؤسسات باربری و مشتریان در هر کشور عضو قرارداد بعد از انجام تشریفات مقرره کشور محل اجراءلازم‌الاجراء می‌گردد.
قسمت پنجم - مقررات استثنایی ماده شصت و دوم - نقض‌های موقتی ۱ - اگر وضع اقتصادی و مالی کشوری طوری باشد که اجراء مقررات فصل سوم از قسمت سوم مقاوله‌نامه مشکلات بزرگی برای آنها ایجاد کند هرکشوری با گنجانیدن مقرراتی در تعرفه‌های خود و یا با اعمال قدرت ملی به قسمی که اختیارات کلی یا جزیی به ادارات راه‌آهن داده شود می‌توانندمقررات ماده ۱۷ - ۱۹ - ۳۱ قرارداد را در مورد بعضی از حمل و نقل‌ها به شرح زیر نقض نمایند:
الف - هنگامی که ارسال محمولات از این کشور با پرداخت کرایه به عمل آید.
۱ - خواه تماماً این کار تا مرز کشور انجام شود.
۲ - خواه این کار حداقل تا حدود مرکز کشور باشد.
ب - محمولاتی که به مقصد این کشور فرستاده می‌شوند باید در مبداء کرایه آنها پرداخت شود.
۱ - خواه این عمل حداقل تا مرزهای آن کشور صورت گیرد به شرط این که کشور مبداء از محدودیت مذکور در شماره ۱ بند الف فوق‌الذکر استفاده‌ننماید.
۲ - خواه این عمل حداکثر تا مرزهای آن کشور صورت گیرد.
ج - محمولات اعم از این که از این کشور صادر و یا به مقصد آن وارد شوند نمی‌توانند از هیچ گونه استرداد بهایی استفاده کنند و همچنین هیچ گونه‌پیش پرداختی پذیرفته نمی‌شود و یا این که استردادهای بهای کالا و پیش پرداخت‌ها در حدود معینی مورد قبول قرار می‌گیرد.
د - به فرستنده اجازه داده نمی‌شود که قرارداد باربری را برای کشور مقصد در مورد پرداخت استرداد بها تغییر دهد.
۲ - تحت همان شرائط کشورها با اختیارات کلی و جزیی که به ادارات راه‌آهن می‌دهند می‌توانند مقررات مواد ۱۷ - ۱۹ - ۲۱ - ۲۲ قرارداد را نقض‌کنند و در روابط متقابل به شرح زیر تصمیم بگیرند:
الف - مقررات پرداخت هزینه‌ها بر حسب موافقت بین راه‌آهن‌های ذینفع به طور خاصی تدوین شده باشد این مقررات نمی‌تواند شامل ترتیبی باشد که‌در ماده ۱۷ پیش‌بینی نشده‌است.
ب - بعضی درخواست‌های تغییرات در قرارداد باربری مورد قبول قرار نگیرد.
۳ - تصمیمات متخذه طبق بند ۱ و ۲ به اداره مرکزی اطلاع داده می‌شود.
تصمیمات مذکور در بند ۱ حداکثر پس از انقضاء مهلت هشت روز به مورد اجراء در می‌آید و مبداء این مهلت از تاریخی خواهد بود که اداره مرکزی‌تصمیم متخذه را طی یادداشتی به اطلاع سایر دول می‌رساند.
تصمیمات مذکوره در بند ۲ حداکثر بعد از گذشتن یک مهلت ۲ روزه از تاریخ انتشار در دول ذینفع به موقع اجراء گذارده می‌شود.
۴ - محمولات بین راه مشمول تصمیمات مذکوره نخواهد شد.
