حزب ایران نوین
| اساسنامه حزب ایران نوین | درگاه محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | برنامه عمرانی سوم |
۲۴ آذر ماه ۱۳۴۳ در نشستی که در تالار فرهنگ برگزار شد حزب ایران نوین موجودیت خود را به آگاهی همگان رساند و آغاز به کار کرد. این نشست در ساعت ۱۸ و سی دقیقه با بودن بیش از ۸۰۰ تن از سران و بزرگان کشوری و نمایندگان دو مجلس سنا و شورای ملی برگزار شد. نخستین دبیرکل حزب ایران نوین حسنعلی منصور بود و پس از ترور حسنعلی منصور نخست وزیر عطاالله خسروانی و سپس منوچهر کلالی و امیرعباس هویدا به دبیرکلی حزب برگزیده شدند.
نشست بنیاد نهادن حزب با سرود شاهنشاهی ایران و به ریاست سنی آقای ملکی رسمیت یافت. سپس رییس سنی نشست برای برگزیدن هموندان هیات رییس پنج تن، دکتر باقر عاملی رییس، امیرعباس هویدا و هاجر تربیت نایب رییس، حیدر صائبی و علی مرادی منشی را پیشنهاد کرد که به تصویب رسید.
سخنان رییس نشست
دکتر عاملی و هموندان هیات رییس در جایگاه هیات رییسه قرارگرفتند و رییس در سخنانی چنین گفت:
- من از طرف موسسین و بنیانگذاران حزب ایران نوین از حضور همگی خانم‌ها و آقایان سپاسگزارم. شکی نیست که وجود چنین حزبی در کشور ما ضروری به نظر می‌رسید و امیدوریم که با تشکیل این حزب گام‌های بلندی به سوی موفقیت برداریم.
اعلامیه تشکیل حزب
آنگاه حسنعلی منصور نخست وزیر و رهبر کانون مترقی و فراسیون پارلمانی نهضت ششم بهمن پس از ابراز سپاس از همبستگی بانوان و آقایان هموند هیات بنیادگذار برای پی ریزی حزب ایران نوین، جارنامه برقراری حزب را خواند. در این جارنامه تاریخ تحولات اجتماعی و اقتصادی و سیاسی ایران از آغاز مشروطیت تا کنون و دگرگونی‌های ژرف اخیر ایران مورد گفتگو بررسی قرارگرفته و برنامه‌هایی که بایستی برای اجرای اصلاحات اجتماعی و اقتصادی ششم بهمن باید اجرا شود روشن گردیده است.
مرامنامه حزب
حسنعلی منصور آنگاه مرامنامه و اصول عقاید و هدف‌های حزب ایران نوین را خواند. مرامنامه حزب ایران نوین دربرگیرنده نوشتارها درباره پیشرفت اجتماعی، اقتصادی، و سیاسی است و ۳۴ ماده دارد.
پس از خواندن مرامنامه با برپاخاستن باشندگان به آن رای گرفتند و مرامنامه تصویب شد.
دبیر کل حزب
در این هنگام عطاالله خسروانی وزیر کار پشت میکروفن قرارگرفت و درباره ویژگی‌های اخلاقی و دانایی‌هایی که باید دبیرکل دارا باشد سخن گفت و حسنعلی منصور را برای دبیرکلی حزب پیشنهاد نمود.
باشندگان همه برخاستند و حسنعلی منصور دبیر کل حزب ایران نوین شد. حسنعلی منصور پس از برگزیده شدن به دبیرکلی حزب گفت: این لحظه برای من بهترین لحظه زندگی به شمار می‌رود و از توجه و اعتمادی که بانوان و آقایان نسبت به من ابراز داشتند، صمیمانه سپاسگزارم و من امیدوارم که بتوانم در تحقق بخشیدن اصول مرامنامه این حزب و در راه ترقی و پیشرفت مملکت گام‌های موثری برداشته شود. وظیفه ما حفظ و حراست میراث گرانبهای تاریخ ایران است و این وظیفه خطیر اکنون بر عهده ما نهاده شده است و در این راه جز توجهات شخص شاهنشاه و پشتیبانی شما و ملت ایران اتکای دیگری ندارم.
شورای مرکزی
نام هموندان شورای مرکزی حزب خوانده شد و به تصویب هیات موسس یا هیات بنیادگذار رسید.
