جشن درختکاری ۱۵ اسفند ماه
| برنامه عمرانی دوم | تصمیمهای مجلس | برنامه عمرانی سوم |
جشن درختکاری ۱۵ اسفند ماه
درختکاری و نگاهبانی درخت از برجستهترین و انسانیترین نمودارهای تمدن کهن ایرانیان است. ایرانیان از زمان هخامنشیان با کاشتن درخت در کنار کویرها و دامنه کوهها و کرانه جویبارها جنگل بوجود میآوردند و سرزمین آریایی را سبز نگاه میداشتند و این کار را کاری بهشتی و آسمانی و انسانی میدانستند. زرتشت بزرگ با دست خود در بلخ درخت سرو را کاشت و آیین درختکاری را به مردم آموخت. اعلیحضرت رضا شاه بزرگ نخستین بار این سنت باستانی درختکاری را جشنی ملی و مردمی خواندند و دوباره این آیین والا را زنده کردند. جشن درختکاری که پراکنده از سوی کشاورزان ایران برگزار میشد به جشنی ملی و رسمی دگرگون شد. فرمان تاریخی ملی کردن جنگلها که از دستاوردهای درخشان انقلاب شاه و مردم بود جلوی از بین رفتن منابع طبیعی را گرفت و یک بار دیگر سنت کهن درختکاری و نگاهبانی از درختهای جنگلی جان تازهای به خود گرفت جشن درختکاری در پاسداشت این دهش اهورایی است هر سال در روز ۱۵ اسفند ماه در پیشگاه شاهنشاه آریامهر انجام میشود.
۱۵ اسفند ماه ۲۵۳۴ شاهنشاهی در پیشگاه شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت همایون ولیعهد ایران رضا پهلوی و دیگر هموندان خاندان شاهنشاهی ایران، آیین خجسته درختکاری برگزار شد. در این آیین شاهنشاه آریامهر و شهبانو و همه والاحضرتها در ساعت ۱۱ بامداد به بلندیهای شهستان پهلوی وارد شدند. والاحضرت شاهپورها و شاهدختها، سرکار علیه بانو فریده دیبا، امیرعباس هویدا نخست وزیر و دبیرکل حزب رستاخیز ملت ایران ، رییس مجلس سنا، رییس مجلس شورای ملی و دیگر بلندپایگان برجسته کشوری و لشکری از اعلیحضرتین و والاحضرتها پیشباز کردند. هنگام ورود اعلیحضرتین وزیر کشاورزی و منابع طبیعی نشانهای ویژه یادبود آیین درختکاری را به پیشگاه اعلیحضرتین پیشکش کرد . آنگاه اعلیحضرتین و والاحضرتها به جای برگزاری جشن رفتند. در این هنگام سرود شاهنشاهی ایران از سوی دسته موزیک پیشاهنگان نواخته شد. منصور روحانی وزیر کشاورزی و منابع طبیعی در گزارشی گفت:
- شاهنشاها علیاحضرتا
- در تعالیم زرتشت و سرمشقهای باستانی همیشه و همه جا از آب و آبادانی، از کشاورزی و سرسبزی، از کشت و نگاهداری درخت به عنوان کارهایی مقدس و نیمه آسمانی یاد شده است. پادشاهان هخامنشی برکتیبهها که کتاب روزگار و دورنمای زمان است بزرگترین آرزوهایشان یعنی نجات این کشور از خشکسالی را نقش میکردند. نه تنها این آرزوی شاهان هخامنشی و دستورهای زرتشت و سرمشقهای نیاکان ما را تحقق نبخشد بلکه گهگاه بلایی آسمانی را مامور خشکسالی این سرزمین کرد و یا ابتلایی زمینی را به صورت حمله اقوام وحشی حواله جان مردم این دیار ساخته، با تمام این احوال ایران باقی ماند چرا که اعتقاد قلبی ملت ایران به رژیم شاهنشاهی و مقدس و معزز شمردن شاهنشاهان این سرزمین ستون اصلی و بقا و محور اصیل امیدواری مردم ایران زمین بوده و هست و تا ابد خواهد بود. آثار شوم و عوارض مسموم روزگاران گذشته در کشور ما نشانههایی بسیار دارد. در شهرهای ما روستاهای ما در فرهنگ ما، درمناعت ما در کشاورزی و فلاحت ما ...
- اما در کار کشاورزی از این همه نشانهها هیچکدام به سیاهی و زندگی مناسباتی نبوده که اربابان ستمکار با رعایای زحمتکش و بردبار خویش برقرارکرده بودند. قرنها و فرنها زمین در دست ارباب، کاریز و چشمه ساز یعنی آب در دست مالک و جنگل و مرتع و چراگاه در دست خوانین و متنفذین بود. نتیجه این مالکیتهای ظالمانه بود که کشاورز ایرانی غمی در چهره داشت به نشانه فقر روحی زخمی بر بدن داشت به نشانه فقر جسمی و وصلهای بر پیراهن به نشانه فقر مادی لیکن طلوع شاهنشاهی دودمان پهلوی فصلی تازه و عصری نوین به وجود آورد که میبایست چنین بساطی در هم کوفته و چنین ظلمی از میان برداشته شود. قریب سی و شش سال از شاهنشاهی پهلوی گذشت و حوادث و وقایع با میهن ما و با رهبریهای میهن ما دست و پنجه بسیار نرم کرد تا سرانجام اندیشه تابناک شاهنشاه آریامهر هم چون خورشیدی ابر حوادث را به کناری زد و جان تازه و حیات تازه تری به ملت ایران واز جمله به کشاورز ایرانی عطا فرمود.
