بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۴۳

بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۴۳

۱۳۴۳ بیست‌وچهارمین سال

در حالی که نمایندگان منتظربودند که آقای منصور پیمانهای جدید نفت را به مجلس بیاورد، در آستانه ساختمان بهارستان، نخست‌وزیر هدف گلوله قرار گرفت.

شاهنشاه طی پیامی ۱۱۵ پادشاه ورئیس‌جمهور جهان را به جنبش برای برافکندن بی‌سوادی دعوت کردند.

آغاز سال ۱۳۴۳، بیست‌وچهارمین سال پادشاهیِ شاهنشاه، دو گروه بین‌المللی هم زمان با یکدیگر در تهران تشکیل شد. این دو گروه، یکی کنفرانس جهان "کافه" یا کنفرانس اطاق بازرگانی بین‌المللی برای آسیا و خاور دور بود، دیگری سمینار بانکداران آسیا که روز بیست‌وچهارم فروردین‌ماه با سخنرانی آقای منصور، نخست‌وزیر ایران، در هتل هیلتون گشایش یافت.

طی پنج روز، در دو گروه مزبور، کارشناسان بانکی و بانکداران و بازرگانان برجسته کشورهای عضو، پیرامون مشکلات گوناگون مربوط به گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری و امور بانکی و ردوبدل بازرگانی و سرمایه‌گذاری با یکدیگر به بحث و شور پرداختند و به حضور شاهنشاه شرفیاب شدند.

این اجلاسیه را روز دهم اسفندماه، شهبانوی ایران در محل هتل هیلتون بازگشایی کردند. جلسات کمیسیون مدت هیجده روز ادامه یافت و نمایندگان بیست کشور در آن شرکت داشتند.

روز ششم دی‌ماه نیز، جلسه‌ای به مناسبت یک‌هزاروصدمین سال تولد محمدزکریای رازی، پزشک و فیلسوف گرانمایه ایران، در تالار ابن‌سینا با پیام شاهنشاه گشایش یافت. طی مراسم مزبور پیرامون شخصیت و زندگانی پزشک بزرگ ایران، سخنرانیهایی ایراد گشت.

عمران و اقتصاد ...

کارهای عمرانی در سال بیست‌وچهارم پادشاهی نیز همچنان ادامه یافت.

روز پانزدهم اردیبهشت‌ماه، شاهنشاه با ریختن شماری سکه طلا در پایه سد لتیان، دستور بتن‌ریزی سد مزبور را صادرفرمودند. این سد که نزدیک تهران قرار دارد، قسمتی از آب آشامیدنی و برق مصرفی شهر تهران را برآورده خواهدکرد. مقدار آبی که پس از ساختن سد به تهران هدایت می‌شود ۸۰ میلیون مترمکعب در سال خواهدبود.

روز چهاردهم خردادماه، قانون مربوط به آغاز مرحله دوم اصلاحات زمین‌ها، در فرودگاه مهرآباد به امضای ملوکانه رسید. شاهنشاه پس از امضای پیمان مزبور، به امریکا رهسپار شدند.

در پی امضای موافقتنامه هوایی مابین ایران و شوروی در روز ۲۶ مردادماه، روز دهم آبان‌ماه با ورود نخستین هواپیمای شوروی، سرویس هوایی تهران – مسکو گشایش یافت. با این هواپیما معاون اداره خطوط بین‌المللی هوایی اتحاد شوروی به تهران واردشد و در فرودگاه مهرآباد با خبرنگاران گفتگو کرد.

همچنین روز ۲۴ خردادماه موافقتنامه ردوبدل کالا و پیمان پرداخت بین ایران و شوروی امضا شد. حجم مبادلات ایران و شوروی به موجب این پیمان، به دو برابر افزایش یافت و چون دولت ایران سرگرم آبادانی کشور بود، شوروی موافقت کرد که صادرات ماشین‌آلات راهسازی و ماشین‌آلات کشاورزی و معدن تولید نیرو را افزایش دهد.

