قانون اعطای امتیاز انحصاری ساختن و دایرداشتن چهار رشته راه شوسه اطراف بندر جز به آقای علیقلی‌خان هزارجریبی
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری پنجم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
قانون اعطای امتیاز انحصاری ساختن و دایرداشتن چهار رشته راه شوسه اطراف بندر جز به آقای علیقلی‌خان هزارجریبی - مصوب ۱۴ تیر ماه ۱۳۰۴ شمسی
ماده ۱ - مجلس شورای ملی اعطای امتیاز انحصاری ساختن و دائر داشتن چهار رشته راه شوسه اطراف بندر جز را به شرح مذکور در ماده دوم‌امتیازنامه برای مدت سی سال شمسی که ابتدای آن تاریخ مبادله این قرارداد است به آقای علیقلی خان (مسعودالملک) هزارجریبی تبعه مسلم ایران که‌در این قرارداد به نام صاحب امتیاز مذکور می‌شود به شرایط ذیل تصویب می‌نماید:
ماده ۲ - خط سیر این راه از بندر جز از راه ساور هزارجریب یا راه بهتری که در عمل پیدا شود و مهندس فواید عامه ترجیح آن را تصدیق نماید به‌شهر دامغان و از بندرجز به شهر استرآباد و از بندرجز به قره‌سو و از بندرجز به شهر اشرف است و صاحب امتیاز مکلف است که قبل از شروع به عملیات‌نقشه جامعی به مقیاس مناسب از کلیه مسیر قطعی راه‌های فوق‌الذکر به توسط مهندس متخصص راه‌سازی به خرج خود ترسیم نموده به وزارت فوایدعامه تقدیم دارد که بر طبق آن راه ساخته شود - چنانچه این نقشه در وزارت فواید عامه مورد ایرادات فنی گردد صاحب امتیاز مکلف است رفع معایب‌آن را بنماید.
ماده ۳ - صاحب امتیاز متعهد می‌شود که از تاریخ مبادله این قرارداد در ظرف سال اول شروع به عملیات راه‌سازی نموده و منتها تا مدت سه سال‌بعد از تاریخ مبادله قرارداد راه مزبور را به اتمام برساند ولی اگر وزارت فواید عامه بیش از دو ماه تصویب نقشه مذکور در ماده دوم را به تأخیر بیندازدمدت اضافی اضافه بر سه سال محسوب خواهد شد.
ماده ۴ - صاحب امتیاز در موقع مبادله این قرارداد مبلغ دو هزار تومان نقد یا سند معتبر ودیعه به وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه خواهد دادکه پس از اتمام راه در مدت معینه در ماده سوم آن ودیعه به صاحب امتیاز مسترد گردد
- - در صورت عدم اجرای
ماده سوم کلاً یا جزئاً به همان تناسب‌دولت از ودیعه مزبوره استفاده خواهد نمود.
ماده ۵ - هر گاه قبل از شروع به عمل یا در ضمن اشتغال به آن صاحب امتیاز تصور نماید که به واسطه وجود فورس‌ماژور شروع به ساختن راه مزبوریا ادامه آن ممکن نیست باید کتباً مراتب را به وزارت فواید عامه با ذکر دلائل کافی اطلاع دهد
- - وزارتخانه مزبوره منتها در ظرف یک ماه بعد از وصول‌مراسله صاحب امتیاز وجود فورس‌ماژور را کتباً تصدیق یا تکذیب می‌نماید
- - در صورت اول به نسبت مدتی که فورس‌ماژور برقرار است بر مهلت‌شروع به کار یا اختتام آن افزوده خواهد شد
- - چنانچه در مجموع مدت امتیاز قوه قهاره (فورس‌ماژور) بیش از یک سال مانع استفاده صاحب امتیاز شودو مورد تصدیق دولت نیز واقع گردد مدت اضافه بر یک سال بر مدت امتیاز افزوده خواهد شد.
ماده ۶ - هر گاه وزارت فواید عامه در ظرف یک ماه در مورد فورس‌ماژور جوابی به صاحب امتیاز نداد این سکوت را صاحب امتیاز به منزله قبول‌تلقی خواهد نمود.
