جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران/دومین کنگره جهانی ایران‌شناسی - شیراز ۲۱ تا ۲۳ مهر ماه ۱۳۵۰
| منشور حقوق بشر کوروش | درگاه محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | نخستین کنگره جهانی ایران‌شناسی - تهران ۹ تا ۱۶ شهریور ماه ۱۳۴۵ |
دومین رویداد جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران برگزاری دومین کنگره جهانی ایران شناسی بود که با پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی گشایش یافت.
دومین کنگره جهانی ایرانشناسان در روزهای ۲۱ و ۲۲ و ۲۳ مهر ماه سال ۱۳۵۰ در شیراز با بودن بیش از دویست ایران‌شناس برجسته از سی و چهار کشور گیتی برگزار شد. کنگره جهانی ایرانشناسان با پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر در تالار بزرگ دانشگاه پهلوی شیراز در روز ۲۱ مهر ماه ۱۳۵۰ گشوده شد.
ایرانشناسان شرکت کننده در کنگره در روز ۱۹ مهر ماه از تهران و از دیگر کشورها وارد شیراز شدند و روز ۲۰ مهرماه در آیین باشکوه بزرگداشت کوروش بزرگ بنیادگذار شاهنشاهی ایران در پاسارگاد شرکت کردند. ایرانشناسان از کشورهای آرژانتین، آلمان، اتحاد جماهیر شوروی، اتریش، اسپانیا، اندونزی، انگلستان، امریکا، ایتالیا، ایسلند، برزیل، بلژیک، پاکستان، ترکیه، تونس، چکسلواکی، دانمارک، رومانی، ژاپن، سوئد، سوییس، سیلان، فرانسه، فنلاند، کانادا، لهستان، مجارستان، مصر، مغرب، نروژ، هلند، یوگسلاوی و یونان می‌باشند. این ایرانشناسان دانشمند نویسنده بیش از ۴۰۰۰ کتاب و گزارش پژوهشی درباره ایران هستند و رشته‌های ویژه ایشان دربرگیرنده تاریخ، زبان‌شناسی، مذهب، فلسفه، علوم، ادبیات و هنر ایران می‌باشد. پنجاه تن از ایرانشناسان رییس و یا هموندان فرهنگستان‌های درجه اول جهان و صد و بیست تن استادان دانشگاه‌های بزرگ و فرمند دنیا هستند. کنگره ۲۳۰ نوشتار و رساله درباره فرهنگ و تمدن ایران به چاپ خواهد رساند. بزرگترین هیات شرکت کننده در کنگره از اتحاد جماهیر شوروی بود.
از ایران هفتاد دانشمند برجسته در این کنگره شرکت دارند که به شورای فرهنگی سلطنتی، وزارت فرهنگ و هنر، وزارت علوم و آموزش عالی، دانشگاه تهران، دانشگاه شیراز، دانشگاه مشهد، دانشگاه تبریز، دانشگاه اسپهان، دانشگاه اهواز، کتابخانه پهلوی، بنیاد فرهنگ ایران، انجمن آثار ملی، مرکز تحقیقات علمی وابسته‌اند.
گشایش کنگره ۲۱ مهر ماه ۱۳۵۰
کنگره در ساعت ۹ بامداد روز ۲۱ مهر ماه با پیام شاهنشاه که از سوی اسداله علم وزیر دربار شاهنشاهی خوانده شد گشایش یافت:[۱]
- تشکیل کنگره جهانی ایران‌شناسی شیراز را که امروز با شرکت دانشمندان عالیقدر بین‌المللی و دانشمندان برجسته ایرانی آغاز به کار می‌کند به همه اعضای محترم این کنگره تبریک می‌گویم و آرزومندم که کار خطیر علمی آنها در این مجمع جهانی مانند همه کارهای علمی دیگر آنان با موفقیت همراه باشد.
- در میان تمام مراسمی که به مناسبت جشن دو هزار و پانسدمین سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایرانی در کشور ما برگزار می‌شود، تشکیل کنگره جهانی ایران‌شناسی شیراز از نظر ما مفهومی استثنایی دارد، زیرا این جشن قبل از هر چیز جشن تاریخ و تمدن فرهنگ ایران است و بر این اساس طبیعی است که دانشمندان عالی‌قدری که عمر خود را وقف پژوهش در جنبه‌های مختلف این فرهنگ و تاریخ کرده‌اند در این جشن و در قلوب مردم ایران جای خاصی داشته باشند.
- ملت ایران که از دیرباز به حق‌شناسی شهرت داشته است، در این فرصت از مساعی همه ایرانشناسان جهان صمیمانه تقدیر می‌کند و کوشش‌های آنان را در راه شناسایی هر چه بیشتر این فرهنگ و تمدن کهن با دیده ستایش می‌نگرد.
- شما امروز بار دیگر به دیدار کشوری آمده‌اید که حقا آن را میهن معنوی و فکری خویش می‌شمارید، ولی اجتماع کنونی شما مفهومی بالاتر و عمیق‌تر از هر مورد دیگر دارد، زیرا شما که همه عمر با تاریخ ایران سر و کار داشته‌اید، امروز با خود این "تاریخ" وعده دیدار دارید. امروز شما آمده‌اید تا در سرزمین‌های پارس که داریوش بزرگ آن را "سرزمین مردان نیکو و اسبان خوب" نام داده است خود را در متن تاریخ ما و نه در حاشیه آن، احساس کنید.
