بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۴۳
| درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
درگاه انقلاب شاه و مردم |
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۴۳
۱۳۴۳ بیست‌وچهارمین سال
هنگامی نمایندگان در مجلس شورای ملی چشم‌براه ورود نخست‌وزیر حسنعلی منصور بودند که قراردادهای جدید نفت را به مجلس بیاورد، در آستانه ساختمان بهارستان، نخست‌وزیر آماج گلوله تروریست‌های اسلامی قرار گرفت.[۱]
شاهنشاه در پیامی ۱۱۵ پادشاه و پرزیدنت جهان را به جنبش برای برافکندن بی‌سوادی فراخواندند.
آغاز سال ۱۳۴۳، بیست‌وچهارمین سال پادشاهیِ شاهنشاه، دو گردهم‌آیی بین‌المللی هم‌زمان با یکدیگر در تهران برگزار شد. این دو گردهم‌آیی، یکی کنفرانس جهانی « اِکافه » یا کنفرانس اتاق بازرگانی بین‌المللی برای آسیا و خاوردور بود، دیگری سمینار بانکداران آسیا که روز بیست‌وچهارم فروردین‌ماه با سخنرانی حسنعلی منصور نخست‌وزیر ایران، در هتل هیلتون گشایش یافت.
در درازای پنج روز، در هر دو کنفرانس کارشناسان بانکی و بانکداران و کنفرانس بازرگانان برجسته کشورهای هموند، پیرامون دشواری‌های گوناگون در گسترش بازرگانی و سرمایه‌گذاری و امور بانکی و داد و ستدهای بازرگانی و سرمایه‌گذاری، با یکدیگر به گفتگو و شور پرداختند و به پیشگاه شاهنشاه شرفیاب شدند.
در پایان سال 1342 هجدهمین نشست کنفرانس مقام زن وابسته به سازمان ملل متحد در تهران برپا شد. شهبانوی ایران در روز دهم اسفند ماه این کنفرانس در جای برگزاری آن، هتل هیلتون گشودند. کنفرانس مقام زن هیجده روز به درازا کشید و نمایندگان بیست کشور در آن شرکت داشتند.
روز ششم دی‌ماه نیز، آیین باشکوهی در ارجگذاری به یک‌هزاروصدمین سالگرد زادروز محمدزکریای رازی، پزشک و فیلسوف گرانمایه ایران، در تالار ابن‌سینا با پیام شاهنشاه گشایش یافت. در این آیین پیرامون دانش و بینش و زندگانی پزشک بزرگ ایران، سخنرانی‌هایی ایراد گشت.[۲]
عمران و اقتصاد ...
کارهای عمرانی در سال بیست‌وچهارم پادشاهی نیز همچنان ادامه یافت.[۳]
روز پانزدهم اردیبهشت‌ماه، شاهنشاه با ریختن شماری سکه طلا در پایه سد لتیان، دستور بتن‌ریزی سد را دادند. این سد که نزدیک تهران ساخته می‌شود، بخشی از آب آشامیدنی و برق نیازین شهر تهران را فراهم خواهدساخت. میزان آبی که پس از ساختن سد به انبارهای آب تهران برده می‌شود ۸۰ میلیون مترمکعب در سال خواهدبود.
روز چهاردهم خردادماه، قانون آغاز مرحله دوم اصلاحات ارضی در فرودگاه مهرآباد از سوی شاهنشاه توشیح شد. شاهنشاه پس از توشیح قانون رهسپار امریکا شدند.
به دنبال دستینه شدن موافقتنامه هوایی میان ایران و شوروی در روز ۲۶ امرداد ماه، با ورود نخستین هواپیمای شوروی روز دهم آبان‌ماه، سرویس هوایی تهران – مسکو گشایش یافت. با این هواپیما معاون اداره خطوط بین‌المللی هوایی اتحاد شوروی به تهران واردشد و در فرودگاه مهرآباد با خبرنگاران گفتگو کرد.
