عمران ناحیه‌ای و قطبهای عمرانی - برنامه عمرانی چهارم
| برنامه‌های عمرانی کشور | تصمیم‌های مجلس | برنامه عمرانی چهارم ۱۳۴۷ - ۱۳۵۱ |
فصل چهارم - عمران ناحیه‌ای و قطبهای عمرانی - هزینه اجرای طرحهای عمرانی ناحیه‌ای در برنامه بخش‌های مربوط (کشاورزی، آبیاری، صنایع، ارتباطات و غیره) منظور گردیده‌است و علاوه برآن جهت تأمین هزینه‌های اداری و تشکیلاتی و به منظور انجام مطالعات ضروری اعتبار مورد نیاز عمران ناحیه‌ای به میزان ۳،۶ میلیارد ریال پیش‌بینی‌گردیده‌است.
مقدمه
۱ - به طور کلی مبنای عمران ناحیه‌ای در ایران به طوری که تا کنون ملحوظ بوده در وهله اول عبارت بوده‌است از سرمایه‌گذاری وسیع در مناطقی که ازحیث طبیعی دارای امکانات توسعه برای تحصیل حداکثر بازده اقتصادی باشد و در وهله دوم احیا و آبادانی مناطق عقب‌مانده کشور مورد نظر بوده‌است.
هدف کلی عمران ناحیه‌ای
۲ - هدف کلی عمران ناحیه‌ای در برنامه چهارم عبارت است از شناسایی منابع و امکانات توسعه مناطق مستعد و تعیین قطب یا قطبهای توسعه در هرمنطقه و تمرکز سرمایه‌گذاری در آنها به منظور تحصیل حداکثر بازده و تسریع آهنگ رشد اقتصادی کشور.
برنامه‌های مشخص
۳ - در قالب هدف کلی فوق برنامه‌های مشخص عمران ناحیه‌ای طی برنامه چهارم به قرار زیر خواهد بود:
الف - شناسایی و انتخاب و تعیین قطبهای کشاورزی بر اساس استعداد و ظرفیت منابع طبیعی و قابلیت تأثیر آن بر مناطق دیگر و ایجاد مزارع ومؤسسات بزرگ کشاورزی و دامپروری و بهره‌برداری از آنها با روشهای پیشرفته قطبهای مزبور در مجاورت سدها و نقاطی که از تکنیک‌های جدیدآبیاری استفاده می‌کنند به وجود خواهد آمد.
در برنامه چهارم علاوه بر ادامه عملیات در مناطق جیرفت، میناب، کهکیلویه، گرگان، مغان، قزوین، منطقه دز، منطقه سفید رود که قبلاً انتخاب شده، عمران ناحیه‌ای به نواحی جدیدی از قبیل رضاییه و مهاباد، اراک، سد شاه عباس کبیر (زاینده رود)، سد داریوش کبیر (درودزن فارس) کازرون و خرامه، داراب، بمپور و سراوان، مریوان و سردشت، کرمانشاهان، همدان، سرخس و دره گز، مازندران، گرمسار ورامین، حومه مشهد و اسفراین، حوزه تربت‌جام، زنجان، خمسه، کرج و شهریار و مناطقی که پس از مطالعه حائز اهمیت تشخیص داده شوند به ترتیب اولویت گسترش داده خواهد شد.
ضمناً با توجه به اهمیتی که دامپروری در تأمین احتیاجات غذایی کشور حائز است در قطبهای فوق‌الذکر که شرائط مساعدی برای توسعه دامپروری‌داشته باشند سرمایه گذاری متمرکز منحصر به بهره‌برداری کشاورزی نبوده و نسبت به ایجاد واحدهای بزرگ دامپروری نیز توسعه و تأکید خواهد شد.
همچنین نظر به اهمیتی که ایلات و عشایر کشور در فعالیت‌های دامپروری دارند در مناطق مسکونی عشایر به ایجاد کارخانه‌های مولد غذای دام واحداث مراکز دامپروری مبادرت خواهد شد.
در زمینه شیلات با توجه به ذخائر وسیع انواع ماهی و میگو در خلیج فارس و دریای عمان، بندر عباس و چند بندر مناسب دیگر به عنوان مراکز فعالیت‌شیلات تقویت و تجهیز خواهند شد و به عنوان قطبهای توسعه به بهبود و توسعه اقتصاد سراسر این منطقه کمک خواهند کرد.
