سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به اردن ۱۸-۱۶ دی ماه ۱۳۵۳

دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران/سال ۱۳۵۳ خورشیدی

درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سفرهای رسمی محمدرضا شاه پهلوی آریامهر

سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سال ۱۳۵۳ خورشیدی تازی

پیشباز گرم ملک حسین و بانو از اعلیحضرتین

آریامهر از برابر صف هموندان سفارت شاهنشاهی ایران و ایرانیان مقیم اردن

آریامهر به همراه ملک حسین و ژنرال های ارتش اردن از گارد احترام سان می بینند

اعلیحضرتین در میهمانی شام رسمی اعلیحضرت ملک حسین و ملکه عالیا

بیانات آریامهر شاهنشاه ایران بر سر میز شام رسمی

سفر آریامهر شاهنشاه ایران و علیاحضرت شهبانو به اردن

سفر رسمی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر و علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی به اردن ۱۸-۱۶ دی ماه ۱۳۵۳

سفر تاریخی شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو به خاورمیانه از روز دوشنبه ۱۶ دی ماه ۱۳۵۳ آغاز شد. اعلیحضرتین ساعت ده بامداد در آیین پسواز رسمی از تهران به سوی « امان » پرواز کردند. در این سفر عباس خلعتبری وزیر خارجه در رکاب اعلیحضرتین می‌باشد. هواپیمای شهباز برابر نیم روز وارد کشور پادشاهی اردن شد. شاهنشاه آریامهر هنگام ورود به خاک اردن اونیفورم نظامی بر تن داشتند. شکوهی که بر فرودگاه امان با به اهتزاز درآمدن پرچم‌های ایران و اردن و آرنگ‌هایی در خوش آمد گویی به میهمانان ایران حکم فرما بود، شگفت انگیز بود. سفر اعلیحضرتین به خاورمیانه عربی که از دوشنبه ۱۶ دی ماه آغاز شد تا یکشنبه ۲۲ دی ماه به درازا می‌کشد. اعلیحضرتین تا نیم روز چهارشنبه در اردن می‌باشند و چهارشنبه ۱۸ دی ماه رهسپار قاهره خواهند شد. در پای پلکان هواپیما اعلیحضرت ملک حسین و علیاحضرت ملکه عالیا، والاحضرت حسن ولیعهد اردن، نخست وزیر و پایوران والامقام سیاسی و نظامی اردن از اعلیحضرتین به گرمی پیشباز کردند. دو دختر کوچک اعلیحضرت ملک حسین، شاهزاده خانم عایشه و شاهزاده ذین با دو دسته گل سرخ ورود اعلیحضرتین را به امان خوش آمد گفتند. والاحضرت حسن ولیعهد اردن و همسرشان، دختر اعلیحضرت ملک حسین سایر هموندان خاندان سلطنتی اردن در فرودگاه امام گرد آمده بودند. نخست وزیر و هیات وزیران، پایوران کشور اردن هاشمی، هموندان سفارت شاهنشاهی ایران در امان و ایرانیانی که در امان زندگی می کردند به پیشباز اعلیحضرتین آمده بودند.

از سه روز پیش از ورود اعلیحضرتین، شهر امان خود را آماده ورود میهمانان والای ایرانی کرده بود. همه میدان‌ها، خیابان‌های پر جمعیت شهر با پوسترهای شاهنشاه آریامهر و اعلیحضرت ملک حسین و پرچم‌های کشور شاهنشاهی ایران و اردن هاشمی آراسته شده بود و شهر جلوه‌ای ویژه یافته بود. تاق نصرت‌های بی شمار برای پیشباز از اعلیحضرتین بر پا شده بود. پایتخت اردن، امان، چشم به راه ورود اعلیحضرتین بود. پیش از دیدار شاهنشاه در چند روز گذشته دو موافقت نامه میان دو کشور دستیه شد. برنامه دیدار اعلیحضرتین از اردن دربرگیرنده دیدار از تاسیسات اردن، پروژه‌های اساسی، دانشگاه اردن، آکادمی سلطنتی علوم، شهر پزشکی حسین و نیز بر جای مانده‌های تاریخی می‌باشد.

اعلیحضرتین پس از پایان آیین پیشباز رسمی رهسپار کاخ اقامت خود شدند. اعلیحضرتین ناهار را خصوصی میهمان پادشاه و ملکه اردن بودند.

نخستین دور گفتگوهای رهبران دو کشور

ایوار نخستین دور گفتگوهای رهبران ایران و اردن در کاخ زهران انجام یافت.