همچنین روز ۲۴ خرداد ماه موافقتنامه داد و ستد کالا و قرارداد پرداخت میان ایران و شوروی دستینه شد. داد و ستدهای بازرگانی میان ایران و شوروی برپایه قرارداد به دو برابر افزایش یافت و چون دولت ایران سرگرم آبادانی کشور بود، شوروی پذیرفت که صادرات ماشین‌آلات راه‌سازی و ماشین‌آلات کشاورزی و معدن تولید نیرو را بیافزاید.
روز دهم آبان ماه، شرکت ملی نفت ایران پایان زمان پذیرش پیشنهادهای بزرگترین مزایده نفتی جهان را در بخش یک نفتی ایران در شاخاب پارس (خلیج فارس) به آگاهی رساند، ۳۴ کمپانی بزرگ نفتی جهان پیشنهادهایی برای شرکت در این مزایده به شرکت ملی نفت ایران داده‌بودند که در روز ۲۸ آذرماه برندگان مزایده برگزیده و شناسانده شدند.
دیدوبازدیدها ...
شاهنشاه و شهبانوی ایران، در سال ۱۳۴۳ به چند سفر خارجی رفتند و از چند میهمان ارجمند در ایران پذیرایی فرمودند.
نخستین سفر شاهنشاه در سال بیست‌وچهارم پادشاهی، سفر امریکا بود.[۴]
این سفر بامداد روز چهاردهم خردادماه آغاز شد. شاهنشاه در این مسافرت غیر رسمی، نمایشگاه هفت‌هزار سال هنر ایران را در واشنگتن گشودند و دانشنامه‌های افتخاری دانشگاه‌های امریکن، نیویورک و کالیفرنیا را پذیرفتند.
در بازگشت از سفر امریکا، شاهنشاه و شهبانو از کشورهای مراکش، فرانسه و پرتقال نیز دیدن فرمودند و روز هفدهم خرداد ماه در میان پیشواز پرشور اهالی پایتخت به تهران بازگشتند.
بامداد روز ۲۷ بهمن‌ماه، شاهنشاه رهسپار وین، پایتخت اتریش، شدند و از آنجا با خودرو به جایی که سرچشمه آبهای کانی و درمانی در آن بود، راندند و دوره استفاده از آبهای معدنی و چک آپ پزشکی را آغاز نمودند.
این سفر نزدیک به دو هفته به درازا کشید و هفته سوم شاهنشاه رهسپار انگلستان شدند.[۵]
شاهنشاه روز بیست‌وسوم شهریورماه برای پیشواز اعلیحضرت هیلاسلاسی، امپراطور اتیوپی، به فرودگاه مهرآباد تشریف‌فرما شدند. امپراتور اتیوپی سه روز میهمان شاهنشاه بودند و در این مسافرت پیرامون گسترش پیوند دو کشور میان امپراتور و شاهنشاه گفتگوهایی انجام یافت.[۶]
روز ۲۶ آبان‌ماه، اعلیحضرت بودوئن، پادشاه بلژیک و علیاحضرت فابیولا، ملکه آن کشور، به دعوت شاهنشاه و شهبانوی ایران برای یک دیدار رسمی وارد تهران شدند. پادشاه و ملکه بلژیک به همراه میزبان والای خود از اسپهان و شیراز دیدن کردند.
همچنین روز هیجدهم دی‌ماه، اعلیحضرت اولاف پنجم، پادشاه نروژ، به دعوت شاهنشاه برای یک دیدار هفت روزه وارد تهران شدند. پادشاه نروژ روز بیستم دی‌ماه برای بازدید از اسپهان و شیراز رهسپار گشتند و در درازای مسافرت مورد پذیرایی گرم شاهنشاه و ملت ایران قرار گرفتند.
میهمان دیگر ایران در سال بیست‌وچهارم سلطنت، پرزیدنت بورقیبه، رئیس‌جمهوری تونس، بود که به همراه بانو بورقیبه روز ۲۳ اسفندماه به تهران وارد شدند و تا روز چهارشنبه چهارم فروردین‌ماه در کشور ایران ماندند.
کنفرانس بزرگ ...
روز بیست‌ونهم تیر ماه، برای شرکت در کنفرانس بزرگ سران کشورهای ایران، ترکیه و پاکستان، شاهنشاه رهسپار استانبول شدند.
