جشن درختکاری ۱۵ اسفند ماه

برنامه عمرانی دوم

تصمیم‌های مجلس درگاه اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر

برنامه عمرانی سوم

شاهنشاه در جشن درختکاری نهالی را در میدان محمدرضا شاه می‌نشانند شهردار تهران نیز یاری می‌کند

شاهنشاه آریامهر نهالی را می‌نشانند

شاهنشاه نهالی را می‌نشانند

شاهنشاه نهال ماگنولیایی را در پارک پهلوی می‌نشانند ۱۳۴۴

علاقه به درخت و درختکاری در ایران سنتی دیرین است و نیاکان ما با دلبستگی شدید این سنت را رعایت می‌کردند تا جایی که در آیین زرتشت بریدن درخت را گناهی بزرگ به حساب می‌آوردند و در مقابل، نذورات مردم برای کشت و غرس نهال و از بین بردن حشرات موذی و مضر به حال گیاه و درخت منحصر می‌گردید.

توجه به درختکاری و حفظ درخت در سرزمینی که از دیرباز دچار کم آبی بود نشان آن است که ایرانی به آباد کردن سرزمین خود علاقه وافر دارد و مایل است کشورش خرم و آبادان باقی بماند. متاسفانه سنت دیرین به مرور دهور به بوته اجمال اقتاد تا جایی که در سال‌های اخیر عده‌ای سودجو به خاطر نفع شخصی به ویران کردن جنگل‌های طبیعی و از بین بردن درخت‌های کهن پرداختند.

فرمان تاریخی ملی شدن جنگل‌ها که از نتایج درخشان انقلاب شاه و مردم بود جلوی از بین رفتن منابع طبیعی را گرفت و یک بار دیگر با توجهات ویژه شاهنشاه آریامهر سنت کهن درختکاری و نگاهبانی از درخت‌های جنگلی جان تازه‌ای به خود گرفت تا مردم کم کم به دست‌آوردهای سودبخش نشاندن نهال و بهره‌برداری درست از درخت‌های جنگلی آشنا می‌شوند. جشن درختکاری که نیز در زمینه پاسداشت این دهش اهورایی است هر سال در پیشگاه شاهنشاه آریامهر انجام می‌شود.

۱ آذر ۱۳۳۷ شاهنشاه در آیین جشن درختکاری که در پهنه کاخ فرح‌آباد برپا شده بود نهال کوچکی را نشاندند.

۱ آذر ۱۳۳۸ شاهنشاه در آیین جشن درختکاری تهران شرکت فرمودند و به دست خویش نهالی را برزمین نشاندند. هم‌زمان با این آیین در سراسر تهران و شمیران هزاران نهال برزمین نشانده‌شد.

۱ آذر ماه ۱۳۴۲ در ساعت ۱۰ بامداد خودروی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران به پهنه پارک ساعی وارد شد. دسته موزیک ارتش سرود ملی ایران را نواخت و شاهنشاه از گارد احترام سان دیدند. به مناسبت روز نخست آذر ماه شهرداری تهران پارک ساعی که در آن درختان و گل‌های زیبایی کاشته و پرورش داده شده بود را با پرچم‌های سه رنگ شیر و خورشید نشان آذین بسته بود. دوشیره نگین ساعی دختر شادروان مهندس ساعی بنیانگذار پارک ساعی به شاهنشاه خوش‌آمد گفت و مورد مهر شاهانه قرارگرفت. آنگاه آقایان نخست‌وزیر و شهردار تهران و اعضای هیات دولت نیز به پیشگاه شاهنشاه باریافتند و آیین رسمی آغاز شد. در آغاز دکتر ارسنجانی وزیر کشاورزی بیاناتی درباره روز نخست آذر و جشن درختکاری ایراد کرد. سپس آقای نفیسی شهردار تهران نیز سخنانی ایراد کرد.

آنگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سخنانی درباره جنگل‌های ایران و ملی کردن جنگل‌ها فرمودند:

طبق تاریخی که ما داریم در مملکت ایران در گذشته شانزده میلیون جنگل موجود بوده است. اشاره می‌کنم به سفرنامه ناصر خسرو، موقعی که به خوزستان سفر می‌کرده و توضیح داده است که چطور در تمام مدت سفر همیشه در زیر سایه درختان، سوار بر است عبور می‌کرده است و تشبیهی هم کرده است که اینجا ذکر آن مورد ندارد.

