شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران

تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز

درگاه محمدرضا شاه پهلوی قوانین برنامه‌های عمرانی کشور مصوب مجلس شورای ملی

بازدید اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر از استان خوزستان و جزیره خارک استان بوشهر ۱۴ تا ۱۶ آبان ماه ۱۳۴۸

شاهنشاه آریامهر محمدرضا شاه پهلوی مجتمع پتروشیمی خارک را می‌گشایند آبان ۱۳۴۸

شاهنشاه در بازدید از مجتمع پتروشیمی ایران و ژاپن، مدیرعامل شرکت سهامی پتروشیمی ایران و ژاپن در پیشگاه شاهنشاه آریامهر نوروز ۲۵۳۷ شاهنشاهی

مدیران شرکت‌های ژاپنی هموند شرکت سهامی پتروشیمی ایران و ژاپن تهران دسامبر ۱۹۷۷

صنعت پتروشیمی در ایران در سال ۱۳۴۳ به فرمان مطاع اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر پایه‌گذاری گردید و شرکت ملی صنایع پتروشیمی در اجرای قانون بودجه اصلاحی سال ۲۵۲۴ شاهنشاهی کل کشور به منظور تمرکز کلیه فعالیت‌هایی که برای ایجاد توسعه صنایع پتروشیمی توسط واحدهای تابعه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف دولتی انجام می‌گرفت در تاریخ ۶ دی ماه ۲۵۲۳ شاهنشاهی تأسیس و تحت شماره ۹۶۱۴ در اداره کل شرکت‌ها به ثبت رسید و با توجه به لزوم مشارکت با شرکت‌های ایرانی و خارجی و جلب سرمایه آن‌ها در تیر ماه ۲۵۲۴ قانون توسعه صنایع پتروشیمی به تصویب رسید که به موجب آن به شرکت ملی صنایع پتروشیمی اجازه داده می‌شود که با مؤسسات و شرکت‌های ایرانی و خارجی که واحد صلاحیت فنی و مالی باشند برای تولید محصولات پتروشیمی مشارکت نمایند.

شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در روز ۶ دی ماه ۱۳۴۳ برای گردآوردن همه کارهایی که تاکنون در زمینه گسترش صنایع پتروشیمی از سوی سازمان‌های گوناگون انجام شده است بنیاد نهاده شد.

در آبان ماه سال ۱۳۴۴ پیش‌نویس قرارداد بنیاد کارخانجات بزرگ پتروشیمی ایران در شرکت ملی نفت ایران میان دکتر منوچهر اقبال و نمایندگان شرکت امریکایی « آلاید کمیکال کورپوریش » با سهم‌های برابر ۵۰ - ۵۰ دستینه شد و شرکت ملی نفت ایران به آگاهی رساند:

مجتمع عظیم پتروشیمی ایران در مرحله اول شامل واحدهای تولید گوگرد، آمونیاک، اوره خواهد بود که مستلزم در حدود یک صد میلیون دلار سرمایه‌گذاری است. تاسیسات صنایع پتروشیمی در نواحی بندرشاهپور و بندر معشور بنا خواهد شد و از گازهای گوگرددار میدان مسجد سلیمان استفاده خواهد گردید.

به دنبال دستینه شدن این قرارداد به آگاهی رسانده شد که کارخانجات پتروشیمی ایران در سه سال آینده آماده بهره‌برداری می‌شوند و ایران از صادرات فرآورده‌های پتروشیمی، سالیانه ۵۰ تا ۶۰ میلیون دلار درآمد خواهد داشت. قرارداد پایانی بنیادگذاری صنایع پتروشیمی ایران روز ۲۳ آذر ماه ۱۳۴۴ در تهران دستینه شد.

