سفر علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به ایالات متحده آمریکا ۱۹ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
| برنامه عمرانی پنجم/سال ۲۵۳۶ شاهنشاهی آذر ماه تا اسفند ماه | علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی
سخنرانی‌ها و پیام‌ها و بیانات و مصاحبه‌های علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی |
دانشگاه تهران |
۱۹ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی علیاحضرت شهبانو پیش از نیمروز برای یک دیدار کوتاه رهسپار ایالات متحده آمریکا شدند. در فرودگاه مهرآباد والاحضرت شاهپور غلامرضا پهلوی و والاحضرت منیژه همسرشان، والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی و والاحضرت پری‌سیما همسرشان، نخست وزیر، رئیس مجلس سنا، رئیس مجلس شورای ملی و چند تن از مقامات لشگری و کشوری علیاحضرت شهبانو را بدرقه کردند. شهبانوی ایران در این سفر که به دعوت انجمن آسیایی صورت می‌گیرد، در چند آئین بزرگ فرهنگی و هنری شرکت خواهند کرد و در مراسم گشایش نمایشگاهی از هنر آسیا سخنانی ایراد خواهند فرمود و همچنین با گروهی از شخصیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ایالات متحده گفتگو خواهند داشت.
۲۲ دی ماه ۲۵۳۶
شهبانو از نمایشگاه آثار هنری دوره ساسانیان در نیویورک دیدن کردند
علیاحضرت فرح پهلوی شهبانوی ایران ساعت ۴ بعد از نیمروز ۲۱ دی ماه به وقت نیویورک از نمایشگاه خانه آسیا در نیویورک بازدید فرمودند. در این بازدید سفیر شاهنشاه آریامهر در واشنگتن همراهان علیاحضرت و شماری دیگر از بزرگان کشوری افتخار حضور داشتند. شهبانو ضمن تجلیل از برگزاری این نمایشگاه فرمودند: نمایش این آثار تأثیر قابل توجهی برای بهتر شناساندن گذشته پرافتخار ایران خواهد داشت. آثار هنری دوره ساسانیان در این نمایشگاه تجلی با شکوه دارد و با توجه به اینکه هنر دوره ساسانی یکی از درخشان‌ترین ادوار هنر ایران است و اشیاء برجسته متعلق به این دوره متأسفانه کم و در موزه‌های مختلف و کلکسیون‌های شخصی در سراسر جهان پراکنده است، به همین لحاظ این نمایشگاه که توانسته است بعضی از برجسته‌ترین نمونه‌های هنر این دوره را از سراسر جهان در یکجا گرد هم آورد برای بهتر شناساندن فرهنگ و هنر حائز اهمیت فراوانی است. شب گذشته به افتخار علیاحضرت شهبانو ضیافت شامی از طرف اردشیر زاهدی سفیر شاهنشاه آریامهر در واشنگتن در هتل والدرف استوریا در نیویورک ترتیب یافت.
علیاحضرت شهبانو که دوشنبه گذشته در سر راه خود به آمریکا بطور خصوصی مدت ۴۸ ساعت در فرانسه اقامت داشتند، دیروز از پاریس وارد نیویورک شدند و مورد استقبال قرار گرفتند. علیاحضرت شهبانو به دعوت انجمن آسیایی به آمریکا سفر کرده‌اند و طی اقامت در این کشور در مراسم گشایش نمایشگاهی از هنرهای آسیا شرکت می‌کنند و یک سخنرانی مهم که در آن عده زیادی از شخصیت‌ها و بازرگانان آمریکایی حضور خواهند داشت، ایراد می‌کنند.
- سخنرانی علیاحضرت شهبانو در انجمن آسیایی نیویورک
علیاحضرت شهبانو در انجمن آسیایی نیویورک سخنرانی رسایی در برابر ۱۴۰۰ نفر از شخصیت‌های برجسته سیاسی، بازرگانی و فرهنگی و ایران شناسان ایراد فرمودند و به پرسش‌های حاضران پاسخ دادند و در پاسخ چگونگی روابط ایران و شوروی فرمودند: بطوری که می‌دانید ما با شوروی روابط دوستانه و احترام مقابل داریم. شهبانو درباره حل مشکل خاورمیانه فرمودند: ایران ابتکار صلح پرزیدنت سادات را مورد تأیید قرار می‌دهد و آرزو می‌کند حسن نیّتی که نشان داده شده مذاکرات اعراب و اسرائیل را به نتیجه معلوم و مثبت برساند و صلح در خاورمیانه مستقر گردد.
علیاحضرت شهبانو درباره تظاهرات عده معدودی که به عنوان دانشجوی ایران معرفی شده‌اند فرمودند: ما از اینکه برخی از جوانان بر اثر بی‌اعتنایی از تحولات و ترقیات عظیمی که در وطن‌شان ایران به وقوع پیوسته آلت اجرای مقاصد سوء دشمنان ایران قرا می‌گیرند، متأسّف هستیم و ما آرزو می‌کنیم که جوانان ایران تحصیلات خود را تکمیل کرده و برای همکاری در برنامه‌های عمرانی و پیشرفت کشورشان به وطن برگردند. شهبانو فرمودند: در هر حال جوانان هستند که باید آینده کشور ما را بسازند و خوشبختانه سابقه نشان داده است که اکثریت جوانان ایرانی به هر صورت به کشورشان علاقه‌مندند و به ایران بر می‌گردند و هم اکنون در میان مقام‌های دولت ایران هستند کسانی که تا چند سال قبل مانند همین عده تظاهرات ولی اکنون دست به دست هم داده برای توسعه و آبادی مملکت خود صمیمانه فداکاری و خدمت می‌کنند.