۱- عطاالله خسروانی ۲- نصرت الله معینیان ۳- امیرعباس هویدا ۴- دکتر باقر عاملی ۵- دکتر هادی هدایتی ۶- دکتر محمود کشفیان ۷- دکتر ناصر یگانه ۸- محسن خواجه نوری ۹- مهندس تقی سرلک ۱۰ - مهندس فتح الله ستوده ۱۱- دکتر منوچهر کلالی ۱۲- دکتر محمدعلی رشتی ۱۳- دکتر شادمان ۱۴- دکتر غلامرضا نیک پی ۱۵- هاجر تربیت ۱۶- مهرانگیز منوچهریان ۱۷- فرخ روی پارسای ۱۸- بانو جهانبانی ۱۹- بانو دولتشاهی ۲۰- نیره ابتهاج سمیعی ۲۱- عذرا ضیایی ۲۲- عفت الملوک نحوی ۲۳- بانو صدری بزرگ نیا ۲۴- مهندس اسمعیل انصاری ۲۵- مهندس پرویز بهبودی ۲۶- عباس اخوان ۲۷- منوچهر سعید وزیری ۲۸- محمدعلی نوربخش ۲۹- کریم بهادری ۳۰- حسین ضابطی ۳۱- امان اله اولیا ۳۲- دکتر هوشنگ نهاوندی ۳۳- دکتر هوشنگ مهر ۳۴- دکتر شفیع امین ۳۵- دکتر حسین خطیبی ۳۶- مهندس مجید عدل ۳۷- محمدعلی مرتضوی ۳۸- مهندس منصور روحانی ۳۹- مهندس عبدالحسین دیلمقانی ۴۰- مهندس کمال دری ۴۱- دکتر محمد سام ۴۲- احمد شاکری ۴۳- ابوالفتح جهانشاهی ۴۴- مهندس ابراهیم همایون فر ۴۵- دکتر هوشنگ رام ۴۶- دکتر محمد گنجی ۴۷- جواد منصور ۴۸- دکتر فرهاد قهرمان ۴۹- دکتر عبدالرضا عدل طباطبایی ۵۰- دکتر جواد مهذب ۵۱- دکتر فریدون معتمدوزیری ۵۲- دکتر شاهقلی ۵۳- دکتر حسن توران ۵۴- احمد عاطفی ۵۵- حسین نیاکان ۵۶- محمدعلی محدث زاده ۵۷- مهندس همایون انصاری ۵۸- مهندس حیدر علی ارفع
هموندان علی البدل
۱- فضل اله جلالی نوری ۲- مهندس قاسم معینی ۳- فلیکس آقایان ۴- حسام الدین رضوی ۵- دکتر عزت اله یزدان پناه ۶- سهراب فیروزیان ۷- دکتر کریم پاشا ۸- مهندس بهنام ۹- خانم حقی نیا ۱۰- خانم دکتر ملکه بیانی ۱۱- مهندس معینی زند ۱۲ - عباس روستا ۱۳- فضل اله معتمدی ۱۴- مهندس کریم اتابکی ۱۵- تیمسار حکیمیان
۲۴ آذر ماه ۱۳۴۳ حزب ایران نوین دومین سال بنیادگذاری حزب را جشن گرفت و حسنعلی منصور نخست وزیر در گردهم‌آیی بزرگی از سران و بزرگان کشور و هموندان حزب ایران نوین گفت که ایجاد واحدهای نوین کشاورزی بیشتر از درآمد نفت برای امور عمرانی و تنظیم یک قانون عادلانه مالیات بردرآمد و رفرم اداری جزو برنامه‌های دولت حزب ایران نوین است.
۱ بهمن ماه ۱۳۴۳ بامداد روز نخست بهمن ماه به حسنعلی منصور نخست‌وزیر ایران جلوی در بزرگ مجلس شورای ملی بهارستان دو گلوله شلیک شد. نخستین گلوله به گلوی نخست‌وزیر خورد و وی بی‌درنگ به زمین افتاد، گلوله دوم به شکم و مثانه منصور خورد. گلوله نخست از سوی محمد بخارایی و گلوله دوم از سوی آخوند سیدعلی اندرزگو هر دو از انیرانیان موتلفه اسلامی شلیک شدند. حسنعلی منصور نخست وزیر ۴۱ ساله ایران پس از ۱۳۲ ساعت تلاش و مبارزه دشوار با مرگ، شب هنگام ۶ بهمن ماه به ساعت ۲۲ و ۵۵ دقیقه در بیمارستان پارس درگذشت.[۱]
۱۰ بهمن ماه ۱۳۴۳ دکتر منوچهر کلالی از هموندان شورای مرکزی حزب ایران نوین ابراز داشت که به زودی دبیرکل دیگری برگزیده خواهد شد. گزینش دبیرکل از سوی هیات بنیادگذار انجام خواهد شد که میان ۵۰۰ تا ۶۰۰ تن هستند. کارهای حزب ایران نوین از زمان ترور حسنعلی منصور با عطاالله خسروانی وزیر کار که هم چنین قائم مقام دبیرکل حزب می‌باشد. پس از نیمروز وزیران کابینه امیرعباس هویدا برای آشنایی با نمایندگان فراکسیون پارلمانی حزب ایران نوین به ساختمان حزب رفتند.
