قانون اجازه مبادله قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه
| مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری هشتم | تصمیم‌های مجلس | قوانین بنیان ایران نوین مصوب مجلس شورای ملی |
قانون اجازه مبادله قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه - مصوب ۵ خرداد ماه ۱۳۱۱ شمسی
ماده واحده - مجلس شورای ملی قرارداد راجع به تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه مشتمل بر سه ماده به ضمیمه یک مراسله راجع به استفاده‌پست‌های مستحفظ سرحدی طرفین از آبهای چشمه‌های دریاچه بورولان و چشمه‌های سلپ و قزلو و یوخاری یارم‌قایا و مراتع واقعه در جنوب ومغرب خط سرحدی را که توأماً در تاریخ ۲۳ ژانویه ۱۹۳۲ مطابق دوم بهمن ماه ۱۳۱۰ شمسی بین دولتین ایران و ترکیه امضاء شده‌است تصویب و به‌دولت اجازه مبادله اسناد صحه شده آن را می‌دهد.
این قانون که مشتمل بر یک ماده و متن قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه‌است در جلسه پنجم خرداد ماه یک هزار و سیصد و یازده شمسی به‌تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - دادگر
متن قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه
اعلیحضرت شاهنشاه ایران و
رییس جمهوری ترکیه
نظر به میل صمیمی که متقابلتاً برای تعیین قطعی خط سرحدی بین ایران و ترکیه دارند و مایلند به این وسیله حسن موافقت و روابط برادرانه و دوستانه‌بین ملتین را تحکیم نمایند تصمیم به انعقاد قراردادی نموده و برای این مقصود اختیارداران خود را به ترتیب ذیل معین نمودند:
جناب اشرف آقای محمدعلیخان فروغی وزیر امور خارجه ایران
جناب دکتر توفیق رشدی‌بیک وزیر امور خارجه ترکیه
معزی‌الیهما با داشتن اجازه صحیح در مواد ذیل موافقت حاصل نمودند:
ماده ۱ - ابتدای سرحد بین ایران و ترکیه از ملتقای رود ارس و رود قراسو از علامت سرحدی نمره ۱ واقعه در خاک ایران شروع گردیده و بعد خط‌منصف‌المیاه قره‌سو را سیر و تا دریاچه بورولان رسیده و از آنجا به خط مستقیم تا تپه که در یک صد متری جنوب شرقی چشمه‌های قره‌سو واقع است‌رفته و در مشرق و شمال تپه مزبور دور زده و تپه مزبور را در خاک ایران قرار می‌دهد و بعد خط سرحدی باز به طرف شمال غربی متمایل گردیده و به‌صخره‌های بورولان که بلافاصله به چشمه‌های قره‌سو مشرف می‌باشد می‌رسد. از علامت نمره ۲ خط سرحدی در استقامت علامت نمره ۳ و آغری‌داغ‌کوچک با عبور از علامتهای نمره ۴ و ۵ و ۶ و ۷ و ۸ تا علامت ۹ که به خط مستقیم در ۱۶ کیلومتر و ۶۰۰ متری شمالی‌ترین ساحل دریاچه بورولان ودر ۶ کیلومتر و ۴۰۰ متری مرتفع‌ترین نقطه آغری‌داغ کوچک واقع است می‌رسد. خط سرحدی در جاده بلیجان شیخ‌بابو متوازیاً تا ۱۷۰۰ متری ممتد شده و از این نقطه به یک صد متری جنوب شرقی توجیک‌تپه رسیده و تپه مزبور را در خاک ترکیه قرار داده و بعد به طرف جنوب غربی متمایل گردیده‌و از ۱۵۰ متری شرقی قریه توجیک گذشته و قریه مزبور را در خاک ترکیه قرار داده و در همان خط امتداد یافته و به فاصله ۱۰۰ متر از مغرب محل‌موسوم به تپ که در سه هزار متری شرقی شیخ‌بابو واقع است گذشته و تپ را در خاک ایران قرار می‌دهد. از آنجا خط سرحدی به طرف تپه که در ۲۵۰۰متری جنوب شرقی شیخ‌بابو واقع است امتداد یافته و از قله تپه مزبور گذشته و به طرف جنوب غربی تا تپه که در ۱۳۰۰ متری شرقی قریه حسن‌آقا واقع‌می‌باشد ممتد گردیده و از قله تپه اخیر عبور می‌نماید. بعد خط سرحدی به طرف مغرب تا تپه که در ۸۰۰ متری جنوب قریه حسن‌آقا واقع است رفته واز قله تپه مزبور می‌گذرد بعد از قله تپه که در ۵۰۰ متری جنوب غربی واقع است گذشته و ۱۵۰۰ متر به طرف جنوب در رأس‌الجبال تا نقطه که در ۲۰۰۰متری جنوب شرقی سلپ واقع می‌باشد سرازیر شده و از تنگه که بین دو ارتفاع مهم که یکی در ۸۰۰ متری و دیگری در ۱۰۰۰ متری شمالی نقطه که به‌ارتفاع ۱۹۴۸ نشان داده شده واقع هستند می‌گذرد بعد خط سرحدی از خط رأس‌الجبال تا نقطه (۱۹۴۸) ممتد شده و از بالای آن گذشته و از آنجا درطرف جنوب خط مقسم‌المیاه کوه‌های ایوبک را تا قله جنوبی کوه‌های مزبوره که در ۷۰۰ متری شمال غربی زانوی جاده که از یارم‌قایا به گیژو می‌رودواقع است سیر می‌نماید.