- تاریخ اعطای آزادی به کشاورز ایرانی به ظاهر در بهمن ۱۳۴۱ است لیکن همه میدانند از همان روزهای نخستین سلطنت و از همان لحظات و ساعات اولین که بر دوش جوانان وطن پرست و غیور به مجلس شورای ملی نزول اجلال فرمودید به فکر نجات این مردم به خصوص اعطای آزادی به طبقه کشاورز و کارگر بودید. و از همان روزها بود که به حکم آنچه در کتاب « ماموریت برای وطنم » و کتاب « انقلاب سفید » مرقوم فرمودهاید شبی نبود که با فکر مردم سر بر زمین نگذارید و صبحی نبود که با فکر خدمت به این مرز و بوم سر از بستر برنگیرید. و چنان بود که در انقلاب ششم بهمن نخستین پرچمی را که برافراشتید پرچم نجات زمین و آب بود از چنگ ارباب و نجات چراگاهها و جنگل از دست خوانین در کنار این سه اصل انقلاب یعنی اصلاحات ارضی، ملی شدن جنگلها و مراتع و ملی شدن آبهای کشور، قانون درخت به عنوان شاه بیتی که از فکر شاهنشاه ایران الهام گرفته باشد و به عنوان یکی از انسانیترین قوانین این سرزمین و به تصویب و تایید و اجرا رسید و ضامن و حامی با ارزش برای گسترش فضایی سبز، تامین سلامت محیط زیست و تعدیل خشکی هوای این سرزمین و تشویق مردم به درختکاری و بهره گیری صحیح و منطقی از این نعمت بهشتی شد. تا آنجا که به یمن نیت خیر و حقیقت محضی که خمیرمایه این اندیشه بهشتی بود، شهرها و روستاها به گسترش درختکاری دست زدند. و دولت نیز به سهم خود در این راه قدمهای استواری برداشت که ارزش تقدیم گزارشی به پیشگاه مبارک را دارد.
- جمع جنگل کاری تا پایان سال ۲۵۳۴ شاهنشاهی [۱۳۵۴ خورشیدی ] بیش از ۲۹٬۵۰۰ هکتار است که از این رقم ۵ هزار هکتار آن مربوط به سال جاری است. در امر مبارزه با شن روان تا پایان سال ۲۵۳۴ شاهنشاهی بیش از ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار شن روان و اراضی کویری تثبیت شده است از این مقدار بیش از سه میلیون هکتار قرق، بیش از ۴۰۰ هزار هکتار بذرپاشی و ۳۰۰ هزار هکتار نهال کاری است که از جمع این دو رقم نزدیک به ۳۵ هزار هکتار با استفاده از مالچ تثبیت و کشت شده است.
- در امر پارک سازی تا پایان سال ۲۵۳۴ شاهنشاهی ۲۵ پارک بزرگ و کوچک جنگلی در جاهای گوناگون کشور ایجاد شد که بزرگترین این پارکها پارک جنگلی نور با مساحتی حدود ۴۰۰۰ هکتار میباشد.
- شاهنشاها
- آنچه هخامنشیان آرزو میکردند و زرتشت پیامبر ندا میداد و نیاکان ما یادآور میشدند و نیاکان ما یادآور میشدند،خوشبختانه در این دوره از تاریخ ایران صورت عمل و اجرا به خود گرفت.
پس از گزارش وزیر کشاورزی و منابع طبیعی اعلیحضرتین و والاحضرتها از نمایشگاه فرتورهای گسترش درختکاری و فضای سبز دیدن کردند. آنگاه شاهنشاه آریامهر نشانهای طلا و نقره نفرات اول درختکاری کشور و استان را دادند، جایگاه نخستین را غلامحسین فهیمی را با نشاندن ۱٬۲۶۴٬۸۰۰ اصله نهال و قلمه در سراسر کشور و محمد تقی اکترین با نشاندن ۸۳٬۵۰۰ اصله نهال و قلمه در سطح استان بدست آورند. سپس شاهنشاه آریامهر و علیاحضرت شهبانو و والاحضرت همایون و دیگر هموندان خانواده شاهنشاهی به جای نشاندن نهال رفتند و یک نهال « بلوط سبز » در پهنه شهستان پهلوی نشاندند.
