تفاوت میان نسخه‌های «بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۴۱»
Bellavista (گفتگو | مشارکتها) |
Bellavista (گفتگو | مشارکتها) |
||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
| − | با برگزاری کنگره بزرگ روستاییان و گذاشتن منشور شش ماده‌ای به آرای همگانی در بیست‌ودومین سال پادشاهی، تاریخ اجتماعی ایران ورق خورد! | + | * با برگزاری کنگره بزرگ روستاییان و گذاشتن منشور شش ماده‌ای به آرای همگانی در بیست‌ودومین سال پادشاهی، تاریخ اجتماعی ایران ورق خورد! |
| − | شش ماده پیشنهادی شاهنشاه یا منشور انقلاب سفید ایران، در ششم بهمن‌ماه از سوی مجلس شورای ملی تصویب شد. | + | * شش ماده پیشنهادی شاهنشاه یا منشور انقلاب سفید ایران، در ششم بهمن‌ماه از سوی مجلس شورای ملی تصویب شد. |
| − | |||
| − | + | با آغاز سال ۱۳۴۱، درست یک سال از عمر دولت دکتر امینی می‌گذشت و این دولت اگر چه در برخی زمینه‌ها از جمله در مالکیت زمینها به پیروزی‌هایی دست یافته بود، ولی در جبهه سیاست خارجی پیروزی چندانی به دست نیاورده‌بود و در جبهه مبارزه با فساد بازمانده بود. چگونگی اقتصاد مملکت نیز که در آغاز زمامداری دکتر امینی دستخوش آشفتگی بود، زیرا که با پروپاگاند منفی دولت و پیوسته بازگفتن واژه « ورشکستگی » به رکود و کسادی گراییده‌بود. | |
| − | + | این دشواری‌ها از سویی و سستی دولت برای از سرگرفتن انتخابات و برگزاری دو مجلس از سوی دیگر، به مخالفین دولت زمان خوبی داده‌بود که با جنگ‌افزارهایی کارساز وارد مبارزه شوند و تنها جنگ‌افزاری که دولت در برابر گروههای گوناگون مخالف داشت، تهدید به اعمال قدرت بود، چنانکه گاهی نخست‌وزیر هشدار داد که مخالفین را از شهر رانده و به بندرعباس خواهدفرستاد. | |
| + | دکتر امینی که از آغاز کار به دوستی با امریکاییها وانمودمی‌کرد، کوشش زیادی به کار می‌برد توجه امریکاییها را به برنامه‌های اصلاحی خود بِکشد تا شاید از کمک مادی آنها برخوردارشود. اما این تلاش تا آخر عمر دولت بیهوده ماند. در حالی که روابط ایران و شوروی در درازای نخست‌وزیری امینی تیره ماند. | ||
| − | |||
| − | + | '''بازداشت ها و دادرسی‌های سال''' | |
| − | |||
| − | روز | + | دادرسی (محاکمه) پر سر و سدای سپهبد کیا، که سرفصل دادرسی‌های بزرگ به شمار می‌رفت، روز سی‌ام اردیبهشت‌ماه در تالار بزرگ دادگاه جنایی آغازشد و روز پنجم تیرماه دادگاه رای خود را دایر به دو سال زندان داد. |
| − | همچنین روز پنجم آذرماه، ارتشبد هدایت، | + | سپهبد علوی‌مقدم و سرلشکر ضرغام و سپس ابتهاج نیز پس از چند ماه بازداشت، کم‌کم از زندان آزاد شدند. ولی روز پنجشنبه ۲۳ فروردین‌ماه، رییس دادرسی ارتش به آگاهی رساند که در پی فرمان شاهنشاه برای مبارزه با فساد کادر ارتش، سرلشکر دفتری، رییس تسلیحات و سرلشکر خزاعی، رییس پیشین اداره اردنانس و چند تن دیگر از هموندان اداره مزبور به سبب سواستفاده در خریدهای ارتش، بازداشت شده‌اند. |
| + | |||