در روز ۲۹ اسفند ماه ۱۳۴۴ دکتر منوچهر اقبال در آیینی که سران دولتی و کارمندان شرکت ملی نفت بودند درباره صنایع پتروشیمی ایران چنین گفت:

به پیروی از توجهات خاص ملوکانه در مورد ایجاد صنایع پتروشیمی پیشرفت‌های زیادی حاصل شده است. برای تمرکز کلیه فعالیت‌های مربوط به پتروشیمی یک شرکت فرعی به نام شرکت ملی صنایع پتروشیمی تاسیس شد. شرکت مزبور برای استفاده از گازهای طبیعی در سال گذشته موفق گردید سه قرارداد مهم با شرکت‌های امریکایی « آلاید کمیکال کورپوریشن » و « بی اف گودریچ » و « آموکو » منعقد سازد. جمع کل سرمایه‌گذاری شرکت‌های فوق الذکر به منظور ایجاد کارخانه تولید گوگرد - آمونیاک - سود سوزآور - پلاستیک و مواد اولیه صابون‌سازی بالغ بر ۱۴۶ میلیون دلار است.

ایران دارای منابع عظیمی از گاز طبیعی می‌باشد و از این جهت مقام اول را در خاورمیانه داراست به علاوه ضمن استخراج نفت مقدار زیادی گاز تولید می‌گردد که در حال حاضر میزان آن به ۳۲ میلیون مترمکعب در روز می‌رسد....

تاریخچه

منصور در کنفرانس بین‌المللی صنایع پتروشیمی تهران

صنایع پتروشیمی ایران و ژاپن

صنایع پتروشیمی ایران و ژاپن

۲۵ آبان ماه ۱۳۴۳ بزرگترین کنفرانس بین المللی توسعه پتروشیمی با بودن ۳۰۰ تن از کارشناسان و نمایندگان ۳۲ کشور جهان با پیام شاهنشاه در هتل هیلتون تهران گشایش یافت. در این پیام شاهنشاه فرمودند:

تشکیل اولین جلسه کنفرانس پتروشیمی در ایران می‌بایستی یک امر طبیعی به نظر رسد، چه کشور من نه تنها در زمره قدیمی ترین ممالک تولید کننده نفت در دنیای جدید بشمار می‌رود، بلکه پیشینه آن در استفاده از نفت برای منظورهای مختلف به اندازه تمدنش باستانی است. بسیاری از کشورهای در حال توسعه هر چند برای پیشرفت این صنعت منابع سرشاری در اختیار دارند، ولی عملاً جز سهم ناچیزی در رشد صنایع پتروشیمی تاکنون ایفا ننموده‌اند. بدون تردید کندی پیشرفت صنایع پتروشیمی در این کشورها تابع یک سلسله عوامل اساسی منجمله کمبود سرمایه، عدم اطلاعات کافی در رشته‌های فنی، و محدودیت بازارهای فروش بوده است.

حسنعلی منصور در سخنان خود در این کنفرانس به آگاهی رسانید که در کشور ما تحت توجهات عالیه و رهبری خردمندانه اعلیحضرت همایون شاهنشاهی برنامه توسعه پتروشیمی در درجه اول اهمیت قرارگرفته...برای متمرکز نمودن کلیه مساعی و فعالیت‌ها در زمنیه توسعه این صنعت شرکت ملی نفت ایران در شرف تاسیس شرکت ملی صنایع پتروشیمی می‌باشد.

۸ آذر ماه ۱۳۴۳ نمایندگان کشورهایی که در کنفرانس توسعه منابع پتروشیمی شرکت کرده بودند در کاخ مرمر به پیشگاه شاهنشاه باریافتند. در این باریابی شاهنشاه با یادآوری نقش کنفرانس‌های بین‌المللی فرمودند:

قبلاً هم کنفرانس اکافه در تهران و به دنبال آن کنفرانس توسعه و تجارت در ژنو تشکیل گردیده بود و نقش اساسی این کنفرانس‌ها آن است که با تبادل نظر راه حل‌هایی پیدا کنند که ممالک در حال توسعه با استفاده از منابع طبیعی و ذخایر نفت و گاز خود در خوشبختی مردم جهان سهیم گردند.

۶ دی ماه ۱۳۴۳ برای یکجا ساختن همه کارهایی که برای بنیاد و گسترش صنایع پتروشیمی از سوی یکان‌های وابسته به وزارتخانه‌ها و سازمان‌های گوناگون دولتی انجام می‌یافت، "شرکت ملی صنایع پتروشیمی" بنیاد نهاده شد.