دنباله دارد
اساسنامه حزب ایران نوین
قسمت اول - ارکان حزب
ماده اول - به منظور اجرای اصول عقاید و هدف‌هایی که در مرامنامه حزب ایران نوین درج گردیده، حزب دارای ارکان زیر خواهد بود:
- کنگره
- شورای مرکزی
- دبیر کل
- هیات اجرایی
فصل اول - کنگره
ماده ۲ - کنگره عالی ترین مرجع و مجمع حزب است که هر سه سال یک بار با شرکت دبیرکل و اعضای شورای مرکزی و نمایندگان حوزه‌های شهری و روستایی کشور که به ترتیب مقرر در ماده ۳ این اساسنامه تعیین می‌شوند به دعوت دبیرکل در تهران تشکیل می‌شود.
ماده ۳ - نمایندگان کنگره به ترتیب زیر انتخاب می‌شوند:
- ۱- هر یک از حوزه‌های حزب از بین خود به اکثریت آرای عده حاضر یک نفر نماینده برای شرکت در کنفرانس بخش مربوط تعیین و به کمیته آن بخش معرفی می‌نماید.
- ۲- نمایندگان کنفرانس بخش به دعوت کمیته بخش در محل تشکیل جلسه داده و از بین خود به اکثریت آرای عده حاضر یک نفر نماینده برای شرکت در کنفرانس شهرستان تعیین می‌نماید.
- ۳- اعضای کنفرانس شهرستان که به ترتیب فوق انتخاب می‌شوند به دعوت کمیته شهرستان در مرکز شهرستان اجتماع نموده و کنفرانس شهرستان را تشکیل خواهند داد. کنفرانس شهرستان به اکثریت آرای عده حاضر از بین خود نمایندگان شهرستان را برای شرکت در کنگره حزب به تعدادی که از طرف هیات اجرایی تعیین خواهد شد انتخاب می‌نماید.
- ۴- به اعضایی که به ترتیب فوق برای شرکت در کنگره تعیین می‌شوند اعتبارنامه‌ای به امضای هیات رییسه کنفرانس شهرستان و رییس کمیته شهرستان محل داده خواهد شد.
- تبصره - طرز تشکیل جلسات کنفرانس بخش و شهرستان و انتخاب هیات رییس و سایر امور آن به موجب آیین نامه تعیین خواهد شد.
ماده ۴ - در صورتی که شورای مرکزی به اکثریت سه چهارم آرای اعضای خود تشکیل کنگره حزب را لازم بداند رییس شورا تصمیم مزبور را برای دعوت کنگره به اطلاع دبیرکل خواهد رسانید.
ماده ۵ - نخستین جلسه کنگره به ریاست مسن ترین عضو حاضر تشکیل می‌شود و بلافاصله اعضای کنگره از بین خود هیات رییسه‌ای مرکب از رییس و دو نایب رییس و چهار منشی به اکثریت نسبی آرا انتخاب می‌کنند.
ماده ۶ - جلسات کنگره با حضور لااقل دو سوم اعضای آن رسمیت می‌یابد و تصمیمات به استثنای موارد مذکور در این اساسنامه به اکثریت آرای حاضر اتخاذ می‌شود.
ماده ۷ - دستور جلسه کنگره با رعایت اساسنامه حزب به پیشنهاد هیات اجرایی و تصویب شورای مرکزی تعیین خواهد شد. مسایل دیگری که در دستور جلسه پیش بینی نشده باشد با پیشنهاد کتبی یک دهم اعضای حاضر در کنگره در دستور کنگره قرار خواهد گرفت.
ماده ۸ - وظایف و اختیارات کنگره به شرح زیر است:
- ۱- تصویب اساسنامه و مرامنامه حزب
- ۲- رسیدگی و اظهار نظر نسبت به گزارش شورای مرکزی و دبیرکل درباره امور حزب
- ۳- تعیین خط مشی حزب
- ۴- انتخاب دبیرکل و اعضای شورای مرکزی حزب
- ۵- اصلاح و تغییر مواد اساسنامه و مرامنامه حزب به پیشنهاد شورای مرکزی یا بنا به درخواست کتبی لااقل یک دهم از اعضای حاضره در کنگره
- ۶- اخذ تصمیم درباره مسایل مربوط به حزب که از طرف شورای مرکزی یا طبق ماده ۷ این اساسنامه در دستور مذاکرات قرارگرفته باشد.
- تبصره - تصویب اساسنامه و مرامنامه حزب و اصلاح و تغییر مواد آن به اکثریت دو ثلث اعضای حاضر کنگره خواهد بود.