ماده شصت و سوم - مسئولیت در حمل و نقل راه‌آهن - دریا ۱ - در حمل و نقل‌های مختلط (راه‌آهن - دریا) که از خطوط منظوره در بند ۱ ماده ۲ استفاده می‌شود هر دولتی می‌تواند ضمن تقاضای این که‌اطلاعات مفید در فهرست خطوط تابع قرارداد قید شود اضافه نماید که علل معافیت مشروحه زیر به معافیت‌های پیش‌بینی شده در ماده ۲۷ منضم شود. حمل و نقل‌کننده نمی‌تواند از آن بهره‌مند شود مگر در صورتی که ثابت کند فقدان و آسیب‌دیدگی و یا تأخیر در مدت تحویل در روی خط سیر دریایی ازموقع بارگیری کالا در روی کشتی تا تخلیه آن از کشتی پیش آمد کرده‌است.
عمل معافیت از مسئولیت به شرح زیر است:
الف - اهمال و مسامحه یا خطای ناخدا، ملوان، راهنما یا مأمورین حمل و نقل‌کننده در کشتیرانی یا اداره کشتی.
ب - غیر قابل استعمال شدن کشتی به شرط این که حمل و نقل‌کننده ثابت کند غیر قابل کشتیرانی شدن مربوط به عدم دقت لازم از طرف او نبوده است‌و مراقبت‌های لازم را برای آن که کشتی جهت کشتیرانی آماده باشد انجام داده‌است و کشتی را تسلیح و مجهز نموده و آذوقه لازم برای آن تهیه کرده‌است و همچنین تمام قسمت‌های کشتی را برای بارگیری مال‌التجاره آماده و در وضع مناسبی قرار داده‌است به طوری که تمام قسمت‌های کشتی آماده‌برای قبول کالا جهت حمل و حفاظت آن بوده‌است.
ج - آتش‌سوزی - به شرط این که حمل و نقل‌کننده ثابت کند که آتش‌سوزی معلول عمل یا خطای او نبوده‌است و همچنین این آتش‌سوزی در اثر عمل‌یا خطای ناخدا، ملوان و راهنما کشتی و سایر مأمورین مربوطه صورت نگرفته‌است.
د - نابودیها و مخاطرات و یا سوانح دریا و یا سایر آب‌های قابل کشتیرانی.
ه - نجات یا کوشش برای نجات جان یا مال در دریا.
و - بارگیری کالا روی پل کشتی - به شرط این که با رضایت فرستنده که در بارنامه قید شده باشد کالا در پل کشتی و بدون واگن بارگیری شود.
علل معافیت فوق‌الذکر به هیچ وجه تعهدات عمومی حمل و نقل‌کننده را تقلیل نمی‌دهد و از بین نمی‌برد مخصوصاً تعهد او را برای مراقبت لازم در این‌که کشتی را آماده کشتیرانی نماید و برای آن تسلیح و تجهیزات و ذخیره کافی تأمین کند و همچنین تمام قسمت‌های کشتی را که کالا در آن بارگیری‌می‌شود آماده و مهیا سازد به طوری که برای قبول حمل و نقل و محافظت کالا مناسب باشد.
هنگامی که حمل و نقل‌کننده از علل معافیت مذکور فوق استفاده می‌کند مع‌الوصف چنان چه ذیحق ثابت کند تأخیر در مدت تحویل کالا و فقدان یاآسیب‌دیدگی آن معلول یک خطای حمل و نقل‌کننده یا ناخدا و ملوان یا راهنما یا مأمورین مربوطه بوده‌است در این قبیل موارد حمل و نقل‌کننده‌مسئول شناخته می‌شود با توجه به این که اشتباهات فوق غیر آنهایی است که در ردیف الف ذکر گردیده‌است.
۲ - هر گاه یک مسیر دریایی توسط چند مؤسسه مندرج در فهرست مذکوره در بند ۱ مورد استفاده قرار گیرد نحوه مسئولیت که در این مسیر قابل اجراءاست باید برای تمام مؤسسه‌ها یکسان باشد.
به علاوه هنگامی که این مؤسسات بنا بر درخواست چندین دولت در فهرست ثبت شده‌اند قبول نحوه این مسئولیت باید قبلاً بین دولت‌ها مورد توافق‌قرار گیرد.