ماده ۷ - در صورتی که صاحب امتیاز بخواهد برای ساختن این راه شرکتی مطابق قوانین مملکتی از اتباع داخله تشکیل نماید باید اسامی و نظامنامه‌شرکت را به اطلاع وزارت فواید عامه برساند و در آن صورت شرکت مزبور در حدود مسئولیت و اختیارات صاحب امتیاز قائم مقام مشارالیه بوده و تمام‌حقوق او را دارا خواهد شد و تعهداتی که بر طبق این امتیاز بر عهده صاحب این امتیاز وارد بیاید بر عهده شرکت مزبور خواهد بود
- - مرکز شرکت نیز باید در ایران بوده و از هر حیث تابع قوانین مملکتی باشد.
ماده ۸ - این امتیاز به هیچ نحوی از انحاء قابل انتقال به اتباع خارجه نیست و انتقال آن به اتباع خارجه و معاملات رهنی و شرطی با آنها در حدوداین امتیاز علاوه بر بطلان چنانچه خسارتی متوجه دولت شود به عهده صاحب امتیاز خواهد بود.
ماده ۹ - صاحب امتیاز مجاز است در طرفین راه و در نقاطی که مقتضی باشد ابنیه لازمه را بنا نماید
- - و اراضی که برای ابنیه مزبوره یا برای خط راه‌لازم باشد هر گاه اراضی بایر خالصه باشد از طرف دولت مجاناً و اراضی دائر خالصه هم در صورت ضرورت برای خط راه تا بقای امتیاز واگذار خواهدشد ولی اراضی دایر خالصه که برای ابنیه راه لازم باشد و همچنین اراضی بائر و دائر غیر خالصه را صاحب امتیاز به قیمت عادله خریداری خواهد کرد وهر گاه صاحبان اراضی مزبوره حاضر به فروش نشوند صاحب امتیاز به وزارت فواید عامه مراجعه خواهد کرد که برای حفظ منافع عمومی مداخله‌نموده قرار عادلانه بدهد.
ماده ۱۰ - صاحب امتیاز در روی کلیه رودخانه‌ها و مجاری میاه که راه را قطع می‌نماید پلهای محکم خواهد ساخت و مجرای نهرهایی را که عمق‌آنها پنج یک ذرع یا کمتر است سنگفرش خواهد کرد
- - اگر مالکین اطراف جاده‌ها بر نهرهای موجوده بخواهند در وسط جاده نهر جدیدی حفر و احداث‌نمایند بایستی در ظرف یک هفته این کار را انجام دهند و در صورت تخلف صاحب امتیاز حق خواهد داشت نهر مزبور را ساخته و مخارج آن را
ازمالکین اراضی دریافت دارد.
ماده ۱۱ - صاحب امتیاز در آن قسمت از راه که از کوهسار عبور می‌کند از طرف دره باید دیوار احتیاطی و پناهگاه محکمی از سنگ و آهک بسازد واین دیوار باید لااقل هشت گره اعشاری عرض و هشت گره اعشاری ارتفاع داشته باشد.
ماده ۱۲ - صاحب امتیاز مجاز است که پس از ساخته شدن نصف هر یک از راه‌ها به طوری که وزارت فواید عامه تصدیق نماید حق‌العبوری‌متناسب با تمام تعمیرات راه و مخارج اداری آن مطابق تعرفه‌ای که با موافقت وزارت فواید عامه تنظیم خواهد شد برای عبور از قسمت ساخته شده‌دریافت دارد ولی میزان حق‌العبور به هر جهت از حق‌العبور طرق شوسه دولتی تجاوز نخواهد کرد.
- تبصره - دواب و احشام ساکنین دهات اطراف راه برای سیر دو فرسخ در راه مزبور از تأدیه حق‌العبور معاف خواهند بود.
