دیدار رسمی لیونید برژنف صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی و بانو برژنوا از ایران ۲۵ آبان تا ۲ آذر ماه ۱۳۴۲

سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی

درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران/سال ۱۳۴۲ خورشیدی

دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران/سال ۱۳۴۴ خورشیدی

شاهنشاه و شهبانو میهمانان گرامی ایران را پیشباز می‌کنند

سرود ملی ایران و شوروی نواخته می‌شود فرودگاه مهرآباد ۱۳۴۲

اعلیحضرتین در فرودگاه مهرآباد با لیونید برژنف و بانو

علیاحضرت شهبانو و بانو برژنوا

شاهنشاه و برژنف در کالسکه شاهنشاهی ایران

شهردار تهران کلید طلایی شهر تهران را پیشکش برژنف می‌نماید

شاهنشاه و برژنف در کاخ گلستان

شاهنشاه و برژنف

شاهنشاه آریامهر و برژنف و مترجم روس

سخنان برژنف بر سر میز شام رسمی

ولیعهد ایران از برژنف هدیه دریافت می کند

اعلیحضرتین و برژنف و بانو در میهمانی شام نخست وزیر

ورود برژنف صدر هیات رییسه شورای عالی جماهیر شوروی و بانو برژنوا به تهران ۲۵ آبان ماه

۲۵ آبان ۱۳۴۲ ساعت چهار پس از نیمروز حضرت لئونید برژنف صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی و بانو "برژنوا" وارد تهران شدند. شاهنشاه و شهبانوی ایران به پیشباز میهمانان ایران به فرودگاه مهرآباد آمدند. ساعتی پیش از ورود حضرت لئونید برژنف ۸ فروند هواپیمای جت نیروی هوایی شاهنشاهی به پیشباز برژنف و بانو رفت و چند دقیقه پیش از ساعت چهار هواپیمای برژنف با اسکورت هواپیماهای نیروی هوایی شاهنشاهی ایران در آسمان فرودگاه مهرآباد پدیدار شد. دیگر پیشبازکنندگان نخست وزیر، قدس نخعی وزیر دربار شاهنشاهی، عباس آرام وزیر خارجه، تیمسار ارتشبد حجازی رییس ستاد بزرگ ارتشداران و تیمسار ارتشبد آریانا ژنرال آجودان شاهناهی و حسنعلی ادهم رییس کل تشریفات شاهنشاهی به حضرت برژنف شناسانده شدند. ایشان نیز همراهان خود را به شاهنشاه و شهبانو شناساندند. سپس شاهنشاه و حضرت برژنف در جایگاه ویژه ایستادند، نخست سرود ملی شوروی و سرود ملی ایران سرود شاهنشاهی نواخته شد و ۲۱ تیر توپ شلیک شد. سپس از سوی فرمانده گارد احترام گزارش نظامی داده شد و شاهنشاه و برژنف از برابر گارد احترام و پرچم‌های نیروهای سه گانه ارتش شاهنشاهی گذشتند. ساعت چهار و نیم پس از نیمروز شاهنشاه و حضرت برژنف در خودروی جلو و شهبانو و بانو برژنوا در خودروی دوم نشستند و از فرودگاه راهی میدان ۲۴ اسفند شدند. سراسر راه از فرودگاه تا شهر با پرچم‌های ایران و شوروی آذین بسته شده بود و مردم در دو سوی خیابان آیزنهاور ایستاده بودند و برای شاهنشاه و شهبانو و میهمانان ارجمند ایران ابراز شور و هیجان می‌کردند.

ساعت چهار و چهل دقیقه شاهنشاه و برژنف و شهبانو و بانو برژنوا در میدان ۲۴ اسفند در جایگاه ویژه قرارگرفتند و شهردار تهران آقای نفیسی ورود حضرت برژنف و بانو را در بیاناتی خوش‌آمد گفت و کلید طلایی شهر تهران را به برژنف پیشکش کرد. ابراز شور و هیجان مردمی که در میدان گرد آمده بودند به آسمان می‌رسید و از گوشه و کنار فریادهای زنده باد شاه و میهمان عالیقدر و زنده باد دوستی ایران و شوروی به گوش می‌رسید. برژنف در پاسخ خوش آمدگویی شهردار تهران گفت:

اعلیحضرتین

آقای شهردار

پروانه بدهید از گرمی احساسات و پیشباز مهرآمیزی که در نخستین دقایق ورود به پایتخت شما از ما کردهاید، صمیمانه‌ترین سپاس‌های خود را به شما پیشکش کنم. من بسیار خوشوفت هستم از اینکه شما کلید شهر تهران را به نشانه دوستی نسبت به مردم شوروی و دولت شوروی به ما نمایندگان مردم شوروی هستیم دادید. ما این را نشان احترام ژرف اهالی تهران نسبت به فرستاده‌های مردم شوروی می‌دانیم.

بنا به دعوت اعلیحضرت شاهنشاه و علیاحضرت شهبانوی ایران برای بازدید رسمی به ایران آمده‌ایم و امیدواریم که این بازدید به استوار ساختن پیوندهای میان دو کشور ما و به گسترش دوستی دو کشور کمک و یاری بنماید. پروانه بدهید بار دیگر از گرمی احساسات دوستی که نسبت به ما ابراز کردید سپاس‌های ژرف خود را تقدیم کنم. از اهالی تهران نیز که با چنین گرمی نمایندگان مردم شوروی را پیشباز می‌کنند از ژرفای دل سپاسگزارم.

سپس شاهنشاه و حضرت برژنف در کالسکه جلو و شهبانو و بانو برژنوا در کالسکه دوم روانه کاخ گلستان شدند. در سراسر راه خیابان‌های شاهرضا و فردوسی شمالی و جنوبی تا میدان سپه مردم تهران به پیشباز میهمانان ایران ایستاده بودند و با هیجان بی همانندی شور و شادی خود را ابراز می‌کردند. در برابر کاخ گلستان نیز انبوهی از مردم گردآمده بودند و برای ورود میهمانان هورا می‌کشیدند و شادی می‌کردند. در پاره‌ای از گذرگاه کالسکه‌های شاهنشاهی، لیونید برژنف پنجره کالسکه را گشود و به بیرون خم شد و پیوسته با سر و دست و واژگانی که از دور به خوبی شنیده نمی‌شد، در میان همهمه و ابراز احساسات مردم گم می‌شد به پیشباز گرم آنان پاسخ می‌داد.