سپس شهبانو درباره پیشرفت اقتصادی و اجتماعی و جنبش که توسط بانوان ایرانی و نقش آنان در گردش کارهای کشور ایفا می‌نمایند اشاره فرمودند و یادآور شدند که بانوان ایرانی از تساوی حقوق بهره‌مند هستند و هم اکنون در دو مجلس ایران تعدادی از بانوان شرکت کردند و سهم مؤثر و مفیدی را در پیشرفت کشور خود به عهده گرفته و در به ثمر رساندن انقلاب شاه و ملت فعالیت می‌کنند. علیاحضرت شهبانو پیرامون برخی از اصول انقلاب شاه و ملت از قبیل اصلاحات ارضی، سهیم شدن کارگران در سود کارخانه‌ها، مبارزه با بیسوادی به تفصیل برای حاضران در انجمن آسیایی توضیح دادند.
۲۴ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی علیاحضرت شهبانو ساعت ۲۲ به وقت تهران برابر با ساعت ۱ پس از نیمروز به وقت محلی به سفر ۳ روزه خود در نیویورک پایان دادند و این شهر را ترک کردند.
سخنرانی علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در انجمن آسیایی نیویورک ۲۴ دی ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی
برای من موجب خوشوقتی است که امشب به مناسبت میهمانی سالانه انجمن آسیایی و بیست و یکمین سالروز بنیانگذاری آن در میان اعضاء این انجمن هستم. اعتبار و اهمیت آن از وظیفه درخشان در ایجاد همبستگی نزدیک‌تر بین ایالات متحده و آسیا و شناساندن هر چه بیشتر این ناحیه وسیع از جهان ریشه گرفته است. انجمن آسیایی در ایجاد پلی بین مردم ایالات متحده و آسیا در زمانی که گفتگو میان تمدن و فرهنگ ضروری شده است، نقش قابل ستایشی را به عهده دارد. ما اینک در جهانی زندگی می‌کنیم که مذاکره و مباحثه یکی از نخستین شرایط ضروری بقای انسانی می‌باشد و درک همدردی دیگران برای ادامه حیات هر جامعه انسانی الزامی شده است. با گفت و شنود میان فرهنگ‌ها که آماده ترسیم سُنّت‌های عمیق خود می‌باشند ما غنی تر خواهیم شد. در حقیقت گفت و شنود زمانی امکان دارد که هر فرهنگی اصالت خود را حفظ نموده و هر تمدن ریشه در اصول خود داشته باشد.
تضمین آینده جهان تنها زمانی میسر است که تمدن‌های دنیا مانند ملودی یک قطعه موسیقی هماهنگی داشته باشد. تفاهم متقابل می‌تواند در محدود ساختن گرداب مهیب درگیری‌ها و از میان برداشتن موانع یک صلح پایدار به ما کمک نماید. اگر در این تمدن جدید به اصطلاح جهانی که زیر سلطه کمیت قرار دارد امتیازات کیفی نابود شود در آن صورت جهان خود به سطحی به مراتب پائین‌تر از آنچه هر تمدنی در طی قرن‌ها برای نوع بشر فراهم آورده است، تنزل خواهد یافت.
لزوم تغییر
تماس شدید با غرب جدید مسائل مهمی را در برابر هر یک از تمدن‌ها و فرهنگ‌های آسیا و در واقع قسمت‌های دیگر جهان امروز قرار داده است. این مواجهه ریشه‌دارترین منابع هر فرهنگی را به مبارزه خوانده است و مستلزم عمیق‌ترین نوع خودکاوی و خودشناسی است. انسان به شرطی می‌تواند با فرهنگ‌های دیگر مواجه شود که خود را خوب بشناسد و بر منابع و ریشه‌هایی که افراد هر جامعه انسانی را در طی قرن‌ها تغذیه کرده است متکی باشد. این تماس همچنین مستلزم کوششی خاص برای حفظ کیفیت زندگی در مقابل تصوری صرفاً کمی و مادی از وجود انسانی است که حد و مرزی نمی‌شناسد و در صدد است همه جهان را چون گردبادی که بی‌رحمانه همه چیز را مضمحل و نابود می‌کند فرا گیرد در جستجو برای تحولات اجتماعی و دگرگونی‌های مادی راه طولانی‌تر برای پیمودن در پیش داریم. ما باید تغییر کنیم لکن نه با از دست دادن هویت خود در این رهگذر. برای ما در آسیا مبارزه فوری به نظر عظیم‌تر می‌آید و این تنها به دلیل تسلط نیرومندانه دو فکر غربی عینی تکنولوژی و دانش و ارزش‌های آن است . در ایران ما نیز مانند کشورهای دیگر آسیایی، با کشش و تعارض میان ارزش‌های سنتی و مقتضیات علم و تکنولوژی غربی و همه عواقبی که به دنبال دارد، مانند نیست انگاری و نفی مطلق و یأس از یکسو و اعتقاد کورکورانه به رشد نامعقول از سوی دیگر مواجه هستیم. ما همچنین در برابر مسائلی چون مسئله حفظ محیط زیست و فشاری که بر زندگی شهری ما وارد آمده است و نیز با مسائلی جهانی مشابه دیگر قرار گرفته‌ایم.