ماده ۱۳ - کلیه نظامیان و مأمورین امنیه که سر خدمت می‌باشند و مأمورین وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه که برای تفتیش یا رسیدگی به‌حساب راه مسافرت می‌کنند و مأمورینی که برای سیم‌کشی و یا تعمیر سیم تلگراف و تلفن دولتی اعزام می‌شوند و حکم رسمی در دست دارند از تأدیه‌حق‌العبور معاف خواهند بود و همچنین مأمورین سیاسی دول خارجه با تشخیص وزارت فواید عامه ولی پست دولتی به هر وسیله که حمل شود نصف‌حق‌العبور را خواهد پرداخت.
ماده ۱۴ - صاحب امتیاز متعهد است که دفاتر منظمی از قبیل دفتر روزانه و دفتر مخارج و عایدات و دفتر دارایی راه و صورت حساب سالیانه(بیلان) و غیره ترتیب داده و در موقع تفتیش به مأمورین مخصوص دولت ارائه دهند
- - مأمورین دولت در هر موقع حق دارد دفاتر و اسناد محاسبه راه راتفتیش نمایند.
ماده ۱۵ - از تاریخ شروع به گرفتن حق‌العبور صاحب امتیاز صدی چهار از کلیه عایدات را قبل از وضع مخارج به صندوق دولت تأدیه خواهد نمودو این سهم دولت برای هر سال شمسی تا آخر ماه فروردین سال بعد باید پرداخته شود.
ماده ۱۶ - پس از انقضای مدت امتیاز کلیه راه و ابنیه آن و کلیه اشیاء منقول و غیره منقول متعلق به راه (به استثنای کامیون و اتومبیل) از روی دفتردارایی منقول و غیر منقول به دولت ایران انتقال خواهد یافت بدون این که صاحب امتیاز حق داشته باشد اموال مزبور را قبلاً در رهن گذارده و یا نسبت‌به آنها به اشخاص ثالثی تفویض حقی نماید و برای تأمین اجرای این ماده در خاتمه مدت صاحب امتیاز باید راه و متعلقات منقول و غیر منقول آن رامعموراً تحویل دولت بدهد و به علاوه اموال منقولی که تحویل می‌دهد باید مطابق دفتر دارایی پنج سال اخیر مدت امتیاز باشد.
ماده ۱۷ - عرض راه نباید کمتر از هشت گز باشد مگر در جاهایی که موانع طبیعی غیر قابل رفع موجود باشد که آن را متخصص فنی وزارت فوایدعامه تصدیق کند سایر ترتیبات فنی ساختن راه مطابق شرایطی خواهد بود که با موافقت نظر وزارت فواید عامه و بر طبق دستور متخصصین تعیین‌خواهد شد.
ماده ۱۸ - دولت برای تسهیل اجرای مواد این امتیازنامه با صاحب امتیاز مساعدت خواهد کرد.
ماده ۱۹ - صاحب امتیاز مجاز است برای حسن جریان امور راه بندرجز به شهر دامغان و استرآباد و قره‌سو و اشرف تلفنی دائر نماید مشروط بر این‌که این تلفن منحصر به مخابرات خصوصی اداره راه بوده و از قبول مخابرات عمومی اکیداً ممنوع باشد و مسلم است که در مواقع فوق‌العاده دولت حق‌خواهد داشت از این تلفن استفاده نماید.
ماده ۲۰ - کلیه آلات و ادواتی که برای تسطیح و تعمیر راه برای صاحب امتیاز لازم است و تهیه آن در داخله مملکت غیر میسر باشد پس ازتشخیص و تصدیق وزارت فواید عامه از حقوق گمرکی ورودی معاف خواهد بود.
ماده ۲۱ - هر گاه دولت بخواهد امتیاز احداث راه‌آهن بدهد که خطر عبور آن از بندرجز به شهر دامغان و از بندرجز به شهر استرآباد و از بندرجز به‌قره‌سو و از بندر جز به شهر اشراف از روی خط شوسه باشد صاحب امتیاز با تساوی شرایط حق تقدم خواهد داشت و در صورتی که مشارالیه آن را به‌شرایط دیگران قبول ننماید و امتیاز به شرکت یا شخص دیگری داده شود و یا خود دولت به این کار اقدام کند به طوری که راه آهن در روی شوسه مزبورقرار داده شود باید دولت یا صاحب امتیاز راه‌آهن عواید خالص متوسط صاحب امتیاز را تا آخر مدت امتیاز سالیانه تأدیه نماید.