روز دهم آبان‌ماه، شرکت ملی نفت ایران پایان مهلت پذیرش پیشنهادهای مربوط به بزرگترین مزایده نفتی جهان را در بخش یک نفتی ایران واقع در خلیج فارس به آگاهی رساند، ۳۴ شرکت بزرگ نفتی جهان پیشنهادهایی برای شرکت در مزایده مزبور به شرکت ملی نفت ایران تسلیم داشته‌بودند که در روز ۲۸ آذرماه برندگان مزایده اعلام شدند.

دیدوبازدیدها ...

شاهنشاه و شهبانوی ایران، در سال ۱۳۴۳ به چند سفر خارجی تشریف‌فرما شدند و از چند میهمان گرانقدر در ایران پذیرایی فرمودند.

نخستین سفر شاهنشاه در سال بیست‌وچهارم پادشاهی، سفر امریکا بود.

این سفر بامداد روز چهاردهم خردادماه آغاز شد. شاهنشاه در این مسافرت غیر رسمی، نمایشگاه هفت‌هزار سال هنر ایران را در واشنگتن بازگشایی فرمودند و دانشنامه‌های افتخاری دانشگاه‌های امریکن، نیویورک و کالیفرنیا را پذیرفتند.

در بازگشت از سفر امریکا، شاهنشاه و شهبانو از کشورهای مراکش، فرانسه و پرتغال نیز دیدن فرمودند و روز هفده خردادماه در میان پیشواز پرشور اهالی پایتخت به تهران بازگشتند.

بامداد روز ۲۷ بهمن‌ماه، شاهنشاه رهسپار وین، پایتخت اتریش، شدند و از آنجا به وسیله اتومبیل به محلی که آبهای معدنی و طبی در آن واقع شده‌است، رهسپار گشتند و دوره استفاده از آبهای معدنی و معاینات پزشکی را آغاز نمودند.

این سفر حدود دو هفته طول کشید و در هفته سوم شاهنشاه رهسپار انگلستان شدند.

شاهنشاه روز بیست‌وسوم شهریورماه برای پیشواز اعلیحضرت هیلاسلاسی، امپراطور اتیوپی، به فرودگاه مهرآباد تشریف‌فرما شدند. امپراطور اتیوپی سه روز میهمان شاهنشاه بودند و طی این مسافرت پیرامون گسترش پیوند دو کشور میان امپراطور و شاهنشاه گفتگوهایی صورت گرفت.

روز ۲۶ آبان‌ماه، اعلیحضرت بودوئن، پادشاه بلژیک و علیاحضرت فابیولا، ملکه آن کشور، به دعوت شاهنشاه و شهبانوی ایران برای یک دیدار رسمی وارد تهران شدند. پادشاه و ملکه بلژیک به همراه میزبان گرانقدر خود از اصفهان و شیراز دیدن کردند.

همچنین روز هیجدهم دی‌ماه، اعلیحضرت اولاف پنجم، پادشاه نروژ، به دعوت شاهنشاه برای یک اقامت هفت روزه وارد تهران شدند. پادشاه نروژ روز بیستم دی‌ماه برای بازدید از اصفهان و شیراز رهسپار گشتند و در طول مسافرت مورد پذیرایی گرم شاهنشاه و ملت ایران قرار گرفتند.

میهمان دیگر ایران در سال بیست‌وچهارم سلطنت، پرزیدنت بورقیبه، رئیس‌جمهوری تونس، بود که به همراه بانو بورقیبه روز ۲۳ اسفندماه به تهران وارد شدند و تا روز چهارشنبه چهارم فروردین‌ماه در کشور ما اقامت داشتند.

کنفرانس بزرگ ...

روز بیست‌ونهم تیرماه، برای شرکت در کنفرانس بزرگ سران کشورهای ایران، ترکیه و پاکستان، شاهنشاه رهسپار استانبول شدند.

