سفر محمدرضا شاه پهلوی به برزیل آرژانتین و کانادا ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۴ - ۶ خرداد ۱۳۴۴

دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران

درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سفرهای رسمی محمدرضا شاه پهلوی

برنامه عمرانی سوم/سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۵

شاهنشاه و شهبانو در فرودگاه مهرآباد از سوی بلندپایگان کشور پسواز می‌شوند

شاهنشاه و شهبانو در فرودگاه رم از سوی رییس دفتر پرزیدنت ایتالیا و هموندان سفارت شاهنشاهی ایران پیشباز می‌شوند

سفر محمدرضا شاه پهلوی به برزیل آرژانتین و کانادا ۱۲ اردیبهشت ۱۳۴۴ - ۶ خرداد ۱۳۴۴

برزیل

کاستلو برانکو پرزیدنت برزیل

شاهنشاه و شهبانو در فرودگاه برزیل از سوی پرزیدنت برانکو پیشباز می‌شوند

شاهنشاه و پرزیدنت برزیل

آرتور امبرتو ایلیا پرزیدنت آرژانتین

شهردار بوئنوس‌آیرس کلیدطلایی شهر را به شاهنشاه پیشکش می کند

شاهنشاه و شهبانو به میان مردم می روند

میهمانی شام رسمی

شاهنشاه میدان ایران را می گشایند

گفتگوهای سازنده پرزیدنت ایلیا و شاهنشاه ایران

عکس رادیویی شاهنشاه و شهبانو در نیویورک

روز ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو در آیین رسمی از فرودگاه مهرآباد تهران رهسپار پاریس شدند تا از آنجا به برزیل پرواز کنند. سفر شاهنشاه و شهبانو ۲۵ روز به درازا خواهد کشید.

ساعت ۸ بامداد هیات دولت، هیات رییس مجلس شورای ملی و مجلس سنا و ژنرال‌های ارتش و نمایندگان سیاسی خارجی برای بودن در آیین پسواز اعلیحضرتین به پهنه جایگاه شاهنشاهی فرودگاه مهرآباد آمدند. در راستای موکب شاهانه به فرودگاه مردم ایستاده بودند و با ابراز شور و شادمانی از تندرستی شاهنشاه پس از رخداد شوم ۲۱ فروردین ماه کاخ مرمر رهبری شده از سوی کنفدراسیون دانشجویان ایرانی فریاد "جاوید شاه" می‌کشیدند و کف می‌زدند. سه راه مهرآباد تاق نصرت زیبایی از سوی کارکنان شرکت واحد اتوبوسرانی در سپاس از اهورای ایران در زنده ماندن شاهنشاه ایران افراشته شده بود. در خیابان شاهرضا و آیزنهاور که خودروی شاهنشاه از آنجا می‌گذشت مردم خیابان را پا گل فرش کرده بودند.

پهنه جایگاه شاهنشاهی پر از دسته‌ها و تاج‌های گل شده بود. سفیر کبیرهای کشورهای ترکیه، فرانسه، اسپانیا، ایتالیا، برزیل، کانادا، آرژانتین و امریکا با بانوانشان ایستاده بودند. والاحضرت ولیعهد و والاحضرت فرحناز پیرامون آب نما می دودیدن و جست و خیز می‌کردند. پس از انجام آیین احترام نظامی شاهنشاه از سوی گارد جاویدان شاهنشاهی شاهنشاه به پسوازکنندگان بدرود گفتند و گام بر پلکان هواپیما نهادند. سفر شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو با هواپیمای غول‌پیکر جت "کلیپر" پان امریکن که در دماغه آن پرچم شاهنشاهی و پرچم سه رنگ شیر و خورشید نشان ایران در اهتزاز بود با اسکورت هشت جت نیروی هوایی شاهنشاهی آغاز شد.

هواپیمای شاهنشاه و شهبانو نزدیک به نیمروز در فرودگاه آنکارا بر زمین نشست و بزرگان و سران کشوری و لشکری ترکیه به پیشباز اعلیحضرتین آمدند. در سالن ویژه فرودگاه آنکار پرزیدنت ترکیه حضرت جمال گورسل و "اورگوپنو نخست وزیر و هیات دولت ، تیمسار ارتشبد جودت سونای رییس ستاد کل ارتش ترکیه، رییس‌ها و نمانیدگان دو مجلس ترکیه، فرماندهان والارتبه نیروهای هوایی و زمینی، سفیران کشورهای هموند سنتو در آنکارا، دکتر خلعتبری دبیرکل سازمان پیمان مرکزی، دکتر خسروانی سفیرکبیر و شماری از ایرانیانی که در آنکارا زندگی می‌کردند به پیشباز شاهنشاه آمده بودند. پس از انجام آیین احترام و دیدن سان از نیروهای سه گانه ارتش ترکیه، شاهنشاه با پرزیدنت ترکیه و نخست وزیر آن کشور ساعتی گفتگو کردند. سپس در میان ابراز شور و هیجان پسوازکنندگان هواپیمای شاهنشاه و شهبانو از فرودگاه آنکارا به سوی نخست فرودگاه رم و سپس فرودگاه اورلی پاریس به پرواز درآمد.

ساعاتی پس از نیمروز هواپیمای شاهنشاه و شهبانو در فرودگاه "لئونارد داوینچی" رم برزمین نشست. شاهنشاه و شهبانو از سوی سفیران آرژانتین، برزیل و کانادا در رم و سران سفارت کبرای شاهنشاهی در ایتایتا پیشباز شدند. پس از کوتاه زمانی در خاک ایتالیا، هواپیما به سوی فرودگاه اورلی به پرواز درآمد و ساعت ۱۸ و ۵۰ دقیقه روی باند فرودگاه بر زمین نشست. شاهنشاه و شهبانو از سوی رییس تشریفات وزارت امور خارجه فرانسه و سفیرکبیر دولت شاهنشاهی ایران و کارمندان والارتبه سفارت در پاریس پیشباز شدند و با اسکورت رهسپار سفارت کبرای ایران در پاریس گردیدند.

