جشن سده ۱۰ بهمن ماه
| جشن فرهنگ و هنر | اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | موزه فرش ایران |
جشن سده از زمان‌های بسیار دور به یاد مانده است و جشن پیدایش آتش است. روایت آن در شاهنامه فردوسی چنین آمده است: روزی هوشنگ شاه به همراهی یاران خود به کوه می‌رود، در راه به مار تنومندی برخوردی می‌کند و با سنگ بزرگی به جنگ او می‌شتابد و سنگ را به سوی مار پرتاب می‌کند. سنگ به سنگ دیگری برخورد می‌کند و جرقه‌ای از آن بیرون می‌جهد و به خار و خاشاک دور و بَر شعله می‌کشد و آتشی فروزان پدید می‌گردد و از آن پس جشن سده برگزار می‌گردد.
سده از واژه‌ای در زبان پهلوی آمده است و معنی آن ۱۰۰ می‌باشد. بنا بر تقسیم فصلی ایران باستان آغاز فروردین تا پایان مهر ماه تابستان بزرگ و از اول آبان تا پایان اسفند را زمستان بزرگ می‌نامیدند. سده هنگامی است که ۱۰۰ روز از زمستان می‌گذشت و با روایت امروز پنجاه شب و پنجاه روز به جشن نوروز مانده است.
اجرای آیین جشن سده بدین گونه می‌باشد: پس از غروب آفتاب، سه تن از موبدان با پوشاکی سپید بر تن، به سوی توده‌ای از هیزم خشک که از پیش فراهم آورده شده است به راه می‌افتند. گروهی از جوانان که آنها نیز پوشاک سپید بر تن دارند با مشعل‌های روشن موبدان را همراهی می‌کنند. موبدان بخشی از اوستا که آتش نیایش می‌باشد را می‌سرایند، موبد بزرگ با آتشی که در آتشدان است و جوانان سپیدپوش با یاری از شعله‌های مشعل هیزم را آتش می‌زنند. گروه موزیک از آغاز تا پایان آهنگ‌های شاد می‌نوازد.
ایرانیان نژاده، زرتشتیان با شادی و پیروزی شعله ور شدن آتش را جشن می‌گیرند و به امید آنکه تا جشن سال دیگر روشنایی و گرمی در دل هایشان باشد به خانه بازمی‌گردند.
۱۰ بهمن ماه ۲۵۳۶ جشن سده در معبد آناهیتا برگزار شد و تخت جمشید میهمان دار یکی از باشکوه‌ترین جشن‌های ایران بود. در این جشن نخست سرود شاهنشاهی نواخته شد، آنگاه بانو پریچهر مهر همسر دکتر مهر رییس دانشگاه پهلوی، پیرامون تاریخچه و فلسفه جشن سده سخن راند. سپس آیین جشن سده با خواندن سروده‌های اوستا و گاتاها آغاز شد، موبدان با هفت دختر سپیدپوش که نماینده هفت امشاسپند بودند به هم خوانی بخش‌هایی از اوستا پرداختند. آنگاه آتش مقدس اهورایی به دست موبدان و امشاسپندان افروخته شد. در این آیین هفت امشاسپند سپیدپوش در کنار موبدان گزیده خود به مناسبت یک صدمین زادروز اعلیحضرت رضا شاه بزرگ یک مشعل افروخته را از معبد آناهیتا به تخت جمشید آوردند.