فصل دوم - شورای مرکزی
ماده ۹ - شورای مرکزی تشکیل می‌شود از دبیر کل حزب و ۶۰ نفر عضو اصلی و ۱۵ نفر عضو علی البدل که از طرف کنگره به اکثریت نسبی برای مدت سه سال انتخاب می‌شوند - ۶۰ نفر حائزین اکثریت که رای بیشتری دارند اعضای اصلی و ۱۵ نفر از کسانی که بلافاصله حائز آرای بیشتری می‌باشند اعضای علی البدل خواهند بود.
ماده ۱۰ - شورای مرکزی در اولین جلسه هیات رییسه خود را مرکب از یک رییس - دو نایب رییس و سه منشی از بین اعضای خود به اکثریت نسبی آرای عده حاضر در جلسه برای مدت یک سال انتخاب می‌کند - تجدید انتخاب اعضای هیات رییسه بلامانع است.
ماده ۱۱ - جلسات شورای مرکزی لااقل هر سه ماه یک بار به دعوت رییس شورا تشکیل خواهد شد. دبیرکل نیز می‌تواند در صورت ضرورت جلسات شورا را دعوت نماید. برای رسمیت جلسه حضور لااقل دو سوم اعضا ضروری است. تصمیمات به اکثریت آرای عده حاضر در جلسه اتخاذ می‌شود.
ماده ۱۲ - وظایف و اختیارات شورای مرکزی به شرح زیر است:
- ۱- تصویب دستور جلسه کنگره بنا به پیشنهاد هیات اجرایی
- ۲- رسیدگی و اظهار نظر نسبت به گزارش دبیرکل درباره امور حزب
- ۳- رسیدگی و اظهارنظر نسبت به گزارش سالانه امور مالی حزب
- ۴- انتخاب اعضای هیات اجرایی
- ۵- بررسی و تصویب برنامه‌های پیشنهادی دبیرکل
- ۶- اظهار نظر و اخذ تصمیم درباره کلیه اموری که از طرف دبیرکل پیشنهاد می‌شود.
ماده ۱۳- در صورت غیبت هر یک از اعضای شورای مرکزی، اعضای علی‌البدل به دعوت رییس شورا در جلسات شورا شرکت خواهند کرد.
ماده ۱۴ - هر یک از اعضای اصلی شورای مرکزی که در سال، سه جلسه بدون عذر موجه از حضور در جلسه خودداری نماید خود به خود مستعفی محسوب و به جای آنها از اعضای علی‌البدل (با توجه به تعداد آرای آنها در کنگره) عضو اصلی شورا خواهند شد.
فصل سوم - دبیرکل
ماده ۱۵ - دبیرکل رییس هیات اجرای و مسئول کلیه امور اجرایی حزب بوده و دارای اختیارات زیر می‌باشد:
- ۱- عزل و نصب کلیه افرادی که برای امور اداری و مالی حزب منصوب می‌شوند و صدور دستورات و تعلیمات لازم به آنها.
- ۲- انتخاب یک نفر خزانه‌دار از بین اعضای حزب با تصویب هیات اجرایی
- ۳- اداره جلسات هیات اجرایی
- ۴- نمایندگی قانونی حزب در کلیه مراجع مملکتی و امضایی اسناد و انعقاد قراردادهای لازم
- ۵- تقدیم گزارش مربوط به امور حزب به شورای مرکزی و کنگره
- ۶- پیشنهاد تعیین وظایف و اختیارات کمیته‌های استان و شهرستان و بخش درباره امور حزب به هیات اجرایی و صدور تعلیمات لازم نسبت به نحوه اجرای آن
- ۷- انجام کلیه امور دیگری که به موجب این اساسنامه در صلاحیت دبیرکل می‌باشد
ماده ۱۶ - دبیرکل می‌تواند در صورت لزوم قسمتی از اختیارات خود را به یک یا چند نفر از اعضای حزب تفویض نماید
ماده ۱۷ - در غیاب دبیرکل وظایف او را قائم مقام دبیرکل انجام خواهد داد. قائم مقام دبیرکل به پیشنهاد دبیرکل و تصویب هیات اجرایی از بین اعضای هیات اجرایی انتخاب می‌شود.
فصل چهارم - هیات اجرایی
ماده ۱۸ - هیات اجرایی مرکب از دبیرکل و ۲۰ نفر عضو اصلی و ۵ نفر عضو علی‌البدل خواهد بود که شورای مرکزی از بین اعضای خود به اکثریت نسبی آرای عده حاضر برای مدت سه سال انتخاب می‌کند. بیست نفر اول که آرای بیشتری داشته باشند عضو اصلی و ۵ نفر از کسانی که بلافاصله حائز آرای بیشتری باشند، عضو علی‌البدل خواهند بود. انتخاب مجدد اعضای هیات اجرایی بلامانع است.