روز سه شنبه ۱۴ اردیبهشت ماه شاهنشاه و شهبانو از فرودگاه پاریس در میان بلندپایگان کشور فرانسه و سفیر کبیر و کارمندان سفارت شاهنشاهی ایران که به پسواز اعلیحضرتین آمده بود از پاریس به سوی مادرید پرواز کردند. در فرودگاه مادرید ژنرال فرانکو رییس دولت و بانو فرانکو، فرناندو کاستیلا وزیر خارجه اسپانیا و هم چنین وزیر هواپیمایی آن کشور و سفیرکبیر ایران در مادرید به پیشباز اعلیحضرتین آمدند. ساعتی به گفتگو در فرودگاه مادرید گذشت، آنگاه شاهنشاه و شهبانو به زمان تهران ساعت ۱۴ و ۴۵ دقیقه فرودگاه مادرید را به سوی ریودوژانیرو پشت سر گذاشتند.

سه شنبه ۱۴ اردیبهشت ماه شاهنشاه و شهبانو در فرودگاه ریو در آیین باشکوهی از سوی پرزیدنت برزیل هومبرتو کاستلو برانکو، هیات دولت، بلندپایگان کشوری و لشکریی برزیل پیشباز شدند. شاهنشاه پس از اینکه از گارد احترام سان دیدند به همراه شاهنبانو و پرزیدنت کاستلو برانکو با خودرو رهسپار کاخ "اپیت " شدند. در سراسر خیابان‌ها از فرودگاه تا کاخ مردم برزیل با پرچم‌های ایران و برزیل و غریو شادی به میهمانان گرامی اشان شور و هیجان خود را نشان دادند.

از سوی پرزیدنت برزیل میهمانی شام باشکوهی به سرفرازی ورود شاهنشاه و شهبانو برپا شد. شاهنشاه در پاسخ به بیانات پرزیدنت کاستلو برانکو فرمودند:

من نیز از کشوری به دیدار سرزمین شما آمده‌ام که مانند مملکت شما خداوند بدان نعمت‌ها و منابع طبیعی فراوان ارزانی داشته است. البته ما در سرزمین خود گذشته‌ای طولانی را در پشت سر گذاشته‌ایم که مایه افتخار ما است، ولی ما امروز همانند شما چشم به آینده دوخته‌ایم و ملت ما با کوششی فراوان دست به کار آن است که در سرزمین پربرکت خود جامعه‌ای بسازد که در عین حفظ بهترین قسمت‌های سنن و مواریث گذشته واقعاً جامعه نمونه دنیای آینده باشد.

شاید دوری جغرافیایی و اشتغالات داخلی کشورهای ما در گذشته باعث شده بود که ما زیاد به احوال یکدیگر آشنایی نداشته باشیم، ولی در دنیای کنونی دیگر فواصل جغرافیایی از میان برداشته شده است، و امور داخلی هر کشور نیز به طوری با وضع کلی جهانی بهم پیوسته است که حتی سرنوشت روزمره هر مملکت به امور سایر ممالک بستگی دارد....در ایران این علاقه از سال‌ها پیش از راه کوشش در شناسایی آثار هنر و ادب و فرهنگ کشور ما و انتشار ترجمه‌های متعدد از آثار نویسندگان و شعرای شما ابراز شده است و می‌بینیم که در کشور برزیل نیز خوشبختانه همین توجه به صورت متقابل اظهار می‌شود.

پس از شام شاهنشاه و شهبانو به شب‌نشینی باشکوه و خیره‌کننده‌ای که در آن ۱۵٬۰۰۰ تن فراخوانده شده بودند، رفتند.

۱۵ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ اعلیحضرت در نشست دیوان عالی برزیل که بالاترین مرجع قضایی برزیل است شرکت نمودند. رییس دیوان عالی برزیل از کوشش‌های شاهنشاه را در راه برقرارساختن عدالت اجتماعی و دادگستری گرامی داشت. سپس شاهنشاه در سخنانی فرمودند:

اعتقاد راسخ من که آن را از بدو سلطنت خودم همواره و در هر فرصت مساعد گوشزد کرده‌ام این است که بدون قدرت کامل دستگاه قضایی یک کشور هیچ پیشرفت واقعی و استوار در آن کشور امکان پذیر نیست ولی من علاوه بر این بدین حقیقت نیز همواره اعتقاد قضایی می‌باید با عدالت اجتماعی تکمیل گردد زیرا مخصوصا در عصر ما که حقوق بشری به صورت اصل جدانشدنی جامعه نوین درآمده است تفکیک این دو از یکدیگر عملی نیست.

ساعت ۱۱ بامداد شاهنشاه در نشست مشترک نمایندگان مجلس برزیل شرکت فرمودند. سناتور "ادتودمورا اندراده" رییس مجلس سنای برزیل گفت:

شاه ایران شاه صلح است. کار او برای اصلاحات ارضی در کشورش نمونه‌ای است از شجاعت و اراده او برای تحقق بخشیدن به ایجاد دوران تازه‌ای از رفاه مردم کشورش.

سناتور کارلوس کوندرایس گفت:امروز خوشحالی ما خوشحالی بزرگی است. خوشحالی یک کودک در حضور یک پادشاه...اعلیحضرت محمدرضا شاه سنگ بنایی است که ملت ایران ثبات خود را در سال‌های پس از جنگ به آن مدیون است. شاهنشاه بارها نشان داده‌اند که تنها یک پادشاه موروثی نیستند بلکه منتخب ملت نیز هستند

شاهنشاه پس از سخنان رییس سنا و نمایندگان دو مجلس برزیل به زبان فرانسه سخنانی درباره پیشرفت‌های ایران، پیوندهای ایران و برزیل و مسایل جهانی ایراد فرمودند:

من از کشوری به دیدار سرزمین شما آمده‌ام که در طول چند هزار سال تمدن و فرهنگ ریشه‌داری را بوجود آورده است، و آنچه بخصوص در این مورد مایه مباهات ما است این است که این فرهنگ و تمدن همواره بر اساس بشردوستی و همکاری با سایر ملل و اقوام جهان استوار بوده است.