۱۵ اسفند ماه ۲۵۳۶ شاهنشاهی در میان پیشباز مردم گرما زده بوشهر، دیروز آیین درختکاری در این منطقه انجام شد و هزاران دانشآموز و پیشآهنگ هزاران نهال نشاندند. جشن درختکاری امسال با شکوه ویژه با بودن والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی در پارک جنگی رضاشاه کبیر برگزار شد و دو تن از ایرانیهایی که در سال گذشته بیش از دیگران نهال نشانده بودند، مدال طلای جشن درختکاری را دریافت کردند. به هنگام آغاز پرشور آیین درختکاری، دکتر احمد علی احمدی وزیر کشاورزی و عمران روستایی، از سوس کشاورزان و درختکاران به والاحضرت در پارک جنگی رضاشاه کبیر خوش آمد گفت و یادآور شد که برای نخستین بار جشن درختکاری در این منطقه انجام میشود و این هنگامی است که مردم ایران خود را برای شرکت در آیین بزرگداشت یکصدمین سال زادروز اعلیحضرت رضاشاه کبیر بنیانگذار ایران نوین آماده میسازند. دکتر احمدی به دوران غرورآمیز سلطنت پرافتخار سر دودمان پهلوی اشاره کرد و گفت: قانون جلوگیری از قطع بیرویه درخت، به عنوان شاهبیتی که از افکار بلند شاهنشاه ایران الهام گرفته شده است، یکی از اساسیترین لوایح قانونی این سرزمین بود که به تصویب رسید. جمع جنگلکاری تا پایان سال جاری ۳۹ هزار و ۷۱۷ هکتار است که ۵ هزار و ۱۵۰ هکتار آن مربوط به سال جاری میباشد. در امر پارکسازی نیز تاکنون ۲۵ پارک بزرگ و کوچک جنگلی در نقاط مختلف کشور به ویژه در نواحی شمال با مساحتی بالغ بر ۱۳ هزار هکتار ایجاد شده که اکثر آنها با تسهیلات ضروری برای استفاده عموم آماده و یا در دست آماده شدن است. وزیر کشاورزی سپس به مهار کردن شنهای روان و اقدامات انجام شده در این زمینه اشاره کرد و گفت: برای مهار ریگ روان و طوفانهای مخرب شنهای کویری و حفاظت شهرها، آبادیها، جادهها و تأسیسات مجاور مناطق کویری از طریق ایجاد شش میلیون و ۱۶۵ هزار متر بادشکن، بذرپاشی دستی در مساحت ۶۵۰ هزار هکتار و کاشت نهالهای مقاوم در برابر خشکی در مساحت ۲۷۸ هزار هکتار رویهمرفته در مساحتی بالغ بر ۲ میلیون و ۴۸۲ هزار هکتار از شنزارها عملیات بیولوژیکی و مکانیکی و حفاظتی انجام شده است. علاوه بر این در مناطق مهم و حساس از قبیل اطراف فرودگاهها و تأسیسات نظامی و صنعتی ضمن کاشت ۶۵ هزار و ۳۹۰ هکتار نهالکاری، حدود ۶۰ هزار و ۹۰۰ هکتار نیز مالچپاشی شده است. پس از گزارش وزیر کشاورزی و عمران روستایی، والاحضرت شاهپور عبدالرضا از لوحه یادبود گشایش پارک جنگی رضاشاه کبیر پردهبرداری کردند و سپس برندگان جشن درختکاری به حضور والاحضرت معرفی شده و مدال جشن درختکاری دریافت کردند.
۱۵ اسفند ماه ۱۳۵۳ جشن روز درختکاری در پارک جهان نمای تهران با بودن شاهپور عبدالرضا پهلوی نایب رییس انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی ، رییس مجلس شورای ملی، رییس هیات مدیره و مدیر عامل شرکت ملی نفت ایران، وزیران دادگستری، راه و ترابری، کشاورزی و منابع طبیعی، شماری از سناتورها و نمایندگان مجلس شورای ملی، معاونان و مدیران وزارت کشاورزی و منابع طبیعی، رییس سازمان پیشاهنگی ایران و شماری از بلندپایگان کشوری برگزار شد. در آغاز این جشن باستانی منصور روحانی وزیر کشاورزی و منابع طبیعی در گزارشی گفت:
- ... قانون حمایت از درخت آینده ساز بوده و هست و تکلیف این موجود بی آزار پر میوه و سایه که نشانه وجود آبادی و آبادانی است و سالها در برابر سرما میلرزد و از گرما نمیهراسد و جان بندگان خدا را حفظ میکند روشن شد و یک تلاش همه جانبه برای درختکاری آن هم به طرز اصولی و اساسی در سراسر کشور آغاز شد که دستاوردهای فراوانی به دست داده و خواهد داد. دگرگونی در برنامه درختکاری با آغاز انقلاب شاه و مردم در اجرای برنامههای درختکاری نیز دگرگونی مثبت آغاز شده. در پیرامون شهرهای پرجمعیت و خشک همانند تهران، شیراز، اسپهان، بندرعباس و اکثر استانها قطعات هم اکنون افزون از ده هزار هکتار میباشد. در مناطق مساعد مانند کرانه دریای خزر فعالیتهای جنگلکاری جهت دیگری به خود داده و همراه با بهبود بخشیدن به وضع کیفی جنگلها که بر اثر بی خبری گذشتگان درو و چپاول عدهای سودجو به حالت مخروبه یا نیمه مخروبه درآمده بودند با تغییر گونههای بومی به گونههای تندرشد خارجی که در حقیقت مکمل گونههای صنعتی داخل میباشد همت گماشت. در شمال کشور هشت پارک جنگلی رویهم رفته به مساحت بیش از ۶۵۰۰ هکتار ایجاد شد. از سوی دیگر ۳۷ ایستگاه تولید نهال در نقاط مختلف کشور و مراکز استانها احداث گردید که سالیانه بیش از ۲۰ میلیون نهال تولید میشود. در چند سال گذشته نزدیک به سه میلیون هکتار از شنهای روان در ۱۰ استان کشور با بذرپاشی، کاشت نهال، مالچ پاشی و قرق مهار شده و خطرات ناشی از آن از میان رفته است. هم چنین در پشت سدها و در آب خیزهای جاهایی که به سبب نداشتن پوشش گیاهی پیوسته فرسایش خاک داشته و هر ساله ته نشین شده و سبب پرشدن سدهایی که با هزینههای هنگفت ساخته است میگردد. کارهای نگاهداری سدها انجام و در پهنهای بیش از ۳۰۰٬۰۰۰ هکتار با کاشت گونههای مناسب و ساختن تراس و به کار گرفتن پژوهشهای علمی در جلوگیری از ته نشینی فرسایش آبی را به کمترین اندازه کاهش داده است.