| + | روز دوشنبه نهم مهر ماه رای دادگاه ویژه نظامی درباره متهمین داده شد و سرلشکر خزاعی به پنج سال زندان تکی (انفرادی) و بازگرداندن زیان مالی وارده به دولت، سرهنگ شب‌پره و سرهنگ نیاکیان هر کدام به پنج سال زندان تکی و دو سرهنگ و یک سروان دیگر هر یک به شش ماه زندان محکوم شدند. | ||
| + | |||
| + | همچنین روز پنجم آذرماه، ارتشبد هدایت، رییس پیشین ستاد بزرگ ارتشتاران به اتهام سواستفاده بازداشت گردید. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۶: | ||
| − | + | هنگامی که دولت امینی از افزایش کمکهای امریکا و دریافت وام جدید از آن کشور ناامید شد، دکتر امینی برآن شد کمک سایر دولتهای غربی را برای به انجام رساندن پروژه‌های برنامه عمرانی سوم جلب کند، از این رو به اروپا سفر کرد و با مک میلان آدناور و ژنرال دوگل گفتگوکرد، ولی از این سفر و از این گفتگوها هوده‌ای به دست نیامد. | |
| − | در | + | در ماههای سوم و چهارم سال، کمبود بودجه و آشفتگی‌های اقتصادی در بالای همه دشواری‌های داخلی در برابر دولت ماند و با آنکه در نشست‌های بی‌شمار و دراز، بودجه کل کشور از سوی هیأت دولت بررسی شد، سرانجام شب ۲۴ تیرماه، در یک میهمانی که از سوی تربیت‌بدنی به سرافرازی قهرمانان برپا شده‌بود، نخست‌وزیر آشکارا به آگاهی همگان رساند که: |
| − | «چنانکه کار بودجه درست نشود، استعفامی‌کنم.» | + | :::«چنانکه کار بودجه درست نشود، استعفامی‌کنم.» |
| − | این گفته روز بیست‌وششم تیرماه به حقیقت پیوست و دکتر امینی از | + | این گفته روز بیست‌وششم تیرماه به حقیقت پیوست و دکتر امینی از نخست‌وزیری کناره‌گرفت، در حالی که به هنگام کناره‌گیری از شدت ناراحتی، دولتی را که آشکارا و نهان به آن تکیه داشت، مورد حمله قرار داد و گله کرد که به وی کمک نشده‌است. در پاسخ گفتگوهای دکتر امینی، وزارت امور خارجه امریکا نیز به آگاهی رساند که در زمان حکومت دکتر امینی بیش از دوران گذشته به ایران کمک کرده‌است. |
نسخهٔ ۱۳ ژوئیهٔ ۲۰۱۵، ساعت ۱۹:۳۷
| درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
درگاه انقلاب شاه و مردم |
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۴۱
۱۳۴۱ بیست‌ودومین سال
- با برگزاری کنگره بزرگ روستاییان و گذاشتن منشور شش ماده‌ای به آرای همگانی در بیست‌ودومین سال پادشاهی، تاریخ اجتماعی ایران ورق خورد!
- شش ماده پیشنهادی شاهنشاه یا منشور انقلاب سفید ایران، در ششم بهمن‌ماه از سوی مجلس شورای ملی تصویب شد.
با آغاز سال ۱۳۴۱، درست یک سال از عمر دولت دکتر امینی می‌گذشت و این دولت اگر چه در برخی زمینه‌ها از جمله در مالکیت زمینها به پیروزی‌هایی دست یافته بود، ولی در جبهه سیاست خارجی پیروزی چندانی به دست نیاورده‌بود و در جبهه مبارزه با فساد بازمانده بود. چگونگی اقتصاد مملکت نیز که در آغاز زمامداری دکتر امینی دستخوش آشفتگی بود، زیرا که با پروپاگاند منفی دولت و پیوسته بازگفتن واژه « ورشکستگی » به رکود و کسادی گراییده‌بود.