ماده ۲۲ - هر گاه دولت بخواهد امتیاز اتومبیلرانی و حمل و نقل پستی و سایر وسایط نقلیه و غیره را در این راه شوسه به دیگری اعطاء نمایدصاحب امتیاز با تساوی شروط حق تقدم خواهد داشت.
ماده ۲۳ - در صورت عدم اجرای هر یک از مواد ۳ - ۴ - ۷ - ۱۲ - ۱۴ - ۱۵ - ۱۷ از طرف صاحب امتیاز وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه‌به صاحب امتیاز اخطار می‌نماید و هر گاه مشارالیه در ظرف یک ماه به اخطار مزبور ترتیب اثر ندهد وزارت معزی‌الیها می‌تواند امتیاز را لغو و خسارت‌وارده به دولت را از صاحب امتیاز مطالبه نماید.
ماده ۲۴ - هر گاه اختلافی راجع به مسائل مربوطه به مواد این امتیازنامه بین دولت و صاحب امتیاز تولید گردد موضوع اختلاف به دو نفر حکم که‌یکی از طرف وزارت فواید عامه و دیگری از طرف صاحب امتیاز تعیین خواهد شد مراجعه می‌شود حکمین مزبور قبل از شروع به رسیدگی حکم ثالثی‌را انتخاب خواهند نمود. اکثریت آراء رأی دهندگان قاطع خواهد بود و رأی مزبور به موجب حکم ریاست وزراء به موقع اجراء گذارده می‌شود.
- تبصره - هر یک از طرفین که تقاضای حکمیت کرد تقاضای کتبی خود را برای طرف فرستاده و اگر تا سی روز پس از تقاضا طرف حکم خود رامعین ننموده عدم تعیین حکم حاکی از تصدیق حق تقاضاکننده خواهد بود.
ماده ۲۵ - دولت حق دارد این امتیاز را در موقعی که مقتضی بداند از صاحب امتیاز یا قائم مقام او خریداری نماید و همچنین هر موقعی که دولت‌بخواهد باج راه را حذف نماید در صورتی که نسبت به راه‌های موضوع این امتیاز هم مانند سایر راه‌ها رفتار شود می‌تواند این امتیاز را خریداری نماید. قیمتی که برای خریداری این امتیاز به صاحب امتیاز تأدیه خواهد شد عبارت خواهد بود از کلیه مخارج ساختن راه به اضافه عشر آن پس از وضع مبلغی‌که تا آن تاریخ مستهلک شده‌است و دولت تصمیم خریداری این امتیاز را لااقل سه ماه قبل باید به صاحب امتیاز اعلام نماید.
- تبصره - دولت در صورتی دارای حق خرید امتیاز خواهد بود که خودش قائم مقام صاحب
امتیاز در اخذ حق‌العبور نشود.
ماده ۲۶ - صاحب امتیاز مکلف است که سالیانه مبلغ دو هزار تومان برای تأمین حفظ‌الصحه عمله و سایر کارکنان و مستخدمین و مستحفظین راه‌موضوع این امتیاز مجاناً تخصیص دهد - عابرین بی‌بضاعت هم می‌توانند از آن مجاناً استفاده نمایند
- - این وجه توسط صاحب امتیاز مصرف خواهدشد ولی دولت حق تفتیش خواهد داشت.
ماده ۲۷ - انتقال این امتیاز به یک دولت خارجی نیز در حکم انتقالات و سایر معاملات مذکوره در ماده هشتم خواهد بود.
ماده ۲۸ - صاحب امتیاز بدون تصویب مجلس شورای ملی حق شرکت به اتباع خارجه نخواهد داشت.
ماده ۲۹ - تاریخ اجرای ماده بیست و شش از ابتدای شروع به ساختن راه خواهد بود.
این قانون که مشتمل بر بیست و نه ماده‌است در جلسه چهاردهم تیر ماه یک هزار و سیصد و چهار شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - حسین پیرنیا