ماده ۱۹ - جلسات هیات اجرایی لااقل ماهی دو بار تشکیل می‌شود. برای رسمیت جلسه حضور دو سوم اعضا ضروری است. تصمیمات هیات به اکثریت آرای عده حاضر در جلسه مناط اعتبار است.
ماده ۲۰ - وظایف و اختیارات هیات اجرایی به شرح زیر است:
- ۱- اتخاذ تصمیم نسبت به پیشنهاد دبیرکل در مورد تعیین خزانه‌دار
- ۲- تعیین اعضای سازمان تحقیق و رسیدگی
- ۳- تعیین اعضای کمیته تشکیلات و کمیته‌های سازمان‌های وابسته بنا به پیشنهاد دبیرکل
- ۴- تعیین وظایف و اختیارات و سازمان‌های تابعه کمیته‌های استان و شهرستان و بخش بنا بر پیشنهاد دبیرکل
- ۵- تعیین کمیسیون‌های مطالعاتی حزب و اعضای آنها به پیشنهاد دبیرکل
- ۶- تعیین خط مشی فراکسیون پارلمانی حزب
- ۷- نظارت بر امور مالی حزب
- ۸- رسیدگی و اخذ تصمیم نسبت به امور دیگری که به موجب این اساسنامه در صلاحیت هیات اجرایی شناخته شده است.
قسمت دوم - تشکیلات حزب
ماده ۲۱ - تشکیلات حزب به شرح زیر است:
- ۱- حوزه‌های شهری و روستایی
- ۲- کمیته‌های حزب
- ۳- سازمان‌های حزب
- ۴- دفتر طرح‌ها و مطالعات
فصل اول - حوزه‌های شهری و روستایی
ماده ۲۲ - حوزه اولین واحد تشکیلاتی حزب است که با رعایت محل سکونت یا شغل و حرفه اعضای حزب در شهرها و روستا تشکیل می‌شود.
ماده ۲۳ - تعداد اعضای حوزه‌ها و طرز تشکیل جلسات آنها و طرز انتخاب هیات رییس و وظایف آنها به موجب آیین نامه تعیین می‌شود.
فصل دوم - کمیته‌های حزب
ماده ۲۴ - کمیته‌های حزب به شرح زیر است:
- ۱- کمیته تشکیلات
- ۲- کمیته‌های استان
- ۳- کمیته‌های شهرستان
- ۴- کمیته‌های بخش
- ۵- کمیته سازمان‌های وابسته
- ۶- کمیته روابط
کمیته تشکیلات
ماده ۲۵ - کمیته تشکیلات مرکب از ۱۱ عضو اصلی و ۵ نفر عضو علی‌البدل خواهد بود که به پیشنهاد دبیرکل و تصویب هیات اجرایی انتخاب می‌شوند.
ماده ۲۶ - جلسات کمیته تشکیلات لااقل هفته‌ای یک بار تشکیل می‌شود. حضور دو سوم اعضا برای رسمیت جلسه ضروری است و تصمیمات به اکثریت آرای عده حاضر اتخاذ می‌شود.
ماده ۲۷ - کمیته تشکیلات از بین خود هیات رییسه‌ای مرکب از یک رییس و یک نایب رییس و یک منشی انتخاب می‌کنند.
ماده ۲۸ - کمیته تشکیلات مسئول کلیه امور تشکیلاتی حزب در سراسر کشور می‌باشد و تحت نظر دبیرکل وظایف خود را انجام خواهد داد.
ماده ۲۹ - کمیته تشکیلات هر سه ماه یک بار گزارش جامعی درباره تشکیلات حزب به دبیرکل تقدیم خواهد کرد.
کمیته‌های استان
ماده ۳۰ - کمیته‌های استان مرکب از ۱۱ عضو اصلی و ۵ نفر عضو علی‌البدل خواهند بود که به پیشنهاد کمیته تشکیلات و تصویب هیات اجرایی انتخاب می‌شوند.
ماده ۳۱ - کمیته‌های استان از بین خود یک رییس، یک نایب رییس و یک خزانه‌دار و یک منشی انتخاب خواهند نمود.
ماده ۳۲ - کمیته‌های استان در حدود اختیارات خود مسئول کلیه تشکیلات و امور مربوط به حزب در استان خود خواهند بود و مکلف‌اند هر ماه گزارش امور تشکیلاتی استان را به کمیته تشکیلات ارسال نمایند.
کمیته‌های شهرستان
ماده ۳۳ - کمیته‌های شهرستان مرکب از ۹ عضو اصلی و ۳ نفر عضو علی‌البدل خواهند بود که به پیشنهاد کمیته استان مربوط و موافقت کمیته تشکیلات و تصویب هیات اجرایی انتخاب می‌شوند.