این دشواری‌ها از سویی و سستی دولت برای از سرگرفتن انتخابات و برگزاری دو مجلس از سوی دیگر، به مخالفین دولت زمان خوبی داده‌بود که با جنگ‌افزارهایی کارساز وارد مبارزه شوند و تنها جنگ‌افزاری که دولت در برابر گروههای گوناگون مخالف داشت، تهدید به اعمال قدرت بود، چنانکه گاهی نخست‌وزیر هشدار داد که مخالفین را از شهر رانده و به بندرعباس خواهدفرستاد.
دکتر امینی که از آغاز کار به دوستی با امریکاییها وانمودمی‌کرد، کوشش زیادی به کار می‌برد توجه امریکاییها را به برنامه‌های اصلاحی خود بِکشد تا شاید از کمک مادی آنها برخوردارشود. اما این تلاش تا آخر عمر دولت بیهوده ماند. در حالی که روابط ایران و شوروی در درازای نخست‌وزیری امینی تیره ماند.
بازداشت ها و دادرسی‌های سال
دادرسی (محاکمه) پر سر و سدای سپهبد کیا، که سرفصل دادرسی‌های بزرگ به شمار می‌رفت، روز سی‌ام اردیبهشت‌ماه در تالار بزرگ دادگاه جنایی آغازشد و روز پنجم تیرماه دادگاه رای خود را دایر به دو سال زندان داد.
سپهبد علوی‌مقدم و سرلشکر ضرغام و سپس ابتهاج نیز پس از چند ماه بازداشت، کم‌کم از زندان آزاد شدند. ولی روز پنجشنبه ۲۳ فروردین‌ماه، رییس دادرسی ارتش به آگاهی رساند که در پی فرمان شاهنشاه برای مبارزه با فساد کادر ارتش، سرلشکر دفتری، رییس تسلیحات و سرلشکر خزاعی، رییس پیشین اداره اردنانس و چند تن دیگر از هموندان اداره مزبور به سبب سواستفاده در خریدهای ارتش، بازداشت شده‌اند.
روز دوشنبه نهم مهر ماه رای دادگاه ویژه نظامی درباره متهمین داده شد و سرلشکر خزاعی به پنج سال زندان تکی (انفرادی) و بازگرداندن زیان مالی وارده به دولت، سرهنگ شب‌پره و سرهنگ نیاکیان هر کدام به پنج سال زندان تکی و دو سرهنگ و یک سروان دیگر هر یک به شش ماه زندان محکوم شدند.
همچنین روز پنجم آذرماه، ارتشبد هدایت، رییس پیشین ستاد بزرگ ارتشتاران به اتهام سواستفاده بازداشت گردید.
امینی کنار می‌رود
هنگامی که دولت امینی از افزایش کمکهای امریکا و دریافت وام جدید از آن کشور ناامید شد، دکتر امینی برآن شد کمک سایر دولتهای غربی را برای به انجام رساندن پروژه‌های برنامه عمرانی سوم جلب کند، از این رو به اروپا سفر کرد و با مک میلان آدناور و ژنرال دوگل گفتگوکرد، ولی از این سفر و از این گفتگوها هوده‌ای به دست نیامد.
در ماههای سوم و چهارم سال، کمبود بودجه و آشفتگی‌های اقتصادی در بالای همه دشواری‌های داخلی در برابر دولت ماند و با آنکه در نشست‌های بی‌شمار و دراز، بودجه کل کشور از سوی هیأت دولت بررسی شد، سرانجام شب ۲۴ تیرماه، در یک میهمانی که از سوی تربیت‌بدنی به سرافرازی قهرمانان برپا شده‌بود، نخست‌وزیر آشکارا به آگاهی همگان رساند که:
- «چنانکه کار بودجه درست نشود، استعفامی‌کنم.»
این گفته روز بیست‌وششم تیرماه به حقیقت پیوست و دکتر امینی از نخست‌وزیری کناره‌گرفت، در حالی که به هنگام کناره‌گیری از شدت ناراحتی، دولتی را که آشکارا و نهان به آن تکیه داشت، مورد حمله قرار داد و گله کرد که به وی کمک نشده‌است. در پاسخ گفتگوهای دکتر امینی، وزارت امور خارجه امریکا نیز به آگاهی رساند که در زمان حکومت دکتر امینی بیش از دوران گذشته به ایران کمک کرده‌است.