آنگاه موبد سهراب خدابخشی موبد موبدان نیایشی به زبان اوستایی کرد. در این هنگام والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی مدالهای طلا و نقره برندگان اول درختکاری در کشور و استان و هم جنین جایزه برندگان مسابقه نگاشتن درباره درختکاری سال پیش را دادند. نوشتار شکوفه شیشه فروش میان چهل هزار نبشته از سراسر کشور ممتاز شناخته شد. سپس والاحضرت یک درخت « افرای سرخ » رنگ را نشاندند و به دنبال والاحضرت پیشاهنگان درختکاری پارک جهان نما را آغاز کردند.
۱۵ اسفند ماه ۱۳۵۱ جشن باشکوه درختکاری با بودن والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی نایب رییس انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی در پارک جنگلی غرب برگزار شد. در این آیین باستانی ایرانیان مهندس منصور روحانی وزیر کشاورزی و منابع طبیعی گزارش رسایی درباره دستیابیهای وزارت کشاورزی داد. دکتر ضیاالدین شادمان استاندار استان مرکز و غلامحسین معصومی معاون وزارت کشاورزی و منابع طبیعی و رییس سازمان جنگلها و مراتع هر یک گزارش پیشرفت سازمانهای خود را دادند و سپس والاحضرت عبدالرضا نشان درختکاری را به برندگان اول درختکاری کشور و استان دادند. آنگاه والاحضرت به نام نامی شاهنشاه آریامهر نهالی نشاندند. در این هنگام سرود جشن درختکاری از سوی پیشاهنگان خوانده شد. و در پایان دوازده وزیر در بزرگداشت دهمین سالگرد انقلاب شاه و مردم در پارک جنگلی غرب بزرگراه ونک دوازده نهال به نشان دوازده وزیر به اجرا درآورنده منشور دوازده گانه انقلاب شاه و مردم کاشتند.
۱۵ اسفند ماه ۱۳۵۰ ساعت ۱۱ بامداد آیین کهن جشن درختکاری سال کوروش کبیر در بیستون استان کرمانشاهان و با بودن والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی نایب رییس انجمن ملی حفاظت منابع طبیعی برگزار شد. در این آیین وزیر کشاورزی و منابع طبیعی، حمید رهنما وزیر اطلاعات، استاندار کرمانشاهان و شماری از سناتورها و نمایندگان مجلس و معاونان وزارت کشاورزی و منابع طبیعی و شماری از بلندپایگان کشوری و مدیران رسانههای همگانی بودند. پس از خوش آمد گویی از سوی مهندس جواد شهرستانی استاندار کرمانشاهان، مهندس منصور روحانی وزیر کشاورزی منابع طبیعی در سخنانی از درختکاری، جنبههای گوناگون درختکاری تولید میوه، چوب، نگهداری خاک، زنده و سبز کردن بیابانها، بوجود آوردن پارکهای جنگلی یا بهبود محیط زیست ایرادکرد. هم چنین درباره بهبود روشهایی که به رویش و زادآوری طبیعی درخت و درختچه و بوته از هر گونهای کمک کند روشنگریهایی کرد.
نشان طلای درختکاری این بار به شاهپور عبدالرضا پهلوی داده شد. والاحضرت سرمشقی برای کشاورزان شدند و با کاشت درخت بیشتر کشاورز نخست کشور شدند. آنگاه والاحضرت عبدالرضا پهلوی در سخنانی گفتند:
- بسیار مفتخرم که از یک طرف برای دومین بار به نیابت برادر تاجدار عظیم الشانم در مراسم جشن درختکاری شرکت میکنم و از طرف دیگر نشان درختکاری مرحمتی معظم له را دریافت مینمایم. ... رهبر ایران در موارد بی شماری گرایش خود را نه تنها به نگاهبانی و احیای جنگلهای طبیعی بلکه به ایجاد جنگلهای دست کاشت ابراز فرمودهاند از جمله در فرمانهای ۹ مهر ماه ۱۳۳۵ موکدا مقرر فرمودهاند که " دولت موظف است کلیه اقدامات لازم را برای نگهداری و ازدیاد سطح جنگلهای کشور به عمل آورد. " و هم چنین در ۲۵ فروردین ماه ۱۳۴۶ فرمودهاند که " میل داریم که سازمانهای ملی و قاطبه ملت ایران هر یک به فراخور حال خود در این امر مهم شرکت جسته و در کلیه شهرها و روستاهای کشور برای ازدیاد درخت و ایجاد جنگلهای دست کاشت اقدام نمایند."
۱۵ اسفند ماه ۱۳۴۹ جشن درختکاری در آیین باشکوهی در ۱۴ کیلومتری جاده خرمشهر - اهواز پیرامون شهر اهواز با بودن والاحضرت شاهپور عبدالرضا پهلوی نیابت ریاست انجمن حفظ و حمایت منابع طبیعی کشور برگزار شد. در این آیین وزیر منابع طبیعی و کشاورزی، استاندار خوزستان و شماری از سناتورها و نمایندگان محلس شورای ملی و بسیاری از بلندپایگان شهرستان اهواز بودند. این منطقه با کشت گیاهان گوناگون از فرم تپه و ماهور بیرون آمده و به یک منطقه جنگلی دگرگون شده بود. در آغاز عباس سالور استاندار خوزستان به والاحضرت خوش آمد گفت و سپاسگزاری کرد. والاحضرت عبدالرضا پهلوی در بیانات خود گفتند:
- ... توجه ویژه شاهنشاه آریامهر را میتوان از جملاتی که معظم له در سال ۱۳۳۶ بیان فرمودند دریافت: " آیین درختکاری از سنن مقدس نیاکان ما است. اگر این آیین درست اجرا شود در عمران و زیبایی و آب و هوای کشور تاثیر به سزایی دارد". برگزاری مراسم جشن درختکاری امسال در استان خوزستان یعنی سرزمینی که از مراکز بسیار قدیم تمدن کهن و درخشان ایران بوده است حائز اهمیت میباشد. این اقدام نمایشگر اهمیت بسیاری است که دولت برای این منطقه پر برکت و زرخیز کشور قائل است و با توجه به اینکه این سرزمین عملا دیباچه کتاب تاریخ پرافتخار و عظمت کشور ما به شمار میرود اهمیت انجام این مراسم در این نقطه روشن تر میشود. اگر ما میراث پر افتخار و کهنسال خود خود را در زیر تودههای عظیم خاک و شن که محصول سیلها و توفانها میباشد جستجو مینماییم علتش بهره برداری بی رویه ایست که نیاکان ما از منابع آب و خاک این منطقه به عمل آوردهاند. این رخدادهای بنیان کن و تکراری اگر باز به موقع پیشگیری نشود در زمان ما هم تجدید و تکرار خواهند شد. ...