کنفرانس بزرگ سران سه کشور روز سی‌ام تیرماه در قصر فلوریا تشکیل شد. در پی گفتگوهای آغازین که از سوی وزرای خارجه سه کشور صورت گرفته‌بود، طرح همکاری تازه‌ای بین سه کشور مسلمان و همسایه مورد پذیرش قرار گرفت و ضمن اعلام پایان گفتگوها، موافقتنامه ده ماده‌ای در زمینه همکاریهای مشترک منطقه‌ای که مورد پذیرش سران سه کشور قرار گرفته‌بود، انتشار یافت.

برپایی مبادله آزاد کالا، برقراری همکاری بیشتر مابین اطاقهای بازرگانی سه کشور و چه بسا ایجاد یک اطاق بازرگانی مشترک، تنظیم و اجرای برنامه‌هایی به منظور ایجاد سود مشترک، پایین آوردن نرخهای پُستی بین سه کشور به میزان نرخهای داخلی، بهبود خطوط ترابری هوایی و دریایی و راه و راه‌آهن، بستن پیمان گسترش جهانگردی، از بین بردن تشریفات روادید بین سه کشور، کمکهای فنی و گسترش روابط فرهنگی، سرفصل برنامه "همکاری منطقه‌ای عمران" بود که در کنفرانس بزرگ استانبول مورد پذیرش قرارگرفت. در پی این کنفرانس از روز بیست‌وسوم مهرماه، مقررات روادید بین سه کشور به منظور آسان‌سازی مسافرت، لغو گردید.

متهمین شورش فارس

روز پنجشنبه پانزدهم مردادماه، دادگاه زمان جنگ شیراز، شش تن از متهمین ایجاد شورش فارس را به اعدام و پنج نفر را به زندان محکوم ساخت.

طبق نظر دادگاه: ناصر طاهری، حبیب شهبازی، ولی کیانی، جعفرقلی رستم، حسینقلی رستم، فتح‌اله ضرغامپور به حبس ابد و سهراب ضرغام‌کشکولی به پانزده سال زندان، فریدون جاویدی به چهارده ماه زندان، محمدحسین صولت‌قشقایی به دو سال زندان با کار، امیربهمن صمصام‌بختیاری به دو سال زندان محکوم شدند.

اینان که از سران عشایر فارس بودند، به اتهام ایجاد شورش فارس برضد اصلاحات ارضی محاکمه می‌شدند.

متهمین پرونده باطری

دادگاه تجدید نظر ویژه دادرسی ارتش نیز، رأی خود را درباره متهمین پرونده خرید باطری، روز پانزدهم شهریورماه به شرح زیر به آگاهی رساند:

۱ – سپهبد بازنشسته احمد وثوق، وزیر پیشین جنگ، چهار سال زندان انفرادی.

۲ – سرلشگر بازنشسته محمد دفتری، سرپرست پیشین تسلیحات ارتش، هشت سال زندان انفرادی.

۳ – سرتیپ بازنشسته علی نوکیانی، سرپرست پیشین اداره بودجه وزارت جنگ، یک سال زندان.

۴ – سرتیپ بازنشسته سیاوس سیاهپوش، معاون فنی پیشین اداره تسلیحات ارتش، شش ماه زندان.

۵ – سرهنگ بازنشسته علیرضا توکلی‌واحد، افسر پیشین تسلیحات ارتش، یک سال زندان.

۶ – غیرنظامی سیاوش وزیری، سرپرست پیشین حسابداری تسلیحات ارتش، شش ماه زندان.

۷ – سرتیپ علی پرویز، سرپرست کارخانجات سلطنت‌آباد، بیگناه شناخته‌شد.