شبانگاه میهمانی شامی در کاخ پادشاهی به سرفرازی ورود اعلیحضرتین برگزار شد. همراهان اعلیحضرتین، خاندان سلطنتی اردن و شماری از پایوران برجسته اردن در این میهمانی شرکت داشتند. ملک حسین بر سر میز شام سخنانی ایراد کرد و گفت:

اعلیحضرتا

علیاحضرتا

امروز یکی از با سعادترین روزهای زندگی من است زیر این فرصت را به دست آورده‌ام که به نام خودم، ملکه اردن، مردم و دولت و نیروهای مسلح کشورم، مقدم اعلیحضرتین را به میهن دومشان خوش آمد بگویم. من آن اعلیحضرت را برادر خود می‌دانم زیرا در درازای زندگیم همواره در آرزوها و آرمان‌های من شریک بوده‌اند، اما،از همه مهمتر آن است که اعلیحضرت شاهنشاه ایران به صورت سرمشق و نمونه بارزی برای ملت‌ها،رهبران و پادشاهان جهان درآمده‌اند. من همانقدر که از این دیدار خوشحالم، به دوستی و برادری آن اعلیحضرت هم چنین دوستی و عوالم برادری که میان دو کشور و دو ملت ما از دیرباز وجود داشته افتخار می‌کنم

اعلیحضرتا

شما همواره در آرزوها و آرمان و موفقیت‌های ما، با ما شریک بوده و هم چنین در مشکلات و دردها نیز با ما همدری داشته‌اید، اعمال بزرگ شما در حمایت از ما و پشتیبانی صمیمانه‌ای که از ما نموده‌اید، همواره به صورت مرهم شفابخشی برای دردهای ما بوده و کمک‌های بسیار بزرگی به ما در رسیدن به هدف‌ها و گام برداشتن در راستای امیدها و آرمان‌های خود نموده است. ما همواره با افتخار اقدامات فرخنده آن اعلیحضرت را برای پیشرفت و عالی ملت برادر خود ایران که معجزه ایران امروز را پدیدآورده است، دنبال کرده‌ایم. شما رهبری هستید که وارث افتخارات امپراتورها و تمدن بزرگی که چندین قرن پیشینه دارد به شمار می‌آیید. در عین حال شما همواره کوشیده‌اید که با دانایی و دوراندیشی و دلبستگی و دلیری بسیار افتخارهای تازه‌ای برای ملت ایران کسب کنید و برای آنها آن گونه زندگی را بسازیم که اینک در قلب تمدن قرن بیستم مقامی والا دارد.

بخشی از عظمت معجزه ایران امروز آنست که آن اعلیحضرت توانایی آن را داشته‌اند که همراه با مقتضیات عصر حاضر، روح واقعی اسلام را درآمیزند و به این ترتیب نمونه و سرمشقی برای همه مسلمانان پدیدآورند، من آرزومندم که بتوانم پاره‌ای از مظاهر توسعه و پیشرفت اردن را به شما نشان دهم، و اطمینان دارم که روزهای بسیار لازم است، تا ما بتوانیم علاقه‌ای را که مردم اردن نسبت به شما دارند و ستایش و تحسینی را که شما نزد ایشان برانگیخته‌اید، بسنده و شایسته بیان کنیم. هم چنین بیان مراتب قدردانی مردم اردن از کمک‌ها و پشتیبانی شما در چند روز شدنی نیست.

بنابراین از اعلیحضرتین پروانه می‌خواهم که به نام مردم اردن از آنها قدردانی و سپاسگزاری کنم و بار دیگر مقدم اعلیحضرتین و همه هموندان خاندان شاهنشاهی ایران را سلامت و سعادتمند بدارد و نگهبان برادر عزیزم امپراتور بزرگ و رهبر شجاع ایران باشد.

در پاسخ سخنان ملک حسین پادشاه اردن، شاهنشاه آریامهر چنین فرمودند:

بیانات اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ سخنان ملک حسین در میهمانی شام به سرفرازی ورود اعلیحضرتین به اردن امان ۱۶ دی ماه ۱۳۵۳

اعلیحضرتا

علیاحضرتا

قبل از هر چیز، از اینکه به من فرصت دادید بار دیگر از کشور زیبای شما دیدن کنم سپاسگزارم. بیانات شما مبیّن محبت زایدالوصف آن اعلیحضرت نسبت به من است، لیکن این سخنان بویژه از آن جهت اهمیت دارد که از زبان یک پادشاه و رهبری ایراد می‌شود که در تمام دوران زندگی خود شخصیت، شجاعت، قدرت تصمیم‌گیری و احساس مسئولیت خود را نشان داده است.