- امروز دو هزار و پانسد سال تاریخ ایران که شما صفحات آن را در روزها و شب‌های بسیار، با علاقه و دقتی خاص مردان دانش، ورق زده‌اید، میزبان شماست تا دست شما آشنایان خویش را به گرمی بفشارد. امروز سنگ نوشته‌های تخت جمشید و نقش رستم و دیگر کتیبه‌هایی که از دوران کهن در سینه کوه‌ها و بر دیوارها و ستون‌های تاریخی این سرزمین نقش بسته‌اند با شما و اسلاف عالی‌قدرتان که در قرائت و تفسیر این نوشته‌ها سهمی بزرگ داشته‌اید به زبانی آشناتر از همیشه سخن می‌گویند.
- شما خوب می دانید که تمدن ایرانی از آغاز تا به امروز تمدنی اصیل و بشری بوده است و این حقیقتی است که شما خود آن را بهتر از ما در صفحات آثار تحقیقی فراوان خویش منعکس کرده‌اید. شما خوب می دانید که در این سرزمین کهنسال ایران، در طول قرون متمادی، فرهنگی مایه گرفته و گسترش یافته است که درخشندگی آن کمتر از صفا و زیبایی آسمان ایران نیست، زیرا این فرهنگ از آغاز بر اصیل‌ترین ارزش‌های اندیشه و اخلاق تکیه داشته است.
- در این فرصت سخنان خود را در هنگام گشایش نخستین کنگره جهانی ایران شناسان که در سال ۱۹۶۶ در تهران تشکیل شد تکرار می‌کنم:
- ما افتخار می‌کنیم که تمدن و فرهنگ ما از آغاز تمدن و فرهنگ انسانی و دنیایی بوده است، متفکران ما، فلاسفه و عرفا و نویسندگان و شعرای ما همواره دیدی بشری داشته و از دیدگاه اخلاق و معنویت به جهان و جهانیان نگریسته‌اند، آنچه مایه اصلی ادب و حکمت ایران است محبت و پیوستگی است و آنچه اساس تاریخ کهنسال ما است نیز همین توجه عمیق به اصول معنویت و اخلاق ماست، ما نه از آن جهت به تاریخ تمدن و فرهنگ خود احترام می‌گذاریم که سابقه پیروزی‌ها و استیلاهای نظامی نداشته باشیم، زیرا شما خود بهتر از ما می دانید که ما در گذشته طولانی خویش یکی از پهناورترین امپراتوری‌های جهان را داشته‌ایم و می دانید که تاریخ ما آکنده از این پیروزی‌ها است.
- با این همه ما افتخار اصلی خویش را آن پیروزی‌هایی می دانیم که در طول تاریخ در راه توسعه و تکامل تمدن و فرهنگ بشری، در راه ترویج دانش و اندیشه به دست آورده‌ایم. پر ارج ترین سپاهیان، طی هزاران سال، آن مردان و زنانی بودند که در تمام تاریخ کهنسال ایران مشعل دانش و فرهنگ را در برابر تند بادهای حوادث فروزان نگاهداشته‌اند . آن را درخشانتر و فروزنده تر به نسل‌های دیگر سپرده‌اند.
- برای ما پیروزی‌های واقعی در احساس همین حقیقت نهفته است. زیرا هر استیلای جغرافیایی و نظامی خواه نا خواه با دوران بازگشت و انحطاطی همراه است ولی این ارزش‌های معنوی هیچ وقت و با هیچ نیرویی از میان نمی‌رود.
- امروز شما آمده‌اید تا همراه با ابراز دوستی خود به تاریخ و فرهنگ ایران صفحات تازه‌ای از این تاریخ را ورق بزنید و شاید مطالب ناگفته‌ای را در این باره بگویید.
- ما این تاریخ را با اطمینان خاطر در معرض و نقد و بررسی شما می‌گذاریم زیرا یقین داریم که در حساب سود و زیان آن سربلند خواهیم بود. ما همواره براین عقیده بوده‌ایم و هستیم که فرهنگ ما از فرهنگ کلی بشری جدا نیست و خوب می دانیم که در طول این تاریخ کهن بیش از آنچه به دیگران داده‌ایم از دیگران گرفته‌ایم.
- ما این واقعیت را با سربلندی تذکر می‌دهیم زیرا شاید در بازار سود و زیان تاریخ، این تنها کالایی باشد که دهنده آن نه تنها چیزی از دست نمی‌دهد بلکه چیز زیادتری نیز به دست می‌آورد.
- موضوع کنگره کنونی شما که "استمرار تمدن و فرهنگ ایران" است به شما امکان آن را خواهد داد که درباره این خصیصه شگفت‌آور تاریخ ایران که راز اصلی بقای ملیت ما است ارزیابی بیشتری کنید، تا در این هنگام که پیام جاودانی ما است ارزیابی بیشتری کنید، تا در این هنگام که پیام جاودانی و انسانی کوروش بزرگ از ماورای قرون و اعصار روشن‌تر و پر طنین‌تر از همیشه به گوش ما می‌رسد، حقیقتی است که در این پیام نهفته است، در آینده نیز ما را در ادامه این راه استمرار رهنمون گردد.