در برابر کاخ گلستان نیز انبوهی از مردم گرد آمده بودند و برای شاهنشاه و شهبانو و میهمانان والا مقام ابراز شور و هیجان می‌نمودند. در کاخ گلستان، پس از شناساندن هیات میهمانداران به برژنف و بانو، اعلیحضرتین کاخ گلستان را ترک فرمودند.

بر پایه برنامه نهاده شده، ساعت ۲۰ شهردار تهران در تالار برلیان، پیشکش مردم تهران را به حضرت برژنف فراداشت. از ساعت بیست و سی دقیقه اعلیحضرتین در مهمانی رسمی شام به تالار آیینه کاخ گلستان رفتند و شاهنشاه خانواده شاهنشاهی ایران را به برژنف شناساندند. آنگاه اعلیحضرتین و میهمانان به تالار پذیرایی رفتند و در سر میز شام شاهنشاه به حضرت لئونید برژنف فرمودند.

حضرت صدر هیئت رئیسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی

برای شهبانو و من مایه کمال خوشوقتی است که امشب از آن حضرت و بانو برژنوا در این جا پذیرایی کنیم. من از پذیرایی بسیار گرم دولت و ملت شوروی از خودم در سال ۱۹۵۶ که فرصت دیدار سرزمین زیبای شما را یافتم خاطره دلپذیری همراهم دارم و امیدوارم شما نیز از سفرتان به کشور ما خاطره مشابهی همراه ببرید.

احتیاجی نیست که روابط مدنی عمیقی را که از دیرباز بین مردم سرزمین‌های ما وجود داشته است به تفصیل خاطرنشان سازم. این روابط به مقتضای همسایگی و ارتباط جغرافیایی از قدیمی‌ترین ادوار تاریخ شرع شده و وجود ابنیه تاریخی متعدد و آثار بی نظیر هنری ایران در موزه‌های شما بخصوص در موزه آرمیتاژ که من با علاقه تمام آن را بازدید کردم حکایت از وسعت ارتباطی می‌کنند که از دیرباز میان تمدن ایران و تمدن‌های ملل سرزمین‌های کشور شما وجود داشته است. تتبعات و تحقیقات مربوط به زبان و ادب و هنر و فرهنگ قدیم و جدید ایران در مراکز مختلف علمی و دانشگاهی کشور شما توسط محققین عالیقدر از مدت‌ها پیش با وسعت و اهمیتی که نظیر آن را بخصوص از لحاظ حجم کار در کشورهای دیگر کمتر می‌توان یافت انجام می‌پذیرد، و در دوران چهل ساله اخیر این فعالیت‌های علمی به قدری گسترش یافته که اکنون واقعاً می‌توان کشور اتحاد شوروی را با کتابخانه‌های بزرگ آن که دارای ده‌ها هزار نسخه کتب خطی نفیس فارسی هستند و با موزه‌های حاوی قسمتی از گرانبهاترین آثار هنری و تاریخی ما و با انستیتوها و مراکز علمی متعددی که در جمهوری‌های مختلف شوروی درباره تمدن ما کار و تحقیق می‌کنند یک کانون فرهنگ ایران در خارج از کشور ما شمرد. ولی این فعالیت‌های علمی و فرهنگی فقط یکی از جنبه‌های مختلف کوشش و کار خلاّقه‌ای است که اکنون در همه رشته‌ها در کشور شما صورت می‌گیرد، و ما که همسایه دیوار به دیوار شما هستیم طبعاً بیش از دیگران با این فعالیت‌ها آشنایی داریم. من خود در دیدار خویش از اتحاد شوروی قسمتی از کارهای عظیم شما را در رشته‌های مختلف صنعتی و کشاورزی و بهداشتی و فرهنگی و غیره از نزدیک دیدم و همان وقت این موفقیت‌های بزرگ را صمیمانه به ملل شما تبریک گفتم.

پیشرفت‌های علمی شما در زمینه‌های مختلف که پیروزی‌های پیاپی در امر تسخیر فضا یکی از مظاهر بارز آن است همواره مورد احترام و تحسین ما بوده و هست.

ما نیز برای آبادی مملکت و تأمین سعادت افراد و جامعه ایرانی می‌کوشیم. هدف ما حفظ استقلال کشور و تأمین آزادی‌های فردی و اجتماعی در دنیایی است که از خطر جنگ‌های مخوف هسته‌ای و غیر هسته‌ای رهایی یافته باشد. ما به صلح اعتقاد و احتیاج داریم تا بتوانیم با اطمینان خاطر و با تمام قوا به ترقیاتی که شایسته آن هستیم نایل گردیم. بدین جهت است که بلافاصله پس از انعقاد قرارداد منع آزمایش‌های اتمی در مسکو که شما خود از پایه گذاران آن بودید، ما این قرارداد را امضاء کردیم و امیدواریم این اولین قدمی باشد که دنیا در راه تأمین صلح اطمینان بخش جهانی برمی‌دارد.

وجود چنین محیط حسن تفاهمی بهترین زمینه برای همکاری‌های ثمربخش کشورهاست، چنانکه موفقیت‌های اخیر دو کشور ما در مورد همکاری‌های صنعتی و اقتصادی و فنی که می‌تواند توسعه بیشتری نیز پیدا کند و توافق‌های حاصله درباره استفاده مشترک کشورهای ما از منابع رود ارس که در مرز دو کشور واقع شده‌اند و ازدیاد محسوس تجارت بین کشورهای ما می‌تواند نمونه خوبی از همکاری دو همسایه باشد.

همزیستی و همکاری ثمربخش کشورهای خودمان را در زمینه تفاهم بین‌المللی و سلامتی و سعادت شما، حضرت صدر هیئت رئیسه اتحاد شوروی و بانو برژنوا، و پیشرفت و رفاه روزافزون ملل اتحاد شوروی را آرزومندم.

سپس حضرت برژنف در پاسخ به شاهنشاه بیاناتی ایراد کرد و گفت:

اعلیحضرت همایونی

علیاحضرتا

والاحضرتا

جناب آقای نخست وزیر، خانم‌ها و آقایان گرامی

پیش از هر چیز به مناسبت دعوت محبت آمیز اعلیحضرت همایون شاهنشاه برای مسافرت ما به ایران و پیشباز گرمی که از ما شد و هم چنین به مناسبت ابراز تهنیت‌ها و آرزومندی‌های ایشان نسبت به اتحاد شوروی و دولت شوروی سپاس‌های صمیمی خود را تقدیم حضور ایشان می‌دارم.