بر پایه قانون توسعه صنایع پتروشیمی که در روز ۲۰ تیر ماه ۱۳۴۴ از مجلس شورای ملی گذشت، به شرکت ملی صنایع پتروشیمی که به موجب تبصره ۶۴ قانون بودجه اصلاحی سال ۱۳۴۳ کل کشور تأسیس شده است اجازه داده‌می‌شود با مؤسسات و شرکتهای ایرانی یا خارجی که واجد صلاحیت فنی و مالی باشند برای تولید محصولات پتروشیمی مشتق از گازهای طبیعی وسایر هیدروکربورها و پخش و فروش و حمل و نقل و صدور محصولات مزبور مشارکت نماید. موافقت‌نامه‌ها و قراردادهایی که در اجرای این منظور منعقد می‌شود پس از تأیید شورای عالی صنایع پتروشیمی و مجمع عمومی شرکت ملی نفت‌ایران و هیأت وزیران و تصویب کمیسیونهای مشترک اقتصاد و دارایی مجلسین به مورد اجرا گذارده خواهد شد.

در جارنامه‌ای که درباره قرارداد همکاری‌های فنی و اقتصادی ایران و شوروی در سفر شاهنشاه آریامهر به شوروی در تیر ماه ۱۳۴۴ دستینه شده بود، و با یادآوری پیوندهای دوستانه و حسن همسایگی میان دو کشور و گفتگوهایی که درباره گسترش و پایداری همکاری اقتصادی و فنی دو کشور میان شاهنشاه آریامهر و سران اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی انجام یافت، بر آن نهاده شد که هیاتی از نمایندگان دولت اتحاد جماهیر شوروی برای انجام گفتگوهایی درباره بنیادگذاری کارخانه ذوب آهن و یکان‌های صنعتی دیگر به ایران فرستاده شوند.

با دستینه شدن قرارداد ذوب آهن در بامداد روز ۲۲ دی ماه ۱۳۴۴ در مسکو دو قرارداد دیگر برای بنیاد یک کارخانه ماشین‌سازی و کشیدن لوله‌گاز از جنوب ایران به مرزهای شمالی کشور برای فروش گاز جنوب به شوروی نیز دستینه شد. بازده کارخانه ماشین سازی سالانه میان ۲۵ تا ۳۰ هزار تن از گونه‌های ابزار ماشین و فرآورده‌های فلزی می‌باشد. هم چنین جراثقال، دیگ‌های بخار، انبارهای آب و برق، پل‌های بزرگ، برج‌های جا به جا کردن برق و تاسیسات کانی و قطعه‌ها و ابزار یدکی برای کارخانه‌های قند و سیمان و پاره‌ای از ابزار تازه کشاورزی و ابزار دستی از دیگر بازده این کارخان می‌باشند. در پیمان فروش گاز به شوروی، کارگذاری بزرگترین لوله گاز از جنوب ایران به مرز آستارا پیش بینی شده است. بدین سان از سال ۱۳۴۹ خورشیدی برابر با ۱۹۷۰ میلادی، ایران برای ۱۵ سال با بهای ۶ دلار و ۶۰ سنت برای هر هزار مترمکعب به اتحاد جماهیر شوروی گاز می‌فروشد.

۱۴ مهر ماه ۱۳۴۴ دوره نوین مجلس سنا و شورای ملی در آیینی ویژه و باشکوه در پیشگاه شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو گشایش یافت. شاهنشاه در این آیین از پیشرفت‌های برنامه‌های انقلابی شاه و ملت در درازای سال ۱۳۴۳ ابراز خرسندی کردند و در راه برقراری صلح بین‌المللی به نمایندگان دو مجلس فرمودند:

موافقتنامه همکاری اقتصادی به منظور ایجاد ذوب آهن روز گذشته با دولت اتحاد جماهیر شوروی به امضاء رسیده است. به موازات این اقدام سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در رشته‌های راه‌آهن و لوله گاز و برق و سد زاینده رود و غیره انجام خواهد گرفت که توسعه صنعتی منطقه مرکزی مملکت را تأمین خواهد کرد. در سرتاسر مملکت سدهای عظیمی ساخته خواهد شد. همچنین صنایع پتروشیمی ایران شروع به کار خواهد نمود و استفاده از منابع گازهای طبیعی مملکت که پنجاه سال به هدر رفته است، آغاز خواهد گشت. امید است صنعت آلومینیوم کشور نیز بزودی شروع شود.

