بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۲۳
| درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
درگاه انقلاب شاه و مردم |
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۲۳
مجلس چهاردهم میدان کشمکشهای سیاسی گردید.[۱] [۲]
نپذیرفتن پیشنهاد امتیاز نفت شمال سبب افزایش انگیزه‌های سیاسی و فروپاشی دولت آن هنگام شد.
«عظمت و شکوه مقام سلطنت مرتبط و وابسته به قدرت و عظمت ملت است، هر قدر ملت توانا و مقتدر باشد، به همان اندازه مقام سلطنت نیز که نماینده قدرت ملت است، قوی و معظم خواهدبود.»
(از پیام نوروزی شاهنشاه به مناسبت آغاز سال ۱۳۲۳)
سال چهارم پادشاهی شاهنشاه، ۱۳۲۳، سال ناآرامی‌های پارلمانی و آشفتگی‌های سیاسی بود. مجلس چهاردهم که انتخابات آن در کابینه سهیلی انجام‌شد، در پایان سال ۱۳۲۲ به طور رسمی گشایش یافت. اما چون از منطقه شمال که زیر نفوذ روسها بود، هفت تن وکیل حزب توده به مجلس راه یافته‌بودند، و از سویی دست‌نشانده‌های گوناگون با باورهای گوناگون در میان نمایندگان مجلس دیده‌می‌شد، از همان آغاز آشکار بود که مجلس میدان کشمکش‌ها و درگیری‌ها و تسویه حساب‌های سیاسی شود. به ویژه اینکه متفقین هنوز در ایران بودند و هر کدام گروهی را پشتیبانی می‌کردند.
با طرح اعتبارنامه نمایندگان در نخستین جلسات مجلس، دکتر مصدق که با اعتبارنامه سیدضیاءالدین مخالفت کرده‌بود، به گفتن سخنان تندی بر خلاف سید پرداخت و سیدضیاءالدین نیز در پاسخگویی کوتاه نیامد. به طوری که چندین جلسه مجلس به ردوبدل اتهامات و شکافتن مشکلات گذشته سپری گشت.
با وصف این، تنها اعتبارنامه سیدجعفر پیشه‌وری، مدیر روزنامه "آژیر" که از تبریز وکیل شده‌بود، از سوی مجلس چهاردهم پذیرفته نشد اما باقی اعتبارنامه‌ها با جنجالهای فراوان پذیرفته شدند.
بازخواست و اعلام جرم
از همان تاریخ پیدابود که در دو سال آینده، مجلس شورای ملی کارزار برخورد سیاست‌های گوناگون خواهدبود. چنانکه در سه ماهه نخست مجلس، دو بار دولت بازخواست شد و از سوی آقای فرخ اعلام جرمی بر ضد سهیلی نخست‌وزیر و تدین وزیر کشور آن هنگام، به جرم سواستفاده در انتخابات دوره چهاردهم به مجلس تقدیم گشت که مجلس درباره اعلام جرم مزبور، آقای سهیلی را بیگناه شناخت اما آقای تدین را به دادگستری واگذار نمود.
میلسپو و اختیارات او ...
در این زمان رفته‌رفته سپیده پیروزی متفقین آشکارمی‌گشت. پروژه حمله بزرگ متفقین در پایان خردادماه سال ۱۳۲۳ به اجرا گذارده‌شد و دهها هزار سرباز انگلیسی و امریکایی زیر پشتیبانی بزرگترین نیروهای دریایی و هوایی تاریخ، از راه نرماندی به اروپا واردشدند و به ارتش آلمان شبیخون زدند.
اما در این هنگام که سایر کشورها به فکر روزگار صلح و بهره‌برداری از پیروزی بودند، بدبختانه کشور ایران دستخوش ناآرامی‌ها و کشمکش‌ها و آشفتگی‌های سیاسی قرارداشت. در منطقه کردستان پاره‌ای عشایر از سوی بیگانگان برانگیخته شده و سر به یاغیگری بلند کرده‌بودند، در آذربایجان پاره‌ای تحریکات دیده‌می‌شد، در مرکز نیز کارشکنی‌های محمد مصدق در مجلس شورای ملی، همه کار را فلج کرده‌بود.