بحران انرژی
ما حتی در آینده‌ای نه چندان دور با امکان یک بحران انرژی روبرو هستیم اگر چه اکنون از موهبت منابع انرژی استثنایی برخورداریم. ما خواستار اخذ و اقتباس تکنولوژی جدید هستیم بدون اینکه بخواهیم اشتباهات و لغزش‌هایی را که جوامع صنعتی بدان دچار شده‌اند تکرار کنیم. ما می‌خواهیم از تجارب غرب سرمشق بگیریم بدون اینکه کورکورانه از آن تقلید کرده باشیم. ما همیشه خواستار کسب دانش هر چه بیشتر درباره جهان و به ویژه عالم مادی بوده‌ایم بدون اینکه از معرفت خویشتن خویش غفلت ورزیم. ما می‌خواهیم علوم جدید را بخوبی فرا گیریم بدون آنکه اشعار شاعر ملی خودمان حافظ را فراموش کرده باشیم که می‌فرماید:
- زین آتش نهفته که در سینه من است
- خورشید شعله‌ای است که در آسمان گرفت.
- آسوده بر کنار چو پرگار می‌شدم
- دوران چون نقطه عاقبتم در میان گرفت.
اگر در سطح علمی هدف ما حفظ آگاهی مستمر به عمق ضمیر و سر سویدای وجود انسان و در عین حال کسب معرف بیشتر درباره جهان پیرامونی او بوده است در سطح عملی توجه ما در ایران پیوسته به دادن جهتی تازه به مفهوم رشد که شامل تمامی وجود انسان و نه صرفاً وجود مادی و حیوانی او می‌شده است معطوف بوده است.
چنان که اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر بارها تأکید فرموده‌اند، هدف ما داشتن رشدی است که هم جنبه‌های کیفی حیات را دربر گیرد و هم بر جنبه‌های کمی و قابل اندازه‌گیری را تأیید کند یعنی آن گونه رشدی که شامل نیک بختی و سعادت انسان علاوه بر فرآورده‌های کارخانه‌ها و ماشین‌ها باشد تحولاتی که در جامعه ایران در نیم قرن گذشته صورت گرفته است فقط در صورتی می‌تواند به خوبی درک شود که از زمینه سنت غنی فرهنگ ایران مایه گرفته باشد. بنابراین، لازم است در این جا من در درباره فرهنگ ایران و ارزش‌های زیر نهادی آن که امروز نیز مانند قرن‌های گذشته زنده و فعال است چند کلمه سخن بگویم. ایران یکی از چند کشور معدود جهان است که از حدود سی قرن گذشته هویت تاریخی مداوم و مشخصی را حفظ کرده است. آگاهی تاریخی آن با نخستین نظم سیاسی که توسط کورش بزرگ پایه‌گذاری گردیده است پیوند دارد. زبان فعلی آن یعنی فارسی، ادامه مستقیم زبان پهلوی و اوستایی و وابسته به قدیمی‌ترین زبان‌های هندو اروپایی است.
ایران باستان پس از آن که قرن‌ها شاهد عظمت و افتخار بود و در طی آن دامنه سرزمین‌های آن از دره سند تا دریای مدیترانه و حتی تا مصر ادامه داشت. همچنین شاهد سقوط امپراطوری هخامنشی به دست اسکندر مقدونی و احیای مجدد حیات اجتماعی و فرهنگی خود به دست پارت‌ها و ساسانیان بوده است و نیز برای قرن‌ها با امپراطوری عظیم روم در غرب یعنی هم روم غربی و هم امپراطوری بیزانس مواجه بوده است.
هنگامی که دین اسلام به صورت نیروی غالب در این مرز و بوم تجلی کرد، فصل تازه‌ای در تاریخ کهن ایران گشوده شد. و در اندک زمانی استقلال سیاسی خود را از دستگاه خلافت عباسی بازیافت و فرهنگ اسلامی متمایزی از آن خود بوجود آورد. این فرهنگ شامل زبان فارسی می‌شد که برای تقریباً هزار سال زبان متداول بخش اعظم آسیا به شمار می‌رفت و از دیوار چین تا تنگه بُسفُر مورد استفاده قرار گرفته و به آن تکلم می‌شد. تاریخ اسلامی ایران همچنین شاهد نشیب و فرازهای فراوان منجمله حمله خانمان‌برانداز مغول‌ها در قرن سیزدهم میلادی و تهاجم استعمار طلبانه اروپائیان در قرن اخیر بوده است. ولی باز هم ایران از این آزمون‌ها سربلند و سرفراز بیرون آمده و کاخ با عظمت خود را بر خاکستر آن ویرانه‌ها بنا نهاده است. آخرین رویداد در این دایره تجدید حیات و احیای مجدد ملت ایران طی سه دهه گذشته بوده است.