۲۰ مهر ماه ۱۳۴۴ سه پروژه بزرگ شرکت ملی صنایع پتروشیمی آماده پیاده شدن شد. سه کارخانه بزرگ تولید گوگرد، تولید آمونیاک و کود شیمیایی در بخش پایین بندر معشور و بندر شاهپور ساخته خواهند شد. با مهارکردن یک میلیون فوت مکعب گازی که هر روز سوخته می‌شود صنعت بزرگ پتروشیمی بنیاد خواهد شد. از گاز نفت ۲۵۰۰ ماده ساخته خواهد شد. زمینه صنعت پتروشیمی در ایران بیشتر از هر کشور جهان می‌باشد.

۲۲ مهر ماه ۱۳۴۴ ساختمان شهرک کارگری پتروشیمی به پهنه ۱٬۵۰۰٬۰۰۰ متر مربع در ۴۰ کیلومتری شیراز به پایان رسید.

۳ آبان ماه ۱۳۴۴ به آگاهی رسانده شد که با بهره‌برداری از صنایع پتروشیمی ایران، افزون بر فراهم شدن نیازمندی‌های کشور بیش از ۴۰۰ میلیون تومان درآمد از صادرات پتروشیمی خواهد بود.

۱۱ آبان ماه ۱۳۴۴ با پیام شاهنشاه بنیادگذاری دانشگاه صنعتی آریامهر به آگاهی همگان رسید. ساعت ۱۱ و نیم بامداد هیات امنای دانشگاه صنعتی آریامهر در کاخ مرمر به پیشگاه شاهنشاه باریافتند. شاهنشاه تولیت این دانشگاه بزرگ را خود عهده‌دار شدند و سخنانی ایراد فرمودند. رشته‌ها و دوره‌های تحصیلی دانشگاه صنعتی آریامهر برگرفته از دانشگاه معتبر ام - آی - تی می‌باشد.

طرحی که برای این دانشگاه می‌ریزیم بر پایه همان بالاترین سطح علمی و فنی انشاءالله خواهد بود. صنایعی که در آینده ما باید نسبت بدان‌ها بیندیشیم در درجه اول صنایع آهن و فولاد است. امیدواریم ذوب آهن ایران تا چند سال دیگر راه بیفتد. رشته خیلی مفصلی است که در آن افراد لازم باید تربیت بشوند. صنعتی که از بس وسیع است برای آن تقریباً هیچ نوع افقی پیش بینی نمی‌شود کرد، صنایع پتروشیمی است که ما باید در آن افراد لازم را تربیت بکنیم. صنعت نفت است که آن هم برای ایران یک صنعت غیر محدودی است. از بس که خداوند این ثروت طبیعی را به مقدار زیاد به ما ارزانی داشته است تا سال‌های سال می‌تواند یکی از فعالیت‌های مسلم و ثمربخش و خوب این مملکت بماند.

۶ دی ماه ۱۳۴۴ شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای گردآوردن همه کارهایی که تاکنون در زمینه گسترش صنایع پتروشیمی از سوی سازمان‌های گوناگون انجام شده است بنیاد نهاده شد. زمینه‌های دستینه شدن قراردادی میان سازمان صنایع ملی پتروشیمی با یک کمپانی بزرگ امریکا که در تولید لاستیک نامی است چیده شد. هیات نمایندگی ایران برای دستینه کردن موافقتنامه همکاری‌های فنی و اقتصادی ایران و شوروی و قراردادهای بنیاد کارخانه ذوب‌آهن در ایران و فروش گاز به شوروی رهسپار مسکو شد.