کنفرانس بزرگ سران سه کشور روز سی‌ام تیرماه در قصر فلوریا تشکیل شد. در پی گفتگوهای آغازین که از سوی وزرای خارجه سه کشور انجام گرفته‌بود، پیشنهاد همکاری تازه‌ای میان سه کشور مسلمان و همسایه تصویب شد. در جارنامه پایان گفتگوها، موافقتنامه ده ماده‌ای در زمینه همکاری‌های مشترک منطقه‌ای که مورد پذیرش سران سه کشور قرار گرفته‌بود، به چاپ رسید.
برپایی داد و ستد آزاد کالا، برقراری همکاری بیشتر میان اتاق‌های بازرگانی سه کشور و چه بسا ایجاد یک اتاق بازرگانی مشترک، تنظیم و اجرای برنامه‌هایی برای ایجاد سودهای مشترک، پایین آوردن نرخ‌های پُستی میان سه کشور به میزان نرخ‌های داخلی، بهبود ترابری هوایی و دریایی و راه و راه‌آهن، بستن پیمان گسترش جهانگردی، از میان برداشتن روادید میان سه کشور، کمک‌های فنی و گسترش پیوندهای فرهنگی، سرفصل برنامه "همکاری منطقه‌ای عمران" بود که در کنفرانس بزرگ استانبول مورد پذیرش قرارگرفت. در پی این کنفرانس از روز بیست‌وسوم مهرماه، گرفتن روادید برای ورود به سه کشور برای آسان‌سازی مسافرت از میان برداشته شد.[۷]
متهمین شورش فارس
روز پنجشنبه پانزدهم مردادماه، دادگاه زمان جنگ شیراز، شش تن از متهمین ایجاد شورش فارس را به اعدام و پنج نفر را به زندان محکوم ساخت.
طبق نظر دادگاه: ناصر طاهری، حبیب شهبازی، ولی کیانی، جعفرقلی رستم، حسینقلی رستم، فتح‌اله ضرغامپور به حبس ابد و سهراب ضرغام‌کشکولی به پانزده سال زندان، فریدون جاویدی به چهارده ماه زندان، محمدحسین صولت‌قشقایی به دو سال زندان با کار، امیربهمن صمصام‌بختیاری به دو سال زندان محکوم شدند.
اینان که از سران عشایر فارس بودند، به اتهام ایجاد شورش فارس برضد اصلاحات ارضی محاکمه می‌شدند.
متهمین پرونده باطری
دادگاه تجدید نظر ویژه دادرسی ارتش نیز، رأی خود را درباره متهمین پرونده خرید باطری، روز پانزدهم شهریورماه به شرح زیر به آگاهی رساند:
۱ – سپهبد بازنشسته احمد وثوق، وزیر پیشین جنگ، چهار سال زندان انفرادی.
۲ – سرلشگر بازنشسته محمد دفتری، سرپرست پیشین تسلیحات ارتش، هشت سال زندان انفرادی.
۳ – سرتیپ بازنشسته علی نوکیانی، سرپرست پیشین اداره بودجه وزارت جنگ، یک سال زندان.
۴ – سرتیپ بازنشسته سیاوس سیاهپوش، معاون فنی پیشین اداره تسلیحات ارتش، شش ماه زندان.
۵ – سرهنگ بازنشسته علیرضا توکلی‌واحد، افسر پیشین تسلیحات ارتش، یک سال زندان.
۶ – غیرنظامی سیاوش وزیری، سرپرست پیشین حسابداری تسلیحات ارتش، شش ماه زندان.
۷ – سرتیپ علی پرویز، سرپرست کارخانجات سلطنت‌آباد، بیگناه شناخته‌شد.
افزایش نرخ‌ها
روز سی‌ام مهرماه، به مناسبت تشکیل سیزدهمین گردهمایی همگانی سازمان بین‌المللی یونسکو، شاهنشاه طی پیام ویژه‌ای که به وسیله آقای هویدا، وزیر دارایی آن هنگام، در گردهمایی همگانی یونسکو خوانده‌شد، بسیج جهانی تمام منابع ملی و بین‌المللی را برای نجات یک‌میلیارد بی‌سواد در جهان خواستار شدند.