نظام شاهنشاهی
در طی قرون متمادی که در آن نظام حکومت شاهنشاهی نقش بسیار مهمی در ایجاد وحدت ملی داشته است و ضامن بقا و دوام هویت ملی و نیز رهبری درست بوده است به صورت نیروی عمده‌ای در نشو و نمای هنر و دانش درآمده بود، فرهنگ ایران نسبت به جریان‌های فرهنگی شرق و غرب حساسیت فراوان از خود نشان داده و فرهنگ ممتاز بسیار غنی و چند جانبه‌ای را به وجود آورده است که امروز حضور آن در سرزمین‌هایی بس فراتر از مرزهای آن مشاهده می‌شود. در گذشته ایران صحنه یکی از با شکوه‌ترین ادیان عالم یعنی دین زرتشت بوده است که تأکید آن بر اخلاق انسان و روحانیت و تجرد محنی عالم قدس تأثیر عمیقی بر برخی از جوانب الهیات یهود و مسیحیت داشته است. ایران همچنین یک نظام اداری شایان توجه، کشفیات متعدد و مهمی در زمینه کشاورزی، نخستین نظام پستی شناخته شده دنیا که منطقه بسیار وسیعی را می‌پوشانده است و همچنین معماری و هنری که اثرات آن تا ژاپن به چشم می‌خورد به وجود آورده است. در دوران هخامنشی ایرانیان نیروی دریایی مجهّزی تأسیس کردند که تمامی منطقه اقیانوس هند را درمی‌نوردید و در فنون کشتی‌رانی و کشتی‌سازی بسیاری از نقاط جهان در قرن‌های بعد تأثیر گذاشت. همچنین در زمان حکومت ساسانیان نخستین دانشگاه ما در چندی شاپور تأسیس شد که پیوند بسیار عمده‌ای در زمینه طب میان مکتب‌های یونان و اسکندریه و دانشگاه‌های قرون وسطی فراهم آورد.
طی دوره اسلامی اگر چه ایران همچنان نقش خلاقیت خود را در زمینه‌های حکومت و مملکتداری ادامه داد که قسمت اعظم نیروی خلاقیت این کشور در مرحله نخست در زمینه‌های اندیشه و هنر جریان یافت. برای مدتی بیش از هفت قرن دانشمندان ایرانی در مقیاس جهانی می‌درخشیدند. طی این مدت ریاضی دانان، منجمان، اطبائی مانند خوارزمی که الگوریسم یا حساب رقومی از نام وی گرفته شده است. همچنین رازی، بیرونی، ابوعلی سیا و خیام پدید آمدند. بعلاوه، این دوره برای فلسفه‌ای که طی سالیان دراز یکی از غنی‌ترین سیاست‌های فکری شرق را بوجود آورد، فلسفه‌ای که هنوز در سرزمین ما زنده است، عمری طلایی محسوب می‌شود. هنوز هم طرز تفکر فیلسوفان بزرگ اسلامی ایران مانند ابوعلی سینا، سهروردی و ملاصدرا نه فقط در ایران بلکه در بسیاری از دیگر کشورها منبع الهام است. دوره اسلامی همچنین عصر شعرا و عرفای بزرگی مانند عطار، رومی، حافظ و جامی بوده است که اشعار آنان هنوز هم به قلب و روح زنان و مردان ممالک دور و نزدیک روشنی می‌بخشد.
ایران و غرب
جهان خارج و به ویژه غرب در زمینه‌های هنر و ادبیات با فرهنگ ایرانی آشنایی دارد.
قالی و مینیاتورهای ایرانی زینت بخش بسیاری از موزه‌های آمریکا و اروپا است و از زمان بلیک و گوته اشعار صوفیانه ایرانی، ادبیات غرب را تحت تأثیر قرار داده است. لکن کمتر کسی از این موضوع آگاه است که ایرانیان بوده‌اند که اعداد سانسکریت را به فُرمی که به اعداد عربی معروف شده است درآورده‌اند. آن‌ها بودند که رصدخانه را به صورت یک سازمان علمی درآوردند و بالاخره آن‌ها بودند که قنات را که کشاورزی اراضی را تا شمال آفریقا دگرگون ساخت، ابداع کردند.
همه تجلیات فرهنگ ما از معماری گرفته تا شاعری بر اساس اصول و ارزش‌های جاودانی استوار اس که امروز برای ما همانند قرن‌های گذشته از اعتبار خاصی برخوردار است. این ارزش‌ها بر حقیقت معنوی وجود انسان و نیز بر اهمیت تأمین حوائج مادی او تأکید می‌کند. متفکران ما در طی قرن‌ها این گفتار معروف سنت اگوستین را طنین انداخته‌اند که انسان فقط در صورتی می‌توان انسان باقی بماند که در صدد راه یافتن به آنچه ورای انسان است باشد. آنان انسان را چونان موجودی تعریف کرده‌اند که می‌تواند نسبت به خود تعالی پیدا کند و با جستجو کردن آنچه در ورای محدودیت هستی او قرار دارد سعادت حقیقی خود را به دست آورد. ارزش‌های فرهنگ ما بر نتایج الحاقی همه اعمال انسانی و نیز بر اهمیت حفظ فضیلت انسان تأکید می‌کند. اگر چه انسان ورای حوائج مادی است که باید مطابق موازین عدالت در رفع آن کوشید، ولی هرگز نباید آن را صرفاً و به یک موجود مادی تنزل داد. به همین نحو عشق به زیبایی به عنوان تشعشع حقیقت پایه و اساس همه جنبه‌های متاصل فرهنگ ایران است. قدر مسلم این است که این ارزش‌ها منحصراً به ما اختصاص ندارد، بلکه فرهنگ‌هایی که شایسته چنین نامی هستند باید مبتنی بر عدالت حقیقت و احترام به شرافت انسان باشند. ولی ترکیب خاص چنین ارزش‌ها و بویژه ایجاد هماهنگی و تناسبی میان نیازهای مادی و معنوی و برقرار کردن تعادل میان بهره‌گیری و زیبایی است که به فرهنگ ما جنبه متمایزی بخشیده است.