۲۳ بهمن ماه ۱۳۴۴ تایم مجله نامی امریکا در نوشتاری پیشرفت‌های اقتصادی ایران را در چند سال گذشته ستود و با روشن کردن پیشرفت‌های اقتصادی، بنیاد ذوب آهن، فروش گاز به شوروی، بنیاد کارخانه پتروشیمی در بندرشاهپور و پروژه بندرسازی نوشت که این کارها نمایانگر انقلاب سه ساله شاهنشاه ایران و یک جهش باورنکردنی برای مدرن ساختن صنعت ایران می‌باشد.

۲۵ بهمن ماه ۱۳۴۴ قرارداد مشارکت کمپانی بی . اف . گودریچ امریکا با شرکت صنایع پتروشیمی برای ساختمان یک کارخانه لاستیک سازی در شرکت ملی نفت ایران دستینه شد.

مجتمع پتروشیمی ایران و ژاپن

پروژه غول‌آسا پتروشیمی ایران و ژاپن در استان خوزستان، ۶۳۰ کیلومتری جنوب شرقی تهران، دردست ساختمان در زمینی به پهنه ۷٬۰۰۰ هکتار ، یکی از آن گونه پروژه‌های ممتازی است که همانندش در دنیا انگشت شمار است و نمونه‌ای از کارهای ارزنده‌ای است که می‌روند تا راهبرد ایران به سوی دروازه‌های تمدن بزرگ شوند. کارهای اجرایی این پروژه در شهریور ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی آغاز شد و نخستین فاز بهره‌برداری از آن و آغاز تولید کالاهای پتروشیمی برای شهریور ماه ۲۵۳۸ شاهنشاهی برابر با سپتامبر ۱۹۷۹ برنامه‌ریزی شد. بهره‌برداری یک دست (کامل) از همه گنجایش پروژه پتروشیمی ایران و ژاپن آرمانی است که دسترسی به آن در نیمه سال ۲۵۳۹ شاهنشاهی برابر با ۱۹۸۰ میلادی انجام‌پذیر می‌گردد. این مجتمع دربرگیرنده ۱۲ کارخانه فرآورده‌های شیمیایی (کارخانه‌های مادر) و تاسیسات دیگر (کارخانه‌های وابسته) و ساختمان‌های همگانی مورد نیاز می‌باشد. از دیدگاه سیاسی این پروژه آشکارا با سیاست انرژی در بَرهای جهانی (ابعاد جهانی) پیوند دارد و به ویژه پیوندهایی که دو کشور ایران و ژاپن دو شریک این پروژه با سیاست انرژی جهانی پیدامی کنند.

مدیریت شرکت پتروشیمی ایران و ژاپن از آغاز با « کن جی تومیو » از مردان کارآزموده و یکی از مدیران گروه کمپانی‌های میتسویی بوده است. تومیو مدیرعامل برجسته گردایه پتروشیمی ایران و ژاپن در درازای پنج سال بیش از ۹٬۰۰۰ تن نیروی انسانی برای به انجام رساندن این پروژه غول‌آسا گردآورده است که ۵٬۰۰۰ تن از آنان کارگران و کارشناسان ایرانی هستند. تومیو درباره ایرانیان می‌گوید که همکاران ایرانی بسیاری باهوش و کارآ هستند و در پایان کار اداره گردایه پتروشیمی به ایرانیان واگذار می‌شود. آرمان شرکت پتروشیمی ایران و ژاپن از آغاز این است که ایرانیان کم کم به هسته مرکزی نیروی اداره کننده این گردایه غول‌آسا بپیوندند و گرداندن چرخ‌های این صنعت غول‌آسا را به گردن بگیرند. و دیگر آنکه استخوان بندی و سازمان دهی این صنعت بزرگ باید برای کارکردن ایرانیان برازنده و شایسته باشد.