مهندس ناصر گلسرخی وزیر منابع طبیعی در گزارش خود چنین بیان کرد: به فرمان مبارک شاهنشاه آریامهر رهبر دانا و توانای ملت ایران امروز آیین درختکاری در سرتاسر کشور جشن گرفته میشود . میلیونها درخت به دست مردم و علاقمندان کشت میگردد.... پانزده سال پیش از این شاهنشاه آریامهر نخستین بنیادگزار مکتب حفظ و نگاهبانی از منابع طبیعی ایران در سال ۱۳۳۴ دستور بنیاد سازمان شکاربانی و نظارت بر صید و دستور چاپ مجله شکار و طبیعت را دادند. ... آب خیزهای سد محمدرضا شاه پهلوی و سد شهبانو فرح در سال ۱۳۵۰ محل اجرای بزرگترین و گستردهترین برنامههای آب خیزداری و جنگلکاری خواهند گردید. برنامه تثبیت ریگ روان و جنگلکاری برای بوجود آوردن فضای سبز در شهرها و برای فراهم ساختن مواد خام صنایع چوب از برتری ویژه برخوردار بوده است. ...
آنگاه مهندس مصطفی کاظمی مدیر کل دفتر فنی پارکها و تفرجگاههای همگانی گزارش رسایی ایراد کرد: در سی و پنج خزانه و نهالستان در شهرستانهای گوناگون که پهنه زیر کشت و نهال بیش از ۱۳۰٬۰۰۰ بوده ۲۸٬۷۰۰٬۰۰۰ نهال پهن برگ و سوزنی برگ تولید شده است هم گام با این در استانهای خراسان، خوزستان، کرمان، بلوچستان، کاشان، یزد و تهران نهالستانهایی برای درختچه و بوتههای کویری آماده شده است و بیش از ده میلیون اصله نهال روییده است. نهالستانهای دیگری نیز به پهنه پنجاه تا سد هکتار در شهرستانهای رشت، ساری، گرگان، تبریز و شیراز ایجاد خواهد شد. در اجرای منویات عالیه و بلند پایه شاهنشاه آریامهر کشت اوکالیپتوس در شمال و به ویژه جنوب کشور آغاز شده است. در درازای سه سال، بذر بیش از هشتاد و سه گونه اوکالیپتوس وارد و کاشته و بررسی گردیده است. با توجه به دستاوردهای کشت اوکالیپتوس در استان خوزستان برنامه گستردهای از سال پیش برای ساختن شبکه آبرسانی از رودخانه کارون انجام یافته است، ایستگاه پمپاژ و برنشاندن دو الکتروپمپ دوازده اینچ برای کانال آبرسانی به درازای ۴ کیلومتر بیش از یک هزار هکتار از زمینهای جنوبی شهر اهواز را زیر کشت ۳۰ گونه اوکالیپتوس مناسب خوزستان برده است. گونهای از این اوکالیپتوسها با توجه به سنجش رشد آنان، در خوزستان کاشته خواهد شد. در استان خوزستان، خراسان، کرمان، بلوچستان و استانهای مرکزی و فرمانداریهای کل یزد، سمنان بیش از ۹٬۵۰۰٬۰۰۰ نهال و قلمه درختچههای کویری کاشته شده است.
مدیر کل دفتر فنی خاک در گزارش خود گفت: خطرات ناشی از توفانهای شنی و فرسایش بادی چه مشکلاتی را در استان خوزستان و استان ساحلی و سایر استانها همانند کرمان، بلوچستان و سیستان،خراسان و شهرستانهای کناره کویر برای اهالی ایجاد مینماید. با این توفانهای شنی کارها در شهرها و دهکدههای مناطق کویری بازمیایستند، راهها، راه آهن، فرودگاهها، کانالهای آبیاری و قتوات، زمینهای کشاورزی همگی در برابر خطر هجوم شن روان قرارگرفته و زیانهای هنگفتی به بار میآورد. منطقهای که امروز به نظر والاحضرت میرسد بخشی از تپههای شنی میان منطقه حمیدیه - الباجی و اهواز میباشد و منبع اصلی این شنها از خاک عراق سرچشمه گرفته و منشا برخی نیز در خاک ایران میباشد. برنامه تثبیت شنهای روان در استان خوزستان از بهمن ماه ۱۳۴۷ آغاز گردیده و به بخشهایی از مناطق کنار راه اصلی اهواز - تهران و هم چنین راه آهن و راه شوسه اهواز - خرمشهر بیشتر پرداخته شده است. پهنه منطقه که مورد حفاظت قرارگرفته نزدیک ۱۰۰٬۰۰۰ هکتار است که ۶۰٬۰۰۰ هکتار آن از تپههای شنی پوشیده شده است. با پیاده کردن برنامه ایستا ساختن شنهای روان در سالهای ۱۳۴۷ و ۱۳۴۸ و ۱۳۴۹ پهنهای بیش از ۳٬۰۸۰ هکتار نهال کاری گردید و بی شاز ۴۰۰۰ هکتار نیز با ۴۰۰ تُن بذر گونههای گیاهان مقاوم بذرپاشی شده است.