من قبل از نخستین سفر به کشور شما، از این امر آگاه بودم و از آن زمان تاکنون حوادثی بسیار در شرایطی رخ داده است که تنها با صفات و خصوصیاتی که در شما سراغ دارم توانسته‌اید بر آن‌ها فائق آیید و به ملت و کشورتان خدمت کنید.

شما روزهای دشواری را پشت سر گذاشته‌اید. هم شما و هم من بخوبی می‌دانیم که معنای سرد و گرم‌های و دشواری‌های زندگی چیست. لیکن موقعی که صفای باطن وجود داشته باشد همواره پایان راه به روشنی می‌رسد. این راه ممکن است دراز یا کوتاه باشد، ولی نتیجه به هر حال یکی است. اطمینان دارم روحیه‌ای که راهنمای آن اعلیحضرت در خدمت به کشور و ملت است، مسلماً سرمشق مردم و دولت و نیروی مسلح اردن نیز هست و پرچم کشور شما را در اهتزاز نگاه خواهد داشت.

آرزو داشتم که ایران همسایه اردن بود تا نشان می‌دادیم که یک کشور دوست و همجوار چه می‌توانست برای کشور برادر و همسایه خود انجام دهد. متأسفانه موقعیت جغرافیایی این امکان را فراهم نیاورده است. لیکن اطمینان داشته باشید که دل‌های ما با شما است و هر آنچه که از دست ما برای کمک به ملت اردن، در تلاش شرافتمندانه اش در جهت پیشرفت و ادامه تاریخ طولانی و پرشکوه این سرزمین برآید، کوتاهی نخواهیم کرد.

ما با علاقه‌ای عمیق پیشرفت و توسعه کشور شما را دنبال می‌کنیم و می‌توانیم بگوییم که این علاقه همواره در آینده افزایش خواهد یافت، تا روزی فرا رسد که مطمئن شویم کوشش‌های شما از هر جهت ثمربخش شده و کشور شما به صورت یک کشور مرفه و بسیار پیشرفته درآمده است.

اعلیحضرتا، اجازه بدهید بهترین آرزوهایی را که در دل یک دوست می‌تواند وجود داشته باشد برای سلامت، سعادت، رفاه و عظمت شما و علیاحضرت ملکه و مردم اردن آرزو کنم.

دومین روز سه شنبه ۱۷ دی ماه

علیاحضرت شهبانو و ملکه عالیا در موزه ملی اردن

شهبانو و ملکه عالیا در فرودگاه امان

پیش از نیم روز شهردار پایتخت اردن همراه با هموندان انجمن شهر امان به قصر میهمانان آمدند و به پیشگاه شاهنشاه آریامهر بار یافتند. اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر ساعت ده و ۴۵ دقیقه به نامبردگان بار دادند و شهردار امان کلید طلایی شهر را به پیشگاه شاهنشاه آریامهر فراداشت و بیاناتی در پیشباز از میهمانان بزرگ ایراد کرد. شاهنشاه آریامهر در پاسخ به خوش آمد گویی شهردار امان فرمودند:

بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در پاسخ سخنان شهردار امان هنگام دادن کلید طلایی پایتخت به پیشگاه شاهنشاه ایران

برای من مایه خرسندی است که کلید شهر زیبای امان را دریافت می‌کنم. من قبلاً از امان دیدن کرده‌ام و خوشحالم بگویم که در این مدت پایتخت اردن بطور چشمگیری ترقی کرده و مانند هر شهر دیگری با تلاش پیگیر مردم، پیشرفت‌های بیشتری خواهد کرد. من احساسات دوستانه خود را به خاطر استقبال گرم مردم شما ابراز می‌دارم. این استقبال نشانه‌ای از احساسات مردم شما نسبت به مردم ما است و اطمینان می‌دهم که این احساسات به گرمی پذیرفته می‌شود. از خداوند بزرگ می‌خواهم که ملت شما تحت رهبری خردمندانه اعلیحضرت ملک حسین به سعادت روزافزون و ترقیات بیشتر نایل گردد.

آنگاه آریامهر شاهنشاه ایران شهردار و هموندان انجمن شهر را مورد مهر همایونی قرار دادند و دفتر طلایی شهر را توشیح فرمودند.