شاهنشاه ایران در پیام خود آمادگی ایران را برای پذیرایی از کلیه وزرای آموزش و پرورش جهان به منظور تشکیل کنگره مبارزه با بی‌سوادی در تهران اعلام فرمودند و یادآور شدند:
«وجود یک‌میلیارد بی‌سوار در جهان برای تمام جامعه بشری زیان‌آور است و من صمیمانه آرزومندم در سراسر جهان تمام نیروها و منابع در راه پیکار با بی‌سوادی به کار افتد.»
مشابه این پیام را شاهنشاه به طور جداگانه برای ۱۱۵ پادشاه و رئیس‌جمهور در سرتاسر جهان فرستادند.
پیام شاهنشاه
روز سوم آذرماه ۱۳۴۳ لوایحی از سوی آقای منصور، نخست‌وزیر، به مجلس شورای ملی تقدیم شد که به موجب آن برای فراهم‌آوری پشتوانه‌های عمرانی کشور، بهای نفت و بنزین و مالیات مشروبات الکلی و مسافرت به خارج افزایش یافت. در پی آن نیز نرخ کرایه تاکسی و کرایه در تهران بالا رفت.
اگر چه در پی این تصمیم در بیست‌ودوم دی‌ماه به علت موفقیت در فراهم‌سازی درآمد نفت از پیمانهای مناطق جدید، به فرمان شاهنشاه بهای نفت هر لیتر یک ریال و بهای بنزین هر لیتر دو ریال کاهش یافت، اما اثر این افزایش ناگهانی قیمتها در بهای سایر کالاها از بین نرفت.
ترور نخست‌وزیر
رویداد مهم و پیش‌بینی نشده سال که در گیراگیر همین اوضاع روی داد، ترور آقای منصور، نخست‌وزیر و رهبر گروه ایران نوین، بود.
آقای منصور در پانزدهم آذرماه کابینه خود را بازسازی کرد و وزارت فرهنگ را به دو وزارتخانه آموزش و پرورش، و فرهنگ و هنر تجزیه کرد و وزرای جدید خود را به شرح زیر معرفی کرد:
- آقای مهرداد پهلبد، معاون نخست‌وزیر و سرپرست هنرهای زیبا به سمت وزیر فرهنگ و هنر
- آقای دکتر هادی هدایتی، وزیر پیشین مشاور، به سمت وزیر آموزش و پرورش
- آقای دکتر مهندس شالچیان به سمت وزیر راه
- آقای دکتر محمود کشفیان، وزیر پیشین راه و
- دکتر عبدالعلی جهانشاهی، وزیر پیشین فرهنگ، به سمت وزیر مشاور
پس از تغییرات اخیر در پستهای کابینه، نخست‌وزیر ساعت ده روز پنجشنبه نخستین روز بهمن‌ماه، در حالی که برای تقدیم پیمانهای جدید نفت رهسپار مجلس شورای ملی بود، در برابر در ورودی مجلس هدف گلوله جوانی به نام محمد بخارایی قرارگرفت. این شخص به عنوان تقدیم نوشته‌ای به نخست‌وزیر پیش رفت و هنگامی که حسنعلی منصور از اتومبیل پیاده می‌شد، چند تیر به سوی وی شلیک کرد.
آقای منصور بی‌درنگ به بیمارستان پارس برده‌شد و پس از یک هفته، حدود ساعت یازده شامگاه روز ششم بهمن‌ماه دیده از جهان فروبست.
جنازه مرحوم حسنعلی منصور طی تشریفات رسمی به خاک سپرده‌شد و از سوی شاهنشاه آقای امیرعباس هویدا، وزیر دارایی و همکار نزدیک آقای منصور، جهت ریاست کابینه انتخاب گردید.
وزرای منصور به همان کیفیت در پستهای خود باقی ماندند و کابینه جدید به ریاست آقای هویدا معرفی شد.
پس از دستگیری محمد بخارایی، دو تن از دستیاران وی به اسامی مرتضی نیک‌نژاد و رضا صفارهرندی نیز بازداشت شدند و ضمن جستجوهایی که از ایشان به عمل آمد مشخص شد وابسته به یک گروه خشک مذهبی می‌باشند که اعضای آن گروه نیز دستگیر شدند.