پیوندهای ایران و شوروی
سرنوشت چنین بود که دکتر امینی کنار رفته و روز بیست‌وهشتم تیرماه، آقای اسداله علم جهت تشکیل کابینه انتخاب گردد. دکتر امینی یک سال و دو ماه زمامداری کرد.
روز چهارشنبه سوم مهرماه، در جشن ملی سفارت لهستان، آقای علم مدتی با پکوف، سفیر شوروی به گفتگو پرداخت و این گفتگوها به منزله آغاز ایجاد حسن تفاهم ما بین دو کشور تلقی شد. روز پنجشنبه هیجدهم مردادماه موافقتنامه بازرگانی ایران و شوروی به امضا رسید و سرانجام در بیست‌وچهارم شهریورماه، یادداشتهای ردوبدل شده بین ایران و شوروی چاپ و پخش گردید.
به موجب این یادداشتها که فصل تازه‌ای در پیوند دوستانه ایران و شوروی گشود، دولت ایران اطمینان داده بود که اجازه ساختن پایگاه موشکی در ایران به هیچ کشوری داده نخواهدشد. دولت شوروی نیز دربرابر از اهداف صلح‌خواهانه شاهنشاه و دولت ایران سپاسگزاری کرد.
سفرهای شاهنشاه
در فروردین‌ماه سال ۱۳۴۱، شاهنشاه ایران جهت یک بازدید رسمی از پرزیدنت کندی، رهسپار ایالات متحده امریکا شدند. شاهنشاه و شهبانو بامداد روز سه‌شنبه بیست‌ویکم فروردین‌ماه سفر خود را آغازکردند. طی این سفر، شاهنشاه ایران در نشستها و مجالس گوناگون، از جمله در کنگره امریکا سخنرانیهای مهمی نمودند.
در بازگشت به ایران، شاهنشاه و شهبانو به اروپا سفر کردند و در جشن سالگرد ازدواج علیاحضرت ژولیانا، ملکه هلند، شرکت نمودند.
روز شنبه نهم تیرماه، شاهنشاه به دعوت پرزیدنت ایوب‌خان، رئیس‌جمهوری پاکستان، به این کشور رهسپارشدند. آگهی مشترکی که در پایان این مسافرت چاپ و پخش گردید، حکایت داشت که سران دو کشور پیرامون مشکلات مربوط به خاورمیانه و اتحادیه‌های سیتو و سنتو و نیز ناسازگاریهای پاکستان و افغانستان گفتگو کرده‌اند.
برای میانجی‌گری بین دو کشور افغانستان و پاکستان که این اواخر پیوند بین آنها به سختی تیره شده و منجر به قطع مناسبات سیاسی و حتی زدوخوردهایی در مرز دو کشور گشته بود، شاهنشاه روز پنجشنبه چهارم مردادماه بنا به دعوت اعلیحضرت محمدظاهرشاه، پادشاه افغانستان، به کابل رهسپار گشتند.
شاهنشاه از افغانستان به پاکستان تشریف‌فرما شدند و با آگاهی از نظرات طرفین، به کمک جهت حل اختلافات دو کشور ادامه دادند.
همچنین روز پنجم آبان‌ماه، بنا به دعوت پرزیدنت گورسل، رئیس‌جمهوری ترکیه، شاهنشاه از آن کشور دیدن فرمودند.
جانسون در تهران
روز جمعه دوم شهریورماه سال ۱۳۴۱، لیندون جانسون، معاون ریاست جمهوری امریکا، به همراه همسر و دخترش به ایران سفر کرد. جانسون در تهران، ورامین، اصفهان و شیراز با گروههای گوناگون مردم تماس گرفت و به خانه‌های روستاییان رفت و از نزدیک با زندگانی ایرانیان آشنا شد.
افزون بر لیندون جانسون، در سال ۱۳۴۱ ژاکلین کندی نیز هنگام بازگشت از کشور هند، سر راه خود به تهران آمد و ساعتی در فرودگاه مهرآباد توقف کرد. والاحضرت شاهدخت فاطمه پهلوی به پیشواز ژاکلین کندی رفت.