ماده ۳۴ - کمیته‌های شهرستان از بین خود یک رییس، یک نایب رییس و یک خزانه‌دار و یک منشی انتخاب خواهند نمود.
ماده ۳۵ - کمیته‌های شهرستان در حدود اختیارات خود مسئول تشکیلات و اداره امور حزب در شهرستان مربوطه خواهند بود و مکلف‌اند هر ماه گزارش امور تشکیلاتی شهرستان را به کمیته استان ارسال نمایند.
کمیته‌های بخش
ماده ۳۶ - کمیته‌های بخش مرکب از ۷ عضو اصلی، دو نفر عضو علی‌البدل خواهند بود که به پیشنهاد کمیته شهرستان مربوط و تصویب کمیته استان انتخاب می‌شوند.
ماده ۳۷ - اعضای کمیته بخش از بین خود یک رییس، یک نایب رییس، یک خزانه‌دار و یک منشی انتخاب خواهند نمود.
ماده ۳۸ - کمیته بخش در حدود اختیارات خود مسئول تشکیلات و اداره امور حزب در بخش مربوط می‌باشد و مکلف است هر ماه گزارش امور تشکیلاتی بخش را به کمیته شهرستان ارسال نماید.
کمیته امور سازمانه‌های وابسته
ماده ۳۹ - کمیته امور سازمان‌های وابسته مرکب از ۹ نفر عضو خواهد بود که بنا به پیشنهاد دبیرکل و تصویب هیات اجرایی انتخاب می‌شوند و رابط بین سازمان‌های وابسته به حزب و هیات اجرایی می‌باشند.
- تبصره - سازمان‌های وابسته به حزب، جمعیت‌ها و سازمان‌هایی هستند که وابستگی خود را به حزب اعلام نموده و مورد تصویب هیات اجرایی قرارگرفته باشد از قبیل اتحادیه‌های کارگران، اتحادیه کشاورزان و دهقانان، اتحادیه کارمندان، سازمان بانوان، سازمان جوانان، جمعیت‌های علمی و حرفه‌ای، اتحایده اصناف و پیشه‌وران و جمعیت‌ها و سندیکاهای مشابه دیگر.
کمیته روابط
ماده ۴۰ - کمیته روابط مرکب از ۹ نفر عضو خواهد بود که به پیشنهاد دبیرکل و تصویب هیات اجرایی انتخاب می‌شوند و روابط بین هیات اجرایی و سازمان‌های مختلف اجتماعی و شهری غیروابسته به حزب می‌باشد.
ماده ۴۱ - وظایف و اختیارات کمیته سازمان‌های وابسته و کمیته روابط از طرف دبیرکل تعیین خواهد شد.
فصل سوم - سازمان‌های حزب
ماده ۴۲ - سازمان‌های حزب به شرح زیر است:
- ۱- سازمان بازرسی
- ۲- سازمان مالی
- ۳- سازمان انتشارات و تبلیغات
- ۴- سازمان آموزش
- ۵- سازمان تحقیق و رسیدگی
سازمان بازرسی
ماده ۴۳ - به منظور اطلاع از کلیه امور حزبی و توجه به حسن انجام وظایف محول به کلیه تشکیلات و سازمان‌های حزبی و تحقیق و بازرسی نسبت به حدود فعالیت و علاقمندی اعضای حزب سازمانی به نام سازمان بازرسی تشکیل می‌شود که وظایف و تشکیلات آن از طرف دبیرکل تعیین خواهد شد.
سازمان مالی
ماده ۴۴ - سازمان مالی مسئول کلیه امور مالی حزب می‌باشد و تحت نظر خزانه‌دار اداره می‌شود.
ماده ۴۵ - خزانه‌دار به پیشنهاد دبیرکل و تصویب هیات اجرایی تعیین می‌شود و مسئول کلیه امور مالی و ذیحساب و صاحب‌جمع اموال حزب است و این وظایف را تحت نظر دبیرکل انجام خواهد داد.
ماده ۴۶ - سازمان امور مالی حزب به پیشنهاد خزانه‌دار و تصویب دبیرکل تعیین می‌شود و وظایف خود را تحت نظر خزانه‌دار انجام خواهد داد.
ماده ۴۷ - کلیه پرداخت‌ها و اسناد خرج با امضای دبیرکل و خزانه‌دار خواهد بود.
سازمان انتشارات و تبلیغات
ماده ۴۸ - به منظور اداره امور تبلیغاتی و انتشار روزنامه ارگان حزب و هرگونه نشریات حزبی و تشکیلی جلسات سخنرانی سازمانی به نام سازمان انتشارات و تبلیغات تشکیل می‌شود که وظایف و تشکیلات آن از طرف دبیرکل تعیین می‌گردد.