طبق منشوری که در شش ماده به رأی ملت گذاشته شد مالکیت‌های بزرگ ارضی در ایران ملغی گردید و زمین‌های زراعتی به صورت قطعات محدود به کشاورزانی که خود در آن‌ها کار می‌کنند با شرایط بسیار سهل واگذار شد. کارگران کشور در سود ویژه کارخانه‌ها شریک شدند و برای مبارزه با بیسوادی سازمان ابتکاری و بزرگی به نام سپاه دانش بوجود آمد که افراد آن برای آموزش افراد به دورترین روستاهای کشور اعزام شده‌اند. موفقیت این سپاه بقدری زیاد بود و به حدی از این آزمایش نتیجه رضایتبخش گرفتیم که من در اکتبر گذشته طی پیامی که به سازمان فرهنگی و جهانی یونسکو فرستادم از وزرای آموزش و پرورش همه دُوَل عضو یونسکو دعوت کردم برای آشنایی با کار آن و استفاده احتمالی از تجارب ما در این زمنیه با تطبیق آن‌ها با شرایط خاص سایر کشورهایی که با مشکل بیسوادی قسمتی از افراد خود دست به گریبان هستند، کنگره‌ای جهانی از وزرای آموزش و پرورش در تهران تشکیل دهند، و خوشوقتم که با قطعنامه‌ای که از طرف یونسکو به اتفاق آراء در تأیید این پیشنهاد صادر شد این کنگره در سپتامبر آینده در تهران تشکیل خواهد شد.

در این مورد کشور شما سهم خاصی دارد، زیرا پیام من به سیزدهمین مجمع عمومی یونسکو در نخستین جلسه آن توسط نماینده برزیل که ریاست جلسه را داشت خوانده شد، و من امیدوارم که شرکت جناب وزیر آموزش و پرورش برزیل در کنگره جهانی سپتامبر تهران نشان شرکت مؤثر و وسیع مملکت بزرگ شما در پیشرفت این نهضت جهانی مبارزه با بیسوادی باشد.

رسانه‌های برزیل از شاهنشاه و انقلاب شاه و مردم بزرگداشت بی همانندی انجام دادند و در پرتیراژترین روزنامه‌ها و مجله‌ها درباره ایران و شاهنشاه و پیشرفت‌های کشور قلم فرسایی کردند.

روز چهارشنبه ۱۵ اردیبهشت ماه شاهنشاه و شهبانو وارد سائوپاولو پایتخت اقتصادی برزیل شدند و از سوی "باروس" فرماندار این شهر و بانو باروس پیشباز شدند. ایرانیانی که در سائوپائولو زندگی می‌کردند و شمارشان نزدیک به ۳۰ تن بود به پیشگاه شاهنشاه باریافتند.

شب هنگام میهمانی از سوی فرماندار سائوپاولو به سرفرازی ورود میهمانان برزیل اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی و علیاحضرت شهبانو برپا شد. پس از شام شب نشینی باشکوهی با بودن چند هزار تن از بزرگان کشوری و لشکری و مردم برزیل برگزار شد.

روز پنج شنبه ۱۶ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و شهبانو از سائوپاولو رهسپار ریودوژانیرو شدند. شاهنشاه از کارخانه مرسدس بنز دیدن کردند. شهبانو از یک سازمان کودکان ناتوان جسمی دیدن فرمودند. شاهنشاه و شهبانو در میهمانی رسمی شام استاندار "گوانابار" در پاسخ به سخنان ارزنده استاندار درباره ایران فرمودند.

ما در این عصر شاهد پیدایش افکار سیاسی مختلفی بوده‌ایم و به عبارت دیگر ایسم‌های مختلفی نظیر فاشیسم، نازیسم، کمونیسم و غیره دیده‌ایم ... ما در ایران دست به اصلاحاتی زده‌ایم که اولین و بزرگترین هدف آن تأمین و برقراری عدالت اجتماعی است. برای ما حقیقت تسلط بر دیگران نیست، زیرا عقیده ما این است که خداوند هیچ ملتی را برتر از ملت‌های دیگر نیافریده است.

روز آدینه ۱۷ اردیبهشت ماه دانشگاه ملی برزیل در آیین باشکوهی به شاهنشاه ایران دکترای افتخاری حقوق پیشکش کرد. شاهنشاه به هنگام دریافت درجه دکترا فرمودند:

این درست نیست که ممالک ثروتمند روز بروز ثروتمندتر شوند و کشورهای فقیر روز بروز فقیرتر گردند. کشورهای غنی و ثروتمند جهان باید لااقل بخاطر حفظ موجودیت خودشان تمام وسایل و حتی قسمتی از امتیازات خویش را در اختیار سایر کشورها قرار دهند. بگذارید تأکید کنم که کشور من فقیر نیست. ایران ما غنی است، و مصلحت ما ایجاب می‌کند که کار کنیم و مؤسسات فرهنگی و اجتماعی بیشتر بوجود آوریم...من می‌توانم با خوشوقتی و با مباهات به شما اطلاع دهم که اکنون در کشور من کوشش وسیع و همه جانبه‌ای برای پیشرفت فرهنگی در جریان است. تعداد دانشگاه‌های ما و تعداد دانشجویان هر یک از آن‌ها هر سال رو به فزونی است و پیوسته مراکز تحقیق و تتبع تازه‌ای در رشته‌های مختلف علمی و ادبی و اجتماعی و هنری و غیره در آن‌ها ایجاد می‌شود.