شاهزاده خانم بئاتریس، جانشین آینده هلند نیز روز بیست‌وهفتم مهرماه به تهران آمد و چند روز میهمان دربار ایران بود.
روز نهم شهریورماه، پرنس صدرالدین فرزند آقاخان رهبر فرقه اسماعیلیه و معاون کمیسر عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان به تهران آمد و در امور مربوط به پناهندگان با مقامات ایرانی به گفتگو پرداخت.
رویدادهای سال ...
در سال بیست‌ودوم پادشاهی، دو رویداد ناگوار روی داد: سیل تهران و زمین‌لرزه قزوین.
در اردیبهشت‌ماه بر اثر بارندگیهای پی‌درپی و بسیار وحشتناک، که برق شهر را قطع کرد و بسیاری از خانه‌ها را در هم کوبید، سیل سهمگینی در تهران جاری گشت که در جنوب شهر خسارات فراوان به بار آورد و خانمان‌های زیادی را بر باد داد. میزان خسارت حاصل از سیل تهران به شصت‌میلیون تومان بالغ می‌شد و شانزده نفر تلفات داشت. این سیل مردم نیکوکار را تکان داد و چون زمان حج نزدیک بود، شماری از زیارت خانه خدا چشم پوشیده و خرج این مسافرت را وقف کمک به سیل‌زدگان کردند. همچنین دانشجویان دانشگاه تهران دامان همت به کمر بسته به گسترش نهر فیروزآباد اقدام نمودند.
دردهای ناشی از این رویداد هنوز آرامش نیافته‌بود که ساعت یازده شب یکشنبه یازدهم شهریورماه، زمین‌لرزه شدیدی تهران را تکان داد و مردم از وحشت به خیابانها و کوچه‌ها ریختند. اما فردای آن روز مشخص شد که زمین‌لرزه در منطقه‌ای به مساحت ۶۵ هزار کیلومترمربع محدود به شهرستان قزوین، ساوه، همدان نزدیک یازده‌هزار نفر را زنده‌به‌گور ساخته‌است.
هزاران نفر از مردم دهات زلزله‌زده، تشنه و گرسنه با خطر مرگ دست به گریبان بودند و با آنکه از سراسر جهان مردم به کمک زلزله‌زدگان شتافتند، هفته‌ها طول کشید تا اجساد از زیر خاک بیرون کشیده‌شد و وسایل موقت زندگی بین آسیب‌دیدگان پخش گشت.
شاهنشاه روز چهاردهم شهریورماه از نقاط زلزله‌زده دیدن فرمودند و شب را در مناطق زلزله‌زده زیر چادر به سر آوردند. شاهنشاه مبلغ دومیلیون ریال و شهبانو یک‌میلیون ریال به زلزله‌زدگان کمک کردند.
کشته شدن ملک عابدی به دست زمینداران بزرگ
در حالی که جریان اصلاحات زمینها در محیطی آرام ادامه داشت و با آرامش پیشرفت می‌کرد، ناگهان در ۲۳ آبان‌ماه گزارش شد که مهندس ملک عابدی، مدیر اصلاحات ارضی فیروزآباد فارس به تحریک مالکین در جاده بین شیراز – فروزآباد به قتل رسیده‌است.
پخش این خبر ناراحتی و هیجان شدیدی در مردم به وجود آورد و در سراسر کشور سوگواری همگانی اعلام شد. شاهنشاه که در آن روزها برای بخشیدن زمین بین کشاورزان کرمانشاه تشریف‌فرما شده‌بودند، با ناراحتی اعلام داشتند:
«خونبهای قتل مهندس عابدی از قاتلین و محرکین آنها گرفته‌می‌شود.»
و افزودند که:
«مهندس عابدی یک سرباز شهید وطن است.»
بر اثر این رخداد، بی‌درنگ سپهبد ورهرام به سِمت استاندار فارس تعیین شد، در منطقه فارس حکومت نظامی اعلام گردید و دولت دستور داد قوانین اصلاحات ارضی از همان روز در فارس به اجرا گذارده شود.