شاهنشاه آریامهر ساعت ۱۱ و ۴۵ دقیقه امروز در کاخ سلطنتی اردن با اعلیحضرت ملک حسین دیدار کردند و گفتگوهای رسمی رهبران دو کشور آغاز شد. در این گفتگوها وزیران خارجه و تنی چند از پایوران رسمی دو کشور حضور داشتند. در درازای راه میان قصر اقامتگاه اعلیحضرتین تا کاخ سلطنتی اردن همه جا مردم برای شاهنشاه ایران ابراز شور و هیجان می‌کردند. در خیابان‌ها آرنگ‌هایی به نشانه دوستی و پیوند نزدیک ایران و اردن به چشم می‌خورد. پوسترهای شاهنشاه آریامهر و ملک حسین همه جا به چشم می‌خورد.

مصاحبه علیاحضرت شهبانو با خبرنگاران رادیو تلویزیون اردن

علیاحضرت شهبانو ساعت ۹ بامداد [ برابر با ده و ۲۰ دقیقه به هنگام تهران] خبرنگاران رادیو تلویزیون اردن را پذیرفتند و در مصاحبه‌ای به پرسش‌های آنان پاسخ دادند.

علیاحضرت شهبانو پیش از نیم روز در کاخ اقامتگاه اعلیحضرتین در پایتخت اردن، خبرنگاران رادیو تلویزیون اردن را پذیرفتند و به پرسش‌های آنان پاسخ گفتند.

پرسش: علیاحضرتا چگونه در شادی‌های مردم شریک می‌شوید.

علیاحضرت شهبانو: شادی من در زندگی همیشه این است که دیگران را شاد و خوشحال و مرفه ببینم. به عقیده من اگر فرد فرد مردم ایران تلاش نمی‌کردند، ما امروز از این ثروت و رفاه برخوردار نبودیم. همان گونه که می داهید کشور ما در ده سال گذشته پیشرفت چشمگیری داشته است، اما ما هنوز برنامه‌های زیادی برای آینده در پیش داریم که باید انجام گیرد. این بسیار مهم است که من در موقع و وضعی که دارم بتوانم از هر نظر برای مردم سودمند واقع شوم. شادترین لحظات برای من هنگامی است که کاری سودمند انجام دهم که منافع آن مورد توجه همگان قرار گیرد. از نظر من شخصا، هر گاه این چنین نبود، نمی‌توانستم زندگی کنم. من اکنون تمامی کوشش خود را صرف پیشرفت و پیشبرد کشورم کرده‌ام و نیز شخصا برای من لذت بخش نیست که از مواهب زندگی به تنهایی بهره گیرم.

پرسش: شما انرژی و نیروی شگفت آوری دارید، زیرا ریاست عالیه ۲۶ سازمان اجتماعی و فرهنگی و رفاهی را عهده دار هستید، افزون بر این، در کارهای توسعه و آبادانی کشور نیز شرکت دارید، راستی این سازمان‌ها را چگونه اداره و سرپرستی می‌فرمایید؟

علیاحضرت شهبانو: شکر خدا من هنوز انرژی جسمانی و معنوی کافی و فراوانی دارم و مایل هستم که این نیروی خودر را مادام که می‌توانم در راه تامین رفاه بیشتر برای مردم ایران صرف کنم و نیز به همه این سازمان‌ها که نام بردید علاقه‌ای عمیق دارم. شما وقتی چیزی را عمیقا دوست داشته باشید، خود آن چیز برای شما منبع انرژی و نیرو نیز خواهد شد، اما البته تمامی سازمان‌هایی که زیر سرپرستی من هستند، برای خود کارکنان، مدیران و سرپرست‌هایی دارند و من شماری مشاور مخصوص که عده آنها به چهل تن می‌رسد در اختیار دارم که با من در اداره این سازمان‌ها را از جنبه‌های مختلف کار، اداره می‌کنند، اما البته این کافی نیست، ما هنوز به افراد بیشتری نیازمندیم، زیرا هر سال کارها بزرگتر و بزرگتر می‌شود.

پرسش: آیا در طرح نقشه‌ها و برنامه‌های خود با شاهنشاه ایران نیز مشورت می‌فرمایید؟

علیاحضرت شهبانو: البته در مورد مسایل مهم با ایشان مشورت می‌کنم و از راهنمایی‌های شاهنشاه بهره می‌گیریم.