پس از گزارش مدیر کل دفتر فنی خاک والاحضرت عبدالرضا پهلوی و همراهان از منطقه بازدید کردند. در پایان این آیین باشکوه والاحضرت عبدالرضا پهلوی مدال افتخار برندگان جشن را به آنان دادند. محمد گلچین از گرگان با برنشاندن یک میلیون و دویست هزار نهال برنده مدال طلا شد و عبدالحمید غیاثی از استان خوزستان مدال نقره و امیرقلی طاهری نفر نخست در فرمانداری اهواز مدال برنز گرفتند.
۱۵ اسفند ماه ۱۳۴۴ جشن درختکاری در پیشگاه شاهنشاه آریامهر در پارک پهلوی برگزار شد. شاهنشاه آریامهر ساعت ۹ بامداد وارد پارک شدند و پس از انجام آیین گارد احترام و نواخته شدن سرود ملی ایران مهندس سرلک شهردار تهران به شاهنشاه خوشآمد گفت، آنگاه شاهنشاه از برابر هیات دولت و نمایندگان مجلس و دیگر میهمانان جشن گذشتند. در این هنگام شاهنشاه آریامهر در جایگاه ویژه قرارگرفتند و وزیر کشاورزی در گزارش خود به آگاهی همایونی رساند که سه پارک جنگلی در شمال دایر شده و در غرب و فارس به زودی دایر میشود، در غرب تهران ۲۵۰ هکتار زمین به پارک دگرگون شده است. شاهنشاه در این جشن مدال طلای درختکاری سال را به آقای عیسی بهزادی که در خلخال ۵۵۰٬۰۰۰ درخت کاشته است دادند. شهردار تهران نیز درباره کارهای شهرداری و دگرگون ساختن سیستم درختکاری در خیابانهای تهران گزارشی داد و افزود که ۴۰۰۰۰ نهال کوچک و بزرگ در تهران نشانده شده است. درختان سراسر خیابان پهلوی از تجریش تا راهآهن کودریزی شده و میدان ۲۵ شهریور، پارک ولیعهد، باغ کودک قلهک، میدان ولیعهد، رفوژ، کریم خان زند، باغ کودک ضرابخانه، میدان نارمک، شش پارک در شرق، پارک پهلوی، صاحبقرانیه و چند پارک دیگر آماه بهرهبرداری است. شهرداری برای ایجاد پارک هشتاد میلیون ریال هزینه میکند. آنگاه به درخواست شهردار تهران شاهنشاه یک نهال ماگنولیا را نشاندند و جشن درختکاری را آغاز نمودند.
۱۵ اسفند ماه ۱۳۴۳ امیرعباس هویدا نخست وزیر برای روز جشن درختکاری یک درخت همیشه بهار با نام "برگ بو" را در پارک شاهنشاهی در زمین نشاندند. همه ساله در جشن درختکاری شاهنشاه نخستین نهال سال را در زمین میکاشتند ولی امسال چون شاهنشاه در سفر به انگلستان هستند،[۱] این کار را رییس دولت به نام شاهنشاه انجام داد.
در این آیین آقایان وزیر کشاورزی، شهردار تهران ، لسانی شهردار شمیران نیز بودند. دکتر شادمان شهردار تهران در سخنانی برنامههای درختکاری تهران را به آگاهی رساند.
۱ آذر ماه ۱۳۴۲ در ساعت ۱۰ بامداد خودروی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران به پهنه پارک ساعی وارد شد. دسته موزیک ارتش سرود ملی ایران را نواخت و شاهنشاه از گارد احترام سان دیدند. به مناسبت روز نخست آذر ماه شهرداری تهران پارک ساعی که در آن درختان و گلهای زیبایی کاشته و پرورش داده شده بود را با پرچمهای سه رنگ شیر و خورشید نشان آذین بسته بود. دوشیره نگین ساعی دختر شادروان مهندس ساعی بنیانگذار پارک ساعی به شاهنشاه خوشآمد گفت و مورد مهر شاهانه قرارگرفت. آنگاه آقایان نخستوزیر و شهردار تهران و اعضای هیات دولت نیز به پیشگاه شاهنشاه باریافتند و آیین رسمی آغاز شد. در آغاز دکتر ارسنجانی وزیر کشاورزی بیاناتی درباره روز نخست آذر و جشن درختکاری ایراد کرد. سپس آقای نفیسی شهردار تهران نیز سخنانی ایراد کرد.
آنگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سخنانی درباره جنگلهای ایران و ملی کردن جنگلها فرمودند:[۲]
- طبق تاریخی که ما داریم در مملکت ایران در گذشته شانزده میلیون جنگل موجود بوده است. اشاره میکنم به سفرنامه ناصر خسرو، موقعی که به خوزستان سفر میکرده و توضیح داده است که چطور در تمام مدت سفر همیشه در زیر سایه درختان، سوار بر است عبور میکرده است و تشبیهی هم کرده است که اینجا ذکر آن مورد ندارد.