سازمان آموزش
ماده ۴۹ - به منظور آشنا ساختن داوطلبان ورود به حزب با اساسنامه و اصول هدف‌های حزب وآموزش اعضای حزب و تهیه کادر لازم برای اداره تشکیلات حزب سازمانی به نام سازمان آموزش تشکیل می‌شود. وظایف و تشکیلات این سازمان از طرف دبیرکل تعیین می‌شود.
سازمان تحقیق و رسیدگی
ماده ۵۰ - به منظور تحقیق و رسیدگی و اظهارنظر درباره گزارش‌های سازمان بازرسی در مورد اعمال و رفتار اعضای حزب سازمانی به نام سازمان تحقیق و رسیدگی مرکب از ۵ نفر عضو اصلی و دو نفر عضو علی‌البدل از طرف هیات اجرایی انتخاب می‌شود. سازمان از بین خود یک رییس و یک نایب رییس و یک منشی انتخاب می‌کند.
ماده ۵۱ - سازمان تحقیق پس از رسیدگی به گزارش سازمان بازرسی که به وسیله دبیرکل ارجاع خواهد شد و استماع مدافعات لازم می‌تواند درباره عضو مسئول یکی از تصمیمات زیر را اتخاذ و برای اجرا به کمیته تشکیلات ابلاغ نماید.
- ۱- تذکر بدون قید در پرونده حزبی
- ۲- تذکر با قید در پرونده حزبی
- ۳- سلب عضویب موقت از دو ماه تا شش ماه
- ۴- سلب عضویب دایم از حزب
- تبصره - در مورد تصمییم نسبت به سلب عضویب دایم عضو مربوط می‌تواند ظرف ده روز پس از ابلاغ تصمیم نسبت به آن از هیات اجرایی تقاضای رسیدگی مجدد نماید و رای تجدید نظر هیات اجرایی قطعی است.
فصل چهارم - دفتر مطالعات طرح‌ها و مطالعات
ماده ۵۲ - به منظور مطالعه و بررسی درباره مسایل اقتصادی واجتماعی و فرهنگی و سیاسی و اداری و فنی، دفتری به نام دفتر طرح‌ها و مطالعات مرکب از ۷ نفر عضو تشکیل می‌شود. اعضای دفتر طرح‌ها و مطالعات به پیشنهاد دبیرکل و تصویب هیات اجرایی تعیین می‌شوند.
ماده ۵۳ - برای انجام وظایفی که به عهده دفتر طرح‌ها و مطالعات گذارده می‌شود، کمیسیون‌های دایمی به شرح زیر تشکیل خواهد شد:
- ۱- کمیسیون برنامه‌ها و طرح‌ها
- ۲- کمیسیون امور اقتصادی
- ۳- کمیسیون امور کشاورزی
- ۴- کمیسیون امور صنایع و معادن
- ۵- کمیسیون امور اجتماعی
- ۶- کمیسیون امور فرهنگی
- ۷- کمیسیون بهداشت عمومی
- ۸- کمیسیون کار و نیروی انسانی
- ۹- کمیسیون نیرو و سوخت
- ۱۰- کمیسیون امور حقوقی
- ۱۱- کمیسیون امور شهرها و کارهای عمومی
- ۱۲- کمیسیون امور اداری
- ۱۳- کمیسیون امور ارتیاطات
- ۱۴- کمیسیون امور بین المللی
- تبصره - هیات اجرایی می‌تواند به پیشنهاد دبیرکل برحسب ضرورت بر تعداد کمیسیون‌های حزب بیافزاید و یا از آن بکاهد.
ماده ۵۴ - تشخیص تعداد اعضای کمیسیون‌ها وتعیین اعضای هر کمیسیون به پیشنها دفتر طرح‌ها و مطالعات و تصویب دبیرکل خواهد بود.
ماده ۵۵ - کمیسیون‌های مطالعاتی طرح‌ها و موضوعات و گزارش‌هایی را که از طرف دفتر طرح‌ها و مطالعات ارجاع می‌گردد مورد بررسی قرار خواهند داد و نتیجه مطالعات خود را درباره هر طرح یا گزارش جداگانه به دفتر مزبور تسلیم خواهند کرد.
- تبصره - کمیسیون‌ها می‌توانند راسا طرح‌هایی درباره مسایل مختلف تنظیم و گزارش آن را به ترتیب مذکور در فوق به دفتر طرح‌ها و مطالعات تسلیم نمایند.
قسمت سوم - فراکسیون پارلمانی حزب
ماده ۵۶ - فراکسیون پارلمانی حزب تشکیل می‌شود از اعضای حزب که سمت نمایندگی یکی از دو مجلس را دارا می‌باشند.
ماده ۵۷ - فراکسیون پارلمانی حزب دارای کمیته مرکزی خواهد بود که تعداد اعضا و طرز انتخاب و حدود وظایف و اختیارات آن به موجب آیین نامه‌های حزب تعیین خواهد شد.