پرسش: آیا علیاحضرت در مسایل سیاسی نقش فعالی دارند؟

علیاحضرت شهبانو: می‌دانید که امور اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور من و یا همه کشورهای دیگر، به نحوی با سیاست درآمیخته است و نمی‌توان آنها را از یکدیگر جدا دانست اگر چنین باشد، می‌توانم بگویم که من در امور سیاسی شرکت دارم، چنانگه در مورد فرد دیگری این امر صادق است.

پرسش: ممکن است فعالیت‌های شهبانو در چارچوب شیوه و سنت‌های شاهنشاهی ایران را جویا شوم؟

علیاحضرت شهبانو: می‌دانید که خیلی چیزها در کشور ما عوض شده است، به ویژه موقعیت و جایگاه زن در کشور ما دستخوش دگرگونی‌های دامنه داری شده است، سال‌ها پیش احتمالا همسر پادشاهان نمی‌توانستند در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنند و شاید آنها خود نیز علاقه‌ای به این مشارکت نداشتند، اما امروز همه چیز عوض شده است، امروز پیش از هر چیز خود مردم از شرکت زنان در فعالیت‌های اجتماعی خرسند هستند و از آن استقبال می‌کنند. ما همواره گفته‌ایم که می‌خواهیم نقش ثمربشخ سنت‌ها و فرهنگ ملی خویش را حفظ کنیم، از این رو آداب و سنتی را که مطابق مقتضیات زمان نمی‌بینیم، ترک می‌کنیم و فراموش می‌کنیم. مردم بسیار دوست دارند با شاهنشاه و شهبانوی خود روبرو شوند و هر چه تماس ما با مردم بیشتر و نزدیکتر شود، توفیق بیشتری به دست خواهد آمد.

پرسش: آیا علیاحضرت شهبانو اطلاعات مربوط به فعالیت‌های سازمان‌های اجتماعی را مستقیما به دست می‌آورند و یا در این زمینه برای شهبانو گزارش‌هایی تهیه می‌شود؟

علیاحضرت شهبانو: راه‌های گوناگونی برای تماس با مردم وجود دارد. گاهی افراد را به حضور می‌پذیرم. در دیدار از سازمان‌های مخنلف نیز با مردم روبرو می‌شوم و حرف‌های آنها را می‌شنوم. از راه رادیو و تلویزیون و مطبوعات و یا دوستانم نیز در جریان کارهای مردم قرار می‌گیرم، ولی بهترین گزارش‌ها و بهترین گزارشگرها خود مردم هستند که به من می‌گویند که چه می‌خواهند.

پرسش: به نظر علیاحضرت، زنان ایران تا چه اندازه شایسته این آزادی بودند؟

علیاحضرت شهبانو: من فکر می‌کنم در برخی از موارد زنان ایران شایستگی خود را به ثبوت رسانده‌اند و توانسته‌اند از برابری که به آنها داده شده به خوبی استفاده کنند و در بسیاری از زمینه‌های فعالیت‌های اجتماعی در کشور ما شرکت دارند. اما به نظر من مهمترین مسله میزان درصد زنانی است که در ایران در کارها و فعالیت‌های اجتماعی مشارکت دارند و تنها راه شرکت بیشتر زنان در فعالیت‌های اجتماعی، آموزش آنهاست که این به گفتگوهای بیشتری نیازمند است و البته این تنها مسله زنان کشور ما نیست، بلکه مسله‌ای است که همه زنان دنیا نیز با آن روبرو هستند. هنوز در جهان، شمار زیادی از زنان بی سوادند، در حالی که ما برنامه‌های وسیع و دامنه داری برای مبارزه با بیسوادی در کشورمان اجرا می‌کنیم و طبیعی است به محض آنکه تعلیمات کافی در اختیار زنان قرار گیرد، آنان بیشتر در فعالیت‌های اجتماعی شرکت خواهند کرد.

پرسش: به نظر علیاحضرت شهبانو چند درصد از زنان تحصیل کرده ایران، حاضرند اصول تساوی زن و مرد را که به آنها داده شده بپذیرند؟

علیاحضرت شهبانو: با معیارهای اروپایی باید بگویم که میزان مشارکت زنان در نیروی فعال کشور نزدیک به چهارده درصد است. اما البته در برخی از کشورهای پیشرفته و صنعتی به چهل درصد می‌رسد و ما امیدواریم که زنان ما در آینده روزی به این میزان مشارکت برسند. البته این کار از راه آموزش زنان انجام خواهد یافت و من فکر می‌کنم که پیشرفت تکنولوژی مدرن، کار ترقی و پیشرفت زنان را تسریع می‌کند و به آنها فرصت بیشتری می‌دهد که در خارج از خانه باشند تا در فعالیت‌های اجتماعی بیشتری شرکت جویند. می‌دانید که ما در کشورمان برنامه تنظیم خاواده داریم و سپارش می‌کنیم که خانواده‌ها بچه کمتری داشته باشند. اگر شمار بچه‌ها در خانه زیاد نباشد، بانوان بیشتر فرصت می‌یابند که در خارج از خانه در امور اجتماعی و کارهای آبادانی فعالیت کنند.

