سخنرانی علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی در سالروز کشف حجاب و دادن حقوق اجتماعی به زنان ایران در دانشسرای عالی ۱۷ دی ماه ۲۵۳۵ شاهنشاهی
| سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی | درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر
سخنرانی‌ها و پیام‌ها و بیانات و مصاحبه‌های علیاحضرت شهبانو فرح پهلوی |
کشف حجاب زنان ایران |
در پیشگاه علیاحضرت شهبانو مراسم سالروز اعطای حقوق اجتماعی به زنان ایران در دانشسرای عالی برگزار شد. در این مراسم معظم‌لها سخنانی ایراد فرمودند:
چهل و یکسال پیش، در هفدهمین روز از ماه دی، اعلیحضرت رضاشاه کبیر در همین مکان از آزادی زنان سخن گفتند و این فرمان راه‌گشای همه کوشش‌هایی بود که در دوران شاهنشاهی پهلوی روز بروز گسترش و کمال یافت و سرانجام به جای والایی که زنان در انقلاب شاه و ملت به دست آورده‌اند، منتهی گشت. تحول وضع زنان در این مدت، مستمر و بنیانی بود و زنان ایرانی با فرزانگی و شکیبایی و بصیرت این مرحله را گذراندند و انسانی که در نیم قرن پیش «طبقه نسوان» را تشکیل می‌دادند و حقارت‌ها می‌دیدند، امروز در کنار مردان و همپای مردان در رستاخیز عظیم مردم این سرزمین مشارکت دارند.
در سال‌های گذشته و هم اکنون در این سوی و آنسوی جهان، ما شاهد تلاش‌های زنان علیه نابرابری‌ها بوده و هستیم. این کوشش‌ها گاه منطقی و موفق و گاه شتابزده و بی‌هدف بوده‌اند. امام خصوصیت مشترک همه آن‌ها اراده نیمی از جامعه بشری در میان این حقیقت است که اگر تفاوتی میان انسان‌ها وجود دارد و کسی را بر دیگری امتیازی هست، فقط به خاطر استعداد و کوشش و فضیلت و تقوی است و نه مربوط به جنسیت افراد. اما متأسفانه این نابرابری‌ها هنوز حتی در جوامعی که از تکنولوژی بسیار پیشرفته برخوردارند وجود دارد و به همین علت نمایندگانی که در کنفرانس بزرگ سال بین‌المللی زن در مکزیکو گرد آمدند ناگزیر از ذکر این نکته در اعلامیه نهایی کنفرانس شدند که: «تبعیض نسبت به زنان با حیثیت و حرمت بشر و رفاه خانواده و اجتماع مباینت دارد» و تأکید کردند که «باید تمام موانعی که در راه برخورداری زنان از موقعیت مساوی با مردان وجود دارد از میان برود تا زنان نیز بتوانند نقش خود را بطور کامل در توسعه ملی ایفا کنند.» رسم بر آن است که از حقوق زن و برابر شدن او با مرد سخن بگویند. اما من ترجیح می‌دهم که این تحول را برابری و آزادی همه انسان بنامم. چرا که در انقلاب اجتماعی و ملی ما پایگاه و نقش‌های زن و مرد هر دو در تحول است و در همکاری و همزیستی انسان‌های برابر در یک جامعه نوین است نه در برابر قرار گرفتن زن و مرد و گفتگو در برتری یکی بر دیگری. معنای این برابری تغییر بینش ما در اصول آموزش و پرورش، روابط خانوادگی، تقسیم کار و وظایف اجتماعی در جامعه است. اگر رضا شاه کبیر ده‌ها سال پیش مدرسه تربیت معلم را برای اعلام نظرات خود درباره زنان برگزیدند، بی‌گمان نشانه اهمیت خاصی است که برای نقش آموزش در این زمینه قائل بوده‌اند و امروز نیز واقعیت جز این نیست و روابط خانوادگی و اجتماعی زنان و مردان باید به عنوان یک مسئله فرهنگی مورد توجه قرار گیرد. آنچه برابری واقعی را میان زن و مرد بوجود خواهد آورد، تنها اصلاحات قانونی و سازمانی نیست، بلکه دگرگونی اندیشه است و اینکه که در این مکان، در این سرای معلم سخن می‌گویم، باید ایمان خود را به آنچه که معلمین در این زمینه می‌توانند و باید انجام دهند بیان کنم.