آغاز برنامه کنگره
پس از خوانده شدن پیام شاهنشاه آریامهر، دکتر فرهنگ مهر رییس دانشگاه پهلوی میزبان کنگره جهانی ایران‌شناسی پشت تریبون رفت و چنین گفت:
- با شادکامی و سرافرازی از سوی دانشگاه پهلوی و با فروتنی از طرف خودم، گردآمدن نخبه دانشمندان ایران شناس را در این سومین کنگره جهانی ایران شناسی در شهر ادب پرور شیراز شادباش می‌گویم. ایرانیان که امروز به یاری پروردگار و به اراده شاهنشاه خردمند و فرهنگ پرور و با پشتوانه تاریخ پرافتخار دو هزار و پانسدمین سال بنیانگذاری شاهنشاهی خود را جشن می‌گیرند، از فرهنگی درخشان برخوردارند، فرهنگی که بر پایه والاترین فروزه‌های معنوی و انسانی استوار است. منظور از فرهنگ پالایش استعداد، قریحه، ذوق، عشق به زیبایی و تواناهای بالقوه یک ملت است که به صورت دین، فلسفه، هنر، موسیقی، شعر و ادبیات در اعصار متوالی تجلی نموده بر رویهم انباشته شده و به صورت میراثی گرانبها به دست نسل‌های بعد سپرده می‌شود.
- ایرانیان به مدد استعداد فراوان و ذهن روشن و نیرومند خود در همه رشته‌های فرهنگی آثار گرانبهایی به دنیا عرضه کرده‌اند. ایران به علت وضع جغرافیایی خاص در طول تاریخ بر سر چهارراه تمدن‌های متعدد و گوناگونی قرار داشته است و ایرانیان به کمک نبوغ و خصوصیات بارز فکری و روحی خود توانسته‌اند نه تنها در فرهنگ ملل دیگر موثر واقع شوند بلکه از فرهنگ‌های مختلف مایه گرفته و با ایرانی کردن عناصر آنها فرهنگی که دارای تنوع و وسعت شگرفی پدید آورده به جهانیان ارائه دهند.
- این داد و ستند فرهنگی با رعایت اصول عمیق اخلاقی واقع بینی سازندگی و نوآوری توام بوده است. ایران سرزمینی است که نخستین مذهب یکتاپرستی را با ژرف ترین فلسفه دوگانگی خیر و شر و عالی ترین اصول اخلاقی، اندیشه و گفتار و کردار نیک به جهانیان ارمغان داد.
- در قلمرو شعر و ادب ایران عروس جهان است و شعرا و نویسندگان نامدار ستارگان پرفروغی در آسمان ادب شناخته شده‌اند.
- در هنر نقاشی و معماری نیز ایرانیان مقام ارجمندی داشته‌اند. خرابه‌های تخت جمشید و ابنیه تاریخی و مساجد اصفهان و سایر شهرها گویای این واقعیت است.
- در این روزها که ملل آزاده جهان خاطره افتخارآمیز شاهنشاه زنجیرگسل و آزادی بخش کورش را گرامی می‌دارند تنها اشاره‌ای به موضوع جهانگیری و جهانداری ایرانیان حکایت می‌کند.
- زمانی که کشتار و چپاول ملل مغلوب امری عادی به شمار می‌رفت و سلاطین آشور از انهدام شهرها و کشتار ساکنان آن به خود می‌بالیدند، شاهنشاهان آزادمنش ایران در سرزمین‌های مقتومه درخت مهر و دوستی نشاندند و با احترام به عقاید و ادیان و آزادی‌های فردی اساس صلح و آرامش پایدار را بنیان می‌نهادند. مسلما کوشش و تلاش شما دانشمندان عالیقدر و ارجمندی که در چهارگوشه جهان سرگرم شناختن و شناساندن این فرهنگ غنی و والا هستید، خدمتی بزرگ به فرهنگ بشری و احترامی است پرارج به معنویات و ارزش‌های فکری با شناساندن بهتر فرهنگ ملل مختلف در راه ایجاد تفاهم بیشتر بین آنها و در نتیجه تامین سلح پایدارتر گام برداشته‌اید. دانشگاه پهلوی با وقوف به مسئولیت خطیری که در شیراز در گهواره شاهنشاهی پرافتخار و فرهنگ درخشان ایران در زمینه تحقیق و تفحص دارد، از چند سال قبل موسسه آسیایی را بوجود آورده است که در برگزاری این کنگره که از عنایات خاص شاهنشاه فرهنگ پرور ما برخوردار است سهمی هر قدر اندک بر عهده دارد
سپس دکتر شجاع الدین شفا معاون فرهنگی وزارت دربار شاهنشاهی و دبیر کل همیشگی کنگره جهانی ایرانشناسان با ابراز سپاس از دانشمندان جهانی که در این پرشکوه ترین دوره تاریخ شاهنشاهی ایران گرد آمده‌اند برای همه آرزوی پیروزی کرد.
پیام‌های تهنیت هیات نمایندگی ایرانشناسان کشورهایی که در کنگره شرکت جسته بودند، از آرژانتین تا یونان به پیشگاه شاهنشاه آریامهر پیشکش شد و به زبان پارسی از سوی نمایندگان خوانده شد. پس از خواندن پیام‌های تهنیت پانزده دقیقه تنفس داده شد.
سرانجام کاردینال دکتر فرانس یونیک اسقف اعظم اتریش که مقام ایشان بالاتر از نخست وزیر اتریش و شخص دوم کشور اتریش ریاست افتخاری کنگره را پذیرفت.
همه سخنرانی‌ها بر پایه موضوع کنگره "استمرار تمدن و فرهنگ ایران" در این سه روز ایراد شد. عالیجناب فرانس پونیک از کارشناسان پژوهش‌های زرتشتی و پروفسور نیبرت ایران‌شناس سوئدی و پروفسور مورگن اشترن دانشمند ایران‌شناس نروژی در زمینه استمرار تاریخ و فرهنگ سخنرانی‌های رسایی کردند.