افزایش نرخ‌ها

روز سی‌ام مهرماه، به مناسبت تشکیل سیزدهمین گردهمایی همگانی سازمان بین‌المللی یونسکو، شاهنشاه طی پیام ویژه‌ای که به وسیله آقای هویدا، وزیر دارایی آن هنگام، در گردهمایی همگانی یونسکو خوانده‌شد، بسیج جهانی تمام منابع ملی و بین‌المللی را برای نجات یک‌میلیارد بی‌سواد در جهان خواستار شدند.

شاهنشاه ایران در پیام خود آمادگی ایران را برای پذیرایی از کلیه وزرای آموزش و پرورش جهان به منظور تشکیل کنگره مبارزه با بی‌سوادی در تهران اعلام فرمودند و یادآور شدند:

«وجود یک‌میلیارد بی‌سوار در جهان برای تمام جامعه بشری زیان‌آور است و من صمیمانه آرزومندم در سراسر جهان تمام نیروها و منابع در راه پیکار با بی‌سوادی به کار افتد.»

مشابه این پیام را شاهنشاه به طور جداگانه برای ۱۱۵ پادشاه و رئیس‌جمهور در سرتاسر جهان فرستادند.

پیام شاهنشاه

روز سوم آذرماه ۱۳۴۳ لوایحی از سوی آقای منصور، نخست‌وزیر، به مجلس شورای ملی تقدیم شد که به موجب آن برای فراهم‌آوری پشتوانه‌های عمرانی کشور، بهای نفت و بنزین و مالیات مشروبات الکلی و مسافرت به خارج افزایش یافت. در پی آن نیز نرخ کرایه تاکسی و کرایه در تهران بالا رفت.

اگر چه در پی این تصمیم در بیست‌ودوم دی‌ماه به علت موفقیت در فراهم‌سازی درآمد نفت از پیمانهای مناطق جدید، به فرمان شاهنشاه بهای نفت هر لیتر یک ریال و بهای بنزین هر لیتر دو ریال کاهش یافت، اما اثر این افزایش ناگهانی قیمتها در بهای سایر کالاها از بین نرفت.

ترور نخست‌وزیر

رویداد مهم و پیش‌بینی نشده سال که در گیراگیر همین اوضاع روی داد، ترور آقای منصور، نخست‌وزیر و رهبر گروه ایران نوین، بود.

آقای منصور در پانزدهم آذرماه کابینه خود را بازسازی کرد و وزارت فرهنگ را به دو وزارتخانه آموزش و پرورش، و فرهنگ و هنر تجزیه کرد و وزرای جدید خود را به شرح زیر معرفی کرد:

• آقای مهرداد پهلبد، معاون نخست‌وزیر و سرپرست هنرهای زیبا به سمت وزیر فرهنگ و هنر
• آقای دکتر هادی هدایتی، وزیر پیشین مشاور، به سمت وزیر آموزش و پرورش
• آقای دکتر مهندس شالچیان به سمت وزیر راه
• آقای دکتر محمود کشفیان، وزیر پیشین راه و
• دکتر عبدالعلی جهانشاهی، وزیر پیشین فرهنگ، به سمت وزیر مشاور

پس از تغییرات اخیر در پستهای کابینه، نخست‌وزیر ساعت ده روز پنجشنبه نخستین روز بهمن‌ماه، در حالی که برای تقدیم پیمانهای جدید نفت رهسپار مجلس شورای ملی بود، در برابر در ورودی مجلس هدف گلوله جوانی به نام محمد بخارایی قرارگرفت. این شخص به عنوان تقدیم نوشته‌ای به نخست‌وزیر پیش رفت و هنگامی که حسنعلی منصور از اتومبیل پیاده می‌شد، چند تیر به سوی وی شلیک کرد.

آقای منصور بی‌درنگ به بیمارستان پارس برده‌شد و پس از یک هفته، حدود ساعت یازده شامگاه روز ششم بهمن‌ماه دیده از جهان فروبست.

جنازه مرحوم حسنعلی منصور طی تشریفات رسمی به خاک سپرده‌شد و از سوی شاهنشاه آقای امیرعباس هویدا، وزیر دارایی و همکار نزدیک آقای منصور، جهت ریاست کابینه انتخاب گردید.