مسلماً فرهنگ‌های دیگر نیز درباره عظمت انسان و حق انسانی سخن گفته و بر آن تأکید کرده‌اند و ما ایرانیان بهیچوجه خواستار ادعای انحصارطلبی برای فرهنگ خود در این مرز و بوم نبوده‌ایم. ما مفتخریم که بگوییم طی قرن‌ها ما هرگز طبیعت انسان را از نظر پنهان نگذاشته و در مرز بوم خود به صلح و صفا و هماهنگی و دوستی با پیروان دیگر ادیان و نظام‌های فکری دیگری غیر از آنچه متعلق به اکثریت مردم بوده است بسر برده‌ایم.
دقیقاً همین میراث غنی و فرهنگ زنده با ریشه‌ای بس عمیق در زمین تاریخ بوده است که توجه ما را با نهضت تجدّدگرایی در جوانب مختلف آن مشکل‌تر ساخته و ما را به مبارزه طلبیده است. فرهنگ ما هرگز جامد و مستحجر نبوده و مانعی در راه رشد و تحول که حیات مستلزم آن است ایجاد نکرده است. چنانکه بزرگ‌ترین شاعر عرفانی ما رومی گفته است:
- هر نفس نو می‌شود دنیا و ما
- بی خبر از نو شدن اندر بقا
- عصر همچون جوی نونو می‌رسد
- مستمری می‌نماید در جسد.
تحولات ایران
لکن مسئله ما امروز فقط تغییر نیست، بلکه تغییر و تحول با معنا و مفهوم است به نحوی که در عین آنکه کشور ما از لحاظ اقتصادی و صنعتی رشد می‌کند و نابسامانی‌های اجتماعی چون فقر و بیسوادی ریشه کن می‌شود، ارزش‌های فرهنگی ما بتواند به حیات خود ادامه دهد و زندگی پیوسته دارای معنا و مفهوم باشد. دگرگونی و تحول بدون حفظ معنای حقیقی حیات دون شأن انسان است. به همین دلیل در بحبوحه رشد سریع اقتصادی و اجتماعی که در کشور ما در چند سال اخیر بویژه پس از انقلاب شاه و ملت بوقوع پیوسته است احیای فرهنگ ملی همواره از اولویت خاصی برخوردار بوده است.
برای احیای فرهنگ ملی به عنوان پایه و اساس تجدید حیات ملی ما توجه خاصی به امر تعلیم و تربیت که در سال‌های اخیر از رشد ویژه‌ای برخوردار بوده است مبذول داشته‌ایم. در دهه گذشته تعداد ما از ۷۰۰۰ به ۰۰۰٬۴۴ و تعداد دانش آموزان از ۰۰۰٬۷۰۰٬۲ به نزدیک ۸ میلیون نفر افزایش یافته است. در مورد آموزش عالی تعداد دانشجویان ما از ۷۵۰۰۰ نفر به ۱۶۴۰۰۰ نفر در داخل کشور افزایش یافت و در حالی که تعداد دانشجویان ایرانی دانشگاه‌های خارجی که در اوایل دهه ۱۹۵۰ حدود ۸۰۰۰ نفر بود به ۵۸۰۰۰ نفر رسید.
همچنین با تأسیس تعداد بسیاری مراکز پژوهشی در دانشگاه‌ها و وزارتخانه‌های کشور در زمینه تحقیقاتی نیز گسترش عمده‌ای حاصل شده است. در حال حاضر ما گام‌های نخستین را حداقل در چند رشته از علوم خاص برداشته‌ایم و امیدواریم که تکنولوژی خود را بر اساس نیازهای ملی و محلی خود توسعه دهیم.
در زمینه‌های تخصصی‌تر فرهنگی چند موزه مهم در تهران و شهرستان‌ها ایجاد شده است و سعی بر آن بوده است که معماری سنتی ایران در برنامه‌ای نوین شهرسازی به کار گرفته شود و صنایع و فنون ملی بار دیگر احیا گردد. در عین حال سازمان‌هایی چون بنیاد فرهنگ ایران، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انجمن شاهنشاهی فلسفه ایران بار دیگر بسیاری از گنجینه‌های ادبی، فکری و معنوی ما را در دسترس توده مردم قرار داده‌اند.
در عین حال، سازمان‌هایی چون انجمن آثار ملی و انجمن حفظ اثار باستانی در حفظ و حراست ابنیه تاریخی و میراث هنری ما کوشا بوده‌اند. همچنین جشنواره‌هایی از قبیل جشنواره‌های طوس و اصفهان و شیراز و جشنواره فرهنگ که در تهران و شهرستان‌ها، به طور همزمان برپا شد، ترتیب داده‌ایم . منظور از کنیه این جشنواره‌ها، احیای هنرهای نمایشی سنتی و هنرهای فولکلور مانند موسیقی، نقالی و تعزیه و نیز ارائه رویدادهای مهم هنری در شرق و غرب، به ایرانیان معاصر است، بوجود آمده است. همچنین اخیراً به دستور من بنیاد شهبانو فرح تأسیس شده است که اگر چه در زمینه‌های مختلف فعالیت می‌کند، بیشتر کوشش‌های آن در دامنه فرهنگ متمرکز شده است.