پنج گروه کاری برپاگردید که رییس آن یکی از دانشمندان خارجی بود و گزینش وی برپایه گروه‌های جغرافیای گیتی نهاده شد. نایب رییس هر گروه یکی از دانشمندان ایران بود. ریاست نشست ویژه برای نوشتن و تصویب قطعنامه کنگره به گردن استاد یحیی الخشاب دانشمند ایران شناس پرآوازه مصر نهاده شد. نشست‌های کنگره رویهم رفته ۲۵ سخنرانی داشت که از آن ۲۰ تن سخنران خارجی و ۵ تن از ایران بودند.
رییس‌های پنج گروه کار: ۱- کاردینال کونیگ اسقف اعظم اتریش، ۲- پروفسور گرونه باوم کالیفرنیا ۳- آکادمیسین تسرتلی رییس خاورشناسی فرهنگستان علوم گرجستان و رییس هیات نمایندگی دانشمندان شوروی ۴- پروفسور نامیو آگامی استاد دانشگاه توکیو و کارشناس برجسته باستان شناسی ایران ۵- پروفسور مورگن سترنه رییس پیشین آکادمی نروژ و استاد ایران شناس دانشگاه اسلو
دومین روز کنگره ۲۲ مهر ماه ۱۳۵۰
کنگره ایران شناسی دومین نشست خود را در ساعت ۱۶ در تالار دانشگاه پهلوی شیراز برگزار کرد. شجاع الدین شفا معاون وزارت دربار شاهنشاهی و رییس کنگره جهانی ایران شناسان نشست را گشود و اداره نشست را به پروفسور فون گرونه باوم رییس مرکز مطالعات خاورمیانه و استاد دانشگاه کالیفرنیا سپرد.
در این نشست که ۴۰۰ تن ایران‌شناس خارجی و ایرانی بودند کاردینال فرانیس کونیگ اسقف اعظم اتریش، پروفسور گئورگ مورگن اشترن رییس پیشین آکادمی سلطنتی نروژ و استاد ایران شناسی دانشگاه اسلو، سناتور دکتر پرویز ناتل خانلری استاد دانشگاه تهران در زمینه "استمرار تمدن و فرهنگ ایران" سخنانی ایراد کردند.
کاردینال فرانتس کونیگ گفت: تاثیر دین زرتشت بر دین‌های یهود و مسیح خیلی بیشتر از آن است که امروز پنداشته می‌شود. دین زرتشت هم چنین از سوی دیگر ادیان یهود و مسیح بر دین اسلام تاثیر فراوانی داشته و این امر را می‌توان در باور به زندگی پس از مرگ و دستورهایی در دین زرتشت برای انجام کارهای خوب و پرهیز از کارهای بد و ناپسند داده شده است دید.
سخنران دیگر پروفسور مورگن اشترنه بود که هنایندگی (تاثیر) و رخنه زبان کهن پارسی را بر زبان سانسکریت یادآور شد و گفت که زبان پارسی بر زبان سانسکریت بر زبان‌های هند و اروپایی هناییده است و ره‌آورد آن هنایش بر زبان‌های گوناگون گیتی بوده است.
سناتور دکتر پرویز ناتل خانلری سخنرانی رسایی با فرنام یک "زبان سه هزار ساله از کهن ترین آثار زبان پارسی و چگونگی تحول آن در مراحل بعد" نمود و یادآور شد که میان دانشمندان زبان شناسی واژه‌ای است که به دو چم (معنا) گوناگون بکار می‌رود و آن واژه "زبان مرده" است که هم درباره زبان‌هایی بکار می‌رود که نابود شده‌اند و هم به زبان‌هایی گفته می‌شود که از دیرباز وجود داشته و در درازای تاریخ بر پایه دستورهای علمی تکامل یافته و با اصل متفاوت شده‌اند. زبان پارسی باستان و زبان‌های پهلوی، اشکانی و ساسانی مراحل متوالی یک زبان رسمی کشور بوده‌اند که در ادوار مختلف برای امور اداری و فرهنگی در کنار گویش‌های متعدد دیگر ایرانی بکار می رفته و زبان فارسی دری که از هزار سال پیش تاکنون ایرانیان به کار می‌برند، زبانی نیست که بعد از اسلام بوجود آمده باشد، بلکه این زبان در دوره ساسانیان نیز به عنوان زبان رسمی کشور وجود داشته و در نخستین فرصت بعد از اسلام مقام خود را بازیافته است....زبان سنگ نبشته‌های مخامنشیان زبان مرده شمرده نمی‌شود بلکه آن زبان پس از دو هزار و پانسد سال هنوز در زبان پارسی امروز زنده است.
در این هنگام پروفسور گرون باوم رییس افتخاری نشست عصر کنگره در تایید سخنان دکتر خانلری ابراز داشت که مسئله دوام زبان پارسی تنها یکی از جنبه‌های دوام و استمرار در تاریخ ملت ایران است که نظیر آن را در تاریخ ملت‌های دیگر جهان نمی‌توان دید.
نشست کنگره جهانی ایران شناسی ۳ ساعت به درازا کشید و در ساعت ۱۹ پایان یافت.
نشست کنگره ۲۳ مهر ماه ۱۳۵۰
ساعت ۹ بامداد به ریاست پروفسور کوییل از آرژانتین آغاز شد و پیش از نیمروز با نوشتن قطعنامه‌ای به کار خود پایان داد. سخنرانی‌های شورانگیزی از سوی ۱- پروفسور هارماتا از مجارستان با فرنام کوروش در منابع بابلی ۲- پروفسور رویدن گرن از سوئد درباهر استمرار شاهنشاهی درایران ۳- پروفسور بویل از انگلستان در زمینه تاریخ پس از اسلام ۴- ذبیح اله صفا استاد دانشگاه تهران درباره پیوستگی تاریخ و فرهنگ و ادبیات ایران از آغاز تاکنون انجام یافت.