وزرای منصور به همان کیفیت در پستهای خود باقی ماندند و کابینه جدید به ریاست آقای هویدا معرفی شد.

پس از دستگیری محمد بخارایی، دو تن از دستیاران وی به اسامی مرتضی نیک‌نژاد و رضا صفارهرندی نیز بازداشت شدند و ضمن جستجوهایی که از ایشان به عمل آمد مشخص شد وابسته به یک گروه خشک مذهبی می‌باشند که اعضای آن گروه نیز دستگیر شدند.

سخنان شاهنشاه

روز ششم بهمن‌ماه، که برابر با سالروز پذیرش لوایح شش‌گانه بود، شاهنشاه سخنان مهمی بیان کردند و طی آن ضمن اظهار ناراحتی از رویداد قتل آقای منصور، اظهارفرمودند:

«خارجیان همیشه می‌خواستند ایران را تجزیه کنند و حتی متفقین دو سه روز از شناسایی سلطنت من خودداری کردند.

در جریان ملی‌شدن نفت من به سفیر مملکت مربوط گفتم: اگر نیروهای شما در ایران پیاده‌شوند، در پیشاپیش صفوف ملت ایران با من برخورد خواهیدکرد.

در اجرای سیاست بیگانگان برای تضعیف حکومت مرکزی، شخصی به نام فاتح که عامل شرکت نفت جنوب بود، حزب توده را تشکیل داد.

ما در روزهای اخیر توانستیم دو اقدام مهم انجام بدهیم. یکی بهتر کردن شرایط قرارداد نفت ۱۳۳۳ و دیگری مزایده نفت فلات قاره ...»

در این بیست و چهار سال تاریکی و روشنایی آشکارا در کنار هم دیده می‌شود.

یک سو دوره سیاه دسیسه‌ها، برانگیختن‌ها، نفوذهای غیر قانونی و بداندیشی‌های زهرآگین قرار دارد و یک سو دوران سپید رهایی از بندها و تلاش برای پیشرفت و بالندگی.

در یک سوی این تاریخ، چهره گرفته و ناراحت پادشاه جوان دیده‌می‌شود که بی‌باکانه خود را در پرتگاه دشواری ها و رویدادهای تلخ قرار می‌دهد تا به سوگندی که برای نگاهبانی از میهن یاد کرده‌است، وفاداربماند و کشور را از چنگال قحطی، بیماری، ناامنی، تجزیه‌طلبی، نیرنگ‌بازی برهاند و در سوی دیگر پادشاه را می‌بینیم که با موی سپید، جهاد خود را در سوی بالندگی و بزرگواری میهن، اصلاحات داخلی، عمران و آبادی و ریشه‌کن ساختن هر نوع بی‌عدالتی قرار داده‌است.

نقطه پیوند این تاریخ پر رخداد، رستاخیر ملت ایران در بیست‌وهشتم امردادماه ۱۳۳۲ می‌باشد. چرا که از پس از آن تاریخ بود که خط پوچی بر روی پنهانکاری‌ها و برانگیختن‌ها و نفوذهای زهرآگین کشیده‌شد و ملت ایران، یک ملت آزاد، مستقل و پابرجا، سرنوشت کشور خود را به اختیار گرفت.

(زیرنویس عکسها):

در کنفرانس بزرگ استانبول، همکاری منطقه‌ای عمران پایه‌گذاری شد.

شاهنشاه با ریختن مشتی سکه طلا، دستور بتن‌ریزی سد لتیان را صادرفرمودند.

اعلیحضرت هیلاسلاسی، امپراطور اتیوپی

اعلیحضرت بودوئن، پادشاه بلژیک

اعلیحضرت اولاف، پادشاه نروژ

پرزیدنت بورقیبه، رئیس‌جمهوری تونس

میهمانان گرانقدر ایران در سال بیست‌وچهارم پادشاهی