انقلاب شاه و ملت
این فعالیت‌ها و بسیاری از کوشش‌های فرهنگی دیگر در ایران با یک برنامه وسیع رفاه اجتماعی که اساس و پایه انقلاب شاه و ملت را تشکیل می‌دهد، همراه است. فلسفه این انقلاب مبتنی بر آرمان عدالت، احترام به مقام انسان و حداکثر اشتراک مردم در امور اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور است و این ارزش‌هایی است که از سُنّت‌های دینی و فرهنگی خودمان مایه می‌گیرد. اصول انقلاب ما شامل اصلاحات ارضی که مالکیت زمین‌های مزروعی را به کشاورزان واگذار می‌کند، سهیم کردن کارگران در سود واحدهای صنعتی که در آن نقش بسیار حساسی دارند، ملی کردن منابع طبیعی چون جنگل‌ها و مراتع و آب که به طور کلی به ملت تعلق دارد، اعطای حقوق سیاسی و اجتماعی به زنان و گسترش تعلیم و تربیت و تسهیلات آموزشی رایگان در کلیه سطوح تحصیلی و برای کلیه طبقات با درآمدهای مختل، انقلاب شاه و ملت در تحقق بخشیدن برنامه‌ای مختلف رفاهی خود مانند سپاه بهداشت تا حد زیادی به جوانان مملکت متکی بوده است. سپاه بهداشت مرکب از جوانانی است که دوره خدمت نظام وظیفه را در تعمیم بهداشت در روستاهای کشور می‌گذرانند.
اجرای این برنامه‌ها با کوششی مداوم برای عدم تمرکز دستگاه اداری و تفویض اختیارات بیشتر به کارمندان و کارکنان استان‌ها و کمک به آن‌ها برای تصمیم‌گیری در محل با توجه به موقعیت خاص و اوضاع و شرایط محلی، توأم بوده است. با در نظر گرفتن تجارب تاریخی ایران و با توجه به ماهیت برنامه‌ریزی در جهان امروز، این جریان عدم تمرکز موانعی در مقابل مقامات مسئول در عمل تصمیم‌گیری قرار داده است. ولی با وجود موانع فراوان، کشور ما پیوسته در این جهت پیشرفت کرده است.
نقش زنان ایران
هنگامی که درباره تغییرات و تحولات اجتماعی سخن می‌گوییم، لازم است به ویژه درباره تحولات عمیقی که در مورد نقش اجتماعی زنان در سال‌های اخیر صورت گرفته است اشاره کنیم. در فرهنگ سنتی ما، زنان از لحاظ معنوی و اخلاقی پیوسته مورد احترام بوده‌اند تا بدانجا که عارف نامی ایران، رومی فرموده است:
- پرتو حق است او معشوق نیست
- خالق است او گوییا مخلوق نیست
ولی تا همین اواخر کارهای زن بیشتر به رسیدگی به امور خانه محدود می‌شده است. ولی امروزه علاوه برداشتن حقوق کامل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی، زنان در بسیاری از مسئولیت‌های اقتصادی و اجتماعی و سیاسی سهیم هستند و ما اکنون بسیاری از زنانی را می‌بینیم که پزشک، معلم، قاضی و حتی مهندس هستند و بسیاری از زنان از مسئولیت‌های سیاسی خاصی برخوردارند. بدون توجه به تحولاتی که نقش زن در جامعه ما دستخوش آن شده است، تحولات اجتماعی کشور ما را نمی‌توان به خوبی درک کرد.
ما از مشکلات بی شمار موجود آگاهیم و مانند شما گاهی اوقات ناگزیر از آنیم که از طریق آزمایش و خطا این مشکلات را بازشناسیم. اگر روابط فرهنگی ما از جانب طرفین استوارتر شده و قوام بیشتر یابد، بدون تردید می‌تواند ما را به سوی تنها راه ممکن خوشبختی آنی بشر رهنمون سازد. و به ویژه فرهنگ آمریکا، روشنگر و در بسیاری از موارد سازنده و آموزنده بوده است. روابط فرهنگی ما با ایالات متحده آمریکا به گذشته‌ای نه چندان دور بازمی‌گردد ولی در طی سال‌ها این روابط چنان گسترده و مستحکم شده است که امروز بخش مهمی از حیات فرهنگی ما را تشکیل می‌دهد. در قرن نوزدهم، فیلسوفان و شاعران متصوّف ایرانی چون سعدی و غزالی تأثیر عمیقی بر روی نهضت تعالی گرایان نیو انگلند چون امرسون به جای گذاشتند در حالی که مینیاتورها و قالی‌های ایرانی بسیاری از هنرمندان نقاط مختلف کشور شما را شیفته و مجذوب خود ساخت و در طی این قرن و به ویژه پس از جنگ جهانی دوم، مطالعات و تحقیقات ایرانی در بسیاری از دانشگاه‌های آمریکا افزایش یافته و اثار مهم مربوط به تفکر ایرانی توده وسیع‌تری را در آمریکا به خود جلب کرده است. به همین نحو نمایشگاه‌های متعدد هنر ایرانی این جنبه فرهنگ ما را به مردم آمریکا بهتر شناسانده است.
در ایران تصور مبهمی از آمریکا، به عنوان سرزمینی ورای اقیانوس‌ها (ینگه دنیا) که در اوایل این قرن رواج داشت، پس از جنگ جهانی دوم، جای خود را به بینش و آگاهی عمیقی از آمریکا و فرهنگ آن داده است. در سه دهه گذشته بر اثر ترجمه بسیاری از آثار ادبی آمریکایی به فارسی و نمایش فیلم‌های آمریکایی و اجرای موسیقی این سرزمین، و برگزاری نمایشگاه‌های متعدد از هنر آمریکایی و نیز در نتیجه آموزش و تربیت بسیاری از ایرانیان در آمریکا، مردم ایران تا حد زیادی با فرهنگ آمریکایی آشنا شده‌اند و نویسندگانی چون همینگوی و اشتاین بک اکنون به اندازه شعرا و ادبای معروف ایران در سرزمین ما شهرت دارد. در سال‌های آخر در میان ایرانیان یک نوع آگاهی نسبت به راه‌هایی که با آن علوم و فنون در آمریکا بسط و گسترش یافته است و ارزش‌های انسانی که فراوان، کشور ما پیوسته در این جهت بینش مردم آمریکا بر آن استوار است و نیز حمایت آمریکا از آزادی و مخالفت با ظلم و استعمار در جهان نو، بوجود آمده است. ایرانیان همچنین از توسعه چشم‌گیر اقتصاد کشور شما آگاهی کامل دارند. ما می‌دانیم که باید به پیروزی‌هایی که اروپا و آمریکا ظرف چند قرن رسیده‌اند، طی مدتی کوتاهتر از چند دهه دست یابیم.