- امروز مساحت جنگلهای ایران از پنج میلیون هتکار کمتر است. علت این امر چه بوده است؟ بی خبری ما از فواید قطعی و حتمی وجود درخت. هر کسی که عبور کرده یا برای احتیاج یا برای حتی نفنن، یک درختی را در سر راه خودش یا زخمی کرده یا کنده و به یک وسیلهای از بین برده است. یکی از ثروتهای بزرگ طبیعی که امروز در دنیا به آن اهمیت میگذارند، همین ثروت جنگل است. به این موضوع من از مدتها پیش متوجه شدم و خیلی در اطرافش فکر کردم و با متخصصین امر در این باره صحبت کردم. یکی از اولین کسانی که راجع به این موضوعات با او صحبت کرده بودم، همین مرحوم ساعی بود. برای ذکر اهمیت این موضوع واقعهای را که مربوط به چند سال پیش است برایتان حکایت میکنم، و آن این است که وقتی که کنفرانس تهران در زمان جنگ تشکیل شده بود، در ملاقاتی که با مرحوم روزولت رییس جمهور فقید امریکا داشتم وی موقعی که راجع به امور همین جنگلبانی و درختکاری با من صحبت میکرد با لحنی که هیچ جنبه شوخی نداشت و حتی گمان میکنم خیلی هم جدی بود گفت: روزی که من از این شغل خودم یعنی ریاست جمهوری کنار روم، حاضرم شما مرا استخدام بکنید و بیایم به مملکت ایران برای سعی در جنگلی کردن دو مرتبه مملکت شما. بعد از آن این مساله را من با همان علاقهای که به این موضوع داشتم دنبال کردم تا اینکه پنج سال پیش به وزیر کشاورزی وقت گفتم که طرح دامنه دار همه جانبهای را اول برای حفظ جنگلهای موجود، و بعد برای اینکه در هر نقطه مملکت که قابلیت جنگلی شدن را داشته باشد بدین کار اقدام شود، تهیه کنند و ضمنا اساس ملی کردن جنگلها را در نظر داشته باشند.
- این کار هم مثل بعضی کارهای دیگر ما به تاخیر افتاد و امیدوارم که امروز ما بتوانیم دو مرتبه این کار را بکنیم. منظور ما از این قبیل اقدامات یعنی اصلاحات ارضی یا ملی کردن جنگلها این نیست که یک عدهای را از مالی محروم بکنیم. اولا همان طوری که همه میدانید در وجود آمدن ابتدایی جنگلها هیچکس دخالتی نداشت غیر از خداوند و طبیعت، و چون این ثروتی است که اثر آب و هوایی دارد بنابراین تخصیص به عموم، به مردم، به مملکت پیدا میکند.
- منظور ما همان طوری که گفتم گرفتن مالی از کسی نیست البته باید به او عوض آن را داد. منظور ما این نیست که جنگل را تصاحب بکنیم و بنشینیم بدان نگاه بکنیم. وقتی که این کار را کردیم باید از این ثروت خداداد بهره برداری هم بکنیم.
در پایان آیین شاهنشاه مدال طلای قهرمان درختکاری را به سینه آقای کرباسی که ۲۰۰٬۰۰۰ اصله درخت در کرمانشاه کاشته بود آویختند و سپس به هنگام گردش در پارک از تابلوهای آمار کارهای شهرداری در پارک دیدن فرمودند و در میان پارک با دستهای خود نهال زیبای "ماگنولیا" را نشاندند.
۱ آذر ۱۳۳۸ ساعت ده بامداد آیین جشن درختکاری در پیشگاه شاهنشاه در جاده آرامگاه انجام یافت. باشندگان در این آیین هیات دولت و نمایندگان مجلسین بودند. ساعت ده بامداد شاهنشاه به جای سیلوی تهران رفتند. در این هنگام موزیک سلام شاهنشاهی را نواخت. آنگاه دکتر منوچهر اقبال نخست وزیر سخنانی درباره اهمیت مسله درختکاری و تاثیر آن در وضع اقتصاد کشور ایراد کرد. سپس دکتر آموزگار وزیر کشاورزی گزارشی پیرامون درختکاری در کشور به آگاهی همایونی رساند و گفت:
- جشن فرخنده درختکاری که نخستین روز آن امروز در کشور برگزار میشود، یکی از سنتهای باستانی ما بوده است. نیاکان ما برای کشاورز و کشاورزی اهمیت زیادی قایل بودهاند. زرتشت برای درختکاری اهمیت زیادی قایل بوده و گفته است « مرد حقیقی » کسی است که زندگی خود لااقل یک درخت بکارد. اعلیحضرت فقید توجه مخصوصی نسبت به امر درختکاری مبذول میداشتهاند و در دوران سلطنت ایشان این مراسم در روز ۲۴ اسفند برگزار میشد.
- امر درختکاری سطح زندگی ما را بالا میبرد و شهرهای ما را زیبا میکند. در سال گذشته مامورین وزارت کشاورزی در ۱۹ نقطه کشور جنگلهای نمونه ایجاد نمودهاند. از پیشگاه اعلیحضرت همایون درخواست میکنیم تا مدال طلا را به آقای اکبری کشاورزی که در سال گذشته شانزده هزار و ششصد درخت کاشته است، اعطا فرمایند.