ما به منظور ادامه تماس‌هایی به تهران آمده‌ایم که هنگام مسافرت اعلیحضرت همایون شاهنشاه به اتحاد شوروی بر قرار شده بود و چنان که روشن است آن مسافرت در گسترش پیوندهای نیک میان کشورهای ما نقش مهمی داشته است. اکنون ما از آشنایی با کشور شما، با پایوران دولتی ایران و با زندگی مردم ایران بسی خوشوفت خواهیم شد.

پروانه دهید درود مردم شوروی و هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و دولت شوروی را به شما پیشکش نمایم و هم چنین تهنیت‌ها و بهترین آرزوهای شخص نیکتا سرگی یویچ خروشچف رییس دولت شوروی را با خشنودی فراوان به اعلیحضرت همایونی ابلاغ می‌دارم.

بازدید ما، بازدید دوستی و حسن نیت و نماد کوشش‌های صمیمانه اتحاد شوروی برای گسترش پیوندهای دوستانه با همسایه جنوبی خود می‌باشد. دولت شوروی همواره بر این باور بوده است که تنها اصل درست در پیوندهای دولت‌های دارای سیستم‌های اجتماعی گوناگون، اصل همزیستی مسالمت آمیز است و این اصل پایه و اساس سیاست خارجی اتحاد شوروی بوده و هست. حتی در ژانویه سال ۱۹۱۸ دولت شوروی به رهبری لنین اعلام داشت که « فقط مناسباتی را با ایران برای خود مجاز می‌داند که مبتنی بر موافقت آزاد و احترام متقابل مردم دو کشور باشد. » ما نیز به نوبه خود برای این امر که ایران یکی از نخستین ممالکی بود که جمهوری نوبنیاد شوروی را به رسمیت شناخت و با آن روابط دیپلماسی برقرار نمود، ارزش به سزایی قایل می‌باشیم.

ما و ایران هیچ گونه دعاوی متقابل چه ارضی و چه مادی نداریم. مردم شوروی آرزومندند که اقتصاد ملی ایران پایداری و گسترش یابد و از همه ثروت‌های طبیعی هنگفت کشور شما به سود مردم ایران بهره برداری گردد. ما بر این باور هستیم، که ایران مستقل صلح دوست و رو به رونق می‌تواند عامل ثبات و پایداری صلح در این بخش کره زمین باشد. ما در این اواخر بر اثر کوشش دولت‌های خود توانستیم بسیای از مانع‌هایی که از گسترش روابط عادی میان اتحاد شوروی و ایران بود را از میان برداریم. پیوندهای ما بهتر شده و با روح حسن هم جواری گسترش خواهد یافت. ابتکار خوب جریان تکاملی خود را می‌پیماید و ما از گستره آرزو به محیط اقدامات عملی گام برمی‌داریم.

موافقت نامه ترانزیت که مبتنی بر اصول تساوی حقوق بوده و امکانات خوبی که برای گسترش بازرگانی خارجی دو کشور را فراهم می‌سازد، به اجرا درآمده است. قرارداد مرزی اتحاد شوروی و ایران نیز به اجرا گزارده شده است و این موضوع بسیار اهمیت دارد،زیرا که اتحاد شوروی با ایران دو هزار و پانصد متر مرز مشترک دارند. حل و فصل مسایل مرزی میان اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و ایران برای همه دولت‌ها سرمشق حل اختلافات از راه صلح و از راه گفتگوها با در نظر گرفتن سود دو کشور بود. به باور ما در شرایط کنونی این نمونه و سرمشق از اهمیت فراوان بین المللی برخوردار است.

در این روزها هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی قرارداد همکاری اقتصادی و فنی را که چندی پیش دستینه شده بود، تصویب نمود و کشورهای ما در رودخانه مرزی ارس مشترکا تاسیسات آبیاری و برق خواهند ساخت. گسترش و پایداری پیوندهای میان کشورهای ما نه تنها برای دولت‌های ما سودآور است بلکه عامل مهم استواری صلح در خاور نزدیک و خاور میانه می‌باشد.

هنگام یادآوری پیشرفت‌های کنونی در روابط اتحاد شوروی و ایران، توجه بزرگی را که اعلیحضرت شاهنشاه به این امر می‌نمایند، باید بگویم تندرستی اعلیحضرت همایون شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو رونق و شکفتگی ایران و خوشبختی مردم کوشای ایران و دوستی و حسن هم جواری میان اتحاد شوروی و ایران را آرزومندم.

پس از سخنان برژنف دسته موزیک سلام شاهنشاهی را نواخت. آنگاه اعلیحضرتین به همراه میهمانان به تالار موزه تشریف فرما شدند و از سوی هنرمندان هنرهای زیبای کشور برنامه‌های هنری اجرا شد.

نهادن تاج گل بر آرامگاه رضا شاه بزرگ ۲۶ آبان ماه

در روز ۲۶ آبان ماه حضرت لئونید برژنف از کاخ گلستان رهسپار شهر ری، آرامگاه رضا شاه بزرگ شد. درون آرامگاه شاهپور عبدالرضا پهلوی و تیمسار حجازی به پیشباز برژنف آمدند و حضرت برژنف تاج گل باشکوهی را برروی آرامگاه پدر ایران نوین نهاد و پس از دقایقی خاموشی از برابر گارد احترام گذشتند. در ساعت ۹ و چهل دقیقه بامداد از آرامگاه پدر نوین رهسپار کاخ شاهنشاهی ایران شدند.

در ساعت ۱۰ و پانزده دقیقه بامداد حضرت برژنف وارد کاخ شاهنشاهی شدند و دور نخست گفتگوهای صدر هیات رییسه شوروی با شاهنشاه آغاز شد.

بانو برژنوا از کاخ گلستان به کاخ مرمر برای دیدار علیاحضرت شهبانو رفتند. ساعت ۱۱ و ۴۵ دقیقه حضرت برژنف و بانو به کاخ گلستان بازگشتند و ناهار را خصوصی در کاخ گلستان خوردند.