در میان هلهله و شادمانی مردم ریودوژانیرو شاهنشاه یک دسته گل بر آرامگاه سرباز گمنام نهادند. سخنگوی وزارت خارجه برزیل گفت دو کشور ایران و برزیل بستن یک قرارداد بازرگانی را بررسی می‌کنند. وی افزود به زودی دوره زبان و ادبیات پارسی در دانشگاه سائوپاولو گشوده می‌شود.

۱۸ اردیبهشت ماه شاهنشاه یک مرکز نوین ورزشی و فرهنگی را که در ریودوژانیرو به نام "مدرسه ایران" نامگذاری شده است گشودند. در دانشگاه‌های برزیل و آرژانتین کرسی‌های زبان و ادبیات پارسی بنیاد نهاده خواهد شد. شجاع الدین شفا رایزن مطبوعاتی دربار شاهنشاهی ایران گفت که این کرسی‌ها در دانشگاه‌های سائوپاولو و دانشگاه برزیل در ریودوژانیرو و دانشگاه سان سالوادور در آرژانتین بنیاد می‌شود. شفا گفت که شاهنشاه دستور داده‌اند که تلاش بیشتری برای افزایش پیوندهای فرهنگی ایران با کشورهای امریکای جنوبی انجام یابد که هوده آن سازمان‌هایی به نام "بنیاد فرهنگی ایران و امریکای لاتین" خواهد بود که در ایران و برزیل و آرژانتین بنیاد نهاده خواهند شد. این بنیاد فرهنگی سرپرستی داد و ستد فرهنگی و آموزش زبان‌های پرتغالی و اسپانیولی در ایران و زبان پارسی را در امریکای لاتین را دارد، افزون بر این برگردان ادبیات ایران را به زبان‌های امریکای لاتین را نیز انجام می‌دهد.

۱۹ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و شهبانو یکشنبه ۱۹ اردیبهشت ماه برای تماشای یک مسابقه فوتبال به استادیوم ریودوژانیرو رفتند. هزاران تن از تماشاچیان که در استادیوم گردآمده بودند ورود شاهنشاه و شهبانو را گرامی داشتند و با فریادهای شورانگیز هیجان خود را از دیدن میهمانان گرامی خود ابراز داشتند.

شامگاه شاهنشاه میهمانی باشکوهی به سرفرازی پرزیدنت برزیل و بانو و نمایندگان مجلس برگزار کردند

شاهنشاه پیش از ترک برازیلیا در کاخ پرزیدنت با پرزیدنت کاستلو دیدار و رهبران دو کشور به زبان فرانسه با یکدیگر گفتگو کردند. شاهنشاه یک فرش ارزنده ایرانی و یک فرتور که بت سنگ‌های ارزشمند قاب شده بود را به پرزیدنت برزیل پیشکش کردند.

پرزیدنت برزیل نیز یک تابلو نقاشی کار "جانیوا" نقاش بزرگ برزیل را به پیشگاه شاهنشاه پیشکش کردند.

آرژانتین

۲۰ اردیبهشت ماه سفر شش روزه شاهنشاه و شهبانو در برزیل پایان یافت و اعلیحضرتین در میان پسواز باشکوه مردم برزیل از این کشور با یک جت کاراول که از سوی هواپیمایی دولتی آرژانتین به برزیل فرستاده شده بود برای یک هفته به سوی آرژانتین پرواز کردند و در فرودگاه بوئنوس آیرس بر زمین نشستند. پرزیدنت آرتورو امبرتو ایلیا و بانو و بلندپایگان دولت آرژانتین در فرودگاه از اعلیحضرتین پیشباز باشکوهی کردند. در همان هنگام شهردار بوئنوس آیرس کلید طلایی شهر را به اعلیحضرت همایون شاهنشاه پیشکش کرد.

شاهنشاه و پرزیدنت ایلیا در دیداری خصوصی درباره پیوندهای دو کشور و کند و کاو و بهره‌برداری از نفت گفتگو کردند. شامگاه در میهمانی باشکوهی که به سرفرازی ورود اعلیحضرتین در کاخ ریاست جمهوری برپا شده بود شاهنشاه در پاسخ سخنان پرزیدنت ایلیا فرمودند:

روزنامه‌های بوئنوس آیرس در آستانه ورود شاهنشاه و شهبانوی ایران فرتورها و نوشتارهای بی شماری به چاپ رساندند. روزنامه‌های کلارین، ال موندو، لاپونزا، لانامیرن نوشتارهای بلندبالایی درباره شاهنشاه و پیشرفت‌های ایران چاپ کردند.

روز سه شنبه ۲۱ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه پیش از بازدید از کنگره در این روز با پرزیدنت آرتور ایلیا دیدار کردند، در این دیدار وزیران خارجه دو کشور و سفیرکبیر ایران در آرژانتین و سفیرکبیر آرژانتین در ایران نیز بودند.

در کنگره آرژانتین سخنان خردمندانه‌ای پیرامون مسایل سیاسی جهان و پیشرفت‌ها و اصلاحات در ایران ایراد فرمودند:

سال‌ها است که سازمان فرهنگی ملل متحد یعنی یونسکو مشغول اجرای طرح وسیعی به نام «طرح اهم شناخت متقابل ارزش‌های فرهنگی شرق و غرب» است. من در گزارش‌های یونسکو منظماً سهم مؤثر کشور شما را در همکاری برای اجرای این طرح با نظر تحسین می‌خوانم، و خوشوقتم که بگویم ما نیز همواره کوشیده‌ایم تا با کمال علاقه به اجرای چنین طرحی کمک کنیم.

شاهنشاه هم چنین در روز ۲۱ اردیبهشت ماه در دیوان عالی آرژانتین نیز سخنرانی رسایی فرمودند:

روز چهارشنبه ۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ در پیشگاه شاهنشاه و پرزیدنت آرتور ایلیا و شمار بسیاری از بلندپایگان و سران کشور آرژانتین آیین گشایش "میدان ایران" در کناره جنگل پالرمو گردشگاه زیبای مردم گشایش یافت.