زانوی مزبور در این جاده در ۳۵۰۰ متری شمال شرقی یارم‌قایا و در ۶۳۰۰ متری جنوب غربی گیژو قرار گرفته‌است.
از آنجا خط سرحدی به فاصله ۲۰۰ متر در طرف مغرب متوازیاً با جاده یارم‌قایا گیژو تا چهارراهی که در ۲۰۰ متری شمال یارم‌قایای علیا واقع است‌امتداد یافته و چهارراه مزبور را در خاک ایران قرار می‌دهد و از آنجا به طرف مغرب تا نقطه واقعه در ۶۰۰ متری غربی یارم‌قایا در جاده یارم‌قایا بلاغ‌باشی‌ممتد می‌گردد سرازیر شده و بعد به طرف جنوب پایین آمده تا به شمالی‌ترین نقطه کنار باطلاق می‌رسد و از آنجا به بعد خط سرحدی از وسط باطلاق‌امتداد یافته و تا به کنار جنوبی آن در ۵۰۰ متری شمال چخور - رش می‌رسد و در آنجا خط سرحد به طرف مغرب پیچ خورده و به قله تپه ۱۶۶۸ اتصال‌می‌یابد و چخور - رش و شیطان‌آباد در خاک ایران و گربوران در خاک ترکیه قرار می‌گیرد.
از این نقطه که بین قریه شیطان‌آباد به ایران و قریه گربوران متعلق به ترکیه واقع می‌باشد سرحد به قله تپه گربوران در مغرب بازرگان بالا رفته و در خط‌مقسم‌المیاه بین قراء ترکیه موسوم به گرجی‌بلاغ و نازیک و قره‌قویماز و قراء ایرانی موسوم به بازرگان و کجت و باش‌کند و ماروکمو ممتد گردیده و بعد ازتنگه واقعه بین ماروکمو و طاولا (متعلق به ترکیه) گذشته و خرابه‌های کازرلو و شیخ‌اصغر را در خاک ایران قرار داده و به صخره‌های خوجاداغ رسیده واز رأس‌الجبال زیند و داشی و قانلی‌بابا و آق‌داغ گذشته و قریه جوزار را در خاک ایران گذاشته و از رأس‌الجبال آق‌داغ و قلندر گذشته و مزارع قراء ایرانی‌موسوم به نیفتو و سلمان‌آباد و پیراحمد را از مزارع قریه ترکیه موسوم به دشرمه مجزی نموده و باز خط مقسم‌المیاه را بین بایزید و اواجیق تعقیب و به‌خزین‌گدوک اتصال می‌یابد. از خزین‌گدوک سرحد پس از قرار دادن قریه قزل‌قایا در خاک ترکیه و قریه سیلوماکول همچنین دریاچه قوروگل در خاک ایران‌از کوه قره‌گونی گذشته و رودخانه ایری‌چای را در تپ آق‌داغ عبور کرده و از کالا آق‌داش گذشته و قریه نادو را در خاک ایران و قریه ایری‌چای را در خاک‌ترکیه قرار داده و به کوه‌های قزل زیارت اتصال پیدا کرده و از تنگه‌های آق‌جاک و خان‌گدوک و کوه‌های ساری‌چمن و قله غربی دومانلو و تنگه قره‌بورغاگذشته و قراء شیخ‌سلو را در خاک ایران قرار داده و از کوه ناوور گذشته و قریه یک ماله را در خاک ایران قرار داده و از ریشکان و تپه‌های بین داورا واخورک و گورابگزادان و گوری‌ماخین و خدربابا عبور می‌نماید.