در ساعت ۱۲ و پانزده دقیقه رییس هیات‌های نمایندگی سیاسی به پیشگاه حضرت برژنف رسیدند و به ایشان و بانو شناسانده شدند. ساعت ۱۶ برژنف با نخست وزیر اسداله علم و آقای آرام وزیر امور خارجه دیدار نمود. در این دیدار که یک ساعت به درازا کشید، تهمورس آدمیت سفیر کبیر شاهنشاهی در مسکو و هم چنین معاون وزارت خارجه شوروی، سفیر کبیر شوروی در دربار شاهنشاهی و همراهان برژنف حضور داشتند.

میهمانی شام به افتخار اعلیحضرتین در تالار برلیان کاخ گلستان

شامگاه میهمانی باشکوهی به سرافرازی شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو در کاخ گلستان در تالار برلیان از سوی حضرت برژنف برگزار شد. در این میهمانی شام رسمی خاندان شاهنشاهی ایران، اسداله علم نخست وزیر، آقایان وزیران و پایوران کشور از باشندگان بودند. بر سر میز شام برژنف در سخنانی گفت:

اعلیحضرتین

والاحضرت‌ها

جناب آقای نخست وزیر

خانم‌ها و آقایان محترم و دوستان عزیز

بسیار خوشوقتیم که امروز از اعلیحضرت شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو و هم چنین از همه باشندگان که ما را سرفراز نموده و به قول روس‌ها برای خوردن نان و نمک با ما اینجا تشریف آورده‌اند، پذیرایی می‌نماییم.

تنها دو روز است که در پایتخت ایران به سر می‌بریم. دو روز مدت زیادی نیست لیکن در این مدت نیز ما حسن نظر ایرانیان را نسبت به همسایگان شمالی شان احساس نمودیم. از پذیرایی گرمی که در خاک باستانی ایران نسبت به ما می‌شود، سپاس‌های ژرف خود را ابراز می‌داریم. ما این مهمان نوازی و توجهات را نماد احساسات نیک نسبت به کشور ما و مردم شوروی می‌دانیم. مردم شوروی نیز نسبت به ایران و مردم ایران دارای همین گونه احساسات می‌باشند و این حسن نظر متقابل مردم ما و تمایل مشترک آنها به پیوندهای دوستانه و حسن هم جواری ریشه‌های ژرف دارد. زندگی نشان داده است که هر وفت روابط اتحاد شوروی و ایران خوب بود این امر به سود هر دو کشور ما بوده و از آن چه مردم شوروی و چه مردم ایران قایده بر می‌گرفتند و هرگاه مناسبات تیره گون می‌شد، این امر به سود کشورهای ما نبوده است.

بسیار خوش آیند است که در زمان اخیر، پیوندهای ما با روح حسن هم جواری گسترش می‌یابد و رسیدن به موفقیت‌های بیشتری در راه وابسته است به مساعی مشترک ما. چنان که بارها گفته شده در این امر تماس‌های شخصی میان رجال دولتی کشورهای ما نقش مهمی را می‌تواند ایفا کند و هر اندازه بیشتر دیدار کرده، تبادل اندیشه نمایند، طبعا به همان اندازه نیز حسن تقاهم و اعتماد متقابلشان بیشتر خواهد شد.

چنانکه می‌دانید چنید پیش به افغانستان همسایه مشترک ما سفر دوستی نمودم. این بازدید به دعوت اعلیحضرت محمد ظاهر شاه پادشاه افغانستان به عمل آمد. نیازی به گفتن نیست که اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و افغانستان دارای سیستم اجتماعی و روش زندگی مختلف می‌باشند. اما با وجود این، روابط اتحا شوروی و افغانستان به خوبی گسترش می‌یابد. این پیوندها بر پایه اعماد متقابل طرفین و تساوی حقوق و بر پایه احترام متقابل به حاکمیت و استقلال و عدم مداخله در امور یکدیگر خلاصه این مناسبات بر پایه اصول همزیستی مسالمت آمیز دولت‌های دارای سازمان اجتماعی مختلف استوار می‌باشد.

به خودی خود آشکار است که این اصول در مناسبات میان همه دولت‌ها دارای سازمان اجتماعی مختلف قابل استعمال و تطبیق است. این است باور راسخ ما و خط مشی سیاست خارجی اتحاد شوروی نیز مبتنی بر آنست. البته این نکته را نیز نمی‌توان در نظر نگرفت که بسیاری از عواملی که گاهی عوامل متناقضی می‌باشند در پیوندها میان کشورها تاثیر می‌بخشند. بسی اتفاق می‌افتد که این یا آن پدیده امور بین المللی را دولت‌های مختلف به فرم متفاوتی می‌سنجند. لیکن این امر نباید در راه همکاری دول چه به صلاح مشترک آنها و چه به سود صلح جهانی مانع رفع ناپذیری گردد.

گرچه اتحاد شوروی و ایران در باره یک رشته مسایل بین المللی دیدگاه‌های گوناگون دارند که مربوط به امنیت هر دو کشور است، موافقت نمودیم. من در اینجا یادداشت‌های داده و گرفته شده میان اتحاد شوروی و ایران در تاریخ ۱۵ سپتامبر سال گذشته درباره به تعهد ایران را دایر به ندادن حق ایجاد پایگاه‌های موشکی در خاک ایران در نظر داریم. رسیدن به این موافقت در اتحاد شوروی، چنانکه باید و شاید ستوده شد و همانگونه که می‌دانیم درباره آن خروشچف رییس دولت اتحاد شوروی هنگام سخنرانی خود در شورای عالی اتحاد شوروی دیدگاه خود را ابراز داشت. ما می‌دانیم که بهبودی پیوندهای اتحاد شوروی و ایران باب طبع همه نمی‌باشد. لیکن گسترش پیوندهای نیک بین کشورهای ما با منافع اصلی ملل اتحاد شوروی و ایران و با منافع صلح جهانی مطابقت دارد.

اعلیحضرت شاهنشاه چندی پیش ابراز نمودند که برای ایران که نزدیکترین همسایه دیوار به دیوار اتحاد شوروی است، گسترش روابط ایران و اتحاد شوروی کاملا طبیعی است. ما گفته‌های اعلیحضرت را با خشنودی می‌پذیریم و از سوی خویش می‌توانم اطمینان بدهم که اتحاد شوروی در راه پایداری و گسترش پیوندهای شوروی و ایران از کوشش دریغ نخواهد داشت.