ب - توسعه و تقویت پایگاههای صنعتی در نواحی منتخب به نحوی که این پایگاهها به صورت قطبهای صنعتی و هسته مرکزی عمران ناحیه‌ای درآیندبا توجه به آنکه در طی برنامه سوم پایه چند قطب صنعتی در شهرهای اصفهان، اهواز، تبریز و اراک نهاده شده‌است هدف برنامه چهارم عبارت خواهدبود از تکمیل و تجهیز پایگاههای صنعتی مزبور و تأکید سرمایه‌گذاری در رشته‌های زیر بنا و مکمل و تبدیل آن پایگاهها به قطبهای توسعه همچنین دربرنامه چهارم پایگاههای صنعتی جدیدی در شیراز - بندر شاهپور و قزوین به وجود خواهد آمد و نسبت به ایجاد پایگاههای صنعتی در رشت و مشهد وکرمانشاه مطالعات ضروری و شناسایی به عمل خواهد آمد.
ج - شناسایی و انتخاب مراکز خدمات شامل تأسیس مراکز جهانگردی جدید و تقویت مراکز جهانگردی فعلی علاوه بر ایجاد تسهیلات لازم درمحورهای اساسی جهانگردی (خصوصاً مسیر بازرگان - تهران و تهران - اصفهان، شیراز) مراکز دیگری که از نقطه نظر بازدید سیاحان حائز اهمیت‌است انتخاب گردیده و نسبت به توسعه آنها به عنوان محور عمران ناحیه‌ای اهتمام خواهد شد. توسعه پایگاهها جهانگردی (نظیر جزیره مینو، کرند، کلاردشت، گاجره، لاریجان، اردبیل در برنامه چهارم پیش‌بینی شده‌است.
خط مشی‌ها و سیاستهای اجرایی
۴ - برای نیل به هدفهای فوق و اجرای برنامه‌های ذکر شده خط مشی‌ها و برنامه عمران ناحیه‌ای به شرح زیر خواهد بود:
الف - اجرای مطالعات همه جانبه و شناسایی منابع و امکانات تولید در کلیه مناطق کشور به منظور توسعه و تقویت قطبهای اقتصادی و ایجاد قطبهای‌جدید:
ب - سیاستهای اجرایی در مورد قطبهای توسعه و نواحی که در آن سرمایه‌گذاری متراکم صورت خواهد گرفت به قرار زیر خواهد بود:
- (۱) - به وجود آوردن تأسیسات و تسهیلات زیربنایی از طرف دولت مانند آب و برق و ارتباطات و مخابرات.
- (۲) - ایجاد تسهیلات اعتباری و بانکی.
- (۳) - عرضه داشتن خدمات عمومی و اجتماعی و اداری مورد نیاز از قبیل مدرسه تأسیسات درمانی و واحدهای اداری ضروری.
- (۴) - اعطای معافیتهای مالیاتی و تشویق‌های دیگر.
ج - به وجود آوردن سازمانهای خاص عمران منطقه‌ای در موارد ضروری و تقویت سازمانهای موجود و همچنین استفاده از سازمانهای محلی به منظورتجهیز منابع و امکانات ناحیه.
د - تسریع در اجرای اصل عدم تمرکز و ایجاد موجبات و شرائط مساعد جهت سوق سرمایه و کادرهای متخصصی به مناطق مستعد و همچنین کاهش‌تراکم امور اداری در مرکز و انتقال و تفویض مسئولیت‌ها و اختیارات به مقامات اداری و محلی.
اعتبارات
۵ - هزینه اجرای طرحهای عمرانی ناحیه‌ای در برنامه بخش‌های مربوط (کشاورزی، آبیاری، صنایع، ارتباطات و غیره) منظور گردیده‌است و علاوه برآن جهت تأمین هزینه‌های اداری و تشکیلاتی و به منظور انجام مطالعات ضروری اعتبار مورد نیاز عمران ناحیه‌ای به میزان ۳،۶ میلیارد ریال پیش‌بینی‌گردیده‌است.