در نشست پایانی که ریاست آن از سوی شجاع الدین شفا رییس کنگره به یحیی الخشاب رییس هیات دانشمندان مصری سپرده شد. نخست خواجه عبدالحمید عرفانی ایران شناس پاکستانی در سخنانی ابراز داشت:
- مایه سربلندی و خوشوقتی است که از طرف ملت پاکستان به مناسبت پایان جلسات کنگره ایران شناسان که به نحو احسن برگزار شد از حضور شهریان ایران زمین شاهنشاه آریامهر و گردانندگان این کنگره پرشکوه و خطیر تاریخی سپاسگزاری کنم. از هفته‌ها پیش در سراسر پاکستان شور و شعف زایدالوصفی ایجاد شده و مردم کشور ما از کوچک و بزرگ خود را برای شرکت در جلسات و جشن‌هایی که به مناسبت جشن شاهنشاهی ایران در موسات فرهنگی، ادبی و علمی تشکیل می‌شود آماده کرده‌اند. نظیر این احساسات صمیمی و پرشور در کشور ما تاکنون سابقه نداشته است و امروز که پانزدهم اکتبر است برای بزرگداشت جشن شاهنشاهی در سرتاسر کشور پاکستان تعطیل عمومی اعلام شده است تا همه مردم بتوانند در مجالس جشن شاهنشاهی شرکت کنند. البته دلیل این کار روشن است زیرا پاکستان خود را از ایران جدا ندانسته و ایران شناس را با پاکستان شناس مترادف و جشن شاهنشاهی ایران را جشن ملی پاکستان می داند. همه ایران شناسان و خاورشناسان جهان به خوبی می دانند که طبق کتیبه‌های شاهان هخامنشی « دره سند » که سه چهارم خاک پاکستان را تشکیل می‌دهد، قرن‌های متمادی جزو مملکت ایران بوده و مردم آن سامان در حکم ملت واحد ایرانی بوده‌اند. مشیت ایزدی حکم کرده بود که با این پیوندهای بسیار مهم و اساسی وحدت خاک، خون و نژاد یک پیوند دیگری اضافه شود و آن پیوند دیگری ناگسستنی وحدت روح و دل بوده و سراسر شبه قاره را دربرگرفت. فراموش نمی‌کنیم که بعضی از ادبا و عرفای ایرانی از « دره سند » را به نام « ایران صغیر » یاد کرده‌اند. امروز بزرگترین افتخارات تاریخی ملت ما همان مواریث فرهنگی، ادبی، دینی و زبانی است که از سرزمین مقدس ایران به ما رسیده است و مردم این کشور نوبنیاد در تمام شئون زندگی، خود را مدیون ملت کهنسال ایرانی می داند به قول شاعر پاکستانی ممتاز حسن: "علم و هنر و دانش و عرفان گرفتیم / ما هر چه گرفتیم ز ایران گرفتیم".
- ما ترقی و تعالی ایران را به راهنمایی رهبر بزرگ شرق شاهنشاه روش بین و روشن ضمیر آریامهر پهلوی با ستایش و افتخار می‌نگریم و منتظر روزی هستیم که آرزوی پدر روحانی پاکستان علامه اقبال که « ایران مرکز و محور جهان شرق شود » برآورده شود.
آنگاه رییس کنگره سپاس ایران شناسان کنگره را به پیشگاه شاهنشاه آریامهر ابراز داشت و از میهمان نوازی دولت و ملت ایران و به ویژه مردم شیراز سپاسگزاری کرد.
خواندن قطعنامه و پایان کنگره
رییس موسسه آسیایی شناس دانشگاه هاروارد دانشگاه پهلوی و استاد شرق شناس قطعنامه کنگره جهانی ایران شناسان را خواند و کنگره در ساعت ده و چهل دقیقه به کار خود پایان داد:
- کنگره جهانی ایران شناسان که از تاریخ سیزده تا پانزده اکتبر ۱۹۷۱ برابر با بیست و یک تا بیست و سوم مهر ماه ۱۳۵۰ به مناسبت جشن دو هزار و پانسدمین سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران با شرکت دانشمندان ایرانی و ایران شناسان ۳۴ کشور جهان تشکیل شد در مدت سه روز بیش از شصت سخنرانی جنبه‌های مختلف و متنوع استمرار چند هزار ساله تمدن و فرهنگ ایرانی را مورد بررسی قرارداد و تازه ترین مطالعات علمی و تحقیقی بین المللی در این باره مطرح شد. اعضای کنگره جهانی ایران شناسی شیراز کمال سپاسگزاری خود را از اینکه با تشکیل این مجمع علمی بین المللی توفیق شرکت در مراسم باشکوه جشن‌های شاهنشاهی ایران را یافته‌اند به اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران تقدیم می‌دارند و این یادبود بسیار بزرگ را به ملت ایران شادباش می‌گویند.
- اعضای کنگره که عمر خویش را وقف بررسی و پژوهش در تاریخ و فرهنگ ایران کرده‌اند خود را از صمیم قلب در این جشن شکوهمند تاریخی شریک و سهیم می دانند.