سخنان شاهنشاه
روز ششم بهمن‌ماه، که برابر با سالروز پذیرش لوایح شش‌گانه بود، شاهنشاه سخنان مهمی بیان کردند و طی آن ضمن اظهار ناراحتی از رویداد قتل آقای منصور، اظهارفرمودند:
«خارجیان همیشه می‌خواستند ایران را تجزیه کنند و حتی متفقین دو سه روز از شناسایی سلطنت من خودداری کردند.
در جریان ملی‌شدن نفت من به سفیر مملکت مربوط گفتم: اگر نیروهای شما در ایران پیاده‌شوند، در پیشاپیش صفوف ملت ایران با من برخورد خواهیدکرد.
در اجرای سیاست بیگانگان برای تضعیف حکومت مرکزی، شخصی به نام فاتح که عامل شرکت نفت جنوب بود، حزب توده را تشکیل داد.
ما در روزهای اخیر توانستیم دو اقدام مهم انجام بدهیم. یکی بهتر کردن شرایط قرارداد نفت ۱۳۳۳ و دیگری مزایده نفت فلات قاره ...»
در این بیست و چهار سال تاریکی و روشنایی آشکارا در کنار هم دیده می‌شود.
یک سو دوره سیاه دسیسه‌ها، برانگیختن‌ها، نفوذهای غیر قانونی و بداندیشی‌های زهرآگین قرار دارد و یک سو دوران سپید رهایی از بندها و تلاش برای پیشرفت و بالندگی.
در یک سوی این تاریخ، چهره گرفته و ناراحت پادشاه جوان دیده‌می‌شود که بی‌باکانه خود را در پرتگاه دشواری ها و رویدادهای تلخ قرار می‌دهد تا به سوگندی که برای نگاهبانی از میهن یاد کرده‌است، وفاداربماند و کشور را از چنگال قحطی، بیماری، ناامنی، تجزیه‌طلبی، نیرنگ‌بازی برهاند و در سوی دیگر پادشاه را می‌بینیم که با موی سپید، جهاد خود را در سوی بالندگی و بزرگواری میهن، اصلاحات داخلی، عمران و آبادی و ریشه‌کن ساختن هر نوع بی‌عدالتی قرار داده‌است.
نقطه پیوند این تاریخ پر رخداد، رستاخیر ملت ایران در بیست‌وهشتم امردادماه ۱۳۳۲ می‌باشد. چرا که از پس از آن تاریخ بود که خط پوچی بر روی پنهانکاری‌ها و برانگیختن‌ها و نفوذهای زهرآگین کشیده‌شد و ملت ایران، یک ملت آزاد، مستقل و پابرجا، سرنوشت کشور خود را به اختیار گرفت.
(زیرنویس عکسها):
در کنفرانس بزرگ استانبول، همکاری منطقه‌ای عمران پایه‌گذاری شد.
شاهنشاه با ریختن مشتی سکه طلا، دستور بتن‌ریزی سد لتیان را صادرفرمودند.
اعلیحضرت هیلاسلاسی، امپراطور اتیوپی
اعلیحضرت بودوئن، پادشاه بلژیک
اعلیحضرت اولاف، پادشاه نروژ
پرزیدنت بورقیبه، رئیس‌جمهوری تونس
میهمانان گرانقدر ایران در سال بیست‌وچهارم پادشاهی
- ↑ ترور حسنعلی منصور نخست‌وزیر ایران
- ↑ پیام شاهنشاه در برگزاری جشن هزار و سدمین سال زادروز محمد زکریای رازی ۶ دی ۱۳۴۳
- ↑ برنامه عمرانی سوم/سال‌های ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۵
- ↑ سفر محمدرضا شاه پهلوی به ایالات متحده امریکا ۱۴ خرداد ۱۳۴۳ - ۲۴ خرداد ۱۳۴۳
- ↑ سفر محمدرضا شاه پهلوی به انگلستان ۱۱ اسفند ۱۳۴۳ - ۲۰ اسفند ۱۳۴۳
- ↑ دیدار رسمی سران دیگر کشورها از ایران
- ↑ همکاری منطقه‌ای برای عمران