از جمله مشکلاتی که در آن روزها مورد بحث و توجه قرارداشت، جریان اختیارات دکتر میلسپو، رئیس کل دارایی و همکاران امریکایی وی بود. میلسپو که برای دومین بار به خدمت دولت ایران فراخوانده شده‌بود، نخست وظیفه داشت مالیه ایران را سر و صورت دهد اما کم‌کم اختیارات وی گسترش یافت و حل و فصل امور اقتصادی و تهیه خواربار و نان و غیره به وظایف او اضافه شد.
تحریکات رقبای سیاسی میلسپو از یک سو، گسترش اختیارات او از سوی دیگر، باعث ناآرامی‌هایی گشته‌بود که سرانجام در کابینه بیات با لغو اختیارات وی، این ماجرا به پایان رسید.
درگذشت اعلیحضرت رضاشاه
در تاریخ چهارم امردادماه، دربار شاهنشاهی در یک آگهی درگذشت اعلیحضرت رضاشاه را به آگاهی مردم رسانید:
- «دربار شاهنشاهی با نهایت تأسف به استحضار عموم می‌رساند که طبق خبر واصله از ژوهانسبورک، اعلیحضرت رضاشاه پهلوی قدری قبل از طلوع آفتاب روز چهارشنبه چهارم مردادماه به علت مرض قلبی بدرود زندگانی گفته‌اند.
- بدین جهت دربار شاهنشاهی از تاریخ فوت تا سه ماه عزادار خواهدبود که چهل روز آن عزای کامل می‌باشد.
- وزیر دربار شاهنشاهی – حسین علاء»
پندهای شاه ...
شاه جوان کشور که از پیامدهای ناآرامی‌های سیاسی مملکت بیمناک و متوجه نتایج بد آن بودند، در فرصتهای گوناگون نمایندگان مجلس و اعضای دولت و سایر گروهها را به جایگاه مهم و خطرناک کشور توجه می‌دادند و از جمله در جلسه افطاریه‌ای که روز یکشنبه بیست‌وششم شهریورماه به مناسبت ماه رمضان از سوی وزارت دربار تشکیل شده‌بود، شاهنشاه چنین فرمودند:
- «جای کمال تأسف است در چنین موقعی که کشور ما مراحل دقیقی طی می‌کند، ما مواجه با اختلافات عقیده‌ای و مسلکی هستیم و اوقات گرانبهای کشور صرف مبارزات شخصی و داخلی می‌گردد و حال آنکه هر کشور و ملتی وقتی با مصائبی روبه‌رو گردید و موقعیت مهمی را واجد شد جدالهای خانگی را کنار می‌گذارد، اختلاف‌نظرها را دور می‌ریزد و برای رسیدن به مقاصد عالی‌تری که رفاهیت و سعادت ملت را تأمین کند، همه دست مودت به یکدیگر می‌دهند و در سایه وحدت و اتفاق کلمه به فعالیت می‌پردازند و این مبارزات را برای روزگار مناسبی می‌گذارند ...»
سوژه نفت
در مهرماه ۱۳۲۳ "کافتارادزه"، معاون کمیسر امور خارجه شوروی، به عنوان سرپرست گروهی به تهران آمد و به زودی آشکار شد که قصد این گروه، گفتگو با دولت ایران برای به دست آوردن امتیاز نفت شمال، "خوشتاریا" است. اما پس از آنکه پیشنهادات کافتارادزه از سوی سفارت شوروی به دولت ایران داده‌شد، دولت موضوع را به تصمیم مجلس واگذارکرد و مجلس نیز تصمیم گرفت که تا پایان جنگ درباره نفت با هیچ دولتی گفتگو نشود. این اقدام منجر به رنجیدن روسها شد و از آن پس رزمایش‌های سربازان سرخ و نشست‌های پیاپی حزب توده برای ناتوان‌سازی و ترساندن دولت ایران آغازشد.
هم زمان با همین اوضاع بود که در کردستان نیز محمد رشید دست به شورش مسلحانه زد و پس از فرستادن نیرو، عشایر مسلح، مریوان و بانه را آتش زدند و غارت کردند و به سوی عراق عقب نشستند.
نپذیرفتن پیشنهاد امتیاز نفت، تحریکات سیاسی را دامن زد و کابینه ساعد که در آن روزها بر سر کار بود، روزبه‌روز ناتوان‌تر می‌شد تا سرانجام فروپاشید و آشفتگی تازه‌ای برای تشکیل دولت جدید به وجودآمد.