از خدربابا خط سرحدی مقسم‌المیاه را تعقیب و از ۲۰۰۰ متری شرقی دریاچه داسناگل در استقامت جنوبی تا نقطه که نشانه ۸۰۰۰ دارد عبور نموده و بازیک هزار متر در همان استقامت در روی رأس‌الجبال امتداد یافته و بعد به طرف جنوب شرقی متمایل گردیده و در این استقامت جدید ۶۰۰ متر دررأس‌الجبال سیر می‌نماید بعد مجدداً به طرف جنوب تا قله تپه واقعه در ۵۰۰ متری بر می‌گردد و ارتفاع طولانی را که ۲۵۰ متر در طرف جنوب شرقی‌واقع است در خاک ایران قرار می‌دهد و از آنجا خط سرحدی رأس‌الجبال را سیر می‌کند تا برسد به قله ارتفاع واقعه در ۵۰۰ متری جنوب شرقی و بعد به‌طرف جنوب غربی می‌رود تا ملتقای هراتیل‌سو (نهری که از هراتیل می‌آید) و قطورچای و بعد خط سرحدی به طرف جنوب تا قله واقعه در ۸۰۰ متری‌بالا رفته و از آنجا باز در خط جنوب در دره گانی - رش سرازیر می‌شود و منصف‌المیاه آن را در مسافت هفتصد متر طرف مغرب و ۵۰۰ متر طرف‌جنوب سیر می‌نماید و به برجستگی واقعه در دنباله رأس‌الجبالی که مستقیماً در جنوب به طرف ملامحمدداغ ممتد می‌شود بالا رفته و ملامحمدداغ رادو قسمت کرده و ارتفاع واقعه در ۲۵۰ متری شرق ملامحمدداغ را در خاک ایران می‌گذارد و ارتفاع مزب ور را در دویست و پنجاه متری در مشرق قرارمی‌دهد.
از ملامحمدداغ خط سرحدی رأس‌الجبال را در مسافت ۸۰۰ متر تا یک نقطه واقعه در جاده که در ۲۰۰ متری شرقی قیشله می‌باشد سیر کرده و قیشله درخاک ترکیه قرار می‌گیرد و بعد سرحد خط مقسم‌المیاه را به طرف جنوب شرقی تا قله که در ۱۷۵۰ متری آنجا و در ۲۰۰ متری جنوب زانوی جاده واقع‌است سیر می‌نماید از این نقطه خط سرحدی از رأس‌الجبال تا یک نقطه واقعه در جاده که به فاصله ۲۲۰۰ متر از آنجا از دره می‌گذرد به طرف جنوب‌پایین آمده و از نقطه مزبوره در طرف جنوب به مسافت ۳۰۰ متر بالا رفته و در طرف جنوب غربی بر رأس‌الجبال تا تپه که به فاصله ۵۰۰ متر از آنجا واقع‌است اتصال می‌یابد و بعد از خط رأس‌الجبال تا دره که جاده تارساواوچلیک‌اشاقا از ۹۰۰ متری آنجا عبور می‌کند پایین آمده و منصف‌المیاه دره مزبور رابه طرف مغرب در یک مساحت ۵۰۰ متری سیر نموده و بعد از رأس‌الجبال تا نقطه که نشانی ۸۲۰۰ دارد واقعه در ۱۷۰۰ متری آن بالا رفته و بعد دررأس‌الجبال به طرف جنوب شرقی تا کوه کوچ سیر نموده و از کوچ خط سرحدی رأس‌الجبال را با عبور از تنگه کشکول تا کوه سوراوو تعقیب می‌نمایداز کوه‌های سوراوو سرحد دائماً مقسم‌المیاه را سیر نموده و به باروش‌خوران رسیده و قریه باروش‌خوران را در خاک ایران قرار داده و از کوه هاراویل وتنگه خانا - سوروبلاکو و ساری‌چیچک (با گذاشتن قریه کالیک در خاک ایران) و کیژوسوریان و کوه برهبین و تنگه سلطانی و کوه برازیوان و پری‌خان‌کیفاروق و میدان و کتول‌داغ ممتد می‌شود.