روز سه‌شنبه چهارم دی‌ماه، شاهنشاه برای دادن اسناد مالکیت کشاورزان فارس به شیراز رهسپار گردیدند و در آن شهر بر آرامگاه مهندس عابدی حضور یافته تاج گلی نثار فرمودند و مادر و فرزند ملک عابدی را مورد دلجویی قراردادند.
کنگره بزرگ کشاورزی
روز سه‌شنبه هیجدهم دی‌ماه، نخستین کنگره بزرگ دهقانان ایران با شرکت ۳۵۰۰ تن از نمایندگان شرکتها و اتحادیه‌های تعاونی روستایی سراسر کشور در تالار محمدرضاشاه پهلوی تشکیل شد. در این کنگره بزرگ نمایندگان دهقانان با لباسهای محلی شرکت کرده‌بودند و یک بانوی روستایی به نام ماه‌سلطان نیز که از کشاورزان کرد بود، در کنگره شرکت داشت.
در نخستین جلسه کنگره دهقان ۹۳ ساله‌ای به ریاست انتخاب شد و روز چهارشنبه نوزدهم دی‌ماه شاهنشاه در کنگره بزرگ دهقانان حضور یافته، طی یک جلسه پر شور و هیجان‌انگیز سخنرانی تاریخی خود را ایراد فرمودند.
ضمن این سخنان، که می‌توان آن را نقطه عطف تاریخ معاصر ایران شمرد، شاهنشاه منشور شش‌گانه خود را به شرح زیر اعلام داشتند:
۱ – باطل‌نمودن رژیم ارباب – رعیتی و تصویب قانون اصلاحات ارضی و ملحقات آن.
۲ – لایحه قانون ملی‌شدن جنگلها در سراسر کشور.
۳ – لایحه قانونی فروش سهام کارخانجات دولتی به عنوان پشتوانه اصلاحات ارضی.
۴ – لایحه قانون سهیم‌کردن کارگران در سود کارخانجات.
۵ – لایحه قانونی اصلاح انتخابات.
۶ – لایحه قانونی تشکیل سپاه دانش.
بازگشت به آرای همگانی
روز یکشنبه بیست‌وسوم دی‌ماه اعلام شد که روز ششم بهمن لوایح شش‌گانه شاهنشاه به آرای همگانی گذارده خواهدشد. شب پیش از آن شاهنشاه در سلطنت‌آباد که محل اقامت دهقانان بود حضور یافته با آنها شام خوردند. از بامداد روز شنبه ششم بهمن، آرای همگانی در تهران و شهرستانها آغاز شد و تا شامگاه ادامه یافت.
صبح آن روز بر اثر رفت و آمدهای پی‌درپی بانوان، دولت موافقت خود را با شرکت زنان در انتخابات، به آگاهی رساند، اما آرای آنها به حساب نیامد. درنتیجه بازگشت به آرای همگانی منشور شش‌گانه شاهنشاه، با ۵۵۹۸۷۱۱ آرای موافق در برابر ۴۱۱۵ مخالف، به تصویب ملت ایران رسید. بانوان ۳۷۱۱۷۹ آرا به صندوقهای ویژه خود ریخته بودند.
روز یکشنبه چهاردهم بهمن‌ماه فرمان شاهنشاه درباره اجرای لوایح شش‌گانه انتشاریافت و به این ترتیب فصل جدیدی در تاریخ معاصر ایران گشوده‌شد.
(زیرنویس عکسها):
و این است کنگره بزرگ روستاییان، کنگره‌ای که نقطه عطف تاریخ معاصر ایران شناخته‌می‌شود. شاهنشاه در مقر ریاست کنگره حضوریافته، در میان احساسات و هیجان شدید، سخنان تاریخی خود را ایرادفرمودند.
پرزیدنت کندی در کاخ سفید از شاهنشاه ایران پذیرایی کرد.
برای نخستین بار در جریان بازگشت به آرای همگانی، زنان ایران به پای صندوقها رفتند و رأی دادند.