پرسش: علیاحضرتا، سال ۱۹۷۵ سال جهانی زن است، در این سال چه برنامه‌هایی در کشور شما اجرا می‌شود و چه پیامی به مناسبت این سال دارید؟

علیاحضرت شهبانو: ما برنامه‌های بسیاری برای این سال تدارک دیده‌ایم و برنامه خود را با کنگره بزرگ زنان که پنج هزار زن ایرانی از سراسر کشور در آن گرد آمده بودند، آغاز کردیم و شاهنشاه آریامهر این کنگره را افتتاح فرمودند. هم چنین سمینارهایی برای آشنایی زنان با حقوق و قوانین و پیشرفت‌هایی که داشته‌اند در نقاط مختلف کشور ترتیب خواهیم داد. قرار است نمایشگاه‌هایی نیز در استان‌های مختلف کشور ترتیب داده شود و تحقیقاتی در زمینه مسایل زنان انجام پذیرد. پیام من برای زنان این است که در فعالیت‌های اجتماعی، توسعه‌ای و عمرانی کشور خود مشارکت بیشتری داشته باشند و نیز از مراکز آموزشی که برای آنان دایر شده است، بیشتر بهره گیرند. هم چنین، از زنان کشورم می‌خواهم که هرگز در جریان فعالیت‌های اجتماعی خود نقش مهم خویش را به عنوان یک مادر و یک همسر فراموش نکنند.

پرسش: علیاحضرت به هنر علاقه وافری دارند و این حقیقت از ابتکارها و فعالیت‌های شهبانو در زمینه تشکیل فستیوال‌های هنری به ویژه فستیوال هنر شیراز که شهرت جهانی دارد، نمودار است، ممکن است علیاحضرت در این زمینه توضیح بفرمایند؟

علیاحضرت شهبانو: من به هنر عشق می‌ورزم، به ویژه آنکه این هنر مربوط به ایران، سرزمین هنرهای کهن باشد، این بسیار مهم است، زیرا ما میراث هنری بسیار داریم. به عقیده من اگر انسان از سنت‌های هنری دور بماند با خطر خیلی مادی شدن روبرو می‌شود و حیات خود را از دست می‌دهد. البته پیشرفت‌های مادی سریع تر از پیشرفت‌های معنوی و عاطفی حاصل می‌شود. بعلاوه،هنر تنها زبانی است که همه آن را می‌دانند و همه آن را می‌فهمند. تاکنون این تنها وسیله رابطه تمامی مردم و ملت‌ها بوده است و آنان را گرد هم آورده است.

علیاحضرت شهبانو ساعت ۱۱ و ۲۵ دقیقه همراه با ملکه اردن از پرورشگاه « ام الحسین » دیدن فرمودند. علیاحضرت شهبانو سپس از موزه جواهرات و پوشاک ملی و فولکوریک اردن دیدن فرمودند.

پس از نیم روز ساعت ۱۳ و پانزده دقیقه شاهنشاه آریامهر به همراه اعلیحضرت ملک حسین وارد شهر جوانان « ام الحسین » شدند. اعلیحضرتین و ملک حسین و ملکه عالیا در میهمانی ناهاری که از سوی نخست وزیر اردن و بانو رفاعی به افتخار میهمانان اردن بر پا شده بود، شرکت فرمودند.

اعلیحضرتین شام را خصوصی با ملک حسین و ملکه عالیا در کاخ سلطنتی اردن خوردند.

پایان سفر اعلیحضرتین به اردن

بامداد ۱۸ دی ماه پرزیدنت سادات و بانو به همراه اعلیحضرتین به فرودگاه قاهره رفتند و آیین رسمی پسواز از اعلیحضرتین با شکوه هر چه تمامتر انجام یافت. اعلیحضرتین از پایتخت اردن،‌ به کشور مصر برای یک دیدار رسمی پرواز نمودند.