روز چهارشنبه درگفتگوهایی که میان هیات وزیران ایران و آرژانتین انجام یافت برآن شدند که قرارداد نفتی برای سه یا چهار سال بسته شود.

۲۲ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه در یک مصاحبه با رسانه‌های گروهی فرمودند:

سیاست ما در ایران از «ایسم»های مختلف جدا است. ما فقط به هوش و قدرت فکری خود متکی هستیم و تصمیم داریم بیاری استعداد و هوش و امکانات خود آنچه را که ملت‌های دیگر در طول سال‌های دراز به دست آورده‌اند در مدتی کوتاه به دست آوریم... به همین علت است که ما از همه گونه افکار چه سوسیالیسم باشد و چه کمونیزم استفاده می‌کنیم. ما تمام این افکار را به شرط احترام به آزادی‌های فردی قبول می‌کنیم، و معتقدیم که اگر دولت‌ها از «ایسم»ها دست می‌کشیدند و هم خود را صرف تأمین سعادت ملت خویش می‌کردند قطعاً همه ما به آن چه سعادت بشر نامیده می‌شود زودتر می‌رسیدیم.

در وزارت خارجه آرژانتین یک قرارداد فرهنگی میان ایران و آرژانتین دستینه شد. برپایه این قرارداد دو کشور به گردن گرفتند که رشته‌های فرهنگی میان دو کشور را با افزایش داد و ستد مجله‌ها و کتاب‌های ایرانی و آرژانتینی و هم چنین برگزاری نمایشگاه‌های هنری در دو کشور و دادن بورس‌های تحصیلی به دانشجویان ایرانی و آرژانتینی، برگردان شاهکارهای ایرانی و آرژانتینی و گسترش جهانگردی میان دو کشور غنی‌تر سازند.

شاهنشاه و شهبانو رهسپار منطقه سان کارلوس باریلوش شدند و برای نخستین بار یکی از زیباترین و شگفت‌انگیزترین چشم اندازهای طبیعت را در آرژانتین تماشا کردند. شاهنشاه و شهبانو از این سرزمین با یک کشتی کوچک دیدن کردند. شامگاه اعلیحضرتین در ناحیه ال کندور در یک مهمانی برزگران شرکت کردند. روز پسین اعلیحضرتین از کوه ترونادور مرز شیلی میان سان کارلوس دو باریلوش و شهر زیبای سان مارتین دیدن فرمودند.

روز دوشنبه ۲۷ اردیبهشت ماه اعلیحضرتین از سرزمین کومودور سرزمین نفت خیز آرژانتین و امریکای جنوبی بازدید فرمودند و به بوئنوس‌آیرس بازگشتند. شامگاه به سرافرازی اعلیحضرتین میهمانی باشکوهی برگزار شد و شاهنشاه فرمودند:

...شما درکار خود موفق می شوید زیرا در جستجوی زندگی بهتری برای مردم خود هستید...توده های کارگر اساس کلیه فعالیت های اقتصادی هستند و بنابراین اساس ثروت های ملت به شمار می روند....انتظار می رود قراردادهای مهمی در زمینه نفت میان ایران و آرژانتین بسته شود.

در دو روز گذشته دو کرسی زبان پارسی و ایران‌شناسی در دو دانشگاه بزرگ آرژانتین گشایش یافت. یکی از کرسی ها در دانشگاه مطالعات عالیه شرقی دانشکده پژوهش های ایران‌شناسی دایر شد این نخستین دانشکده آزاد و بدون وابستگی ایران شناسی در دنیاست.

کانادا

ژنرال جرج وانیر فرماندار کل کانادا

لستر پیرسون نخست‌وزیر کانادا

شب هنگام ۲۷ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و شهبانو از بوئنوس‌آیرس به سوی اتاوا پرواز کردند. بامداد روز سه شنبه ۲۸ اردیبهشت ماه هواپیمای اعلیحضرتین در فرودگاه نیویورک بر زمین نشست.

شاهنشاه و شهبانو روز چهارشنبه ۲۹ اردیبهشت ماه برای هشت روز بازدید رسمی وارد اوتاوا شدند. روی بدنه هواپیمایی که اعلیحضرتین با آن وارد نیویورک شدند نوشته شده بود "اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی" در فرودگاه کندی شماری از بزرگان و بلندپایگان امریکا و سفیرکبیر و هموندان سفارت کبرای شاهنشاهی ایران در واشنگتن به پیشباز شاهنشاه و شهبانو آمدند.

پیش از آنکه شاهنشاه و شهبانو از ساختمان فرودگاه بیرون بیایند شمار زیادی از نمایندگان رسانه‌های بزرگ امریکا از شاهنشاه درخواست کردند که به پرسش‌های آنان پاسخ دهند و شاهنشاه پذیرفتند.

شاهنشاه و شهبانو به هتل والدورف استوریا رفتند و اوریل هاریمن سفیر سیار امریکا به پیشگاه شاهنشاه باریافت. گفتگوهای وی با شاهنشاه و آقای آرام وزیر امور خارجه ایران بیش از دو ساعت و نیم به درازا کشید.

۲۹ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و شهبانو ساعت ۱۹ و سی دقیقه در میان پیشباز پرشور و باشکوه مردم و سران کانادا از نیویورک وارد اوتاوا پایتخت این کشور شدند. در فرودگاه اوتاوا جورج وانیر فرماندار کل و لستر پیرسون نخست وزیر کانادا و بلندپایگان کانادا و نمایندگان سیاسی خارجی از اعلیحضرتین پیشباز کردند. دانشجویان ایرانی در کانادا با نوشتارهایی بر روی پلاکاردهایی که در دست داشتند شاهنشاه و پیشرفت‌های ایران دستاورد انقلاب شاه و مردم را ستایش کردند. در این پیشباز باشکوه جورج وانیر فرماندار کل کانادا به شاهنشاه گفت:

من به نمایندگی از سوی مردم کانادا به آن اعلیحضرت به عنوان یک رییس کشور توانا و دلیر و یک رهبر بزرگ با سیاست‌های پیشرفته درود می‌فرستم.