- کنگره با ابراز احترام خود نسبت به پیام عمیق و عالی ملوکانه در هنگام گشایش این مجمع که در همان هنگام آغاز کنگره با خواندن سی و چهار پیام تبریک از جانب دانشمندان نماینده کشورهای مختلف عضو کنگره اظهار شد و با تشکر از اینکه به اعضای کنگره فرصت شرکت در آیین پرشکوه پاسارگاد داده شد به ویژه وظیفه خود می داند که مراتب احترام و ستایش عمیق همه اعضای کنگره را به اعلیحضرت همایون شاهنشاه ایران از بابت نطق به تمام معنا تاریخی و فراموش نشدنی که در برابر آرامگاه کوروش کبیر ایراد فرمودند تقدیم دارد.
- این نطق چه از نظر مفهوم معنوی و فکری و چه از لحاظ فصاحت کلام دارای چنان ارزش تاریخی است که کنگره پیشنهاد می‌کند علاوه بر ترجمه به کلیه زبان‌های کنونی جهان به زبان‌های کلاسیک گذشته از قبیل لاتینی، یونانی و سانسکریت نیز ترجمه و همراه با نوارهای ظبط شده اصل پیام به صورت یک مدرک مهم در اختیار کلیه مراکز فرهنگی و دانشگاهی و به خصوص مراکز خاورشناسی جهان قرارگیرد.
- کنگره جهانی ایران شناسان صمیمانه امیدوار است که بر اساس مذاکرات این کنگره و فرهنگ ایران کنگره‌های دیگری در فواصل کوتاه در کشورهای مختلف جهان به منظور ادامه بررسی‌ها تشکیل شود و مخصوصا پیشنهاد می‌کند که هرچه زودتر سمینار خاصی به منظور ارزشیابی کلی از نتایج فرهنگی برگزاری جشن شاهنشاهی ایران در زمینه بین المللی برگزار شود طبعا مایه خوشوقتی خواهد بود که چنین سمیناری زیر سرپرستی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) قرارداشته باشد.
کمیته‌های ایران شناسی در سراسر گیتی
| شماره | کشور | ریاست کمیته | مقام | شماره | کشور | ریاست کمیته | مقام |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۱ | آرژانتین | آگوستین لانوس | پرزیدنت | ۲ | آفریقای جنوبی | ژاکوب فوشی | پرزیدنت |
| ۳ | آلمان غربی | گوستاو هاینمان | پرزیدنت | ۴ | اتحاد جماهیر شوروی | رئیس انستیتوی خاورشناسی | |
| ۵ | اتریش | فرانتس یوناس | پرزیدنت | ۶ | اتیوپی | هایله سلاسی | امپراتور |
| ۷ | اردن | ملک حسین | کینگ | ۸ | اسپانیا | ژانرال فرانکو | پرزیدنت |
| ۹ | اندونزی | ژنرال سوهارتو | پرزیدنت | ۱۰ | انگلستان | پرنس فیلیپ | همسر ملکه الیزابت |
| ۱۱ | ایتالیا | جوزپه ساراکات | پرزیدنت | ۱۲ | ایالات متحده آمریکا | بانو نیکسون | همسر پرزیدنت امریکا |
| ۱۳ | برزیل | پرزیدنت | ۱۴ | بلژیک | بودوئن | کینگ | |
| ۱۵ | بلغارستان | رییس کمیته دولتی و روابط فرهنگی | ۱۶ | پاکستان | ژنرال یحیی خان | پرزیدنت | |
| ۱۷ | تایلند | کینگ | ۱۸ | ترکیه | جودت سانای | پرزیدنت | |
| ۱۹ | تونس | حبیب بورقیبه | پرزیدنت | ۲۰ | دانمارک | فردریک نهم | کینگ |
| ۲۱ | رومانی | نیکلای چائوشسکو | پرزیدنت | ۲۲ | ژاپن | شاهزاده میکاسا | برادر امپراتور |
| ۲۳ | سنگال | لئوپولدسدارسنگو | پرزیدنت | ۲۴ | سوییس | رئیس کنفدراسیون | |
| ۲۵ | سوئد | پرنس برتیل | فرزند ملکه سوئد | ۲۶ | سیلان | حاکم کشور سیلان | |
| ۲۷ | فرانسه | ژرژ پمپیدو | پرزیدنت | ۲۸ | فنلاند | کونن | پرزیدنت |
| ۲۹ | فیلیپین | بانو ایملدا مارکوس | همسر پرزیدنت | ۳۰ | کانادا | رئیس مجلس | |
| ۳۱ | کره جنوبی | چونگ پیل | پرزیدنت | ۳۲ | لوکزامبورگ | پرنس ژان گراندوک | کنت لوکزامبورگ |
| ۳۳ | لهستان | رئیس آکادمی علوم | ۳۴ | مالزی | عبدالحلیم معظم | کینگ | |
| ۳۵ | مجارستان | معاون پرزیدنت | ۳۶ | مصر | انورسادات | پرزیدنت | |
| ۳۷ | مراکش | ملک حسن دوم | کینگ | ۳۸ | نپال | ماهندرا شاه دوا | کینگ |
| ۳۹ | نروژ | پرنس هرالد | ولیعهد نروژ | ۴۰ | هلند | پرنس برنارد | همسر ملکه |
| ۴۱ | هندوستان | وی‌وی کی ری | پرزیدنت | ۴۲ | لیختن اشتاین | پرنس نیکولانوس | ولیعهد |
| ۴۳ | یوگسلاوی | مارشال تیتو | پرزیدنت | ۴۴ | یونان | کنستانتین | کینگ |
| ۴۵ | لسوتو | موشوشوئه | پرزیدنت |
شرکت کنندگان
آلمان غربی
- پروفسور برتولد شپولر (Bertold Spuler)، استاد مطالعات ایرانی و اسلامی دانشگاه هامبورگ، استاد دانشگاه وین
- پروفسور فرانتس آلتهایم (Franz Altheim)، استاد تاریخ ایران و خاور نزدیک در دانشگاه باربورک