۳ - تصمیماتی که بر طبق این ماده اتخاذ می‌شود به اطلاع اداره مرکزی خواهد رسید این تصمیمات حداکثر پس از انقضاء یک مهلت سی روزه از تاریخ‌نامه‌ای که اداره مرکزی طی آن تصمیمات را به دولتهای دیگر اعلام می‌کند به موقع اجراء گذارده می‌شود.
محمولاتی که در بین راه هستند مشمول این تصمیمات نخواهند شد.
ماده شصت و چهارم - مسئولیت در مورد سوانح هسته‌ای (اتمی) راه‌آهن از مسئولیتی که بر حسب مقاوله‌نامه فعلی بر عهده اوست مبری می‌شود هر گاه خسارت معلول یک سانحه هسته‌ای باشد و به موجب مقررات‌خاصی که در یک دولت عضو مقاوله‌نامه مجرا است و مسئولیت را در قلمرو نیروی اتمی مستقر می‌نماید و این دولت و یا شخصی که نماینده آن است‌از این تأسیسات هسته‌ای استفاده می‌کند مسئول زیانی است که در این زمینه وارد می‌شود.
قسمت ششم - مقررات نهایی ماده شصت و پنجم - امضاء این مقاوله‌نامه که ضمائم آن قسمت مکمل آن می‌باشد تا اول مه ۱۹۶۱ برای امضاء دولت‌هایی که از آنها برای شرکت در کنفرانس عادی تجدید نظردعوت شده باز می‌باشد.
ماده شصت و ششم - به موقع اجراء گذاردن این مقاوله‌نامه به تصویب خواهد رسید و اسناد مربوط به تصویب آن بلافاصله نزد دولت سویس تودیع می‌گردد هر گاه مقاوله‌نامه توسط پانزده دولت به‌تصویب برسد دولت سویس با دولتهای ذینفع جهت بررسی امکان اجرای مقاوله‌نامه تماس خواهد گرفت.
ماده شصت و هفتم - الحاق به مقاوله‌نامه ۱ - هر دولتی مقاوله‌نامه را امضاء ننموده باشد و بخواهد به مقاوله‌نامه فعلی بپیوندد تقاضای خود را خطاب به دولت سویس ارسال می‌دارد این دولت‌آن را برای تمام دولتهای عضو به ضمیمه یک یادداشت اداره مرکزی که مشخصات راه‌آهن‌های دولت متقاضی را از لحاظ حمل و نقل‌های بین‌المللی‌روشن می‌سازد ارسال خواهد داشت.
۲ - چنان چه در ظرف شش ماه از تاریخ این اعلامیه حداقل دو کشور مخالفت خود را نسبت به تقاضای ارسال شده به دولت سویس اطلاع ندهندتقاضا با حقوق کامل پذیرفته شده تلقی می‌گردد و اعلامیه آن توسط دولت سویس به دولت متقاضی و کلیه دولتهای عضو مقاوله‌نامه فرستاده خواهدشد. در غیر این صورت دولت سویس به کلیه دولتهای عضو مقاوله‌نامه و همچنین به دولت متقاضی اعلام خواهد داشت که تقاضای عضویت آن به‌تأخیر افتاده‌است.
۳ - هر پذیرشی بعد از یک ماه از تاریخ ارسال اعلامیه توسط دولت سویس رسمیت پیدا می‌کند چنان چه در انقضاء این مهلت هنوز مقاوله‌نامه به موقع‌اجراء گذارده نشده باشد از تاریخ اجراء مقاوله‌نامه رسمیت خواهد یافت.
ماده شصت و هشتم - مدت تعهد دولتهای عضو مقاوله‌نامه ۱ - مدت مقاوله‌نامه فعلی نامحدود است مع‌الوصف هر دولت عضو مقاوله‌نامه تحت شرایط زیر می‌تواند از آن کناره‌گیری نماید.
مقاوله‌نامه برای هر دولت عضو تا تاریخ ۳۱ دسامبر پنجمین سال بعد از تاریخ اجراء مقاوله‌نامه معتبر است هر دولتی که بخواهد در پایان این دوره ازعضویت کناره‌گیری کند باید تصمیم خود را حداقل یک سال پیش به دولت سویس اطلاع دهد تا دولت سویس آن را به کلیه دول عضو مقاوله‌نامه اطلاع‌دهد.