آنگاه لستر پیرسون نخست وزیر کانادا نیز رهبری شایسته شاهنشاه ایران را مورد ستایش قرارداد و گفت بازدید شاهنشاه از کانادا پیوند دو کشور را استواری بیشتری خواهد بخشید.

شاهنشاه در پاسخ به بیانات فرماندار کل کانادا ژنرال جرج واینر و نخست وزیر بهترین آرزوهای مردم ایران را پیشکش کردند. پس از پایان آیین پیشباز اعلیحضرتین برای ناهار به کاشانه فرماندار کل ژنرال جورج وانیرر رفتند.

شامگاه میهمانی شام باشکوهی به سرفرازی ورود شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانوی ایران برگزار شد. شاهنشاه در پاسخ به بیانات فرماندار کانادا فرمودند:

هر دو کشور ما در موقعیتی قرار دارند که می‌توانند نقش‌های مثبت و سازنده خود را در حل مسایل مهم جهانی و ایجاد صلح پایدار و تسریع رشد اقتصادی ممالک فقیرتر به وجه بسیار مؤثری ایفاء نمایند. همکاری ثمربخش فعلی ما در همین زمینه توسعه بیشتری می‌تواند بیابد. درباره نحوه این همکاری من مخصوصاً علاقه مشترک دو دولت را در تأسیس یک سپاه بین‌المللی صلح تحت نظارت سازمان ملل متحد در نظر دارم....در نهم ماه ژوئن سال گذشته ضمن سخنرانی خود در دانشگاه نیویورک اهمیت چنین طرحی را تشریح کردم و متذکر شدم که دولت ایران با نهایت علاقه حاضر است در انجام این طرح شرکت داشته باشد، و حاضر خواهد بود یک واحد نظامی آماده به خدمت را در اختیار چنین سازمانی قرار دهد و در هر منطقه‌ای از جهان که لازم باشد چنین واحدی را بفرستد. ما با نهایت ستایش شاهد ابراز علاقه خاص دولت کانادا درباره این پیشنهاد بوده‌ایم و من وظیفه خود می‌دانم که ستایش خود را نسبت به نقش مثبت و اساسی که دولت کانادا در طرح کلمبو جهت تشویق توسعه اقتصادی کشورهای مشترک‌المنافع بریتانیا ایفاء کرده است ابراز دارم، زیرا روش دولت کانادا نشان داده است که تا چه اندازه یک کشور توسعه یافته قادر است با حسن نیت و اراده مثبت در بالا بردن سطح زندگی سایر ملل که محتاج به آن هستند مؤثر واقع شود.

روز پنجشنبه ۳۰ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و شهبانو پس از بازدید از شورای پژوهش‌های ملی و نهادن دسته گل بر بنای یادبود جانباختگان جنگ، برای ناهار به باشگاه مطبوعات کانادا رفتند و شاهنشاه سخنرانی مهمی در باشگاه کانادا ایراد فرمودند:

اجازه بدهید از این فرصت برای بیان توضیحاتی چند درباره کشور خودم که یقین دارم شما به آشنایی بیشتر با آن علاقمندید استفاده کنیم. مملکت من به طوری که می‌دانید یکی از کهنسال ترین کشورهای جهان است. رژیم کنونی ما که قدیمی‌ترین رژیم سلطنتی موجود دنیا است، اکنون بیست و پنج قرن عمر دارد. در این مدت دراز بارها حوادث سهمگین تاریخ و هجوم‌ها و جدال‌های پی در پی موجودیت ما را به خطر انداخته ولی روح ملیت و استقلال ملی ما هر بار از این کشمکش‌ها سالم بیرون آمده است، به طوری که استمرار تمدن و فرهنگ و ملیت ایرانی در طول این دوران ممتد امری است که در تاریخ جهان کمتر سابقه دارد....ما عواید حاصله از نفت خود را کُلاً در اختیار سازمانی به نام سازمان برنامه گذاشته‌ایم که وظیفه آن صنعتی کردن کشور ما است. در این راه تاکنون فعالیت وسیعی در ساختن سدها، جاده‌ها، بندرها، فرودگاه‌ها، کارخانه‌ها، و همچنین مراکز متعدد فرهنگی و بهداشتی و مواصلاتی و غیره انجام گرفته است و برنامه‌های خیلی زیادی نیز در دست اجرا است....باید بگویم که همه این اقدامات در کشور ما با مراعات کامل اصول دموکراسی و حفظ حقوق و آزادی‌های فردی و اجتماعی انجام می‌گیرد، و این امری است که مایه مباهات و اطمینان خاطر ماست. ما چه بر اثر سنن دیرینه فرهنگ و تمدن خود و چه با نظر واقع بینانه نسبت به مقتضیات دنیای کنونی، اعتقاد راسخ داریم که پیشرفت واقعی یک اجتماع ولو آنکه به ظاهر بطئی تر صورت گیرد جز با حفظ این حقوق و آزادی‌ها انجام پذیر نیست و هر نوع ترقی دیگری ناپایدار و غیر اصیل است. ....بنابراین ما همان راهی را می‌رویم که همواره شما رفته‌اید، و اگر من می‌گویم که ما در قلب خود احترام عمیقی نسبت به ملت شما احساس می‌کنیم برای این است که هر دو آرمان‌های مشترک و فلسفه زندگی مشترک و اصول مقدس مشترکی داریم که مورد اعتقاد قلبی ما است. امیدوارم توسعه روزافزون تفاهم و همکاری دو کشور ما در همه زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی نمونه‌ای از همکاری تفاهم بین‌المللی ثمربخشی باشد که بی تردید نفع همه مردم جهان و تضمین آینده اطمینان بخش جامعه بشری را در بر خواهد داشت.

روز ۳۱ اردیبهشت ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه در یک کنفرانس با رسانه‌های همگانی کانادایی و نمایندگان خبرگزاری‌های خارجی در اوتاوا به پرسش‌های آنان پاسخ دادند و پیرامون رخدادهای بین‌المللی نیز بیاناتی ایراد فرمودند:

روز ۱ خرداد ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و شهبانو از اتاوا پایتخت کانادا وارد شهر تاریخی « کبک » شدند. پیشباز مردم از اعلیحضرتین چنان پرشور و هیجان بود که اعلیحضرتین ناگزیر از خودرو پیاده شدند و برای پاسخ به ابراز خوش‌آمد و شادمانی مردم از دیدن شاهنشاه و شهبانو به میان مردم رفتند.

ساعت ۱۰ بامداد اعلیحضرتین همراه « موریس لامونتانی » نماینده دولت اتاوا با خودرو از شهر دیدن کردند و در موزه « خور » سندهای تاریخی « کبک » را تماشا کردند و سپس از بخش کهن شهر دیدن کردند. اعلیحضرتین پس از گذشتن از پارک بزرگ که به دشت آبراهام آوازه یافته و نبرد پایانی میان فرانسوی‌ها و انگلیس‌ها در سال ۱۷۵۹ در آن روی داد به دژ کهن شهر که در سال ۱۸۲۰ از سوی فرانسویان ساخته شده بود گام نهادند و از سوی فرمانده ژنرال «لاهه» پیشباز شدند. سپس اعلیحضرتین از در هوای بارانی به تماشای یک بز شاخ طلایی پرداختند. این بز همتای دیگری دارد و آن بزی است که شاه آن زمان در ایران به سال ۱۸۸۴ به ملکه ویکتوریا پیشکش کرده بود.

روز ۲ خرداد ماه شاهنشاه و شهبانو با هواپیمای نیروی هوایی کانادا از کبک با پیشباز پرشور انبوه مردم مونترال وارد این شهر شدند. شهردار مونترال و بانو در پای پلکان هواپیما به اعلیحضرتین خوش‌آمد گفت و شاهنشاه ایران را نماینده یک کشور بزرگ و یک تمدن باستانی درخشان و پادشاه نوع دوست و شیفته عدالت اجتماعی و پیشرفت خواند. سپس اعلیحضرتین به شهرداری مونترال رفتند و شاهنشاه سخنانی در پاسخ به خوش‌آمد گرم شهردار مونترال ایراد کردند و فرمودند:

ما نیز امیدواریم با توسعه اقتصادی و اجتماعی خود نه تنها عامل مهمی در پیشرفت خاورمیانه باشیم، بلکه به صورت یک عامل مهم پیشرفت و صلح بین‌المللی در آئیم. این صلح و پیشرفت بین‌المللی ایجاب می‌کند که یک مبارزه جهانی و همه جانبه با عواملی که سعادت و ترقی جامعه بشری را تهدید می‌کند، یعنی با جهل و با فقر، با بیماری و با بی عدالتی اجتماعی انجام گیرد. اگر روزی برسد که تنها مرام سیاسی جهانیان همکاری عمومی برای سعادت و پیشرفت جهانی باشد آن روز عالم بشریت به هدف واقعی خود نزدیک شده است. ما برای ایفاء سهم مؤثر خود در این مبارزه همانطور که گفتید گذشته از اصلاحات داخلی دست به ایجاد یک نهضت بین‌المللی برای مبارزه با بیسوادی زدیم. زیرا برای ما و اصولاً برای هیچ وجدان بشری قابل قبول نیست که در دنیای کنونی ما یک میلیارد نفر یعنی یک ثلث از جامعه انسانی با بلای بیسوادی دست به گریبان باشند. ما این کوشش را در کنگره بزرگ جهانی تهران که در شهریور ماه آینده بدین منظور تشکیل خواهد شد دنبال خواهیم کرد، و من خوشوقتم که کانادا یکی از نخستین ممالکی بود که به پیام من در این زمینه پاسخ گرم و مثبت فرستاد. من وظیفه خود می‌دانم که از تشکیل نمایشگاه جهانی که در سال دیگر در شهر شما برقرار خواهد شد اظهار خوشوقتی کنم. کشور ما در این مورد مستقیماً ذینفع است، زیرا ما خودمان در این نمایشگاه شرکت داریم.

پس از نیمروز اعلیحضرتین از غرفه ایران در نمایشگاه بین‌المللی مونترال که گشایش آن برای سال ۱۹۶۷ برابر با ۱۳۴۶ در جزیره « سنت هلن » در میان رودخان « سن لوران » برنامه‌ریزی شده است دیدن کردند. غرفه ایران در نمایشگاه بین‌المللی کانادا در زمینی به پهنه ۶۰۰۰ فوت مربع می‌باشد که با هنر و کاشی‌های ایرانی که آوازه جهانی دارد ساخته خواهد شد. در برابر غرفه ایران پرچم سه رنگ شیر و خورشید نشان ایران در اهتزاز بود. شاهنشاه در چادری که در جای غرفه ایران برپا شده بود در یک کنفرانس با رسانه‌های همگانی به پرسش‌های خبرنگاران پیرامون رویدادهای جهانی پاسخ دادند.

درباره ناسازگاری‌های عرب‌ها و اسراییل شاهنشاه فرمودند ما مستقیما در این مسله سودی نداریم. ما مسلمانیم ولی عرب نیستیم در هر روی باید دو هر سوی از دستورکار سازمان ملل متحد پیروی کنند.

شاهنشاه با اشاره به ناتوانی سازمان ملل متحد گفتند که در شورای امنیت باید تصمیم‌ها به اکثریت آرا گرفته شود و حق « وتو » از میان برداشته شود و یا آنکه اختیارات دبیرکل سازمان ملل متحد افزایش یابد.

شاهنشاه درباره ادعای جمال عبدالناصر (که از سوی شوروی بر سر کار آورده شده است) و ادعا می‌کند که خلیج فارس باید خلیج عربی نامیئه شود گفتند که در این صورت باید تاریخ جهان دگرگون شود و افزودند که اطلس‌های گیتاشناسی قدیمی نشان می‌دهند که طرح مصر یک طرح پوچ و خیالی است.

شاهنشاه در پاسخ پرسش خبرنگاران از سیاست امریکا در ویتنام و دومینیکن گفتند که کارهای امریکا در این دو کشور ناگزیر از ناتوانی سازمان ملل بوده است و درباره دومینیکن فرمودند که سازمان کشورهای امریکایی باید ابزار حل این بحران باشد.

شاهنشاه سپس از دیدگاه کانادا و پیشنهاد یک نیروی همیشگی برای سازمان ملل پشتیبانی کردند و فرمودند رهبری این نیرو باید در دست مجمع عمومی یا شورای امنیت بدون « حق وتو » و یا دبیرکل سازمان ملل باشد.

روز سه شنبه ۴ خرداد ماه ۱۳۴۴ شاهنشاه و شهبانوی ایران با یک هواپیمای نیروی هوایی کانادا از مونترال وارد تورنتو شدند و در فرودگاه از سوی بلندپایگان تورنتو پیشباز شدند. فرودگاه با پرچم‌های ایران و کانادا آذین بسته شده بود و هنگام فرود آمدن هواپیمای اعلیحضرتین ۲۱ توپ شلیک شد.

شاهنشاه و شهبانو در استانداری تورنتو با ابراز سپاس از شور و هیجام مردم نسبت به شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو در سخنانی فرمودند:

این مسافرت به من فرصت بیشتری داد تا از نزدیک با ملت کانادا که مردمی خوش نیت و با پشتکار هستند آشنا شوم. کانادا طی تاریخ خود همیشه به ایمان و به اتکاء به عدالت معروف بوده است، و امروز این کشور نقش بزرگی را در سرنوشت آینده جهان بازی می‌کند. سد محمدرضا شاه پهلوی که بدان اشاره کردید با کمک کارشناسان خارجی و عده‌ای از متخصصان کانادایی برای ایجاد نیروی برق و آبیاری و کارهای مهم دیگر بنا شده است، و ما امیدواریم که باز هم در سایه همکاری‌های فنی اقدامات دیگری برای تأمین رفاه مردم ایران به عمل آوریم. ... شما در کشور خود مأموریت دارید برای رفاه بشر و استقرار صلح با افتخار اقدام کنید، و ما هم اگر وقت کافی داشته باشیم امیدواریم به همه مردم جهان نشان دهیم که زندگی بشر باید پر از افتخار و سربلندی باشد. ما هم مثل شما به رفاه و آسایش مردم جهان علاقمندیم.

شامگاه از سوی فرماندار تورنتو میهمانی شامی به سرفرازی شاهنشاه ایران و شهبانوی ایران در مهمانخانه رویال یورک برگزار شد.

۵ خرداد ماه ۱۳۴۴ سفر رسمی شاهنشاه و شهبانو به کانادا پایان یافت و اعلیحضرتین برای پنج روز ار اوتاوا به سوی پاریس پرواز کردند.

شاهنشاه ایران و ژنرال دوگل پرزیدنت فرانسه پیش از ناهار در کاخ الیزه درباره رویدادها و چگونگی جهان و همکاری ایران و فرانسه گفتگو کردند. در میهمانی ناهار که از سوی ژنرال شارل دوگل و بانو به سرافرازی ورود شاهنشاه و شهبانو در کاخ الیزه برپاشد، شمار بسیاری از بلندپایگان و سران فرانسه و ایران چون وزیر امور خارجه فرانسه، دبیرکل حزب « گلیست » که رییس گروه دوستی ایران و فرانسه در پارلمان فرانسه است، امیر خسر افشار سفیر ایران در پاریس بودند.

۸ خرداد ماه شاهنشاه در یک مصاحبه تلویزیونی با ادوارد سابلیه روزنامه نگار و مفسر پرآوازه فرانسه انقلاب شاه و مردم را شناساندند:

ما در کشور خود یک انقلاب واقعی انجام داده‌ایم. برنامه اصلاحات اراضی را به مرحله اجرا در آورده‌ایم. جنگل‌ها ملی شده است. سرمایه‌های بزرگ مانند نفت و پتروشیمی که ممکن بود به صورت کارتل در آید ملی شده و در اختیار دولت قرار گرفته، یعنی متعلق به مردم شده است. ...در ایران برای مبارزه با بیسوادی اقدامات قاطعی به عمل آمده و مخصوصاً کوشش سپاه دانش در راه این مبارزه بسیار مؤثر بوده است. بعضی‌ها به ما می‌گویند که از بعضی کشورهای سوسیالیست نیز تندتر می‌رویم.

من این توضیحات را دادم تا شما بدانید که هر حمله‌ای به ما می‌شود به علت همین تحولات عمیق است. اما البته تلاش مخالفان بیمورد است، زیرا کارگری که امروز از سود کارخانه نفع می‌برد، و دهقانی که اکنون صاحب زمین و دارای آزادی است، نمی‌تواند با عوامل آشوب طلب همکاری کند و طبعاً با این عوامل مخالفند. اشکالاتی که ما در راه پیشرفت ایران احساس می‌کنیم در مرحله اول کمی کادر فنی و متخصص است. کشور ما باید صنعتی شود. امروزه بیش از هفتاد درصد مردم ایران به کار کشاورزی اشتغال دارند و برای ایجاد یک جامعه مدرن باید این نسبت معکوس شود. با اینهمه ایران برای امیدواری و موفقیت عوامل مساعد فراوان دارد.

منبع

‎