- پروفسور هانس روبرت رومر (Hans Robert Roemer)، رییس آکادمی ادبیات مانیتیس استاد مطالعات اسلامی و اسناد مطالعات شرقی در داشنگاه فرایبورگ و رییس دانشکده ادبیات دانشگاه فرایبورگ
- پروفسور هلموت هومباخ (Helmut Humbach)، استاد زبان‌های ایرانی دانشگاه ماینز
- پروفسور آنه ماری شیمل (Annemarie Schimmel)، استاد ادبیات ایران در دانشگاه بن، استاد مطالعات ایرانی و اسلامی دانشگاه هاروارد
- پروفسور برنفرید اِشله رات (Bernfried Schlerath)، استاد مطالعات ایرانی دانشگاه فرانکفورت
- پروفسور روت اشتیل (Ruth Altheim-Stiehl)، استاد تاریخ ایران در دانشگاه مونستر
- پروفسور هلموت براون ( Helmut Braun)، رییس بخش شرقی و فارسی کتابخانه هامبورگ
- پروفسور کریستیان رمپیس (Christian )، استاد زبان پارسی و مطالعات ایران شناسی دانشگاه توبینگن
اتریش
- پروفسور گوستاو استراتیل زاور (Gustav Stratil-Sauer)، استاد جغرافیای ایران در دانشگاه وین
انگلستان
- جان اندریو بویل، استاد و رییس بخش ایران‌شناسی دانشگاه منچستر
- لارنس لاکهارت، متصدی علمی "تاریخ ایران"
- بازیل گری، کارشناس برجای ماندهی‌های ایران در بریتیش میوزیوم
- پروفسور رابرت زثر، استاد دین‌های ایرانی دانشگاه آکسفورد
- پروفسور پیترا یوری، استاد زبان پارسی در دانشگاه کمبریج
ایالت متحده امریکا
- پروفسور گوستاو فون گرونه باوم(Gustav von Grunebaum)، استاد دانشگاه کالیفرنیا و رییس موسسه خاورمیانه در دانشگاه کالیفرنیا در لس‌انجلس
- پروفسور گرداری تیکو، استاد زبان پارسی دانشگاه ایلینوی
- پروفسور مارک درسدن (Jan Mark Dresden)، استاد موسسه شرق شناسی و استاد مطالعات ایرانی دانشگاه پنسیلوانیا
- نورمن شارپ (Norman Sharp)، استاد پیشین زبان پهلوی و پارسی باستان در دانشگاه پهلوی شیراز و کارشناس خط میخی ایران
ایتالیا
- پروفسور انریکو چردلی، نایب رییس فرهنگستان ایتالیا
- پروفسور جوزپه توچی (Giuseppe Tucci)، رییس انستیتو روابط فرهنگی ایتالیا با خاورمیانه و خاوردور و رییس عملیات علمی و باستانشناسی ایتالیا در ایران
- پروفسور رومن گیرشمن (Roman Ghirshman)، عضو انستیتو دو فرانس، رییس انجمن ایران شناسان فرانسه، رییس سابق هیات باستان شناسی فرانسه در ایران
- پروفسور گراردو نیولی ، استاد زبان پارسی و مطالعات ایران شناسی دانشگاه رم، نویسنده "کوروش بزرگ" و برنده جایزه مسابقه بین‌المللی کوروش بزرگ سال ۱۹۴۶
- پروفسور جان ربرتو اسکارچیا، استاد مطالعات ایرانی دانشگاه ونیز
- کنت پیوفیلیپانی رونکونی، استاد دین‌ها و فلسفه شرق در موسسه خاورشناسی ناپل
بلژیک
- پروفسور ژاک دوشن گیمن (Jacques duchesne-guillemin)، استاد زبان و ادبیات فارسی و تاریخ ایران و استاد زبان‌های باستانی ایران و مطالعات اوستایی در دانشگاه لیژ
- پروفسور لویی واندن برگ (Louis vanden Berghe)، استاد باستان شناسی ایران و مطالعات ایران شناسی دانشگاه بروکسل و کنت
- پروفسور موریس لوقوآ (Maurice Leroy)، رییس دانشگاه بروکسل استاد پارسی باستانی و اوستایی
پاکستان
- مولانا اسد القادری، رییس دانشکده زبان‌های شرقی کراچی و نایب رییس آکادمی و رییس آکادمی اردوی کراچی
- قاضی نبی بخش، استاد و رییس بخش پارسی دانشگاه سند حیدرآباد و هموند آکادمی کاونسل
ترکیه
- پروفسور ابنارجی اوغلو، استاد زبان پارسی در موسسه زبان‌های شرق دانشکده زبان و تاریخ و جغرافیای دانشگاه آنکارا
- رشدی شارداغ، ادیب و چامه سرای ایران شناس
- دکتر تحسین یازیجی، دانشیار داشنگاه الهیات استانبول
ژاپن
- پروفسور تسوگیو میکامی (Tsugio Mikami)، استاد تاریخ و باستان شناسی مطالعات شرقی دانشگاه توکیو، نویسنده کتاب "استوره کوروش بزرگ" و کتاب جشن‌های ۲۵۰۰ سال شاهنشاهی ایران
- پروفسور آتسواوجی آشیکاگا، کارشناس زبان‌های پهلوی و سانسکریت، استاد زبان پارسی دانشگاه توکیو
دانمارک
- پروفسور جس پیتر آسموسن (Jes Peter Asmussen)، رییس موسسه زبان شناسی ایرانی و استاد دانشگاه کپنهاک کارشناس در دین‌های کهن ایران، پژوهشگر آیین مانوی و تاریخ و ادبیات ایران
سوئد
- پروفسور نیبرگ، عضو آکادمی سلطنتی سوند، استاد زبان پهلوی و زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اوپسالا و رییس کمیته بین المللی تالیف قاموس پهلوی
شوروی