چنان چه در ظرف مدت قید شده در بالا تصمیم دولت طی یادداشتی اعلام نگردد عضویت آن دولت با استفاده از کلیه حقوق مربوطه برای یک دوره سه‌ساله تمدید خواهد شد و همچنین سه سال به سه سال دوره آن تجدید می‌گردد و چنان چه دولت نامبرده از این که حداقل یک سال قبل از ۳۱ دسامبرآخرین سال هر یک از دوره‌های سه‌ساله از ابلاغ تصمیم خود سر باز زند عضویت آن به نهج مذکور تمدید می‌گردد.
۲ - دولت‌هایی که در خلال دوره پنج‌ساله یا یکی از دوره‌های سه‌ساله برای شرکت در مقاوله‌نامه پذیرفته شوند تا آخر دوره مربوطه متعهد شناخته‌می‌شوند و چنان چه تا پایان هر سال از دوره‌های بعدی حداقل انصراف خود را یک سال قبل از انقضاء یکی از دوره‌های مزبور اعلام ندارند پایه این‌تعهد باقی می‌مانند.
ماده شصت و نهم - تجدید نظر در مقاوله‌نامه ۱ - نمایندگان دولتهای عضو مقاوله‌نامه برای تجدید نظر در مقاوله‌نامه طبق دعوت‌نامه دولت سویس اجتماع می‌نمایند و دیرترین زمان تشکیل این‌جلسه پنج سال بعد از اجرای مقاوله‌نامه فعلی است یک کنفرانس قبل از این تاریخ بنا بر تقاضای حداقل ثلث دول متعاهد تشکیل خواهد شد.
با موافقت اکثریت دولتهای متعاهد دولت سویس از دولتهای غیر متعاهد نیز دعوت به عمل خواهد آورد با موافقت اکثریت دول متعاهد اداره‌مرکزی برای شرکت در کنفرانس از نمایندگان زیر دعوت به عمل خواهد آورد:
الف - از سازمان‌های بین‌المللی دولتی که در امور حمل و نقل خبرگی دارند.
ب - از سازمان‌های بین‌المللی غیر دولتی که به امر حمل و نقل اشتغال دارند شرکت نمایندگان دولتهای متعاهد و همچنین سازمان‌های بین‌المللی‌مذکوره در بند چهارم در مذاکرات کنفرانس به وسیله آئین‌نامه مربوط به مذاکرات این کنفرانس‌ها ترتیب داده می‌شود.
با موافقت اکثریت حکومت‌های دول متعاهد، امور مرکزی می‌تواند قبل از کنفرانس‌های تجدید نظر عادی و فوق‌العاده کمیسیون‌هایی را برای بررسی‌مقدماتی پیشنهادات مربوط به تجدید نظر دعوت نماید.
مقررات ضمیمه VI عیناً در مورد این کمیسیون‌ها قابل اجراء است.
۲ - به موقع اجراء گذاردن مقاوله‌نامه جدیدی که کنفرانس تجدید نظر تهیه می‌کند متضمن فسخ مقاوله‌نامه قبلی است حتی از لحاظ دولت‌های‌متعاهدی که مقاوله‌نامه جدید را تصویب نکرده باشند.
۳ - در فاصله کنفرانس‌های تجدید نظر مواد ۳ و ۴ و بند ۵ از ماده ۵ و همچنین مواد ۶ - 11 - 13 - 17 - 19 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 48 -49 - 50 - 53 و ضمائم X, IX, (IV)/(b), (IV)/(a) را می‌توان به وسیله کمیسیون تجدید نظر تغییر داد.
سازمان و طرز کار این کمیسیون موضوع ضمیمه شماره VI این مقاوله‌نامه می‌باشد.
تصمیمات کمیسیون تجدید نظر بلافاصله توسط اداره مرکزی به‌حکومت‌های دول متعاهد اعلام می‌شود.