چنانچه آگاهی دارید امروز با اعلیحضرت شاهنشاه مصاحبه‌ای داشتیم که تبادل اندیشه‌های خوب و دوستانه‌های بود در باره یک رشته مسایل مورد علاقه دو کشور. در این مصاحبه با شادمانی از سوی هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و دولت شوروی از اعلیحضرت شاهنشاه و علیاحضرت شهبانو دعوت کرده‌ام که در هنگام مناسب از اتحاد شوروی به طور رسمی بازدید نمایند. ما بسیار خرسندیم که این دعوت پذیرفته شد و می‌خواهم یادآور شوم که میهمانان عالی قدر و محترم در کشور ما با نهایت خون گرمی و مهمان نوازی که ویژه مردم شوروی است پیشباز خواهند شد.

تندرستی اعلیحضرت شاهنشاه وعلیاحضرت شهبانو، سلامتی همه مهمانان محترم ما که امروز در اینجا هستند آرزو می‌کنم. دوستی و حسن هم جواری ماین کشورهای ما و ملل ما، تندرستی مردم کوشای ایران و رونق ایران و پایداری صلح در سراسر جهان از آرزوهای نیک مردم شوروی است.

آنگاه شاهنشاه ایران در پاسخ به سخنان لیونید برژنف چنین فرمودند:

حضرت صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی

بانو برژنوا

حضار محترم

از کلمات مهرآمیزی که نسبت به مملکت و کشور ایران ابراز نمودید کمال سپاسگزاری را دارم. ملت ایران مانند ملت شوروی، ملت خون گرم و مهمان نوازی است، احساسات دوستانه‌ای که ملت ایران نسبت به شخص شما در این دو روز اقامت همان طوری که مشاهده کردید نشان داد نشانه میل صمیمانه مملکت ما برای داشتن روابط حسن هم جواری و همسایگی خوب با شما می‌باشد. همه در مملکت ما میل دارند با همسایه‌ای که دو هزار و پانصد کیلومتر هم مرز می‌باشند دارای روابط مودت آمیز باشند داشتن نظام اجتماعی مختلف و در برخی اوقات نگاه کردن به مسایل بین المللی از زاویه دیگری نمی‌تواند مانع حسن هم جواری و احساسات متقابل و طبیعی دوستی میان دو همسایه مانند ما بشود. فکر می‌کنم اگر روزی زمامداران مسول دنیا و ممالکی که دارای قوه هسته‌ای هستند بتوانند موضوع خلع سلاح کامل و عمومی را حل کنند و خطر جنگ را از بین ببرند، اختلاف زوایای دید بین المللی تقریبا از بین می‌رود، الان مملکت ایران که مملکت کهنی است و تاریخ قدیمی دارد در راه امید بخشی وارد شده است یعنی مردم امیدوار هستند که از منابع طبیعی مملکت حداکثر استفاده بشود و به طور عادلانه در دسترس همه قرارگیرد و همه دارای زندگی بهتر و آینده امیدبخشی بشوند. برای رسیدن بدین منظور ما آرامش می‌خواهیم و صلح. هر کاری که ما در ایران می‌کنیم مطمینا تنها چیزی که در نظر می‌گیریم مصلحت و منافع مملکت و حفظ تاریخ قدیمی و استقلال مملکت ما است. بدین جهت، وقتی که از طرف ملت ایران می‌گوییم میل ما به همزیستی خوب با شما هست این نیز نماینده سیاست مستقل و ملی ما است.

از اظهاراتی که حضرت صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی نسبت به حسن روابط مملکت اتحاد جماهیر شوروی با افغانستان مملکت برادر ما نمودند کمال خوشوقتی حاصل است. ما امیدواریم که حسن روابط بین همه ملل دنیا برقرار باشد با تشکر از اظهارات محبت آمیزی که حضرت صدر هیات رییس شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی از جانب دولت و ملت شوروی فرمودند با کمال میل برای بازدید مجدد از کشور بزرگ همسایه خود، همراه شهبانو در اولین فرصت مناسب اقدام خواهیم کرد و در مملکت شما نیز حامل سلام گرم و صمیمانه همسایه جنوبی خودتان خواهیم بود.

من نیز به نوبه خود سلامتی حضرت صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی و خانم برژنوا و هم چنین دولت و ملت بزرگ شوروی و هم چنین دوستی بین تمام ملل عالم و صلح پایدار و تمام افراد خوش نیت روی زمین و موفقیت همگی را برای آینده خواستار هستم.

بازدید از موسسه رازی و سد کرج

برژنف در بازدید از موسسه سرم سازی رازی حصارک

۲۷ آبان ماه ساعت ۹ بامداد حضرت برژنف از کاخ گلستان برای بازدید از موسسه رازی به حصارک رفتند. در موسسه رازی نخست دکتر اسفندیاری معاون وزارت کشاورزی خوش آمد گفت و سرپرستان موسسه را شناساند. آنگاه دکتر رفیعی رییس موسسه رازی، تاریخچه بنیاد نهادن و کارهای موسسه را در گزارشی رسا به آگاهی رسانید. سپس آزامایشگاه ها و بخش های گوناگون موسسه رازی مورد بازدید قرار گرفت و صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی درباره چگونگی فراهم ساختن سرم ضد مار گزیدگی پرسش هایی نمود که به هر یک پاسخ داده شد. در اینجا برژنف از پیشرفت های علمی ایران و دانشمندان ایرانی ستایش نمود و گفت:

مسافرت من به کشور شما به دعوت مهرآمیز اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران انجام یافته است و هدف اصلی آن پایدار نمودن مناسبات حسن هم جواری در همه رشته ها است. دانشکندان شوروی اشتیاق فراوان دارند که با دانشمندان ایرانی همکاری کنند و من بسیار شادمانم که بازدید از موسسه رازی در برنامه بازدیدهای این جانب گنجانیده شده است. من پیروزی شما دانشمندان ایرانی را صمیمانه آرزو می کنم.

برژنف هنگامی که به پیکره دانشمند بزرگ ایرانی محمد زکریای رازی رسید، درباره این دانشمند والای ایران پرسش هایی نمودند و سپس خواست که زندگی نامه و کارهای علمی محمد زکریای رازی به مسکو فرستاده شود تا در اختیار دانش پژوهان شوروی قرار گیرد. در پایان این بازدید یک فرتور ارزنده از شاهنشاه و صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد شوروی که هنگام ورود میهمانان به ایران برداشته شده بود به لیونید برژنف پیشکش شد. این فرتور در قابی بسیار زیبا ساخته شده از پوست مار ایرانی قرارداده شده بود.