امروز مساحت جنگل‌های ایران از پنج میلیون هتکار کمتر است. علت این امر چه بوده است؟ بی خبری ما از فواید قطعی و حتمی وجود درخت. هر کسی که عبور کرده یا برای احتیاج یا برای حتی نفنن، یک درختی را در سر راه خودش یا زخمی کرده یا کنده و به یک وسیله‌ای از بین برده است. یکی از ثروت‌های بزرگ طبیعی که امروز در دنیا به آن اهمیت می‌گذارند، همین ثروت جنگل است. به این موضوع من از مدت‌ها پیش متوجه شدم و خیلی در اطرافش فکر کردم و با متخصصین امر در این باره صحبت کردم. یکی از اولین کسانی که راجع به این موضوعات با او صحبت کرده بودم، همین مرحوم ساعی بود. برای ذکر اهمیت این موضوع واقعه‌ای را که مربوط به چند سال پیش است برایتان حکایت می‌کنم، و آن این است که وقتی که کنفرانس تهران در زمان جنگ تشکیل شده بود، در ملاقاتی که با مرحوم روزولت رییس جمهور فقید امریکا داشتم وی موقعی که راجع به امور همین جنگلبانی و درختکاری با من صحبت می‌کرد با لحنی که هیچ جنبه شوخی نداشت و حتی گمان می‌کنم خیلی هم جدی بود گفت: روزی که من از این شغل خودم یعنی ریاست جمهوری کنار روم، حاضرم شما مرا استخدام بکنید و بیایم به مملکت ایران برای سعی در جنگلی کردن دو مرتبه مملکت شما. بعد از آن این مساله را من با همان علاقه‌ای که به این موضوع داشتم دنبال کردم تا اینکه پنج سال پیش به وزیر کشاورزی وقت گفتم که طرح دامنه دار همه جانبه‌ای را اول برای حفظ جنگل‌های موجود، و بعد برای اینکه در هر نقطه مملکت که قابلیت جنگلی شدن را داشته باشد بدین کار اقدام شود، تهیه کنند و ضمنا اساس ملی کردن جنگل‌ها را در نظر داشته باشند.

این کار هم مثل بعضی کارهای دیگر ما به تاخیر افتاد و امیدوارم که امروز ما بتوانیم دو مرتبه این کار را بکنیم. منظور ما از این قبیل اقدامات یعنی اصلاحات ارضی یا ملی کردن جنگل‌ها این نیست که یک عده‌ای را از مالی محروم بکنیم. اولا همان طوری که همه می‌دانید در وجود آمدن ابتدایی جنگل‌ها هیچکس دخالتی نداشت غیر از خداوند و طبیعت، و چون این ثروتی است که اثر آب و هوایی دارد بنابراین تخصیص به عموم، به مردم، به مملکت پیدا می‌کند.

منظور ما همان طوری که گفتم گرفتن مالی از کسی نیست البته باید به او عوض آن را داد. منظور ما این نیست که جنگل را تصاحب بکنیم و بنشینیم بدان نگاه بکنیم. وقتی که این کار را کردیم باید از این ثروت خداداد بهره برداری هم بکنیم.

در پایان آیین شاهنشاه مدال طلای قهرمان درختکاری را به سینه آقای کرباسی که ۲۰۰٬۰۰۰ اصله درخت در کرمانشاه کاشته بود آویختند و سپس به هنگام گردش در پارک از تابلوهای آمار کارهای شهرداری در پارک دیدن فرمودند و در میان پارک با دست‌های خود نهال زیبای "ماگنولیا" را نشاندند.

۱۵ اسفند ماه ۱۳۴۳ امیرعباس هویدا نخست وزیر برای روز جشن درختکاری یک درخت همیشه بهار با نام "برگ بو" را در پارک شاهنشاهی در زمین نشاندند. همه ساله در جشن درختکاری شاهنشاه نخستین نهال سال را در زمین می‌کاشتند ولی امسال چون شاهنشاه در سفر به انگلستان هستند، این کار را رییس دولت به نام شاهنشاه انجام داد.