آنگاه شاهنشاه مدال طلای درختکاری را به سینه آقای اکبری آویختند. در این هنگام آقای مهام شهردار تهران نیز گزارشی به آگاهی همایونی رساند و گفت:
- در سنن زمینی که نیاکان سالحورده ما از دیرباز به رسم پسندیدهای به نشاندن درخت دلبستگی فراوان نشان میداده و حتی به غرس درختانی مانند گردو که خود میوه و ثمره آن را نمیچشیده و محصول رنج بی دیغ خویش را برای آیندگان مینهاده، میپرداخته، و بدین گونه نمونه عالی از خصال ایرانی ابراز میداشته. متاسفانه این رسم کهن سالیان دراز در بوته فراموشی افتاده بود. تا به امروز شهریار خردمند ما که وارث به حق شاهنشاهی پرآوازه ایران و احیاکننده سنتها و آداب ملی میباشند، یک بار دیگر معمول گردید و جان نثار بسیار خرسند است که در اجرای این نیت عالی شاهنشاه، شهرداری برای تربیت قلمهها نوچههای مختلف محل وسیعی را در پارک شهر اختصاص داده و برای آنکه مردم نیز به اهمیت و تاثیر شگرف اندیشه شاهانه در امر درختکاری آگاه شوند، از همکاری و کوشش دریغ ننمایند و جشن درختکاری را با شکوه بیشتری ترتیب داد.
- با توجه به عنایت خاصی که شهریار جوان و ملت نواز و عدالت پرور ایران نسبت به کلیه طبقات اجتماع مبذول میفرمایند، امسال مراسم جشن درختکاری در دورترین نقطه جنوب شهر انجام میپذیرد و از آن جمله سراسر خیابانی که به آرامگاه شاهنشاه فقید رضا شاه کبیر منتهی میگردد درختکاری و هزار و پانصد درخت کاشته میشود. اینک که مراسم با شکوه درختکاری در یک ساعت در سراسر تهران و در تمام برزنها و محلات شهر و شمیران با همکاری معتمدین محلی و دانش آموزان و پیش آهنگان انجام میگیرد، از ذات شاهانه استدعا دارد با غرس یک اصله درخت مخصوص به دست مبارک اجازه فرماینده درختکاری امروز به وسیله آقایانی که اینک شرف حضور دارند، آغاز گردد و یادگار دیگری بر آثار بزرگ و گرانبهای شاهنشاه محبوب ما افزوده شده باقی و برقرار بماند.
پس از سخنان شهردار تهران، اعلیحضرت شاهنشاه پهنه سیلو را ترک فرمودند و در برابر در سیلو درختی را برنشاندند. در هنگامی که شاهنشاه درخت را غرس میکردند گروهی از پیشاهنگان سرود درختکاری را خواندند که مورد توجه همایونی قرار گرفت. پس از پایان آیین درختکاری شاهنشاه از کوی کارگران سیلو بازدید فرمودند. همزمان با این آیین در سراسر تهران و شمیران هزاران نهال برزمین نشاندهشد. از بامداد در تمام برزنها و محلههای شهر تهران آیین جشن باشکوه درختکاری با همکاری انجمنهای محلی و مامورین برزنها آغاز شد. گوشه و کنار شهر تهران یادآور خاطره با شکوه ایران باستان و آیین درختکاری بود و با همکاری وزارت فرهنگ هزاران درخت برنشانده شد.
۱ آذر ۱۳۳۷ شاهنشاه در آیین جشن درختکاری که در پهنه کاخ فرحآباد برپا شده بود نهال کوچکی را نشاندند.
آیین کهن درختکاری در تخت جمشید
آیین کهن درختکاری در تخت جمشید
آیین کهن درختکاری در تخت جمشید
بیابان سازی ایران
از سال ۱۳۵۸ پس از برقراری رژیم اسلامی در کشور برنامه بیابان سازی ایران آغاز شد و تا به امروز ادامه دارد: آمدند و کندند و سوختند و کشتند و بردند و رفتند
چهارراه پهلوی
ریزگردها در اهواز
پل کارون چه گلبارون
نیز نگاه کنید به
- قانون حفظ و حراست منابع آبهای زيرزمينی كشور - مصوب ۱ خرداد ۱۳۴۵ مجلس شورای ملی و ۱۴ اردیبهشت ۱۳۴۵ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۴۵ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع - مصوب ۲۰ تیر ۱۳۴۶ مجلس شورای ملی و ۲۵ امرداد ۱۳۴۶ مجلس سنا. این قانون در تاریخ ۳۰ امرداد ۱۳۴۶ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون حفظ و گسترش فضایسبز و جلوگیری از قطع بیرویه درخت– مصوب ۱۱ امرداد ۱۳۵۲ مجلس شورای ملی و ۸ امرداد ۱۳۵۲ مجلس سنا – این قانون در تاریخ ۱۵ امرداد ۱۳۵۲ به توشیح محمدرضا شاه پهلوی رسید.
- قانون اصلاح فصل پنجم و پارهای از مواد قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع مصوب سال ۱۳۴۶ - مصوب ۲۸ اردیبهشت ۱۳۵۴ مجلس شورای ملی و ۱۴ خرداد ۱۳۵۴ مجلس سنا
- قانون اصلاح تبصره ماده ۵۵ اصلاحی قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع - مصوب ۲۳ تیر ۱۳۵۴ مجلس شورای ملی و ۲۹ تیر ۱۳۵۴ مجلس سنا
- قانون تشکیل وزارت منابع طبیعی - ۱۴ آذر ۱۳۴۶
- قانون تشکیل سپاه ترویج و آبادانی
- قانون آب و نحوه ملی شدن آن
- آییننامه اجرایی ماده۴۴ مکرر قانون اصلاح قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع - مصوب ۲۲ آذر ۱۳۴۹
- اساسنامه شرکت سهامی خدمات جنگلها و مراتع - مصوب ۱۳۵۲۰۹۰۷
بن مایهها