در ساعت ده و نیم برژنف از موسسه رازی رهسپار سد کرج گردید و از سد و تاسیسات آن بازدید کردند. این بازدید نیم روز به پایان رسید و برژنف به تهران بازگشت

در این روز بانو برژنوا ساعت ۹ بامداد از کاخ گلستان به آموزشگاه پرستار اشرف پهلوی رفتند. هنگام ورود برژنف دکتر آشتیانی مدیر عامل سازمان شاهنشاهی خدمات اجتماعی خوش آمد گفت و مدیر آموزشگاه را معرفی نمود. آنگاه بازدید از بخش های گوناگون بازدید کردند. سپس به بازدید از آموزشگاه حرفه‌ای فرح پهلوی وابسته به شیر و خورشید سرخ ایران رفتند. در هر بخش سرپرستان آگاهی نیازین را به بانو برژنوا دادند. این بازدید یک ساعت به درازا کشید و در پایان بانو برژنوا با ابراز خشنودی دفتر یادبود آموزشگاه را دستینه کرد. بانو برژنوا نیمروز به کاخ گلستان بازگشت. برژنف و بانو ناهار را خصوصی در کاخ گلستان خوردند.

ساعت ۱۵ و سی دقیقه حضرت برژنف و بانو از موزه ایران باستان دیدن کردند. در ورودی موزه دکتر بینا معاون وزارت فرهنگ خوش آمد گفت، سپس بازدید از برجای مانده های کهن ایران زمین آغاز شد و یک ساعت به درازا کشید. در هر بخش مدیر کل باستانشناسی توضیحات رسایی به آگاهی میهمانان رسانید. برزنف و بانو برژنوا دفتر یادبود موزه ایران باستان را دستینه نمودند. در پایان بازدید دکتر بینا یک گاو کوهان دار از سفال که متعلق به هزاره پیش از میلاد بود به بانو برژنوا پیشکش کرد. هم چنین از سوی موزه ایران باستان یک آلبوم ارزنده دربرگیرنده فرتورهای زیبایی از برجای مانده های باستانی و تاریخی ایران به بانو برژنوا فرا داشته شد. برژنف و بانو پس از بازدید از موزه ایران باستان برای آشنایی با هموندان انجمن فرهنگی ایران و شوروی رهسپار انجمن شدند.

شامگاه میهمانی نخست وزیر در کاخ وزارت خارجه برگزار شد و شاهنشاه آریامهر و شهبانو به همراه میهمانان ایران حضرت لئونید برژنف و بانو در این میهمانی شرکت کردند و با یکدیگر شام خوردند.

بازدید از اسپهان و شیراز ۲۹-۲۸ آبان ماه

برژنف و بانو در اسپهان

برژنف و بانو در بازدید از مسجد شاه

برژنف و بانو در هنرستان هنرهای زیبای اسپهان قالی بی همانند کار اسپهان را تماشا می کنند

قالی دیگری که مورد توجه برژنف و بانو برژنوا قرار گرفته است

برژنف و بانو در تخت جمشید

برژنف در آرامگاه حافظ شیراز

۲۸ آبان ماه حضرت لئونید برژنف و بانو برای بازدید از آثار تاریخی ایران رهسپار اسپهان شدند. ساعت ده بامداد هواپیمای آورنده برژنف و بانو به همراه اسداله علم نخست وزیر در فرودگاه اسپهان بر زمین نشست. در فرودگاه مهندس پارسا استاندار، فرمانده مرکز توپخانه، فرماندار اسپهان، افسران ارشد، رییس اداره‌های دولتی، بزرگان و سران و ناموران استان اسپهان، مدیر کارخانه‌ها، نمایندگان دین‌های رسمی کشور، و انبوهی از نمایندگان طبقات محتلف مردم از میهنانان شاهنشاه پیشباز کردند. پس از پیاده شدن از هواپیما، مهندس پارسا استاندار اسپهان خوش آمد گفت و حضرت لیونید برژنف در پاسخ ابراز داشت:

از پیشباز گرمی که انجام یافت، بسیار سپاسگزارم. درودهای گرم مرا به اهالی اسپهان بفرستید و باز هم ابراز خوشوقتی می‌کنم که از نزدیک آثار تاریخی اسپهان را می‌بینم.

سپس دو دختر خردسال دسته گل‌های زیبایی فراداشتند و بانو برژنوا دو عروسک زیبا به دختران هدیه کرد. آنگاه میهمانان ارجمند شاهنشاه در جایگاه ویژه قرارگرفتند و دسته موزیک سلام رسمی دو کشور را نواخت. پس از آن آیین شناساندن بزرگان و پیشبازکنندگان آنجام یافت و حضرت برژنف و بانو به همراه نخست وزیر و همراهان از فرودگاه رهسپار میدان نقش جهان شدند. در راستای جاده تاق نصرت‌های بی شماری بر پا گردیده بو و شمار بسیاری از دانش آموزان و مردم در دو سوی خیابان گرد آمده بودند و نسبت به شاهنشاه و میهمانان معظم لها با تکان دادن دست و فریادهای خوش آمدید ابراز شور و هیجان می‌نمودند. پس از آنکه برژنف و بانو وارد میدان نقش جهان شدند، از مسجد شاه، مسجد شیخ لطف اله، مدرسه سلطانی و مدرسه چهار باغ بازدید کردند.

نیم روز برژنف صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی و بانو ناهار را میهمان استاندار اسپهان در کاخ چهلستون بودند. در سر میز ناهار اسداله علم نخست وزیر بیاناتی ایراد نمود و گفت:

حضرت برژنف صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی

بانو برژنوا

جناب آقای استاندار

بسیار مفتخر و خوشحالم که می‌بینم حضرت برژنف و بانو برژنوا امروز در شهر تاریخی اسپهان میهمان ما هستند. نمی‌خواهم نطقی بکنم و وقت شما را بگیرم، همین قدر می‌خواهم عرض کنم که احساسات صمیمانه و صادقانه مردم را ملاحظه فرمودید. در مملکت ایران و هر کجا تشریف ببرید ولو اینکه در برنامه شما نباشد با احساسات صمیمانه مردم به همین گونه مواجه خواهید شد.