با وجود آنکه آن زمان شمار زیادی کاندیدای نخست‌وزیری بودند، اما مجلس دنبال کسی می‌گشت که بلکه بتواند آرامشی در مملکت برقرارکند و به همین جهت نسبت به زمامداری دکتر مصدق گرایش نشان داده‌شد. اما آقای دکتر مصدق پذیرفتن ریاست وزرا را مشروط به این کرد که پس از کناره‌گیری یا سقوط کابینه، دوباره به مجلس برگردد و چون این موضوع برخلاف قانون اساسی بود، موضوع نخست‌وزیری ایشان منتفی گشت و مرحوم سهام‌السلطان بیات روی کار آمد.
رویداد روبه‌روی مجلس
در پایان سال ۱۳۲۳ که دکتر مصدق از مجلس قهر کرده‌بود، شماری برای بازگرداندن وی به مجلس به منزل ایشان رفته و دکتر مصدق را به مجلس آوردند اما هنگامی که می‌خواستند به حالت گروهی وارد مجلس شوند، با ایستادگی مأمورین انتظامی روبه‌رو گشتند و زدوخورد خونینی درگرفت که طی آن چند تیر نیز شلیک شد و چند نفر زخمی شدند و مرحوم رضا خواجه‌نوری، یکی از دانشجویان، در حالی که از روی بالکن منزل خود در ابتدای کوچه خواجه نوری (میدان بهارستان) مشغول تماشا بود، هدف گلوله قرارگرفت و به قتل رسید. فردای آن روز بازار تعطیل شد. فرماندار نظامی تهران از کار برکنار گشت و از سوی مجلس کمیسیونی برای بررسی پیرامون رویداد مجلس، تشکیل گردید.
در درازای چهارمین سال پادشاهی، شاهنشاه با اندوه فراوان به این ناآرامی های سیاسی می نگریستند و همه کمکهای خود را برای پایان‌دادن به این آشفتگی که در پایتخت به شکلی و در ولایات به شکل دیگر جلوه‌گر شده‌بود، به کار می‌بستند. اما افسوس، همین پیش آمدها سبب پیدایش رویدادهای ناگوارتری شد، که چیزی نمانده‌بود به تجزیه ایران منتهی شود.
(زیرنویس عکسها):
روز یکشنبه نهم مهرماه، شاهنشاه به همراه خواهر نیکوکار خود، والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی، از بیمارستان نیکوکاران بازدید فرمودند و تیمسار سپهبد یزدان‌پناه، گزارش یک ساله بیمارستان را به آگاهی رسانیدند.
در جشن چهارم آبان‌ماه سال ۱۳۲۳، پس از مراسم باشکوهی که به مناسبت زادروز اعلیحضرت همایونی در استادیوم امجدیه برگزارشد، شاهنشاه آقای جعفر سلماسی، قهرمان وزنه‌برداری جهان، را به حضور خواستند و او را نزد خود نشانده، مورد توجه قراردادند. با تشویق شاهنشاه، رفته‌رفته قهرمانان ایران در میدانهای بین‌المللی می‌درخشیدند و سلماسی نخستین قهرمانی بود که به افتخار وی پرچم ایران در میدان المپیک بین‌المللی لندن، برافراشته‌گردید.
به مناسبت بیماری و بستری‌شدن حضرت آیت‌الله بروجردی، شاهنشاه چندین بار در بیمارستان فیروزآبادی از مرجع تقلید شیعیان احوالپرسی فرمودند.
در این عکس که هنگام احوالپرسی شاهنشاه از آیت‌الله بروجردی گرفته‌شده، مرحوم حاج‌سیدرضا فیروزآبادی نیز شرفیاب هستند.
اعلیحضرت همایونی در مراسم جشن پایان سال تحصیلی ۱۳۲۲ و ۱۳۲۳ دانشکده افسری پشت تریبون به صحبت برای افسران مشغولند.
بازوبند مشکی که شاهنشاه بر بازو دارند، به مناسبت درگذشت اعلیحضرت رضاشاه بزرگ می‌باشد که روز چهارم مردادماه ۱۳۲۳ در ژوهانسبورگ، از شهرهای افریقای جنوبی، درگذشته‌اند.
منبع