فرهنگ آسیایی
در پایان می‌خواهم بار دیگر به فرهنگ خود بطور کلی به فرهنگ آسیا بازگردم. آسیا را نمی‌توان تنها قاره‌ای بر روی کره خاک نامید بلکه معرف یک ایده و در حقیقت این ایده‌آل است. در دوران اخیر، ایدئولوژی‌های بسیاری از دور و نزدیک وارد آسیا شده است، ولی اصول فرهنگی عمده این منطقه عمیقاً در خاک ابدی حقیقت ریشه دوانیده است. بدین ترتیب، فرهنگ آسیا همواره حامل پیامی برای کلیه زنان و مردان جهان است که از اهمیت و فعلیت قابل توجهی برخوردار است. بنابراین، حفظ فرهنگ‌های آسیا و آشنا ساختن مردم سایر نقاط دنیا با جهان آسیایی وظیفه خطیر همه بشریت عصر ما است. تولید و مصرف که اگر مهار نشود سرانجام بشر را نابود خواهد کرد و او را به بردگی خواهد کشانید. احیای فرهنگ ملی ما یک شالوده محکم و مطمئنی خواهد ماند که بر پایه آن می‌توانیم زندگی خود را استوار سازیم و حفظ و ابقاء جو فرهنگی ما برای رشد سالم جامعه ما ضرور است و فقدان آن برای جامعه ما چون سمی مهلک است و فقط فرهنگ ما است که می‌تواند نیست انگاری و شک را به یقین و یأس و نومیدی را به سرور و شادمانی مبدل سازد.
برای اینکه این کشش و تضاد میان ارزش‌های سنتی ما و تکنولوژی جدید به صورت حربه ویران کننده‌ای در نیاید، ما باید بار دیگر به بینش و مشاهده انسان در کلیت و تمامیت وی بازگردیم. فرهنگ آسیا با همه مظاهر مختلف آن در خاور دور، هندوستان، ایران و تمدن‌های سامی، همیشه سرزمین بصیرت و شهود بوده است. ادیان بزرگ آن اعم از دین هندو، طریقت تائو، آئین بودائی ،دین زرتشت و یا اسلام بر اهمیت و بینش و شهود در زندگی انسان، تأکید خاصی ورزیده‌اند. حتی گفتار آن پیغمبر یهود گه گفته است: «در آنجا که بصیرت نباشد مردم نابود خواند شد»، کلمات یکی از حکمای بیشمار این قاره بزرگ است. در اینجا بازتاب این کلمات را در گفتار یکی از شایسته‌ترین فرزندان شما، یعنی مارتین لوترکینگ می‌توان دید. در آنجا که می‌گوید: «من از پذیرفتن این عقیده که بیماری طبیعت کنونی انسان، او را از لحاظ اخلاقی برای رسیدن به آن حقیقتی که او باید باشد و همواره در روبروی او قرار گرفته است ناتوان می‌سازد، خودداری می‌کنم.»
این بینش جاویدان انسان، در کلیت وی، به عنوان موجودی که مشیت الهی چنین مقدّر کرده است که نسبت به وجود خود تعالی پیدا کند و به ورای هستی خود سیر نماید، مستلزم این است که او برای لحظه‌ای از جهان بیرون که صرف کمیت آن هستی ما را خرد می‌کند، روی گردانده و به عالم درون، یعنی خویشتن خویش که قادر به شناسایی، احساس و عمل است روی آورد. این امر به معنای رسوخ در خلق وجود انسان و نیز به معنای یک خودشناسی عمیق یا بهتر شناختن همسایه و نیز جهان پیرامونی در پرتو یک بینش عمیق و با احساس عشق و کرامت انسانی است. این به مفهوم آگاهی کامل از شرایط بشری در سراسر جهان می‌باشد و این شرایط به ما مربوط می‌شود.
«جان دان» شاعر انگلیسی می‌گوید: «به خاطر عشق من به بشریت مرگ هر انسان، نقصان وجودی نیست. من گفتار خود را با کلمات یکی از شاعران بزرگ وطن ما یعنی خیام که بیش از شاعران دیگر در غرب شهرت دارد به پایان می‌برم.
- چون جود ازل بود مرا انشاء کرد
- بر من ز نخست درس عشق املا کرد
- و آنگاه قراضه ریزه قلب مرا
- مفتاح خزائن در معنی کرد
آرزوی قلبی من این است که انجمن آسیای که وظیفه معرفی فرهنگ آسیا و آمریکا را به عهده دارد افق‌ها و فعالیت‌های خود را در این محل جدید گسترش دهد. صمیمانه امیدوارم که سال جدید برای شما و مردم سراسر جهان صلح و دوستی و ترقی روزافزون به همراه داشته باشد و هر یک از ما به روش خود پیام‌آور عشق و برادری برای جوامع خود باشیم.