همان طور که اعلیحضرت همایون شاهنشاه دو بار در شام‌های رسمی فرمودند، این امر علامت این است که مردم ایران خواهان روابط صادقانه و دوستی و حسن هم جواری با اتحاد جماهیر شوروی هستند.

من استحکام بیشتر روابطمان و برقراری دوستی هر چه بیشتر و سلامتی حضرت برژنف و بانو برژنوا و موفقیت ملت بزرگ شوروی همسایه عزیز شمالی مملکتمان را از خداوند خواهانم.

در پاسخ سخنان علم نخست وزیر ایران برژنف صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی چنین گفت:

جناب آقای نخست وزیر

جناب آقای استاندار

جناب آقای فرماندار، رییس پادگان نظامی، حضار محترم

پیش از همه چیز وظیفه خود می‌دانم از جناب آقای نخست وزیر برای آرزومندی‌هایی که درباره نزدیکی بیشتر در دو کشور ابراز فرمودند و این آرزومندی‌ها، هم چنین آرزو و تمایل ملت ما است، سپاسگزاری کنم. ما بازدید خودمان را به همین هدف اختصاص داده‌ایم و هدف ما نیز همین است که روابط خود را با مردم و دولت ایران گسترش دهیم و بیش از پیش استحکام بخشیم.

ما از اعلیحضرت شاهنشاه و از آقای نخست وزیر و از ساکنین تهران که از ما پیشباز گرم و دوستانه‌ای کردند سپاسگزاریم. خوشوقت هستیم که برنامه بازدید از شهر شما نیز برای ما نتظیم شد.

ما بسیار خوشوقت بودیم که درباره آثار تاریخی و امور فرهنگی و موفقیت‌ها و زندگی امروزه شهر شما اطلاعاتی به دست آوریم و چون درباره همه این مسایل اطلاع داشتیم می‌خواستیم با چشم خود آنها را ببینیم ما از آنچه امروز خودمان دیدیم و آنچه برای ما توضیح دادند، در خود رضایت ژرفی احساس می‌کنیم. تمام اینها بسیار عالی است ولی از پیشبازی که اهالی شهر شما از ما کردند من و همراهانم گمان نمی‌کنم احساس بهتری در خود سراغ داشته باشیم. ما می‌خواستیم به مردم شهر شما بهتزین آرزوهای گرم ملت خود را برسانیم و در هنگام درود گفتن به اهالی شهر شما این کار را با صمیمیت کامل انجام دادیم و تصور می‌کنم این احساسات را اهالی اسپهان حسن استقبال کردند و اگر این طور باشد خیلی خوشوقتم.

آقای نخست وزیر در این موقع گفتمد همین طور هم هست. پس ما سعادتمند هستیم. ما از شهر شما خواهیم رفت و کوشش خواهیم کرد احساسات گرم و صمیمانه شما را به مردم کشور خود بشناسانیم.

من تندرستی اعلیحضرت شاهنشاه را که لطف فرمودند و ما را به کشور خود دعوت کردند و هم چنین تندرستی استاندار و شهردار و همه کسانی را که در اینجا حضور دارند، خواستارم.

ساعت ۱۶ لیونید برژنف و بانو برژنوا از هنرستان هنرهای زیبای اسپهان دیدن کردند. اسداله علم نخست وزیر، مهندس پارسا استاندار اسپهان، تیمسار سرتیپ رستگار نامدار فرمانده مرکز توپخانه همراه میهنانان شاهنشاه و شهبانو بودند. هنگام ورود به هنرستان سرپرست هنرستان هنرهای زیب خوش آمد گفت و سپس بخش‌های گوناگون هنرستان مورد بازدید قرارگرفت. پس از بازدید لیونید برژنف گفت آثار هنرمندان اسپهان، به ویژه صنعت قالی بافی بسیار عالی و ارزنده است. من به هنرمندانی که این آثار را بوجود آورده‌اند، تبریک می‌گویم.

در پایان بازدید از هنرستان هنرهای زیبا، یک مینیاتور و یک جعبه نفیس از سوی هنرستان به برژنف و یک جعبه قلم زنی و یک تکه ( زری ) به بانو برژنف فراداشته شد. علم نخست وزیر نیز یک تابلوی زیبا به برژنف پیشکش نمود.

ساعت ۱۷ و بیست و پنج دقیقه لیونید برژنف و بانو با هواپیما از اسپهان به تهران بازگشتند. در فرودگاه اسپهان آیین بدرقه رسمی انجام یافت. هواپیمای آورنده صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی ساعت ۱۸ و پانزده دقیقه در فرودگاه مهرآباد بر زمین نشست.

بازدید از شیراز ۲۹ آبان ماه

بامداد ۲۹ آبان ماه حضرت برژنف و بانو از تهران با هواپیما به شیراز پرواز کردند تا به بازدید از برجای مانده‌های تاریخی تخت جمشید بروند. علم نخست وزیر در این سفر نیز همراه برژنف و بانو بود. برژنف و بانو از تخت جمشید و آرامگاه‌های حافظ و سعدی دیدن کردند. در آرامگاه حافظ به برژنف و بانو و همراهان هر کدام یک پوشینه دیوان حافظ پارسی و انگلیسی فراداشته شد. حضرت برژنف نیز یک پوشینه دیوان حافظ چاپ مسکو را به سرپرست آرامگاه حافظ پیشکش کرد. در آرامگاه سعدی به حضرت برژنف و بانو و همراهان یک پوشینه کلیات سعدی از سوی نخست وزیر داده شد و برژنف نیز کلیات سعدی چاپ شوروی به دبیره (خط) پارسی به سرپرست آرامگاه سعدی پیشکش کرد. برژنف و بانو از آرامگاه سعدی رهسپار فرودگاه شیراز شدند. در فرودگاه شیراز چهار پوشینه آلبوم خاتم از فرتورهای سفر حضرت لیونید برژنف و بانو به شیراز از سوی استاندار فارس پیشکش شد. هواپیما ساعت ۱۶ و بیست دقیقه از فرودگاه شیراز به پرواز درآمد و ساعت ۱۷ و ۴۰ دقیقه در فرودگاه مهرآباد بر زمین نشست.