این تصمیمات قبول شده تلقی می‌شود چنان چه در مدت سه ماه از آغاز روز اعلام آنها اقلاً پنج حکومت اعتراضات خود را طی یادداشتی اعلام‌ننمایند.
این تصمیمات از اولین روز ششمین ماه پس از ماهی که در خلال آن اداره مرکزی تصمیمات متخذه را به اطلاع حکومت‌های دول متعاهد اعلام می‌داردبه موقع اجراء گذارده می‌شود اداره مرکزی هنگام ابلاغ تصمیمات این روز را معین می‌کند.
۴ - به منظور تغییر دادن آئین‌نامه‌های نامبرده زیر:
الف - آئین‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل کالاهای خطرناک با راه‌آهن (ضمیمه شماره I).
ب - آئین‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل واگن‌های اختصاصی (ضمیمه شماره VII).
ج - آئین‌نامه بین‌المللی مربوط به حمل و نقل مخازن (ضمیمه شماره VIII) کمیسیون‌هایی از کارشناسان تشکیل می‌شود که سازمان و طرز کار آن‌موضوع اساسنامه‌ای است که ضمیمه VI مقاوله‌نامه فعلی را تشکیل می‌دهد.
۶ - تصمیمات کمیسیون‌های کارشناسان بلافاصله توسط اداره مرکزی به حکومت‌های دول متعاهد ابلاغ خواهد شد این تصمیمات قبول شده تلقی‌می‌شود چنان چه در ظرف مدت سه ماه که مبداء آن روز ابلاغ است اقلاً پنج حکومت مخالفت خود را اعلام ندارند.
این تصمیمات از اولین روز ششمین ماه بعد از ماهی که در خلال آن اداره مرکزی آنها را به اطلاع حکومت‌های دول متعاهد رسانده‌است به موقع اجراءگذارده می‌شود اداره مرکزی هنگام ابلاغ تصمیمات این روز را تعیین می‌کند.
ماده هفتادم - متون مقاوله‌نامه - ترجمه‌های رسمی مقاوله‌نامه فعلی بر حسب معمول دیپلماسی به زبان فرانسه مورد تصویب قرار گرفته و به امضاء رسیده‌است به متن فرانسه یک متن به زبان آلمانی ویک متن به زبان انگلیسی و یک متن به زبان ایتالیایی که اعتبار ترجمه رسمی را دارند ضمیمه‌است و در صورت اختلاف متن فرانسه معتبر است.
با اعتقاد کامل - نمایندگان تام‌الاختیار زیرین با ارائه اعتبارنامه خود که کاملاً صحیح و قانونی می‌باشد مقاوله‌نامه فعلی را امضاء نموده‌اند - امضاء شده‌در برن بیست و پنجم فوریه یک هزار و سیصد و شصت و یک. در یک نسخه فقط که در آرشیو کنفدراسیون سویس تودیع شده که از آن یک رونوشت‌رسمی به هر یک از اعضاء تسلیم گردیده‌است.
نمایندگان
از طرف اتریش
از طرف بلغاری
از طرف اسپانی
از طرف فرانسه
از طرف هنگری
از طرف لبنان
از طرف لوکزامبورگ
از طرف هلند
از طرف پرتقال
از طرف انگلستان و ایرلند شمالی
از طرف سویس
از طرف ترکیه
از طرف بلژیک
از طرف دانمارک
از طرف فنلاند
از طرف یونان
از طرف ایتالیا
از طرف لیختن‌اشتاین
از طرف نروژ
از طرف لهستان
از طرف رومانی
از طرف سوئد
از طرف چکسلواکی
از طرف یوگسلاوی
مقاوله‌نامه فوق که مشتمل بر شش قسمت و شش فصل و هفتاد ماده‌است منضم به قانون الحاق دولت ایران به قراردادهای بین‌المللی حمل و نقل بار ومسافر می‌باشد.
رئیس مجلس شورای ملی - مهندس عبدالله ریاضی