خط سرحدی از کتول‌داغ که نشانی ۲۸۶۹ دارد سیر کرده و از خط رأس‌الجبال به طرف جنوب شرقی تا نقطه که در کنار رودخانه بارادوست در ۱۶۰۰متری شرقی با جرگه واقع است ممتد شده و رأس‌الجبال را که دنبال ارتفاع ۱۸۹۰ به طرف جنوب می‌باشد در خاک ایران قرار می‌دهد (بنابراین خط‌سرحدی از دره عبور می‌کند) و از آنجا به طرف جنوب شرقی رفته و از تپه علائم سرحدی ۱۴۸ و ۱۴۷ گذشته و بعد به طرف مشرق جنوب شرقی تارودخانه اکمالوک واقعه در ۴۵۰ متری تپه منحرف گردیده و دره اکمالوک را تا ارتفاع واقعه در ۸۰۰ متری جنوب که دارای نشانی ۲۳۰۰ می‌باشد بالا رفته‌و از آنجا خط رأس‌الجبال را تا نقطه که نشانی ۲۵۳۰ دارد تعقیب می‌نماید و بعد خط سرحدی رأس‌الجبال را در امتداد جنوب غربی تا ۲۵۰۰ متر طی‌می‌کند تا نقطه واقعه در ۱۵۰۰ متری غربی الوزان و این نقطه در خاک ایران قرار می‌گیرد و از آنجا خط رأس‌الجبال را در استقامت جنوب تا زانوی‌رأس‌الجبال مذکور که تقریباً ۲۵۰۰ متر از آن فاصله دارد تعقیب نموده و بعد به طرف مشرق می‌پیچد و همواره رأس‌الجبال را متابعت کرده تا آلادرداغ‌می‌رود و بعد خط سرحدی از رأس‌الجبال به طرف جنوب شرقی می‌رود تا قله واقعه در ۲۴۰۰ متری شمال ملتقای نهری که از پاکی و بردرش‌چای‌می‌آید و از آنجا به طرف جنوب تا ملتقای مزبور پایین آمده و از منصف‌المیاه بردرش‌چای تا ملتقای آن با نهری که از ۱۰۰۰ متری غربی قره‌شین‌داغ‌جاری می‌شود سیر می‌نماید.
خط سرحدی منصف‌المیاه آب مزبور را به طرف جنوب ۱۶۰۰ متر سیر نموده و بعد به رأس‌الجبالی بالا می‌رود که به طرف جنوب شرقی تا قله غربی‌قره‌شین‌داغ ممتد می‌شود نقاط الی و پاکی در خاک ترکیه و مازبیشو در خاک ایران قرار می‌گیرد. از قره‌شین‌داغ سرحد از کوناکوتر و زینوی تابوتان و هلانه و تنگه گلشین عبور کرده و به قله کوه دلامپر بالا رفته و از آنجا به علامت سرحدی نمره ۹۹سرحد ترکیه و عراق متصل می‌شود.
راجع به ترسیم صحیح و جزئیات خط سرحدی از علامت نمره ۱ تا علامت نمره ۹۹ واقعه در سرحد عراق به نقشه‌های نه‌گانه نمره ۱۸ و ۱۹ و ۲۰ و ۲۱و ۲۲ و ۲۲ آ و ۲۳ و ۲۴ و ۲۵ به مقیاس ۸۴۰۰۰:۱ و ۵۰۰۰۰:۱ و یک گرده (کالک) که مورد تصدیق نمایندگان مختار گردیده و متخصصین طرفین‌متعاهدین امضاء کرده‌اند و ضمیمه این قرارداد است رجوع خواهد گردید (املای اسامی محلها مطابق با اسامی خواهد بود که روی نقشه‌ها و گرده (کالک) فوق‌الذکر معین گردیده‌است).