در کنار خانواده که هسته اصلی اجتماع و پناهگاه واقعی انسان‌ها در مقابل نوسان‌ها و دشواری‌های زندگی است، تربیت نسل آینده این سرزمین به دست معلمین سپرده شده و نقش تربیتی آن‌ها در یک جامعه متحول که نظام ارزشی آن با شتاب در حال دگرگونی است، گاه از نقش والدین نیز کمتر نیست. چرا که می‌توانند در سازندگی روحیه کودکان و نوجوانان سهمی سزاوار و شایسته داشته باشند. همچنین وظیفه معلمین در ارزیابی و شناخت صحیح ارزش‌های سنتی خانواده از یک سوی و فرهنگی که وسایل ارتباط جمعی اشاعه می‌دهند از سوی دیگر، بسیار حساس و خطیر می‌شود و بر عهده آن‌ها است که درست را از نادرست باز شناسند و تعادل مطلوب را میان قدیم و جدید از جمله در آموزش صحیح نقش زنان در جامعه، پدیدآورند. برابری حقوقی و قانونی با مردان امری لازم است ولی کافی نیست و بهره بردن زنان از امکانات متساوی به عوامل متعدد اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی بستگی دارد. باید از یک سو به آموزش صحیح طرز تفکری جدید در جامعه نسبت به این امر پدیدار گردد و از سوی دیگر، عملاً به زنان فرصت و امکان شکوفایی استعدادهای‌شان داده شود. مهمترین جای این آموزش، خانه و مدرسه است و پدر و مادر و معلم عوامل اصلی آن هستند ولی منتقدان و نویسندگان و شاعران و کارگردانان و برنامه‌ریزان رادیو و تلویزیون نیز در این راه وظیفه‌ای خطیر به عهده دارند. کتب درسی باید از آنچه که یادآور تبعیض جنسی در گذشته است پاک شود و در وسایل ارتباط جمعی چهره زن چنانکه هست و آنطور که باید باشد، عرضه گردد.
زنان نباید در شتابزدگی یک تحول وظایفی را که حقوق تازه اکتسابی بر عهده آن‌ها گذاشته نادیده بگیرند و باید بدانند که در برابر هر حقی وظیفه و تکلیفی وجود دارد. باید تلاش آن‌ها، تلاشی مثبت و سازنده و بارور باشد، کوشش در تحصیل، توجه به اجباری بودن و یکسان بودن آموزش برای دختر و پسر که از اصول انقلاب شاه و ملت است، شرکت در امر تولید اقتصادی و توسعه ملی با احراز تخصص‌ها و مهارت‌های برابر با مردان و خصوصاً علاقه به استحکام خانواده و تربیت فرزند باید توأماً مورد توجه زنان ایرانی قرار گیرد. اما برای اینکه مشارکت زن و مرد در خانواده و در جامعه امکان پذیر گردد، باید مردان نیز از دیدگاهی تازه به این امر بنگرند. تأکید بر نقش والای مادر در تربیت فرزند نباید موجب نادیده گرفتن وظیفه پدر در پرورش کودکان گردد. مردان باید از این پس به گونه‌ای فعال تر و سازنده‌تر و با احساس مسئولیت بیشتر در زندگی خانوادگی مشارکت داشته باشند و مفهوم این مشارکت همدلی و همگامی با همسر در پیشبرد امور خانه، دادن هویت اجتماعی و فرهنگی و ملی به کودکان و نیز همکاری متقابل همسران به منظور پیشرفت اجتماعی هر یک از آن‌ها است. مردان در آینده همان گونه که در امور خانوادگی باید یار و یاور زنان خود باشند، در موفقیت‌های اجتماعی همسران خود نیز مؤثر و سهیم باشند و بار زندگی در خانه و اجتماعی را هر دو به دوش بکشند. اگر چنین شود همه مردم این مملکت در توسعه اقتصادی و اجتماعی سهیم خواهند شد و کودکان امروز که مردان و زنان آینده این سرزمین هستند با آمادگی بدنی و روانی با پیروی از نظام ارزشی تازه‌ای در تحقق آرمان‌های جامعه ایرانی خواهند کوشید.
من به همه پدران و مادرانی که اصول این برابری را به فرزندان خود می‌آموزند و به همه زنان و مدیرانی که با ایمان و فعالیت‌های پیگیر خود راه آینده را هموار می‌کنند درود می‌فرستم و برای هموطنان عزیز خود، چه زن و چه مرد، در بنیان‌گذاری یک ایران مترقی و یک جامعه مرفه آرزوی موفقیت دارم.