- پروفسور الکساندر بولدیرف استاد مطالعات ایرانی و زبان و ادبیات فارسی دانشگاه لنیگراد
- پروفسور میخاییل بوگولیوبف عضو وابسته آکادمی علوم اتحاد شوروی، رییس دانشکده خاورشناسی دانشگاه دولتی لنینگراد، استاد زبان‌های ایرانی دانشگاه لنینگراد
- پروفسور بوریس پیوتروفسکی (Boris Pioterovsky) عضو وابسته فرهنگستان علوم اتحاد شوروی و رییس موزه دولتی آرمیتاژ
- پروفسور ا - پیسکف، استاد زبان فارسی و مطالعات ایرانی دانشگاه مسکو
- پروفسور عبدالغنی میزایف، هموند فرهنگستان علوم جمهوری تاجیکستان، رییس خاورشناسی آکادمی علوم تاجیک، استاد دانشگاه دولتی تاجیکستان
- پروفسور سمیرووا، استاد باستان شناسی ایرانی دانشگاه لنینگراد
- پروفسور پوگاچنگووا، استاد باستان شناسی دانشگاه تاشکند
- کمال الدین عینی، عضو ارشد علمی انستیتوی زبان و ادبیات و متصدی دایره نسخه‌های خطی شرقی و فرهنگستان علوم تاجیکستان
- پروفسور رستم علی اف، عضو ارشد علمی انستیتوی خاورشناسی آکادمی علوم انحاد شوروی
- پروفسور آ. آبایف، عضو وابسته فرهنگستان علوم اتحاد شوروی، استاد زبان‌های باستانی ایران
- پروفسور ا. داندامایف، عضو ارشد انستیتوی خاورشناسی و فرهنگستان علوم اتحاد شوروی
- پروفسور ماگالی تودوآ، استاد زبان پارسی و مطالعات ایرانی دانشگاه تفلیس
- ولادیمیر لوکونین، رییس بخش هنرهای ایرانی موزه آرمیتاژ لنینگراد
- محمد نوری عثمان اف
- ولادیمیر لوکونین
فرانسه
- پروفسور رومن گیرشمن (Roman Ghirchman)، عضو انستیتو دو فرانس، رییس انجمن ایران شناسان فرانسه، رییس سابق هیات باستان شناسی فرانسه در ایران
- پروفسور هانری کُربَن (Henry Corbin)، استاد مطالعات عالیه دانشگاه پاریس و نایب رییس انجمن مطالعات ایرانی پاریس
- پروفسور ژیلبر لازار (Gilbert Lazard)، استاد زبان و ادبیات پارسی دانشگاه پاریس
لهستان
- پروفسور فراچیشک ماخالسکی (Franchiszek Machalski)، استاد زبان و ادبیات پارسی دانشگاه کراکوی
هلند
- پروفسور هانا کلبروخه، استاد زبان و ادبیات پارسی دانشگاه اوترخت
- جمشید کاواجی کاترک، استاد پهلوی و زبان‌های ایران باستان و سانسکریت، هموند انجمن پژوهشی زرتشتی
- پروفسور کارل یان، استاد مطالعات ایرانی دانشگاه لایدن
هند
- پروفسور سیدحسن، انستیتوی پژوهشی علمی و فوق لیسانس در رشته زبان‌های عربی و پارسی در پتنه
دست‌آوردهای کنگره
- بیش از ۲۳۰ نوشتار از سوی کنگره در نشریه چند پوشینه ایی (جلد) به چاپ رسید
نیز نگاه کنید به
- جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران
- سخنرانی اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه آریامهر پاسارگاد جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران ۲۰ مهر ماه ۱۳۵۰
- جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران/نخستین کنگره جهانی ایران‌شناسی - تهران ۹ تا ۱۶ شهریور ماه ۱۳۴۵
- سپاس ملت ایران به پیشگاه شاهنشاه آریامهر و سران کشورها به یادبود کوروش شاهنشاه هخامنشی در آیین ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران - شنیداری
- پیام اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر به دومین کنگره جهانی ایران‌شناسی شیراز ۲۱ تا ۲۳ مهر ماه ۱۳۵۰
- بیانات اعلیحضرت همایون شاهنشاه آریامهر در پذیرایی رسمی در بزرگداشت ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران تخت‌جمشید ۲۲ مهر ماه ۱۳۵۰ - شنیداری
- سخنرانی محمدرضا شاه پهلوی آریامهر شاهنشاه ایران پیش از آغاز رژه تاریخ ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران تخت جمشید ۲۳ مهر ماه ۱۳۵۰ - شنیداری
- جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران/سران دیگر کشورها در تخت جمشید ۲۲ مهر ماه ۱۳۵۰
- جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران/رژه تاریخ ۲۳ مهر ماه ۱۳۵۰
- جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران/شب ایرانی ۲۳ مهر ماه ۱۳۵۰
- جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران/برج شهیاد آریامهر
- جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران/استادیوم آریامهر
- جشن‌های ۲۵۰۰ سال بنیانگذاری شاهنشاهی ایران/مدرسه‌های یادبود جشن‌ها
بن‌مایه‌ها