۲۵ دی ماه
شهبانو: اکثریت جوانان ایرانی به کشورشان علاقمندند.
عده‌ای از مقامات دولتی تا چند سال قبل جزو تظاهر کننده‌ها بودند.
علیاحضرت شهبانو ساعت ۲۲ دیشب به وقت تهران برابر با ساعت ۱ بعد از ظهر به وقت محلی به سفر ۳ روزه خود در نیویورک پایان دادند و این شهر را ترک کردند. علیاحضرت شهبانو در انجمن آسیایی نیویورک سخنرانی مبسوطی در برابر ۱۴۰۰ نفر از شخصیت‌های برجسته سیاسی، بازرگانی و فرهنگی و ایران شناسان ایراد فرمودند و به پرسش‌های حاضران پاسخ دادند و در پاسخ چگونگی روابط ایران و شوروی فرمودند: بطوری که می‌دانید ما با شوروی روابط دوستانه و احترام مقابل داریم. شهبانو درباره حل مشکل خاورمیانه فرمودند: ایران ابتکار صلح پرزیدنت سادات را مورد تأیید قرار می‌دهد و آرزو می‌کند حسن نیّتی که نشان داده شده مذاکرات اعراب و اسرائیل را به نتیجه معلوم و مثبت برساند و صلح در خاورمیانه مستقر گردد. علیاحضرت شهبانو درباره تظاهرات عده معدودی که به عنوان دانشجوی ایران معرفی شده‌اند فرمودند: ما از اینکه برخی از جوانان بر اثر بی‌اعتنایی از تحولات و ترقیات عظیمی که در وطن‌شان ایران به وقوع پیوسته آلت اجرای مقاصد سوء دشمنان ایران قرا می‌گیرند، متأسّف هستیم و ما آرزو می‌کنیم که جوانان ایران تحصیلات خود را تکمیل کرده و برای همکاری در برنامه‌های عمرانی و پیشرفت کشورشان به وطن برگردند. شهبانو فرمودند: در هر حال جوانان هستند که باید آینده کشور ما را بسازند و خوشبختانه سابقه نشان داده است که اکثریت جوانان ایرانی به هر صورت به کشورشان علاقه‌مندند و به ایران بر می‌گردند و هم اکنون در میان مقام‌های دولت ایران هستند کسانی که تا چند سال قبل مانند همین عده تظاهرات ولی اکنون دست به دست هم داده برای توسعه و آبادی مملکت خود صمیمانه فداکاری و خدمت می‌کنند. سپس شهبانو درباره پیشرفت اقتصادی و اجتماعی و جنبش که توسط بانوان ایرانی و نقش آنان در گردش کارهای کشور ایفا می‌نمایند اشاره فرمودند و یادآور شدند که بانوان ایرانی از تساوی حقوق بهره‌مند هستند و هم اکنون در دو مجلس ایران تعدادی از بانوان شرکت کردند و سهم مؤثر و مفیدی را در پیشرفت کشور خود به عهده گرفته و در به ثمر رساندن انقلاب شاه و ملت فعالیت می‌کنند. علیاحضرت شهبانو پیرامون برخی از اصول انقلاب شاه و ملت از قبیل اصلاحات ارضی، سهیم شدن کارگران در سود کارخانه‌ها، مبارزه با بیسوادی به تفصیل برای حاضران در انجمن آسیایی توضیح دادند.
۲۶ دی ماه ۲۵۳۶ شهبانو وارد ایالت فلوریدا شدند علیاحضرت شهبانو ک اکنون برای بازدید از دیسنی لند در ایالت فلوریدای آمریکا بسر می‌برند در ضیافت شامی که آقای اسکیو فرماندار ایالت فلوریدا به افتخار معظم‌لها ترتیب داد شرکت کردند. در این ضیافت اردشیر زاهدی سفیر شاهنشاه آریامهر در ایالات متحده آمریکا، چند تن از مسئولان دیسنی لند، مقامات بلندپایه ایالت فلوریدا و نیز همراهان علیاحضرت شهبانو با بانوانشان در آن شرکت کردند. در سر میز شام آقای اسکیو فرماندار ایالت فلوریدا طی سخنانی مقدم علیاحضرت شهبانو را به ایالت فلوریدا گرامی داشت و گفت: شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو برای تعالی و ترقی ملت خود و همچنین در راه دوستی و صلح بین‌المللی و تحکیم مناسبات مودّت‌آمیز قدم‌های بسیار مؤثری برداشته‌اند. فرماندار ایالت فلوریدا آنگاه ضمن تجلیل از واقع‌بینی و دوراندیشی شاهنشاه آریامهر به پیشنهاد رهبر ایران در مورد استفاده درست از مواد انرژی زا اشاره کرد و گفت: توجه آمریکا اکنون بیش از هر زمان به نحوه مصرف صحیح از نفت و سایر مواد انرژی زا معطوف شده است. فرماندار ایالت فلوریدا در پایان سخنان خود به فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی علیاحضرت شهبانو اشاره کرد و از نقش فعالانه شهبانوی ایران در کلیه شئون که احترام مردم جهان را برانگیخته است تجلیل کرد. در این هنگام علیاحضرت شهبانو ضمن تشکر از میهمان‌نوازی‌ها و پذیرایی بسیار گرم فرماندار و مردم فلوریدا طی سخنانی به روابط تاریخی و همکاری‌های ایران و آمریکا اشاره کردند.