ماده ۵۸ - فراکسیون پارلمانی حزب مجری هدف‌ها و اصول و عقاید حزب در هر یک از دو مجلس خواهد بود. خط مشی فراکسیون از طرف هیات اجرایی با مشورت با کمیته مرکزی فراکسیون تعیین می‌شود و کلیه اعضای فراکسیون پارلمانی از سیاستی که به این ترتیب اتخاذ می‌شود پیروی خواهند کرد.
قسمت چهارم - عضویت
ماده ۵۹ - داوطلبان عضویت حزب باید واجد شرایط زیر باشند:
- ۱- تابعیت ایران
- ۲- لااقل ۲۰ سال سن
- ۳- معروفیت به حسن اخلاق
- ۴- عدم محکومیت جزایی که مستلزم محرومیت از حقوق اجتماعی باشد
- ۵- نداشتن عضویت در هیچ یک از احزاب یا جمعیت‌های سیاسی دیگر
- ۶- داشتن دو نفر معرف از اعضای حزب
- تبصره - داوطلبان عضویت که سن آنها از بیست سال کمتر می‌باشد در صورت احراز سایر شرایط این ماده در سازمان جوانان وابسته به حزب عضویت یابند. آیین نامه سازمان جوانان وابسته به حزب ه پیشنهاد دبیرکل و تصویب هیات اجرایی تعیین خواهد شد.
ماده ۶۰ - برای رسیدگی به تقاضای عضویت کمیسیونی به نام کمیسیون عضویت به موجب آیین نامه تشکیل می‌شود.
ماده ۶۱ - داوطلبان عضویت حزب باید درخواست کتبی طبق نمونه‌ای که از طرف حزب تهیه خواهد شد تنظیم و به حزب تسلیم نمایند.
ماده ۶۲ - کارت عضویت در صورتی به نام داوطلب صادر خواهد شد که عضویت او مورد قبول کمیسیون عضویت قرارگرفته و به تصویب دبیرکل رسیده باشد.
- تبصره - دبیرکل می‌تواند اختیارات خود را در این مورد به کمیته‌های استان و شهرستان و بخش واگذار نماید.
قسمت پنجم - حقوق و وظایف اعضای حزب
ماده ۶۳ - هر یک از اعضای حزب حق دارند آزادانه در امور حزبی اظهار نظر نمایند و نظرات خود را در حوزه‌هایی که عضویت آن را دارند مطرح و یا کتبا به کمیته تشکیلات در مرکز یا کمیته‌های استان یا شهرستان یا بخش تسلیم نمایند تا از طریق کمیته‌های مزبور برای بررسی و مطالعه و اتخاذ تصمیم به کمیسیون‌های صلاحیتدار ارجاع شود.
ماده ۶۴ - هر یک از اعضای حزب مکلفند در جلسات حوزه‌هایی که عضویت آن را دارند شرکت کنند و پیوسته برای اشاعه اصول و هدف‌های حزب و توسعه فعالیت‌های آن مجاهدت نمایند و در کلیه فعالیت‌های خود رعایت اصول و هدف‌ها و مرامنامه حزب و مقررات اساسنامه و آیین نامه‌ها و تعلیمات و دستورات حزبی را بنمایند.
ماده ۶۵ - اعضای حزب مکلفند حق عضویت ماهانه خود را به میزانی که به موجب آیین نامه از طرف حزب تعیین می‌شود پرداخت نمایند.
قسمت ششم - مقررات مختلف
ماده ۶۶ - کلیه آیین نامه‌های حزب بنا به پیشنهاد دبیرکل و تصویب هیات اجرایی خواهد بود مگر در مواردی که در این اساسنامه ترتیب دیگری پیش‌بینی شده باشد.
ماده ۶۷ - در کلیه ارکان و سازمان‌ها و تشکیلات حزبی تصمیمات به اکثریت آرای اعضای حاضر اتخاذ می‌شود مگر در مواردی که در این اساسنامه ترتیب دیگری پیش بینی شده باشد.
ماده ۶۸ - تا تاریخ تشکیل اولین کنگره حزبی که سه سال پس از تاسیس حزب خواهد بود و در صورت لزوم طبق مقررات این اساسنامه به دعوت دبیرکل تشکیل جلسه خواهد داد.
ماده ۶۹ - مرکز اصلی حزب در تهران است و می‌تواند در کلیه نقاط کشور بر طبق مقررات این اساسنامه به تاسیس شعب مبادرت نماید.
ماده ۷۰ - این اساسنامه در ۷۰ ماده تنظیم و مورد تصویب اعضای موسس که ذیل آن را امضا کرده‌اند قرارگرفت و طبق مقررات مملکتی به ثبت خواهد رسید.
منبع