ساعت ۱۹ و سی دقیقه بدون برنامه از پیش نهاده، لیونید برژنف به همراه دوست خود فریدون آدمیت و دو تن از همراه خود به خیابان فردوسی و نادری آمدند و گردش کردند. این بودن ناگهانی برژنف در میان مردم که در خیابان‌ها بودند، سبب شگفتی شد و شماری که ایشان را می‌شناختند به دورشان گرد آمدند و ابراز احساسات کردند. برژنف که برای خرید از سفارت شوروی بیرون آمده بود به همراه فریدون آدمیت خیابان فردوسی جنوبی را پیمود و به سوی فروشگاه فردوسی رفتند. برژنف برای خرید پاره‌ای ابزار شکار بیرون آمده بود و بر پایه برنامه پیش بینی شده فردا برژنف برای شکار به فرح آباد خواهد رفت. در برابر فروشگاه فردوسی مامورین جلوی فروشگاه، راه را باز کردند و برژنف و همراهان وارد فروشگاه شدند. برژنف از دو اشکوب از فروشگاه فردوسی بازدید کرد و از بها و ارزش اجناس پرسش‌هایی نمود. در غرفه تفنگ و اسلحه‌ها، برژنف زمانی درنگ کرد و به بازدید پرداخت. در غرفه پوشاک شکار، برژنف پوشاک مورد نظرش را پیدا نکرد ولی به ایشان گفته شد که آنچه ایشان می‌خواهند در انبار وجود دارد و روز پسین آماده خواهد بود. ساعت ۲۰ برژنف و همراهان از فروشگاه فردوسی بیرون آمدند و راهی اقامتگاه خود شدند.

سخنرانی لیوند برژنف در نشست مشترک مجلس سنا و شورای ملی

سخنرانی برژنف در نشست مشترک مجلس سنا و شورای ملی

روز پنجشنبه ۳۰ آبان ماه ساعت ۹ بامداد حضرت لئونید برژنف صدر هیات رییسه شورای عالی در نشست مشترک مجلس شورای ملی و مجلس سنا که در کاخ سنا برگزار شد، شرکت کردند و در میان دست زدن‌های پیوسته نمایندگان در سندلی ویژه‌ای که برای ایشان گذاشته شده بود، نشستند. مهندس شریف امامی سخنانی درباره پیوندهای سیاسی و اقتصادی دو کشور ایراد کرد که همزمان از سوی آقای علی اف ترجمان (مترجم) از روسی به پارسی و برای حضرت لئونید برژنف برگرداننده شد. آنگاه حضرت لئونید برژنف پشت تریبون قرارگرفتند و سخنان پرباری درباره پیوندهای دولت شاهنشاهی ایران و جماهیر شوروی ایراد کردند و در پایان گفتند: زنده و پیروز باد مردم ایران و کشور باستانی و زیبای آن. بگذارید دوستی و همکاری میان اتحاد شوروی و ایران گسترش یابد و استوار بماند! بگذارید صلح پایدار در میان ملل جاودانی و برای همیشه در سیاره ما ماندگار شود.

ساعت ۱۵ و چهل و پنج دقیقه برژنف و بانو برژنوا از جواهرات سلطنتی در بانک مرکزی بازدید کردند. سپس برای آشنایی با هموندان انجمن فرهنگی ایران و شوروی رهسپار انجمن شدند. در آغاز تیمسار سپهبد امان اله جهانبانی رییس انجمن فرهنگی ایران و شوروی سخنانی ایراد کرد. آنگاه لیونید برژنف صدر هیات رییس شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی در سخنانی رسا از پیوندهای فرهنگی میان دو کشور گفت.

گفتگوهای شاهنشاه و برژنف

روز آدینه ۱ آذر ماه حضرت برژنف پس از نیمروز در کاخ مرمر با شاهنشاه دیدار کردند و بیش از یک ساعت با شاهنشاه به گفتگو نشستند. برژنف به خبرنگاران گفت که این دیدار و گفتگو بسیار بسیار خوب و برای گسترش پیوندهای دو کشور سودمند بوده است.

شامگاه میهمانی شامی از سوی سفیرکبیر شوروی در ایران به سرفرازی حضرت برژنف و بانو در سفارت شوروی برگزار شد. در این میهمانی نخست وزیر، هیات وزیران، سناتورها، شماری از نمایندگان مجلس شورای ملی، نمایندگان سیاسی دولت‌های خارجی در ایران، مدیران روزنامه‌ها، استادان دانشگاه و دیگر سران کشوری و لشکری بودند. در این میهمانی برژنف گفت که من از دعوت اعلیحضرت همایون شاهنشاه بسیار سپاسگزارم، هم چنین از آقای علم نخست وزیر و به ویژه از پیشباز گرم و پرشور مردم بی نهایت سپاسگزارم.

در این هنگام اسداله علم سپاسگزاری کرد و گفت: حضرت برژنف، میهمان عالی قدر، من خیلی خوشوقتم که در دو سفر اسپهان و شیراز همراه شما بودم و خود شما دیدید که مردم چگونه از شما پیشباز می‌کنند و همان طوری که یک بار هم گفتم شما خارج از برنامه سفرتان هر کجا بروید با همین پیشباز گرم روبرو خواهید شد و همان طوری که شاهنشاه بارها در مصاحبه‌های مطبوعاتی خود خاطرنشان ساخته‌اند، ملت ایران خواهان حسن روابط هم جواری با همسایه بزرگ شمالی خود می‌باشند.

روز شنبه ۲ آذر ماه سفر حضرت لئونید برژنف صدر هیات رییسه شورای عالی اتحاد جماهیر شوروی و همراهان به ایران پایان یافت. شاهنشاه و شهبانو ساعت ۹ و ده دقیقه بامداد وارد کاخ گلستان شدند و به همراه حضرت برژنف و بانو روانه فرودگاه مهرآباد شدند. در آیین پسواز میهمانان ایران هیات دولت، رییس‌های هیات‌های نمایندگی سیاسی در ایران با بانوانشان و گروهی از سران کشور و لشکری ایران و کارکنان سفارت شوروی بودند. هواپیمای میهمانان در ساعت ۹ و پنجاه دقیقه از فرودگاه مهرآباد اوج گرفت و هشت فروند هواپیمای جت نیروی هواپیمایی شاهنشاهی تا مرز ایران آن را اسکورت کردند.

• 
•