در این آیین آقایان وزیر کشاورزی، شهردار تهران ، لسانی شهردار شمیران نیز بودند. دکتر شادمان شهردار تهران در سخنانی برنامه‌های درختکاری تهران را به آگاهی رساند.

۱۵ اسفند ماه ۱۳۴۴ جشن درختکاری در پیشگاه شاهنشاه آریامهر در پارک پهلوی برگزار شد. شاهنشاه آریامهر ساعت ۹ بامداد وارد پارک شدند و پس از انجام آیین گارد احترام و نواخته شدن سرود ملی ایران مهندس سرلک شهردار تهران به شاهنشاه خوش‌آمد گفت، آنگاه شاهنشاه از برابر هیات دولت و نمایندگان مجلس و دیگر میهمانان جشن گذشتند. در این هنگام شاهنشاه آریامهر در جایگاه ویژه قرارگرفتند و وزیر کشاورزی در گزارش خود به آگاهی همایونی رساند که سه پارک جنگلی در شمال دایر شده و در غرب و فارس به زودی دایر می‌شود، در غرب تهران ۲۵۰ هکتار زمین به پارک دگرگون شده است. شاهنشاه در این جشن مدال طلای درختکاری سال را به آقای عیسی بهزادی که در خلخال ۵۵۰٬۰۰۰ درخت کاشته است دادند. شهردار تهران نیز درباره کارهای شهرداری و دگرگون ساختن سیستم درختکاری در خیابان‌های تهران گزارشی داد و افزود که ۴۰۰۰۰ نهال کوچک و بزرگ در تهران نشانده شده است. درختان سراسر خیابان پهلوی از تجریش تا راه‌آهن کودریزی شده و میدان ۲۵ شهریور، پارک ولیعهد، باغ کودک قلهک، میدان ولیعهد، رفوژ، کریم خان زند، باغ کودک ضرابخانه، میدان نارمک، شش پارک در شرق، پارک پهلوی، صاحبقرانیه و چند پارک دیگر آماه بهره‌برداری است. شهرداری برای ایجاد پارک هشتاد میلیون ریال هزینه می‌کند. آنگاه به درخواست شهردار تهران شاهنشاه یک نهال ماگنولیا را نشاندند و جشن درختکاری را آغاز نمودند.

۱۵ اسفند ماه ۱۳۵۴ در پیشگاه شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت همایون ولیعهد ایران رضا پهلوی و دیگر هموندان خاندان شاهنشاهی ایران، آیین خجسته درختکاری برگزار شد. در این آیین شاهنشاه آریامهر و شهبانو و همه والاحضرت‌ها در ساعت ۱۱ بامداد به بلندی‌های شهستان پهلوی وارد شدند. والاحضرت شاهپورها و شاهدخت‌ها، سرکار علیه بانو فریده دیبا، امیرعباس هویدا نخست وزیر و دبیرکل حزب رستاخیز ملت ایران ، رییس مجلس سنا، رییس مجلس شورای ملی و دیگر بلندپایگان برجسته کشوری و لشکری از اعلیحضرتین و والاحضرت‌ها پیشباز کردند. هنگام ورود اعلیحضرتین وزیر کشاورزی و منابع طبیعی نشان‌های ویژه یادبود آیین درختکاری را به پیشگاه اعلیحضرتین پیشکش کرد . آنگاه اعلیحضرتین و والاحضرت‌ها به جای برگزاری جشن رفتند. در این هنگام سرود شاهنشاهی ایران از سوی دسته موزیک پیشاهنگان منصور روحانی وزیر کشاورزی و منابع طبیعی در گزارشی گفت:

شاهنشاها علیاحضرتا

در تعالیم زرتشت و سرمشق‌های باستانی همیشه و همه جا از آب و آبادانی، از کشاورزی و سرسبزی، از کشت و نگاهداری درخت به عنوان کارهایی مقدس و نیمه آسمانی یاد شده است. پادشاهان هخامنشی برکتیبه‌ها که کتاب روزگار و دورنمای زمان است بزرگترین آرزوهایشان یعنی نجات این کشور از خشکسالی را نقش می‌کردند. نه تنها این آرزوی شاهان هخامنشی و دستورهای زرتشت و سرمشق‌های نیاکان ما را تحقق نبخشد بلکه گهگاه بلایی آسمانی را مامور خشکسالی این سرزمین کرد و یا ابتلایی زمینی را به صورت حمله اقوام وحشی حواله جان مردم این دیار ساخته، با تمام این احوال ایران باقی ماند چرا که اعتقاد قلبی ملت ایران به رژیم شاهنشاهی و مقدس و معزز شمردن شاهنشاهان این سرزمین ستون اصلی و بقا و محور اصیل امیدواری مردم ایران زمین بوده و هست و تا ابد خواهد بود. آثار شوم و عوارض مسموم روزگاران گذشته در کشور ما نشانه‌هایی بسیار دارد. در شهرهای ما روستاهای ما در فرهنگ ما، درمناعت ما در کشاورزی و فلاحت ما ...

اما در کار کشاورزی از این همه نشانه‌ها هیچکدام به سیاهی و زندگی مناسباتی نبوده که اربابان ستمکار با رعایای زحمتکش و بردبار خویش برقرارکرده بودند. قرن‌ها و فرن‌ها زمین در دست ارباب، کاریز و چشمه ساز یعنی آب در دست مالک و جنگل و مرتع و چراگاه در دست خوانین و متنفذین بود. نتیجه این مالکیت‌های ظالمانه بود که کشاورز ایرانی غمی در چهره داشت به نشانه فقر روحی زخمی بر بدن داشت به نشانه فقر جسمی و وصله‌ای بر پیراهن به نشانه فقر مادی لیکن طلوع شاهنشاهی دودمان پهلوی فصلی تازه و عصری نوین به وجود آورد که می‌بایست چنین بساطی در هم کوفته و چنین ظلمی از میان برداشته شود. قریب سی و شش سال از شاهنشاهی پهلوی گذشت و حوادث و وقایع با میهن ما و با رهبری‌های میهن ما دست و پنجه بسیار نرم کرد تا سرانجام اندیشه تابناک شاهنشاه آریامهر هم چون خورشیدی ابر حوادث را به کناری زد و جان تازه و حیات تازه تری به ملت ایران واز جمله به کشاورز ایرانی عطا فرمود.

تاریخ اعطای آزادی به کشاورز ایرانی به ظاهر در بهمن ۱۳۴۱ است لیکن همه می‌دانند از همان روزهای نخستین سلطنت و از همان لحظات و ساعات اولین که بر دوش جوانان وطن پرست و غیور به مجلس شورای ملی نزول اجلال فرمودید به فکر نجات این مردم به خصوص اعطای آزادی به طبقه کشاورز و کارگر بودید. و از همان روزها بود که به حکم آنچه در کتاب « ماموریت برای وطنم » و کتاب « انقلاب سفید » مرقوم فرموده‌اید شبی نبود که با فکر مردم سر بر زمین نگذارید و صبحی نبود که با فکر خدمت به این مرز و بوم سر از بستر برنگیرید. و چنان بود که در انقلاب ششم بهمن نخستین پرچمی را که برافراشتید پرچم نجات زمین و آب بود از چنگ ارباب و نجات چراگاه‌ها و جنگل از دست خوانین در کنار این سه اصل انقلاب یعنی اصلاحات ارضی، ملی شدن جنگل‌ها و مراتع و ملی شدن آب‌های کشور، قانون درخت به عنوان شاه بیتی که از فکر شاهنشاه ایران الهام گرفته باشد و به عنوان یکی از انسانی‌ترین قوانین این سرزمین و به تصویب و تایید و اجرا رسید و ضامن و حامی با ارزش برای گسترش فضایی سبز، تامین سلامت محیط زیست و تعدیل خشکی هوای این سرزمین و تشویق مردم به درختکاری و بهره گیری صحیح و منطقی از این نعمت بهشتی شد. تا آنجا که به یمن نیت خیر و حقیقت محضی که خمیرمایه این اندیشه بهشتی بود، شهرها و روستاها به گسترش درختکاری دست زدند. و دولت نیز به سهم خود در این راه قدم‌های استواری برداشت که ارزش تقدیم گزارشی به پیشگاه مبارک را دارد.