در این پروژه هزینه فرستادن کارشناسان و کارگران ایرانی به ژاپن برای گذراندن دوره‌های آموزشی و کارشناسی و دیدارهای کارشناسان ژاپنی از ایران به گردن دولت ژاپن است. تا پایان سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی برابر با ۱۹۷۷ میلادی ۳۵۶ کارشناس ژاپنی به ایران فرستاده شدند. افزون بر این ۸۵۶ ایرانی برای گذراندن دوره‌های آموزشی در ژاپن پذیرفته شدند. سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی بیش از ۶۰۰۰ ژاپنی از ایران دیدن کردند. در ایران دو مدرسه ژاپنی و در خرمشهر کنسولگری ژاپن وجود دارد.

سرمایه پروژه

سرمایه گردایه مجتمع پتروشیمی ایران و ژاپن بر پایه ۵۰ - ۵۰ از سوی شرکت ملی پتروشیمی ایران و از سوی کمپانی گسترش شیمیایی ژاپن فراهم شده است. کمپانی گسترش شیمیایی ژاپن، کمپانی است که به نوبه خود یک کنسرسیوم می‌باشد که در آن میتسویی با ۴۵٪ - میتسویی تواتسو کمیکالز با ۲۲٪ - تویو سودا مانیوفاکچرینگ کمپانی با ۱۵٪ - کمپانی صنایع پتروشیمی میتسویی ۱۳٪ و کمپانی لاستیک مصنوعی ژاپن با ۵٪ در آن شریکند.

تاکنون ۳۰٪ از سرمایه ۲۵ میلیارد دلاری این پروژه به کار گرفته شده است برای نمونه باراندازهای دو گانه مجتمع پتروشیمی ایران و ژاپن هر ماه تا ۱۰٬۰۰۰ تُن بار را جا به جا می‌کنند.

کمپانی نفت ژاپن و کنسرسیوم شرکت‌های ژاپنی درباره فروش فرآورده‌های پتروشیمی ایران و ژاپن پژوهش و بررسی‌هایی نموده‌اند. شرکت نفت ژاپن فروش فرآورده‌های مجتمع در ژاپن و صادرات فرآورده‌ها را به برون مرزها به گردن دارد و کوشش بسیار برای یافتن و پرکردن بازارهای بین‌المللی را انجام می‌دهد.

۲ تیر ماه ۲۵۳۵ بهره برداری آزمایشی از گام نخست مجتمع پتروشیمی ایران - نیهون که با ۶۴٫۶ میلیون دلار سرمایه گزاری مشترک ایران و ژاپن در بندر شاهپور راه اندازی شده است آغاز شد و به زودی فرآورده‌های این مجتمع وارد بازار می‌شود.

بن‌مایه‌ها

‎

نگاه کنید به

• قانون اصلاح ماده چهار قانون توسعه صنایع پتروشیمی مصوب ۲۴ تیر ۱۳۴۴
• اساسنامه بنگاه شیمیایی
• قراردادهای منعقد بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت میتسویی و شرکا و شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت کابوت و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران - مصوب ۳۰ مهر ۱۳۵۱ مجلس شورای ملی و ۱۰ آبان ۱۳۵۱ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۲۴ آبان ۱۳۵۱ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
• اجازه اجرای قرارداد بین شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت‌های سهامی صنایع شیمیایی میتسوبیشی و نیشوایوایی - مصوب ۱۲ تیر ۱۳۵۲ مجلس شورای ملی و ۴ تیر ۱۳۵۲ مجلس سنا - این قانون در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۵۲ به توشیح محمدرصا شاه پهلوی رسید.
• اساسنامه شرکت ملی صنایع پتروشیمی - مصوب ۷ و ۱۰ آبان ۲۵۳۶ ‌مجلس شورای ملی کمیسیون‌های امور‌استخدام و سازمان‌های اداری و امور اقتصادی و دارایی و ۲۱ آبان ۲۵۳۶ شاهنشاهی مجلس سنا کمیسیون‌های استخدام و امور اقتصادی و دارایی (کمیسیون‌های پارلمانی مجلسین)
• مذاکرات مجلس شورای ملی ۲۵ اسفند ۱۳۴۲ نشست ۵۴
• مصاحبه باقر مستوفی مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران در سالگشت بنیاد نهادن پتروشیمی ایران ۲۴ تیر ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی