سفر محمدرضا شاه پهلوی به امریکا ۲۲ فروردین ۱۳۴۱ - ۱۰ اردیبهشت ۱۳۴۱
| دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران | تصمیم‌های مجلس | درگاه محمدرضا شاه پهلوی |
آماده سازی برای سفر به ایالات متحده امریکا
پرزیدنت کندی، مشاور ویژه خود چستر بولز را مامور کرد که به ایران سفر کند و گزارشی درباره پیشرفت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران بنویسد و شاهنشاه ایران را برای یک دیدار رسمی از ایالات متحده امریکا دعوت نماید. چستر بولز ۱۴ - ۱۰ فوریه ۱۹۶۲ برابر با ۲۱ تا ۲۵ بهمن ۱۳۴۰ در تهران بود. بیش از سه ماه پیش از سفر شاهنشاه به آمریکا کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور نامه‌ای به پرزیدنت کندی نوشتند که در آن پیشرفتهای اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران را بسیار منفی و هیچ انگاشته بودند و اینکه ایالات متحده بیش از هشتصد میلیون دلار در ایران پول ریخته و این پول سراسر حیف و میل شده و منشاء هیچگونه پیشرفت اقتصادی برای مردم نبوده‌است.[۱] دولت کندی یک گروه کاری ویژه [۲] تشکیل داد که این گروه گزارش‌هایی درباره وضعیت سیاسی در ایران نوشتند. در این گزارش‌ها چنان وانمود شد که امریکا می‌بایستی یکی از دو سیاست پیشنهادی را در برابر ایران می‌بایستی در پیش گیرد. نخست امریکا از شاهنشاه و علی امینی پشتیبانی می‌کند و دیگری اینکه امریکا از اپوزیسیون یعنی جبهه ملی پشتیبانی می‌کند. اگر امریکا از جبهه ملی پشتیبانی کند سبب خواهد شد که ایران از پیمان سنتو بیرون رود و با کشورهای کمونیستی دنیا همکاری خواهد کرد. سرانجام گروه کاری پیشنهاد کردند که بهترین سیاست امریکا این است که از شاهنشاه ایران و سیاست رفورم ایشان پشتیبانی کند.
بازدید رسمی شاهنشاه از ایالات متحده امریکا
۲۱ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه و شهبانو برای یک بازدید دو هفته‌ای از امریکا و اروپا از تهران رهسپار نیویورک شدند. روزنامه تایمز لندن در مقاله‌ای پس از ستایش از تقسیم از اراضی سلطنتی گرگان نوشت: "...برنامه اصلاحات ارضی ایران در نزدیکی مرزهای شوروی به مورد اجرا درآمده و شاهنشاه ایران با ابتکاری جالب و شجاعانه دست به چنین کاری زنده‌اند..."
روزنامه "فرانکفورتر آلگماینه" چاپ آلمان غربی نیز در نوشتار ستایش‌آمیزی درباره ایران از شاهنشاه به عنوان سرچشمه استقلال و حاکمیت سرزمین کهنسال ایران یاد کرد.
شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو ساعت یک و سی دقیقه بامداد وارد فرودگاه بین المللی نیویورک شدند. در فرودگاه نیویورک رییس تشریفات وزارت امور خارجه امریکا و گروهی از پایوران برجسته این کشور از شاهنشاه و شهبانوی ایران پیشباز کردند. آنگاه ربکا جهانبانی دختر مسعود جهانبانی سرکنسول ایران در نیویورک دسته گل زیبایی به اعلیحضرت فراداشت. سپس شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو به تالار فرودگاه وارد شدند و گروهی از شخصیت های ایرانی را به پیشگاه شاهانه پذیرفتند. در این هنگام رییس تشریفات از آریامهر شاهنشاه ایران پرسید که آیا به روزنامه نگاران پروانه باریابی می دهند؟ روزنامه نگاران وارد شدند و شاهنشاه با یک یک آنان دست دادند و در بیانات کوتاهی ابراز داشتند:
- من و شهبانو از اینکه وارد امریکا شده ایم بسیار شادمانیم. این چهارمین بار است که که من به امریکا می آیم و علیاحضرت برای نخستین بار قدم به خاک امریکا گذاشته اند. ما از دیدار پرزیدنت کندی بسیار شادمان خواهیم شد و امیدوارم در اثر این مسافرت رشته های دوستی که میان امریکا و ایران وجود دارد بیش از پیش پایدارتر شود. من برای ملت امریکا خوشبختی و پیشرفت ارزو می کنم.
پس از آن شاهنشاه و شهبانوی ایران با خودرو و با اسکورت موتورسیکلت سواران رهسپار هتل والدورف استوریا در مرکز شهر نیوریورک شدند.
پس از نیمروز چهارشنبه ۲۲ فروردین ماه شاهنشاه و شهبانو با هواپیمای ویژه ریاست جمهوری امریکا از نیویورک وارد واشنگتن شدند. پرزیدنت کندی و بانو ژاکلین کندی در فرودگاه از میهمانان پیشباز رسمی کردند. پرزیدنت کندی هنگام پیشباز از شاهنشاه در فرودگاه واشنگتن ابراز داشت:
شاهنشاه ایران زمامداری هستند که وظایف و مسوولیت‌های بزرگ و ارزنده‌ای را بر عهده دارند، ما نه تنها به گذشته تاریخی ملت ایران احترام می‌گذاریم، بلکه به آینده ایران با رهبری خردمندانه شاهنشاه نیز با ارج و ستایش می‌نگریم. هدف دو کشور ما مشترک است و این هدف همان نگهداری آزادی و صلح و فراهم ساختن زندگی بهتر برای ملت‌های ایران و امریکا است.
شاهنشاه در پاسخ پرزیدنت کندی فرمودند: [۳]
برای شهبانو و من فرصت بسیار نیکویی است که به دعوت شما به کشور بزرگ و زیبای شما آمده‌ایم. امروز کلمه «امریکا» برای دورافتاده‌ترین افراد جهان مفهوم خاصی پیدا کرده‌است و طنین این کلمه در گوشها طنین آزادی و آبادانی و پیشرفت و نوع‌دوستی و جوانمردی و دفاع از حق و عدالت است. برای من که از مدتها پیش با کشور شما آشنایی دارم، حقیقت قبلاً نیز روشن بوده‌است. امیدوارم این مسافرت فرصت دیگری باشد که با شخص شما که حکومت بزرگترین کشور جهان را با افکار تازه و دوراندیشانه‌ای عهده‌دار هستید، شناسایی پیدا کنم و در این فرصت احترامات قلبی خود را به بانو کندی نیز که متأسفانه ساعتی بیشتر در پایتخت کشور ما نبودند، تقدیم بدارم. من از جانب ملت خود، که همواره نسبت به ملت و کشور شما دارای بهترین احساسات دوستانه و صمیمانه بوده‌است، حامل درود گرم به ملت امریکا هستم و سعادت و ترقی روزافزون این ملت نجیب و بزرگ را آرزومی‌کنم.
از سوی پرزیدنت کندی و بانو، مهمانی با شکوه شام به افتخار شاهنشاه و شهبانوی ایران در کاخ سفید واشنگتن برگزار شد. در این مهمانی پرزیدنت کندی در بیانات خود ابراز داشت:
ما از شاهنشاه ایران به عنوان یک دوست مبارز و دلاور پیشباز می‌کنیم و معتقدیم که بدون وجود شاهنشاه شیرازه امور ایران مدتها پیش از هم گسیخته شده بود. ایرانیان در درازای تاریخ پیوسته استقلال خود را در برابر روس‌ها، عثمانی‌ها و سایر دشمنان در شمال و جنوب کشور حفظ کرده‌اند، امروزه شاهنشاه ایران تنها نیروی اصلی و پایه‌ای برای پایداری استقلال و آزادی ایران به شمار می‌روند....
شاهنشاه آریامهر در پاسخ به بیانات پرزیدنت آمریکا بر سر میز شام سخنانی ایراد کردند: [۴]
- ...کشور امریکا امروز دارای بزرگترین قدرتی است که تاکنون در تاریخ جهان نصیب یک مملکت شده‌است و در عین حال کشور شما از این افتخار بزرگ برخوردار است که این نیروی عظیم مادی و معنوی را نه در راه استیلاجویی و تجاوز، بلکه درست بالعکس در راه جلوگیری از تجاوز و در راه حفظ صلح جهانی و کمک به سایر ملل در بالا بردن سطح زندگانی و بهبود وضع اجتماعی و اقتصادی آنها به کار برده‌است. پیشرفتهای عظیمی که در کلیه رشته‌های علمی و صنعتی و کشاورزی و فرهنگی و غیره نصیب کشور شما شده و آخرین نمونه آن موفقیت این کشور در عالم کیهان‌نوردی است، مایه خرسندی و ستایش ما است و آرزو داریم که مملکت شما بتواند در آینده نیز قدمهای بزرگتری در راه حفظ تمدن و فرهنگی که امروزه شما بزرگترین نگاهبان و مدافع آن هستید و ما از نظر آنکه خود در تاریخ کهن خویش سهم بزرگی در تکوین و تکامل آن داشته‌ایم بدان علاقه بسیار داریم، بردارد. شاید احتیاج به تذکر این نکته نباشد که ما نیز در تاریخ طولانی خود همواره با روح آزادی و آزادگی زندگی کرده، پیوسته به اصولی که امروزه بزرگترین میراث معنوی بشر به شمار می‌رود، وفادار بوده‌ایم.
- ملت ما در طول چند هزار سال، تمدنی به وجود آورده که در آن در حدود و اختلافات طبقاتی هرگز مانع بروز استعدادها و تأمین ترقی اشخاص نبوده و هر کس از هر طبقه و هر موقعیت اجتماعی در این کشور فرصت آن را داشته‌است که اگر لیاقت و استعدادی داشته‌باشد، به بالاترین مقامات و امکانات برسد. چه فلسفه مذهبی کهن ما همواره بر اساس حقیقت‌جویی و بشردوستی متکی بوده و همیشه مظهر آن حقیقتی بوده‌است که یک صد سال پیش از این شاعر بزرگ کشور شما «امرسون» در قطعه شعر معروف و عالی خود «سعدی» که درباره یکی از بزرگترین حکماء و شعرای کشور من سروده‌شده آن را چنین وصف کرده‌است:
- «ای فرزند بامداد فروزان شرق، به پیروی از شیوه کهن خود هرگز به دنبال دروغ مرو، گوش به اغفالگران و سفسطه‌جویان مده و پیوسته روی به جانب راستی و حقیقت داشته‌باش.»
- با پیروی از این تعلیم عالی ما امروز می‌کوشیم که با حفظ سنن و مواریث خوب ملی و معنوی خود، تا حدود توانایی خویش کشورمان را تبدیل به مملکت آباد و پیشرفته و آزادی بکنیم که در آن عدالت اجتماعی و قضایی حکمفرما باشد و هر استعدادی بتواند به بهترین صورت در راه تأمین رفاه و خوشبختی ملت ما بروز کند.
- ما آرزوداریم که ملت ایران مانند هر ملت دیگر از سعادت و رفاهیت برخوردار گردد و من ایمان دارم که به خوبی می‌توانیم به این هدف خود برسیم زیرا در این راه از استعداد انسانی و طبیعی به طور کامل برخورداریم و علاوه بر این برای حفظ آزادی و استقلال و نیل به هدفهای ملی خود مطمئن هستیم که همواره می‌توانیم از حسن نیت دوستان خود، به خصوص امریکا بهره‌مند باشیم.
- این تلاش بی‌وقفه‌ای که برای بهبود مادی و معنوی زندگی ملت خود آغاز کرده‌ایم، طبعاً مورد پسند آنهایی که وجود یک ایران آباد و مرفه و مترقی را مایل نیستند، نمی‌تواند باشد. بدین جهت است که من و ملتم پیوسته آماج ناسزاها و حملات بی‌انصافانه هستیم، ولی شاید بهترین پاسخ این حملات جمله‌ای از کتاب «سیمای شجاعان» شما باشد که:
- «اگر ملتی صفت شجاعت را فراموش کند، طبعاً نسبت بدان علاقه و تعصبی از خود نشان نخواهدداد و اگر چنین علاقه‌ای را نداشت، طبعاً این صفت شجاعت را در نزد رهبران و برگزیدگان خود نیز تشویق نخواهدکرد.» ...
سفر شاهنشاه و شهبانو به ایالات متحده امریکا بازتاب گسترده‌ای در روزنامه‌ها، هفته‌نامه‌ها و ماهنامه‌های امریکا داشت. روزنامه نیویورک تایمز نوشت شاهنشاه ایران همه نیرو و توان خود را در راه بهبود اوضاع کشور و ملتشان بکار گرفته‌اند و امریکا با آغوش باز از چنین میهمان والا مقامی پیشباز می‌کند.
۲۳ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه با آیین ویژه‌ای به نشست مشترک مجلس سنا و مجلس نمایندگان امریکا تشریف‌فرما شدند و در سخنان خود برنامه‌های گسترده رفورم ایران را شناساندند و فرمودند:[۵]
نتیجه‌ای که ما از این وضع می‌گیریم این است که وضع جغرافیایی ایران به اندازه‌ای مهم است که به طوری که در تاریخ گذشته این کشور نیز به خوبی می‌بینیم، همیشه این نقطه تأثیر کامل در سرنوشت تمام منطقه خود و اطراف خود داشته و در واقع کلید همه این ناحیه جغرافیایی از جهان به شمار آمده‌است.
در طول جنگ جهانی دوم ما با وجود این تجربه تلخ به پیروی از همان اصل مقدس دفاع از حقیقت و آزادی و اصول عالی تمدن انسانی که همواره راهنمای ما بوده‌است، خالصانه برای پیروزی متفقین کوشیدیم و این فداکاری صمیمانه ما در اعلامیه معروف و تاریخی کنفرانس تهران مورد تصویب و تأیید سران دول معظم قرارگرفت. این ما نبودیم که کشور خویش را «پل پیروزی» لقب دادیم، بلکه این لقبی بود که دنیای آزاد به نام حق‌شناسی از مساعی ما در راه دفاع از آرمان مشترک به ما داد. ولی بلافاصله پس از پایان جنگ، ما با تلخی تمام مواجه با واقعه آذربایجان شدیم که باعث گردید برخلاف تمام وعده‌ها و معاهدات، این قسمت از خاک کشور ما با دسیسه‌بازی و با قوه قهریه، مدتی از بقیه مملکت جدا گردد و این نوع جدیدی از استعمار بود که از هر نوع دیگری از امپریالیسم بدتر بود. به طوری که ما به موازات دفاع از حقوق خودمان توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد، که اولین مسئله‌ای از این نوع بود که در این شورا و سازمان مطرح گردید، ناچار شدیم برای پس گرفتن این استان، خودمان مستقیماً نیز اقدام بکنیم. در آن روز ما تصمیم گرفتیم یا به خواست خداوند در این منظور خود موفق شویم و یا در راه حق و آزادی شرافتمندانه و با سربلندی از بین برویم، و آنچه روی داد ثابت کرد که لطف خداوند با ما بود و نیت خیرخواهانه ملل آزادیخواه جهان نیز در این مبارزه ما را تأیید می‌کرد.
تجربیات تلخ دو جنگ جهانی و تجربه تلخ‌تر آذربایجان به خوبی به ما فهماند که امروزه برای هیچ کشوری، به خصوص برای مملکتی در وضع جغرافیایی ما، بی‌طرفی یا داشتن حسن نیت یک طرفه کافی نیست. با درک این حقیقت بود که ما تصمیم گرفتیم سرنوشت خویش را با ممالک دیگری که رژیم ما با آنها شباهت دارد و تمدن و فرهنگمان با یکدیگر نزدیک است و ما شیوه زندگانی و طرف فکر ایشان را می‌پسندیم، یکی کنیم و با آنها وارد اتحاد شویم و به قول معروف در خوب و بد شریک یکدیگر باشیم.
همانطوری که قبلاً به شما گفتم، ما انقلاب ملی و ضد امپریالیستی خودمان را به موفقیت انجام داده‌ایم و حالا ملت مستقلی هستیم که هیچ گونه احساس حقارتی در مواجهه با خارجی نداریم و چون خودمان را با هر کشور و ملت دیگری از حیث حقوق مساوی می‌دانیم، برای ما همکاری با ملل دیگر سهل و آسان است. به همین جهت است که هم دانشجویان خودمان را برای تحصیل به خارجه می‌فرستیم و هم کارشناسانی را که به وجودشان احتیاج داریم از کشورهای دیگر به مملکت خود می‌آوریم و از اطلاعاتشان استفاده می‌کنیم.
سیاست ما سیاست ناسیونالیسم مثبت است و این ناسیونالیسمی سازنده است نه مخرب. ما همچنانکه در طول تاریخ خود بسیار چیزهای خوب به دیگران داده و بسیار چیزهای خوب نیز از دیگران گرفته‌ایم، امروز نیز با کمال میل آنچه را که در نزد سایرین خوب تشخیص می‌دهیم، از ایشان اقتباس می‌کنیم و با اعتماد به نفس و ایمانی که به خویش داریم احتیاج نداریم که از صبح تا شب به ملت خودمان حس کینه‌توزی و دشمنی با خارجی را تلقین کنیم، بلکه بالعکس احساس دوستی و همکاری با دیگران را، البته با حفظ تمام منافع ملی خودمان، تقویت می‌کنیم. نمونه این کوشش ما در دفاع از مصالح ملی در عین همکاری مثبت با سایرین، مبارزه ما درمورد نفت ایران بود که طبعاً همه شما آن را به خاطر دارید. ملت ایران که سالها خود را از لحاظ نفت خویش مغبون می‌دید در سال ۱۹۵۰ قیام کرد و نفت خود را ملی نمود. ولی به جای اینکه به پیروی از نظریات کسانی که فقط جنبه منفی و تخریبی این نهضت را در نظر داشتند، هم خود و هم دیگران را از سوءاستفاده از نفت ایران محروم کند، با همان روح ناسیونالیسم مثبت که بدان اشاره کردم صلاح خود را در این تشخیص داد که پس از خاتمه دادن به جنبه استثماری موضوع به وسیله همکاری آزادانه شرکتهای غربی دومرتبه این ثروت ملی خود را به کار بیاندازد.
اساس این همکاری بر روی حقوق مساوی و شرایط معامله شرافتمندانه بود، یعنی ما نفت داشتیم و شرکتهای مربوطه وسایل فنی برای بهره‌برداری و بازار برای فروش نفت ما داشتند، و حاصل این همکاری این بود که هم نفت ما مجدداً به مصرف حیاتی خود رسید و هم ما توانستیم از عواید آن دست به فعالیت وسیع صنعتی و اقتصادی و عمرانی در کشور خود بزنیم. همین سیاست تفاهم و همکاری دست ما را برای فعالیتهای بعدی بازکرد و ما را به موفقیتهای برجسته‌ای در همین رشته نائل ساخت که از زمره آنها می‌توان من‌باب نمونه از قراردادهای نفتی سالهای ۱۹۵۶ و ۱۹۵۷ نام برد که تا آن زمان نظیر آن را هیچ ملت دیگری منعقد نکرده‌بود.
خوشوقتم که بگویم در همین مدت از طرف امریکا کمکهای مالی سخاوتمندانه و گرانبهایی به ما شد، که دست ما را در انجام این برنامه‌های عظیم اقتصادی و عمرانی و آبادانی بسیار باز کرد و این کمکها مورد کمال حق‌شناسی و امتنان ما است.
رژیم حکومتی ایران، رژیم سلطنتی مشروطه پارلمانی است که البته از یکی از رژیم‌های مشابه اروپایی اقتباس شده‌است، ولی روح و مفهوم واقعی این رژیم از قرنها پیش در کشور ما حکمفرما بوده‌است. من نمی‌خواهم برای شما تاریخ گذشته را نقل کنم، فقط می‌گویم که صفحات تاریخ، آن هم از زبان مورخین قدیم اروپایی، بهترین گواه آن است که بیش از بیست‌وپنج قرن پیش اصول امروزی دموکراسی، یعنی حکومت قانون و احترام به حقوق افراد و رعایت آزادیهای اساسی که امروزه سر لوحه منشور ملل متحد است، پایه اصلی حکومت ایران بوده‌است.
شام رسمی به سرفرازی ورود اعلیحضرتین
نشست‌ها و گفتگوهای شاهنشاه با پرزیدنت کندی و وزیرانش
۲۳ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه و پرزیدنت کندی در کاخ سفید واشنگتن درباره مسایل مهم گیتی گفتگو کردند. در این گفتگوها از آمریکا دین راسک وزیر امور خارجه، رابرت مک نامارا وزیر دفاع، هولمز سفیر کبیر امریکا در ایران و هم چنین فیلیپ تالبوت معاون وزارت امور خارجه در پیوند با خاور نزدیک شرکت داشتند. شاهنشاه نیز به همراه وزیر امور خارجه ایران آقای آرام می باشند. شاهنشاه درباره پیروزی‌های برنامه عمرانی دوم و برنامه‌ریزی برنامه عمرانی سوم و آرمان‌های آن به پرزیدنت کندی آگاهی رسایی دادند. پرزیدنت کندی به شاهنشاه در اجرای این برنامه سنگین با دستاوردهای ارزنده تبریک گفت و برای انجام برنامه عمرانی سوم نیز قول کمکهای مالی به ایران را داد. مطلب دوم درباره کمکهای نظامی امریکا به ایران بود. شاهنشاه می‌خواستند که امریکا، نیروی ارتش ایران را نیرومندتر سازد ولی در آغاز کندی با این که ارتش ایران مجهزتر و نیرومندتر شود موافق نبود. شاهنشاه فرمودند که شوروی، کمکهای باورنکردنی نظامی به سوریه و مصر به رهبری ناصر می‌نماید و این دو کشور بسیار نزدیک با کشورهای بلوک شرق همکاری می‌کنند و شاهنشاه افزودند که این سیاست شوروی به ثبات داخلی ایران آسیب می رساند زیرا که جنبش‌های کمونیستی در ایران با کارهای شوروی در خاورمیانه جان گرفته‌اند. کندی در کمکهای نظامی شوروی به سوریه و مصر تنها تهدیدی برای اسراییل را می دید، ولی شاهنشاه توانستند که دامنه کمکهای شوروی به مصر و سوریه، تهدید مستقیم برای ایران است. [۶]
کندی وزیر دفاع امریکا رابرت مک نامارا [۷] را برآن داشت که گزارشی درباره ارتش ایران و نیازمندهای آن به ابزار و تجهیزات نظامی بنویسد. دین راسک [۸] وزیر خارجه امریکا نیز مامور شد که کمکهای مالی امریکا به ایران را با شاهنشاه بررسی نماید.
سخنرانی شاهنشاه در کنگره آمریکا
شاهنشاه پس از پایان گفتگوها به کنگره آمریکا رفتند و در نشست مشترک مجلس سنا و مجلس نمایندگان سخنرانی نمودند. تا آغاز جنگ جهانی دوم نشت مشترک کنگره آمریکا تنها پنج بار برگزار شده بود و از این پنج نشست تنها دو بار آن به سرفرازی یک والاجاه خارجی برگزار شده بود. هنگامی که شاهنشاه به ساختمان کاپیتول وارد شدند، هیات رییس کنگره و پایوران برجسته آمریکا به پیشباز شاهنشاه آمدند. هنگامی که شاهنشاه به کنگره گام ندهادن، نمایندگان بر پا خاستند و با ابراز احساسات گرم ورود شاهنشاه ایران را گرامی داشتند. شاهنشاه روز پنجشنبه ۲۳ فروردین ماه ساعت ۲۱ به هنگام تهران سخنرانی خود را آغاز فرمودند:[۹]
...رژیمی که ما اکنون داریم بدان جهت در طول قرون متمادی پای بر جا مانده و دوام کرده‌است که با روح ایرانی هماهنگ بوده و از هر جهت اصالت داشته‌است. از مهمترین خصائص این رژیم و این روحیه این بوده و هست که در تمام طول تاریخ ما روابط بین افراد و اجتماع و حدود پیشرفت اشخاص از نظر اجتماعی تابع هیچ عاملی به جز شایستگی و صلاحیت افراد نبوده و هیچ قید و محدودیتی از لحاظ طبقاتی و خانوادگی مانع این پیشرفت نشده‌است و این همان عاملی است که اساس ترقی شگفت‌انگیز جامعه بزرگ امریکا نیز به شمار می‌رود. ما این سنت دیرینه آزادی و دمکراسی را حفظ کرده‌ایم و می‌خواهیم آن را با شرایط دموکراسی امروزی تطبیق دهیم، بدین جهت در عمل سعی می‌کنیم که مردم ما بیش از پیش به سرنوشت خودشان حاکم باشند. اساس این دموکراسی، از یک طرف عدالت قضایی است و از طرف دیگر عدالت اجتماعی، که ما در راه تأمین آن قدمهای بزرگی برداشته‌ایم، یعنی اضافه بر قوانین کار که قوانینی از هر حیث مترقی است، درمورد محدودیت مالکیت اراضی زراعتی و روابط مابین مالک و زارع مقرراتی وضع کرده‌ایم که شاید اجتماع ما را از این حیث در زمره مترقی‌ترین ملل جهان قرار می‌دهد.
با این اقدامات و قوانین مربوط به کشاورزان ایران که اکثریت افراد مملکت را تشکیل می‌دهند، و همچنین قوانین مربوط به کارگران ایران و قوانین اجتماعی دیگری که برای تأمین منافع سایر طبقات وضع شده، مسلماً اصول و کلیات عدالت اجتماعی در کشور ما مطابق مترقی‌ترین ملل جهان پایه‌ریزی شده‌است. ما سعی داریم اقدامات مفید و اساسی از پایه اصلی آنها، یعنی حکومت مردم بر مردم از راه شوراهای ده و انجمنهای شهر و انجمنهای ولایتی و بالاخره مجلسین شورای ملی و سنا انجام گیرد تا جنبه‌های اصیل و ریشه‌دار داشته‌باشد. این اقدامات توأم با کوششی وسیع برای باسوادکردن مردم و تعمیم فرهنگ انجام می‌گیرد، زیرا ما ایمان داریم که تأمین و استقرار دموکراسی واقعی جز از این راه امکان‌پذیر نیست. ...
پس از سخنرانی شاهنشاه برای نمایندگان مجلس سنا و مجلس نمایندگان، شاهنشاه را به تالار ویژه وزارت دفاع آمریکا رهنمون شدند و در آنجا برای یک ساعت شاهنشاه با مک نامارا وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا گفتگو نمودند.
پس از به پایان رسیدن این مذاکرات شاهنشاه رهسپار مرکز فرستنده کلمبیا شدند. در آنجا دو برنامه سخنرانی تلویزیونی از شاهنشاه تهیه شد. این برنامه‌ها از تلیویزیون‌های آمریکا که بیش از پنج میلیون بیننده دارد، پخش شد.
میهمانی رسمی اعلیحضرتین در سفارت کبرای شاهنشاهی ایران برای کندی و بانو
شبانگاه میهمانی شام رسمی باشکوهی از سوی شاهنشاه و شهبانوی ایران برای پرزیدنت آمریکا و بانو در سفارت کبرای شاهنشاهی ایران در واشنگتن برگزار شد. در این میهمانی لیندون جانسون معاون پرزیدنت امریکا، دین راسک وزیر امور خارجه، هیات دولت امریکا، رییس مجلس سنا، رییس مجلس نمایندگان و گروهی از فرنشینان برجسته امریکا با بانوانشان نیز بودند. سفارت کبرای شاهنشاهی بسیار باشکوه آراسته شده بود. بر سر میز شام پرزیدنت امریکا در سخنانی شخصیت شاهنشاه ایران را ستود و اعلیحضرت همایونی را رهبر برجسته‌ای خواند که زندگی خویش را وقف آسایش و سربلندی ملت ایران قرار داده‌اند.
دومین دیدار و گفتگوی شاهنشاه و پرزیدنت کندی ۲۴ فروردین
۲۴ فروردین ۱۳۴۱ اورل هریمن [۱۰] معاون وزارت امور خارجه در بلر هاوس به پیشگاه شاهنشاه باریافت و شاهنشاه با وی گفتگو کردند. شاهنشاه برنامه اصلاحات ارضی که از سال ۱۳۲۹ با تقسیم املاک سلطنتی و زمین‌های خالصه دولتی آغاز شده بود و می‌رفت که برای از میان برداشتن رژیم ارباب و رعیتی به مرحله آخرین خود وارد شود را برای هریمن شناساندند. هریمن تبریک بسیار به شاهنشاه در اجرای برنامه اصلاحات ارضی و ایشان را ستود. هریمن افزود که امنیت ایران بیشتر از داخل با گسترش کمونیسم در خطر است تا از خارج. شاهنشاه فرمودند پیروزی‌های اقتصادی، برنامه‌های عمرانی آن قدر ارزنده و بزرگ خواهند بود که کمونیسم نخواهد توانست در ایران پیروزی بدست بیاورد.
پس از گفتگو با هریمن ، شاهنشاه دوباره نشستی با پرزیدنت کندی، مک نامارا و راسک در کاخ سفید داشتند. مک نامارا پهرستی از ابزارهای نظامی امریکا به ارتش ایران را به شاهنشاه داد و تکیه کرد که آنچه را که شاهنشاه برای ارتش ایران خواسته‌اند در اختیار ارتش ایران گزارده خواهد شد. پرزیدنت کندی دوباره به شاهنشاه درباره برنامه رفورم در ایران و دست‌آوردهای برنامه عمرانی دوم تهنیت گفت. شاهنشاه در پاسخ فرمودند که گسترش اقتصادی ایران آرمان اصلی ایشان است ولی کشور ایران نیاز به امنیت نظامی برای پیاده کردن و به انجام رساندن برنامه‌های عمرانی‌اش دارد. در این دیدار آقای آرام وزیر امور خارجه ایران، قدس نخعی سفیر کبیر دولت شاهنشاهی ایران در واشنگتن، دین راسک وزیر امور خارجه امریکا، رابرت مک نامارا وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا، جولیوس هومز سفیر کبیر امریکا در تهران و فیلیپس تالبوت معاون وزارت امورجه امریکا در امور خاور نزدیک نیز شرکت داشتند. گفتگوهای شاهنشاه و پرزیدنت کندی یک ساعت به درازا کشید.
از دیدگاه دولت ایران، سفر شاهنشاه به امریکا بسیار ثمربخش برای سیاست و اقتصاد ایران بود. شاهنشاه توانستند به دولت کندی وضعیت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ایران را بشناسند. پروپاگاندای پیوسته و منفی جبهه ملی و کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور علیه شخص شاهنشاه و سیاست ایشان بی‌سرانجام ماند.
به مناسبت پایان گفتگوهای رسمی شاهنشاه و پرزیدنت آمریکا اعلامیه مشترک دو کشور به چاپ رسید. در این اعلامیه از رد و بدل کردن دیدگاه‌های دو سویه درباره اوضاع سیاسی و نظامی گیتی، پیشرفتهای ایران، مسایل پدافندی دو کشور و پیوند بسیار دوستانه ایران و امریکا یاد شد.
شاهنشاه پس از پایان گفتگوها رهسپار باشگاه ملی مطبوعات امریکا شدند و سپس درباره پیشرفتهای داخلی ایران سخن راندند.[۱۱]
...من صمیمانه اعتقاددارم که هر قدر ما و شما یکدیگر را بهتر بشناسیم و با همدیگر بیشتر آشنا شویم، به نفع هر دوی ما و به نفع ایده‌آل مشترک ما خواهدبود. این را برای آن می‌گویم که احیاناً تصورنکنید من به اینجا آمده‌ام تا به نفع شخصی خودم چیزی بگویم. باید بی‌مجامله به شما بگویم که تاکنون سلطنت برای خود من شخصاً غیر از دردسر چیزی نداشته‌است و در تمام این بیست سالی که از سلطنت من گذشته، حتی یک روز از آزادی و آسایشی که هر فرد عادی نیز حق استفاده از آن را دارد، برخوردار نبوده‌ام.
چندین دفعه تاکنون به جان من سوءقصد شده‌است و قوای مخرب بین‌المللی متصل بر ضد من فعالیت می‌کنند.
از لحاظ مالی در مدت سلطنت خودم تقریباً هر چه را داشته‌ام، در اختیار ملت خویش گذاشته‌ام. ده سال پیش بود که شروع به تقسیم املاک موروثی خودم در میان کشاورزان این املاک کردم و امروزه می‌توانم با کمال خوشوقتی به شما بگویم که کار این تقسیم تقریباً به کلی به پایان رسیده و پانصدوسی دهکده در میان چهل‌ونه‌هزار خانوار، یعنی تقریباً دویست‌هزار نفر از افراد مملکت تقسیم شده و به مالکیت قطعی آنها درآمده‌است. ایشان قیمت این زمینها را به اقساط بیست‌وپنج ساله می‌پردازند و مبالغی هم که از این بابت توسط این مالکین جدید پرداخت می‌شود، در بانکی متمرکز می‌شود که کلیه عواید آن برای تشکیل شرکتهای تعاونی روستایی و تأمین وسایل کار ایشان، و کمک مالی به آنها اختصاص یافته‌است. این بانک که بانک عمران نام دارد، خود قسمتی از سرمایه بنیاد پهلوی را تشکیل می‌دهد که چند ماه پیش که من نود درصد از کلیه ثروت شخصی خودم را وقف ملت کردم و عواید آن را برای همیشه به امور فرهنگی و خیریه و اجتماعی تخصیص دادم، برای تأمین این منظور به وجود آمد.
پس اگر به شما می‌گویم که سلطنت من نه از لحاظ تفریح، نه از نظر هوس مقام، و نه از جنبه مادی، هیچ گونه نفع و استفاده شخصی در برندارد، این عین حقیقت است که گفته‌ام. ولی واقعیت بزرگتری در کار است، و آن مسئولیت خطیر من در مقابل ملت خودم و در مقابل تاریخ این مملکت است. شاید شما که در کشوری جوان و با شرایط اجتماعی خاص خود زندگی می‌کنید نتوانید به درستی توجه داشته‌باشید که سلطنت در کشوری مانند ایران چه مفهوم و معنایی دارد و چطور در طول قرون متمادی اصل سلطنت به صورت جزء لاینفک حیات اجتماعی و سنن و آداب ملی و زندگانی روزانه خانوادگی و حتی مذهبی ایرانیان درآمده‌است.
کشوری که من از آن آمده‌ام چند هزار سال تاریخ مدون دارد و در حال حاضر درست دوهزاروپانصد سال از آغاز شاهنشاهی آن، که به خواست خداوند ما در آتیه نزدیکی آن را جشن خواهیم گرفت، می‌گذرد. این کهنسال‌ترین سنت سلطنتی است که اکنون در روی زمین وجود دارد. تردید نیست که شما در کتاب مقدس مذهبی خود خوانده‌اید که از کوروش، شاهنشاه ایران، به عنوان «برگزیده الهی» و «آزادی‌بخش» و «شبان خداوند در روی زمین» نام برده‌است و اینها عناوینی است که در این کتاب آسمانی درمورد هیچ فرد و هیچ کشور دیگر تکرار نشده‌است. شاید تعجب کنید که بشنوید که رژیم سلطنتی که من وارث آن هستم از همان دوران کهن، یعنی از زمان کوروش تا به امروز یک‌سره در کشور من، که شما در کتاب مقدس و در کتب تاریخ درسی خود بیشتر با نام قدیمی آن «پرشیا» آشنا شده‌اید، ادامه داشته و جز در موارد هجومهای خارجی قطع نشده‌است. بسیاری از کشورها و تمدنها و ملتهایی که در آن ایام وجود داشتند در طول ایام با دست حوادث تاریخ منقرض و مضمحل شدند، ولی از میان همه آنها ایران و تمدن خاص ایرانی همچنان باقی ماند. ممکن است بپرسید که رمز این بقا و راز این پایداری چیست؟ در این باره همه مورخین هم داستانند که این رمز بقا همین اساس سلطنت و پیوستگی شدید آن با روح و ملیت ایرانیان است.
شاید با این توضیح برای شما روشن شده‌باشد که من که این میراث عظیم تاریخی را در دست خود دارم، چه مسئولیت خطیری را در برابر تاریخ گذشته و آینده کشور خودم احساس می‌کنم. من نه فقط می‌خواهم این ودیعه گرانبها و مقدسی را که به من سپرده شده‌است برای آینده حفظ کنم، بلکه سعی می‌کنم که اضافه بر ادامه‌دادن این سنت تاریخی، منشاء تحولات لازمه عصر و زمان خودمان نیز در این کشور خویش باشم و ایران پر افتخار دیروز را به صورت ایران مترقی و سعادتمند فردا درآورم. ...
بازدید از عملیات تفنگداران دریایی امریکا ایالت کارولینای شمالی
۲۵ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه برای بازدید ار عملیات پیاده شدن تفنگداران دریایی امریکا به کمپ لوجون در ایالت کارولینای شمالی تشریف‌فرما شدند. در فرودگاه دین راسک وزیر امور خارجه و چند تن از هیات دولت آمریکا، رییس‌های نمایندگی سیاسی خارجی در واشنگتن و گروهی از پایوران برجسته آمریکایی به پسواز از شاهنشاه آمده بودند. هنگامی که شاهنشاه به پهنه فرودگاه واشنگتن گام نهادند، بیست و یک تیر توپ شلیک شد و آیین احترام نظامی انجام شد. دین راسک وزیر امور خارجه در فرودگاه گفت:
- اعلیحضرتا، شما در کارولینای شمالی به یک فرمانده کل قوای دیگر یعنی پرزیدنت امریکا می‌پیوندید و مانوری را که در آن تفنگداران دریایی امریکا شرکت خواهند کرد را تماشا خواهید کرد. این افراد بخشی از نیروی عظیمی به شمار می‌روند که همواره برای حفظ صلح و امنیت و استقلال بسیاری از ملل جهان آماده خدمت هستند. اکنون که شما پایتخت کشور ما را ترک می‌فرمایید، بدین وسیله سپاسگزاری خود را از تشریف فرمایی شما به واشنگتن ابراز می‌دارم.
شاهنشاه در پاسخ به وزیر امور خارجه امریکا گفتند:
- از اینکه بار دیگر برای من فرصتی دست داده است که از رییس جمهوری و فرمانده کل قوای کشور شما دیدار نمایم بسیار شادمان هستم. نیروی این کشور بزرگ سبب اعتماد و آسایش خاطر مردم صلح دوست جهان است. بدین وسیله از ملت و دولت امریکا به سبب دوستی و مهری که هنگام اقامت ما نسبت به شخص من و علیاحضرت شهبانو نشان دادند، صمیمانه سپاسگزاری می‌کنم. من از این سفر با احساس دوستیم که به شما افزوده گردیده است، به کشورم بازمی‌گردم.
۲۵ فروردین ماه ۱۳۴۲ علیاحضرت شهبانو با هواپیما از واشنگتن رهسپار نیویورک شدند. در فرودگاه بانو لیندون جانسون همسر معاون پرزیدنت امرکا، بانو راسک همسر وزیر امور خارجه امریکا و گروهی از بانوان برجسته امریکایی به پسواز علیاحضرت آمده بودند. بانو لیندون جانسون در فرودگاه با ابراز خرسندی از سفر شهبانوی ایران به امریکا گفت که دیدار شما برای ما بسیار جالب بود و ما از این دیدار لذت فراوان بردیم. در فرودگاه نیویورک محسن قراگوزلو رییس تشریفات دربار شاهنشاهی در این سفر همراه علیاحضرت بود. در فرودگاه لاگواردیا مهدی وکیل نماینده دایمی ایران در سازمان ملل متحد، جهانبانی سرکنسول ایران در نیویورک و شماری از کارمندان والا جاه (عالی رتبه) ایرانی در این شهر از شهبانوی ایران پیشباز کردند. ریچارد پاترسون از سوی رابرت واگنر شهردار نیویورک و اوگدن سفیر کبیر پیشین امریکا در اسراییل برای پیشباز از علیاحضرت شهبانو در فرودگاه بودند. پس از پایان آیین پیشباز از شهبانوی ایران با خودرویی که از سوی شماری موتور سوار اسکورت می شد به آپارتمانی که در هتل والدورف استوریا برای مهمانان ایرانی آماده شده بود، رهسپار شدند.
۲۶ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه از مرکز پرتاب موشک‌های فضایی امریکا در کیپ کاناورال و یکان‌های نیروبر ارتش امریکا در "فورت براک" دیدن کردند. شاهنشاه در پایگاه کیپ کاناورال هم چنین از مرکز کنترل موشک‌های مرکوری که مرکز اعصاب برنامه پرواز فضانوردان امریکا در ژرفای کیهان می‌باشد، دیدن کردند. شاهنشاه از آشیانه « اس » که فضانوردان پیش از پرواز به فضا در آنجا قرارداده می‌شوند و از ابزار و تجهیزات پرتاب موشک‌های عظیم ساتورن و موشک‌های سوپر بوستر و سکوهای پرتاب موشک‌های عول پیکر تیتان دیدن فرمودند. در آشیانه « اس » شاهنشاه یک کپسول زیبای مرکروری را که قرار است اسکات کارپنتر فضانورد امریکایی در پایان ماه مه و یا آغاز ماه جون با آن سه دور زمین را دور بزند را تماشا کردند. شاهنشاه ایران سپس به تماشای سکوی پرتاب موشک ساتورن رفتند. در اینجا دومین موشک غول پیکر سوپر راکت قرار گرفته بود که قرار است در پایان ماه آوریل پروازهای کوتاهتری در منطقه اقیانوس اطلس انجام دهد. رو کوپترون مدیر امور پروژه ساتورن چکیده‌ای از کارهای ساتورن و هدف امریکا را از عملیات این موشک را برای شاهنشاه روشن ساخت و سپس شاهنشاه ایران را تا فراز بلندترین نقطه پایگاه ساتورن که بلندترین نقطه در کیپ کاناورال است رهنمون شد.
شاهنشاه آنگاه با یک هواپیمای نیروی هوایی به پایگاه نیروی هوایی امریکا نزدیک « فورت براک » در شمال کالیفرنیا رفتند و هنگام بازگشت فرمودند: آرزو می‌کنم که برنامه تجسس فضایی امریکا کامیاب گردد و برای همه کسانی که در این کار بزرگ علمی شریک و سهیم هستند آرزوهای بهترین پیروزی‌ها را دارم. شاهنشاه از ژنرال بل اداسی و هامیلتون هاورز درخواست کردند که یک روز به دو هزار چتربازی که عملیات نظامی را انجام دادند مرخصی داده شود. این درخواست بی درنگ پذیرفته شد.
شاهنشاه پس از بازدید از یکان‌های نیروبر ارتش امریکا با هواپیمای DC-6 که پرزیدنت کندی در اختیارشان گذاشته بودند و خود خلبانی آن را می‌نمودند، از فراز جورجیا و کارولین شمالی رهسپار نیویورک شدند. هنگامی که شاهنشاه در فرودگاه نیویورک از هواپیما پیاده شدند، گارد نظامی آیین احترام به جا آورد و اعلیحضرت بی درنگ با خودرو رهسپار شهر شدند. انبوهی از ایرانیان با وجود بدی هوا برای پیشباز از شاهنشاه به فرودگاه آمده بودند. ریچارد پاترسون رییس تشریفات شهر نیویورک و بونت فریل نماینده نلسون راکفلر فرماندار نیویورک، قدس نخعی سفیر کبیر ایران در امریکا، محسن قراگوزلو رییس تشریفات دربار شاهنشاهی، مهدی وکیل در سازمان ملل متحد و جهانبانی سرکنسول ایران در نیویورک از شاهنشاه پیشباز کردند. عباس آرام وزیر امور خارجه، سرلشکر ایادی پزشک مخصوص شاهنشاه، سرلشکر خاتمی و هم چنین هولمز سفیرکبیر امریکا درایران در هواپیما در رکاب همایونی بودند. سه خودروی پلیس، خودروی شاهنشاه را اسکورت کردند. شاهنشاه یک سر از فرودگاه به هتل والدورف استوریا رفتند. علیاحضرت شهبانو چشم به راه شاهنشاه در هتل بودند.
بازدید از نیویورک ۲۷ فروردین ماه
شب پیشین علیاحضرت شهبانو نیز از اپرا موزیکال "کاملوت" در تاتر "ماجستیک نیویورک" دیدن فرمودند. علیاحضرت هم چنین از موزه گرگن‌هایم و موزه هنرهای نوین دیدن کردند. پس از این بازدیدها بانو « ماریتا تری » نماینده امریکا در کمیسیون حقوق بشر وابسته به سازمان ملل متحد میهمانی ناهاری به سرفرازی ورود شهبانوی ایران برگزار نمود. شبانگاه از سوی آدلای استیونسون نماینده دایمی امریکا در سازمان ملل متحد میهمانی شامی به سرفرازی شاهنشاه و شهبانوی ایران بر پا شد. در این میهمانی که در اشکوب چهل و دوم هتل والدورف آستوریا بر پا شده بود، سی و شش تن از دیپلمات‌های امریکایی و ایرانی دعوت شده بودند.
۲۷ فروردین ماه ۱۳۴۱ در نیویورک پیشباز باشکوهی که هزاران تن در آن شرکت داشتند از شاهنشاه ایران و علیاحضرت شهبانو انجام یافت. آیین باستانی رژه « تیکرتیپ» که ویژه میهمانان عالی قدر است انجام شد. با وجود سرمای سخت، هنگامی که اعلیحضرتین رهسپاز تالار شهر نیویورک بودند، هزاران تن از مردم گرد آمدند و پیشباز باشکوهی برابر سنت‌ها و آیین قدیمی شهر نیویورک از اعلیحضرتین نمودند. در پشت خودرو کنار اعلیحضرتین ریچارد پاترسن رییس اتاق بازرگانی و جشن‌های شهر و در جلوی خودرو نیز بیدل دوک رییس کل تشریفات وزارت خارجه آمریکا نشسته بود. برای پیشباز از اعلیحضرتین سدها پرچم سه رنگ شیر و خورشید نشان ایران در خیابان‌ها آویخته بود. هزارات بادکنک رنگارنگ که روی آن آرنگ‌های خوش آمد نوشته شده بود از سوی اهالی به هوا فرستاده شد. شاهنشاه کت مشکی و شهبانو کت آبی روشن با دستکش‌های سفید پوشیده بودند. هنگامی که شاهنشاه و شهبانو از خودروی سیاه رنگ خویش پیاده شدند، رابرت واگنر شهردار نیویورک و دیگر پایوران رسمی به پیشباز آمدند. در این هنگام دسته موزیک سلام رسمی دو کشور را نواخت و میهمانان دفتر یادبود شهر را توشیح فرمودند. رابرت واگنر شهردار نیویورک به شاهنشاه ایران چنین ابراز داشت:
- ایران زیر رهبری و با گرفتن الهام از شاهنشاه در راه اجرای دگرگونی‌های اجتماعی و اقتصادی خویش است. این نمونه استکه می‌تواند سرمشق کشورهای دیگر قرار گیرد. از این که به پیشباز شاهنشاه و شهبانو آمده‌ام بسیار خرسندم.
آنگاه رابرت واگنر کلید شهر نیویورک را به اعلیحضرت شاهنشاه فراداشت. پس از آن اعلیحضرتین در تالار کاخ شهرداری مورد پذیرایی قرارگرفتند. شاهنشاه در تالار شهر فرموند: ایشان پیشباز رسمی شهر نیویورک را برای نخستین بار نیست که می‌بینند اما علیاحضرت شهبانو نخستین بار است که در این شهر مورد پیشباز رسمی قرار می‌گیرند. این پیشباز شهبانو را به سختی تحت تاثیر قرار داده است به ویژه میهمان نوازی مردم نیویورک و ابراز احساسات دوستانه آنان هرگز برای ما فراموش شدنی.
آنگاه اعلیحضرتین با خودرو رهسپار میهمانی ناهاری که به سرفرازی اعلیحضرتین برگزار شده بود شرکت نمایند. در این میهمانی از سوی باشگاه مطبوعات ماورای بحار در « ساوی هیلتون هتل » داده شده بود، بیش از دو هزار تن از بزرگان و پایوران شهر در این میهمانی دعوت شده بودند.
علیاحضرت شهبانو اداره مرکزی کمکهای امریکا به کشورهای گوناگون که "کاره" نامیده می‌شود در نیویورک مورد بازدید قراردادند. مدیر عامل این مرکز در جریان بازدید شهبانو به آگاهی رساند که سازمان "کاره" برای بنیان دوارده درمانگاه نوین در منطقه‌های روستایی ایران به وسیله سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی کمک ۲۵٬۰۰۰ دلار به سازمان خواهند کرد.
شاهنشاه آریامهر در میهمانی که از سوی کلوب مطبوعات خارجی برگزار شده بود به باشگاه روزنامه‌نگاران برون مرزی تشریف‌فرما شدند و پس از سخنرانی دربارهٔ دوران پرآشوب اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی در جنگ جهانی دوم و بیرون نرفتن ارتش سرخ شوروی از ایران فرمودند:[۱۲]
هنگامی که من به تخت سلطنت نشستم بیش از بیست‌ویک سال نداشتم و این هم‌زمان با روزهای پر آشوبی بود که پایتخت کشور مرا سربازان بیگانه اشغال کرده‌بودند. عده‌ای از این سربازان متعلق به ارتش سرخ بودند که حاضر نشدند قول و تعهد خود را حفظ کنند و خاک ایران را ترک گویند. در آن زمان وجدان و عرق ملیت من و سوگندی که برای دفاع از منافع ملتم یاد کرده‌بودم به من حکم می‌کرد تا آخرین لحظه‌ای که جان در بدن دارم از شرافت و استقلال کشورم دفاع کنم. سرانجام پس از آنکه آنان با کراهت و نارضایی بسیار و زیر فشار افکار عمومی ناچار شدند خاک کشور مرا ترک گویند، این درخواست در برابر من قرار داده‌شد که مقامات غیر ملی و افسران خیانتکار و فراری را که نسبت به وطن وفادار نبوده‌اند، در پستهای حساس دولتی و نظامی نگهدارم، ولی من گفتم: ترجیح می‌دهم دستم قطع شود و چنین درخواست ناشایستی را تأیید نکنم. به وزیران خود اظهار کردم تا زمانی که به تخت شاهی تکیه زده‌ام، به آنها اجازه نخواهم‌داد که قدمی علیه مصالح مملکت و مردم بردارند.
بسیاری از تصمیمات من در نبردی که به خاطر استقلال کشورم کردم سرفصل‌های برجسته‌ای در دوره‌های نوین تاریخ ایران بوده‌است.
مسائل آینده، ما را ناگزیر می‌سازد که به زمانهای دور بیندیشیم و دربارهٔ دنیایی که طی بیست سال آینده وجود خواهد داشت و شرایط آن، به تفکر پردازیم. مردم ایران مردمی لایق و مستعد هستند و مایلند پیشرفت و ترقی کنند بدون آنکه پای خود را روی پای دیگران بگذارند، و اگر امکان یابد دوش به دوش دیگران برای پیشرفت بیشتر کوشش خواهندکرد.
یک سلسله رفرمهای اجتماعی، که قسمتی از آن جنبه کاملاً واقعی داشته، در ایران به مرحله اجرا گذاشته شده و از طرف مردم مورد قبول قرار گرفته زیرا به نفع اکثریت بوده‌است. اکنون هفتادوپنج درصد از مردم ایران سرگرم امور کشاورزی و بیست‌وپنج درصد از مردم ایران سرگرم کارهای صنعتی هستند، و طی بیست سال آینده این نسبت باید معکوس گردد و بیش از بیست‌وپنج درصد از اهالی کشور به کارهای کشاورزی نپردازند.
طبق برنامه آبادانی پنج ساله آینده، درآمد سرانه افراد باید بالا رود سطح زندگی آنها هم پایه سطح زندگی کشورهای اروپایی شود. وظیفه ما آن است که در صدد توسعه و ترقی کشور برآییم، ثروتهای ملی را استخراج کنیم و از آن بر اساس عدالت اجتماعی استفاده شود. ما برای اجرای برنامه خویش به پول کافی نیاز داریم. برای رفع نیازمندیهای مربوط به افزایش نفوس، ما باید سالی پنجاه‌هزار شغل تازه به وجود آوریم. تصمیم ما این است که از مترقی‌ترین روشهایی که مورد تجربه قرار گرفته‌است پیروی کنیم تا از قافله تمدن عقب نمانیم و مسلماً در این تصمیم ما کمترین فتوری روی نخواهد داد.
اعلیحضرتین در میهمانی شامی که از سوی بنیاد خاور نزدیک به افتخار ایشان داده شده بود
بازدیدها از ایالت‌های دیگر
۲۸ فروردین ۱۳۴۱ دیدار رسمی شاهنشاه و شهبانو از امریکا پایان یافت و اعلیحضرتین به بازدید غیررسمی از دیگر ایالت‌های امریکا پرداختند. بنیاد خاور نزدیک در امریکا به مناسبت سفر شاهنشاه و شهبانو به آن کشور پیام ویژه‌ای فرستاد که در آن گفته شد که :"هیچیک از هم‌بندان (اعضا) بنیاد خاورنزدیک از ایران بازنگشته‌اند مگر آنکه بخشی از قلب خود را نزد مردم والاگوهر و مهربان ایران بجای گذاشته‌اند."
همچنین بنیاد خاورنزدیک، شاهنشاه ایران را در یک آگاهی‌نامه رسمی برای رهبری خردمندانه و تلاش برای بهبهود وضع مردم و کوشش پیگیر در راه به انجام رسیدن اندیشه‌های آزادیخواهانه مورد گرامی‌داشت و ستایش قرارداد.
فیلم سفر شاهنشاه و شهبانو به امریکا که از سوی بنگاه رادیو تلویزیون "سی . بی . اس " ساخته شده بود از فرستنده‌های تلویزیون در سراسر امریکا نشان داده شد و میلیون‌ها تن از مردم امریکا این فیلم را دیدند. به هنگام نشان دادن فیلم، از زندگی شاهنشاه و نقش شاهنشاه در امور ایران آگاهی‌های رسایی (جامع) به تماشاگران داده شد.
فراداشت دکترای افتخاری حقوق دانشگاه پنسیلوانیا به آریامهر شاهنشاه ایران
۲۹ فروردین ۱۳۴۱ شاهنشاه از نیویورک رهسپار فیلادلفیا شدند تا در آیین دریافت دکترای افتخاری حقوق خود از دانشگاه پنسیلوانیا شرکت فرمایند. شاهنشاه آریامهر با یک هلیکوپتر غول پیکر آمریکایی به فیلادلفیا پرواز کردند. در این هلیکوپتر افزون بر شاهنشاه آریامهر، چند تن از ماموران اداره امنیت و وزارت خارجه امریکا و اجوان شخصی و نمایندگان کارخانه سازنده هلیکوپتر نامبرده که از گونه « بویینگ ورتول » می‌باشد، سوار شده بودند که رویهم رفته ۱۲ تن در هلیکوپتر نشسته بودند. پرواز از نیویورک به فیلادلفیا ۳۵ دقیقه به درازا کشید.
شاهنشاه در دانشگاه پنسیلوانیا سخنانی برای دانشجویان این دانشگاه ایراد کردند[۱۳]
سخنان شاهنشاه در دانشگاه پنسیلوانیا (به‌مناسبت همکاری این دانشگاه در تأسیس دانشگاه پهلوی شیراز)
برای حفظ صلح جهان هیچ راهی بهتر و نزدیکتر از توسعه همکاریهای فرهنگی نیست. توسعه دانشگاهها و گسترش تعلیمات عمومی یکی از مسائلی است که مورد توجه جدی و کامل من قرار دارد. ما اطمینان داریم که همکاری ثمربخش بین این مرکز بزرگ علمی و دانشگاه جوان ما به تقویت مناسبات دوستانه مردم ما و مردم کشور بزرگ شما کمک خواهدکرد. توسعه مناسبات فرهنگی بدون تردید از گامهای بلندی است که در راه استقرار صلح، آزادی، و عدالت اجتماعی برداشته می‌شود. برای حفظ صلح جهان هیچ راهی را بهتر از توسعه این گونه مبادلات و همکاریهای فرهنگی نمی‌شناسیم. ما از زحمات شما برای تأسیس دانشگاه پهلوی استفاده کرده، و مراتب تشکر خود را ابراز می‌داریم. من همیشه خاطره خوشی از این مراسم به یاد خواهم داشت.
آنگاه از سوی دانشکده حقوق این دانشگاه دکترای افتخاری حقوق به شاهنشاه فراداشته شد. دکتر گایلوردهارونول رییس دانشگاه پنسیلوانیا با گفتن خوش آمد به شاهنشاه ایران گفت که پادشاه ایران نماد مبارزه خستگی ناپذیر علیه همه دشمنان قدیمی بشر یعنی تهی دستی، نادانی، بیماری و فساد می‌باشند. این جمله‌ها در برگه‌هایی که به مناسبت ورود شاهنشاه به دانشگاه پنسیلوانیا چاپ شده بود، نیز آمده بود. در این برگه از شاهنشاه ایران به عنوان رهبر یک ملت دانش پژوه و دانش آموخته ستایش شده بود. در این برگه‌ها نوشته شده بود که دوربینی شاهنشاه در تشویق تحصیلات عالیه مناسب‌ترین فرصت را به دانشگاه پنسیلوانیا می‌دهد تا ایشان را به عنوان یک انسان روشنفکر و مشتاق دانش و هم چنین به عنوان فرمانروایی که برای تشویق دانش در کشورش خدمت می‌کند، بشناسد و احترامات فایقه را به شاهنشاه ایران فرادارد.
در همین روز علیاحضرت شهبانو به همراه چند تن از پایوران بهداری شهر نیویورک از دو مرکز بهداشتی کودکان شهر نیویورک دیدن نمودند و سپس به هتل والدورف آستوریا بازگشتند. لیونا بومارتز رییس بهداری گفت که شهبانوی ایران ابراز علاقه کرده‌اند که مرکزهای همانند این پرورشگاه‌ها در ایران بنیاد نهاده شود، با وجود این گفتند، نمونه‌های کامل مرکزهایی که در نیویورک وجود دارد در ایران نخواهند بود، زیر که در ایران مسایل ویژه به خود کشور وجود دارد.
در این آیین شاهنشاه برای همکاری این دانشگاه در بنیاد نهادن دانشگاه پهلوی شیراز در بیاناتشان فرمودند:
برای حفظ صلح جهان هیچ راهی بهتر و نزدیکتر از توسعه همکاریهای فرهنگی نیست. توسعه دانشگاهها و گسترش تعلیمات عمومی یکی از مسائلی است که مورد توجه جدی و کامل من قرار دارد. ما اطمینان داریم که همکاری ثمربخش بین این مرکز بزرگ علمی و دانشگاه جوان ما به تقویت مناسبات دوستانه مردم ما و مردم کشور بزرگ شما کمک خواهدکرد. توسعه مناسبات فرهنگی بدون تردید از گامهای بلندی است که در راه استقرار صلح، آزادی، و عدالت اجتماعی برداشته می‌شود. برای حفظ صلح جهان هیچ راهی را بهتر از توسعه این گونه مبادلات و همکاریهای فرهنگی نمی‌شناسیم. پروفسور گایلور هارلول رییس دانشگاه پنسیلوانیا در دو سال گذشته دو بار به ایران سفر نمود تا در اجرای پروژه بنیاد نهادن یک دانشگاه ایرانی از روی نمونه دانشگاه زیر ریاست خود، کمک نماید. محل این دانشگاه در شیراز است. تاسیس این دانشگاه نه تنها سبب تسریع پیشرفت ایران در راه پیشبرد و تکامل اجتماعی و فرهنگی و فنی خواهد گردید، بلکه امریکا و ایران را به یکدیگر نزدیک تر خواهد ساخت. ما از زحمات شما برای تأسیس دانشگاه پهلوی استفاده کرده، و مراتب تشکر خود را ابراز می‌داریم. من همیشه خاطره خوشی از این مراسم به یاد خواهم داشت.
۳۰ فروردین ۱۳۴۱ گروهی از نمایندگان دانشجویان ایران در امریکا در هتل والدورف آستوریای نیویورک به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند و معظم‌له نقش ارزنده آنان را در پیشبرد و پیشرفت آینده مملکت یادآور شدند.
۲ اردیبهشت ۱۳۴۱ شاهنشاه در یک گفتگوی تلویزیونی در امریکا درباره رخدادهای آغاز سلطنت خود و خاطرات کنفرانس سران سه دولت بزرگ در جنگ جهانی دوم در تهران و برنامه‌هایی که برای ترقی و تعالی مملکت خویش دارند و روابط ایران و شوروی سخن گفتند.
دنباله دارد
تاثیر گفتگوهای شاهنشاه و پرزیدنت کندی بر سیاست ایران و شوروی
پس از بازگشت شاهنشاه از ایالات متحده امریکا به ایران، شوروی همچنان دنباله پروپاگانداهای خود علیه شاهنشاه را گرفت. شوروی، شاهنشاه را متهم کرد که در امریکا راکت‌هایی خریداری کرده‌است که به سوی شوروی کارگذاشته شده‌اند و شاهنشاه بودجه کشور ایران را به خریداری اسلحه ویژه ساخته‌است و چیزی برای گسترش اقتصادی نمانده‌است. علی امینی عروسکی در دست امریکایی‌هاست و شاه ایران تنها وی را به نخست‌وزیری گمارده‌است زیرا که امریکایی‌ها چنین می‌خواستند.این پروپاگاندا از سوی کنفدراسیون دانشجویان ایرانی و جبهه ملی سالیان دراز کپی و پیوسته تکرار شد.
با آغاز بحران کوبا، سیاست شوروی با ایران از پایه دگرگون شد. ۲۱ شهریور ماه ۱۳۴۰ دولت شوروی از دولت ایران درخواست کرد که اگر دولت ایران آماده باشد اعلامیه مشترکی با شوروی به نوشتار درآورد که بر روی خاک ایران هیچگونه راکت خارجی کارگذاشته نخواهدشد. در روز ۲۴ شهریور ماه ۱۳۴۰ دولت ایران به آگاهی رساند که "در خاک ایران هیچ راکتی کارگذاشته نشده و نخواهد شد." با این اعلامیه دولت ایران نشان داد که خریداری اسلحه برای ارتش ایران علیه شوروی نیست و همچنین تصمیم‌های سیاسی در ایران آزاد و بدون دخالت امریکا گرفته می‌شوند.
با این اعلامیه پیوند میان ایران و شوروی دگرگون شد و دشمنی‌ها از سوی شوروی پایان یافت. در روز ۲۵ آبان ماه ۱۳۴۲ لئونید برژنف از ایران دیدار رسمی کرد. برژنف در سخنرانی خود به آگاهی رسانید که پیوند میان ایران و شوروی می تواند مدلی برای دیگر کشورها باشد. قرارداد مرزی میان ایران و شوروی دستینه شد، و همچنین شمار زیادی قراردادهای بازرگانی و فنی میان دو کشور بسته شد. شوروی ۳۰،۰۰۰،۰۰۰ دلار برای برنامه عمرانی سوم به ایران وام داد و در مسکو انجمن روابط فرهنگی ایران و شوروی بنیاد نهاده شد تا فرهنگ و تمدن میان دو کشور رد و بدل شود. برای کنفدراسیون دانشجویان ایرانی و جبهه ملی ، بهبود و گشایش دوستی میان ایران و شوروی پتک گرانی بود که بر آنان فرود آمد زیرا که آنها همه امید خود را برای براندازی سلطنت در ایران بر روی شوروی سرمایه‌گذاری کرده بودند. از فشار بیچارگی و فروریختن آرمان‌های پلیدشان، کنفدراسیون دانشجویان ایرانی و جبهه ملی از سفر شاهنشاه به ایالات متحده امریکا، نوای دیگری ساز کردند که رفورم شاهنشاه و اصلاحات ارضی و انقلاب شاه و مردم با فشار پرزیدنت کندی در ایران انجام یافته است. ولی نامی از اینکه برنامه عمرانی و تقسیم اراضی ایران از سال ۱۳۲۹ آغاز شده است، نبردند و تا به امروز وابستگان به این دو سازمان اهریمنی هنوز هزاران وبگاه و کتاب و برنامه تلویزیونی دارند و همان سخنان ناروا را تکرار می کنند با اینکه همه اسناد و مدارک علیه سخنان بی‌پایه آنان است زیرا با اطمنیان از اینکه تنها دو در صد مردم ایران کتاب یا روزنامه می خوانند آنهم دو یا سه ساعت در هفته، همچنان هم کسانی که از آن زمان وامانده‌اند و به دنبالشان فرزندانشان همان هیچ‌ها و پوچ‌ها را به گوش مردم داخل و خارج ایران می خوانند.
نگارخانه
پرزیدنت کندی ورود شاهنشاه و شهبانو را خوش‌آمد می‌گوید
شاهنشاه در پاسخ خوش‌آمدگویی پرزیدنت کندی بیاناتی ایراد می‌فرمایند
شاهنشاه و پرزیدنت کندی از فرودگاه واشنگتن به سوی بلر هاوس می‌روند
شاهنشاه و پرزیدنت کندی از فرودگاه به سوی شهر واشنگتن می‌روند
بلر هاوس
شاهنشاه و پرزیدنت وارد بلرهاوس می‌شوند
شاهنشاه و پرزیدنت کندی در برابر بلر هاوس
گفتگوهای شاهنشاه با وزیر خارجه مک‌نامارا درباره ارتش ایران و پیمان سنتو
گفتگوهای شاهنشاه و پرزیدنت کندی
دنباله گفتگوهای شاهنشاه و پرزیدنت کندی
گفتگوهای شاهنشاه و دولت پرزیدنت کندی
نیز نگاه کنید به
- بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در پاسخ خوش‌آمدگویی پرزیدنت امریکا ۲۳ فروردین ماه ۱۳۴۱
- سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ بیانات پرزیدنت امریکا در میهمانی رسمی شام کاخ سفید واشنگتن ۲۳ فروردین ماه ۱۳۴۱
- سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در کنگره امریکا ۲۳ فروردین ماه ۱۳۴۱
- سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در باشگاه ملی رسانه‌های همگانی امریکا ۲۵ فروردین ماه ۱۳۴۱
- بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در باشگاه مطبوعات ماوراء بحار نیویورک ۲۷ فروردین ماه ۱۳۴۱
- سخنرانی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در دانشگاه پنسیلوانیا درباره همکاری این دانشگاه در بنیاد دانشگاه پهلوی شیراز ۳۰ فروردین ۱۳۴۱
- سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در بنگاه خاور نزدیک نیویورک ۸ اردیبهشت ماه ۱۳۴۱
- بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران هنگام بازگشت از ایالات متحده امریکا ۱۲ اردیبهشت ماه ۱۳۴۱
پانویس
- ↑ نامه کنفدراسیون دانشجویان ایرانی پیش از سفر شاهنشاه ایران به آمریکا به پرزیدنت جان کندی دی ۱۳۴۰
- ↑ Iran Task Force
- ↑ بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در پاسخ خوش‌آمدگویی پرزیدنت امریکا ۲۳ فروردین ماه ۱۳۴۱
- ↑ سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ بیانات پرزیدنت امریکا در میهمانی رسمی شام کاخ سفید واشنگتن ۲۳ فروردین ماه ۱۳۴۱
- ↑ سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در کنگره امریکا ۲۳ فروردین ماه ۱۳۴۱
- ↑ Kristen Blake, The U.S. - Soviet Confrontation in Iran 1945 - 1962, University Press, Maryland, 2009
- ↑ Robert Mc Namara
- ↑ Dean Rusk
- ↑ سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در کنگره امریکا ۲۳ فروردین ماه ۱۳۴۱
- ↑ Averell Harriman
- ↑ سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در باشگاه ملی رسانه‌های همگانی امریکا ۲۵ فروردین ماه ۱۳۴۱
- ↑ بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران در باشگاه مطبوعات ماوراء بحار نیویورک ۲۷ فروردین ماه ۱۳۴۱
- ↑ سخنرانی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در دانشگاه پنسیلوانیا درباره همکاری این دانشگاه در بنیاد دانشگاه پهلوی شیراز ۳۰ فروردین ۱۳۴۱