جمع جنگل کاری تا پایان سال ۲۵۳۴ شاهنشاهی [۱۳۵۴ خورشیدی ] بیش از ۲۹٬۵۰۰ هکتار است که از این رقم ۵ هزار هکتار آن مربوط به سال جاری است. در امر مبارزه با شن روان تا پایان سال ۲۵۳۴ شاهنشاهی بیش از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار شن روان و اراضی کویری تثبیت شده است از این مقدار بیش از سه میلیون هکتار قرق، بیش از ۴۰۰ هزار هکتار بذرپاشی و ۳۰۰ هزار هکتار نهال کاری است که از جمع این دو رقم نزدیک به ۳۵ هزار هکتار با استفاده از مالچ تثبیت و کشت شده است.

در امر پارک سازی تا پایان سال ۲۵۳۴ شاهنشاهی ۲۵ پارک بزرگ و کوچک جنگلی در جاهای گوناگون کشور ایجاد شد که بزرگ‌ترین این پارک‌ها پارک جنگلی نور با مساحتی حدود ۴۰۰۰ هکتار می‌باشد.

شاهنشاها

آنچه هخامنشیان آرزو می‌کردند و زرتشت پیامبر ندا می‌داد و نیاکان ما یادآور می‌شدند و نیاکان ما یادآور می‌شدند،خوشبختانه در این دوره از تاریخ ایران صورت عمل و اجرا به خود گرفت.

پس از گزارش وزیر کشاورزی و منابع طبیعی اعلیحضرتین و والاحضرت‌ها از نمایشگاه فرتورهای گسترش درختکاری و فضای سبز دیدن کردند. آنگاه شاهنشاه آریامهر نشان‌های طلا و نقره نفرات اول درختکاری کشور و استان را دادند، جایگاه نخستین را غلامحسین فهیمی را با نشاندن ۱٬۲۶۴٬۸۰۰ اصله نهال و قلمه در سراسر کشور و محمد تقی اکترین با نشاندن ۸۳٬۵۰۰ اصله نهال و قلمه در سطح استان بدست آورند. سپس شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت همایون و دیگر هموندان خانواده شاهنشاهی به جای نشاندن نهال رفتند و یک اصله نهال « بلوط سبز » در پهنه شهستان پهلوی نشاندند.

نیز نگاه کنید به

• قانون حفظ و حراست منابع آب‌های زيرزمينی كشور - مصوب ۱ خرداد ۱۳۴۵ مجلس شورای ملی و ۱۴ اردیبهشت ۱۳۴۵ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۴۵ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
• قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع - مصوب ۲۰ تیر ۱۳۴۶ مجلس شورای ملی و ۲۵ امرداد ۱۳۴۶ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۳۰ امرداد ۱۳۴۶ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
• ‌قانون حفظ و گسترش فضای‌سبز و جلوگیری از قطع بی‌رویه درخت – مصوب ۱۱ امرداد ۱۳۵۲ مجلس شورای ملی و ۸ امرداد ۱۳۵۲ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۱۵ امرداد ۱۳۵۲ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید
• قانون اصلاح فصل پنجم و پاره‌ای از مواد قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع مصوب سال ۱۳۴۶ - مصوب ۲۸ اردیبهشت ۱۳۵۴ مجلس شورای ملی و ۱۴ خرداد ۱۳۵۴ مجلس سنا
• قانون اصلاح تبصره ماده ۵۵ اصلاحی قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگلها و مراتع - مصوب ۲۳ تیر ۱۳۵۴ مجلس شورای ملی و ۲۹ تیر ۱۳۵۴ مجلس سنا
• قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع مصوب ۱۳۴۶.۵.۲۵
  • ‌قانون حفظ و گسترش فضای‌سبز و جلوگیری از قطع بی‌رویه درخت
• قانون تشکیل وزارت منابع طبیعی - ۱۴ آذر ۱۳۴۶
• قانون تشکیل سپاه ترویج و آبادانی
• قانون آب و نحوه ملی شدن آن
• آیین‌نامه اجرایی ماده۴۴ مکرر قانون اصلاح قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع - مصوب ۲۲ آذر ۱۳۴۹
• اساسنامه شرکت سهامی خدمات جنگل‌ها و مراتع - مصوب ۱۳۵۲۰۹۰۷

بن مایه‌ها

‎