ماده ۲ - یک کمیسیون تحدید حدودی مأمور خواهد شد که خط سرحدی مذکوره در ماده اول را در محل ترسیم نماید کمیسیون مزبور مرکب از چهارنماینده خواهد بود که دو نفرشان از طرف دولت ایران و دو نفر دیگر از طرف دولت ترکیه معین خواهد گردید. کمیسیون تحدید حدود در عرض ماه ژوئن ۱۹۳۲ تشکیل گردیده و سعی خواهد نمود که در عملیات خود تحدیدات مندرجه در این قرارداد را کاملاً‌رعایت نماید مخارج کمیسیون بین ایران و ترکیه بالتساوی تقسیم خواهد گردید طرفین متعاهدین متعهد می‌شوند که خواه مستقیماً و خواه به توسط‌مأمورین محلی مساعدت لازم را به کمیسیون تحدید حدود راجع به منزل و کارگران و مصالح (تیرهای تعیین حدود و علامتهای حدود) که برای‌انجام مأموریت خود لازم خواهد داشت به عمل آورند.
به علاوه طرفین متعهد می‌شوند که علائم مثلثاتی و نشانه‌ها و تیرها و علامتهای سرحدی را که از طرف کمیسیون نصب می‌شوند محفوظ بدارند.
علائم حدود در فواصل مریی از یکدیگر نصب گردیده و دارای نمره خواهند بود محل علائم مزبوره و نمره آنها در روی نقشه نموده خواهد شد.
صورت‌مجلس قطعی تحدید حدود نقشه‌ها و اسناد ضمیمه در دو نسخه تهیه خواهد گردید که اصالت خواهند داشت.
ماده ۳ - این قرارداد به تصویب رسیده و اسناد مصدقه در اسرع اوقات ممکنه در آنکارا مبادله خواهد گردید و فوراً بعد از مبادله اسناد مصدقه به موقع‌اجرا گذارده خواهد شد.
بناءعلیهذا نمایندگان مختار سابق‌الذکر این قرارداد را امضاء و با مهر خود ممهور نمودند.
در تهران به تاریخ ۲۳ ژانویه ۱۹۳۲ در دو نسخه نوشته شد. =
امضاء: دکتر ت. رشدی
امضاء: م. ع. فروغی
مراسله ضمیمه قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه
تهران مورخ ۲۳ ژانویه ۱۹۳۲
جناب اشرف آقای محمدعلیخان فروغی وزیر امور خارجه
آقای وزیر:
عطفاً به ماده ۱ قرارداد راجع به تعیین خط سرحدی بین ترکیه و ایران که امروز امضاء نموده‌ایم با کمال توقیر اعلام می‌دارد که پستهای مستحفظ‌سرحدی طرفین متعاهدین حق خواهند داشت که از آبهای چشمه‌های دریاچه بورولان و همچنین از چمن‌های واقعه در جنوب و مغرب خط سرحدی‌در محوطه دریاچه مزبوره و از آبهای چشمه‌های سلپ و قوزلو و یوخاری‌یارم‌قایا به طور تساوی استفاده نمایند بدیهی است که مبادله این یادداشت‌جزء لایتجزای قراردادی می‌باشد که امروز به امضاء رسیده‌است. موقع را...
امضاء: دکتر توفیق رشدی‌بیک وزیر امور خارجه ترکیه
تهران ۲۳ ژانویه ۱۹۳۲
جناب آقای دکتر توفیق رشدی‌بیک وزیر امور خارجه ترکیه
آقای وزیر:
با کمال توقیر یادداشت مورخ امروز آن جناب را دریافت و اتخاذ سند می‌نمایم که به موجب آن عطفاً به ماده ۱ قراردادی که امروز امضاء کرده‌ایم مراتب‌ذیل را اعلام داشته بودند: "پستهای مستحفظ سرحدی طرفین متعاهدین حق خواهند داشت که از آبهای چشمه‌های دریاچه بورولان و همچنین ازچمن‌های واقعه در جنوب و مغرب خط سرحدی در محوطه دریاچه مزبوره و از آبهای چشمه‌های سلپ و قوزلو و یوخاری‌یارام‌قایا به طور تساوی‌استفاده نمایند.
بدیهی است که مبادله این یادداشت جزء لایتجزای قراردادی می‌باشد که امروز به امضاء رسیده است" و اظهار می‌دارم که با مندرجات یادداشت مزبورآن جناب کاملاً موافق هستم. موقع را... امضاء: م. ع. فروغی وزیر امور خارجه ایران اجازه مبادله قرارداد تعیین خط سرحدی ایران و ترکیه و مراسله ضمیمه آن به شرح فوق در جلسه پنجم خرداد ماه یک هزار و سیصد و یازده داده شده‌است.
رییس مجلس شورای ملی - دادگر