تفاوت میان نسخه‌های «بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۲۳»
Bellavista (گفتگو | مشارکتها) |
Bellavista (گفتگو | مشارکتها) |
||
| (۷ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
| یادداشت = | | یادداشت = | ||
}} | }} | ||
| + | [[پرونده:ShahanshahIranMohammadRezaShahPahlavi.jpg|thumb|left|شاهنشاه نگران آینده ایران ]] | ||
| + | [[پرونده:Shahanshah4Aban1323JafarSalmasi.jpg|thumb|left|180px|شاهنشاه جعفر سلماسی قهرمان ایران در المپیک لندن را در جشن ۴ آبان ماه می‌پذیرند]] | ||
| + | [[پرونده:ShahanshahVisitHospitalYazdanpanah1323.jpg|thumb|left|180px|شاهنشاه در بازدید از بیمارستان نیکوکاران، سپهبد یزدان‌پناه گزارش می‌دهد]] | ||
| + | [[پرونده:MortezaGholiBayatv2.jpg|thumb|left|180px|مرتضی قلی بیات نخست‌وزیر دوره چهاردهم قانونگذاری]] | ||
| + | [[پرونده:MortezaGholiBayatPMCabinet1323.jpg|thumb|left|180px|کابینه بیات نخست‌وزیر]] | ||
| + | [[پرونده:ShahanshahAyatollahBroujerdai1323.jpg|thumb|left|180px|شاهنشاه به بیمارپرسی آیت‌الله بروجردی می‌روند]] | ||
| + | [[پرونده:ShahanshahDaneshkadehAfsari1323.jpg|thumb|left|180px|شاهنشاه با بازوبند مشکی در سوگ رضاشاه در جشن دانش‌آموختگان دانشکده افسری سخنرانی‌می‌کنند]] | ||
| + | [[پرونده:Sergey Kavtaradze.jpg|thumb|left|180px|سرگئی کافتارادزه]] | ||
| + | [[پرونده:USSR-concession.JPG|thumb|left|بخش‌های ایران که شوروی امتیاز کند و کاو نفت در آن را درخواست کرده بود]] | ||
| + | [[پرونده:PersianCorridorandAidtoRussiaAidRoutes.jpg|thumb|left|180px|پرشن کُریدور جاده کمک‌رسانی به شوروی]] | ||
| + | [[پرونده:Khorramshahr ww2 v2.jpg|thumb|left|180px|کشتی‌های باری امریکا و انگلیس پهلو گرفته در بندر خرمشهر ابزار جنگی برای شوروی می‌آورند]] | ||
| − | + | [[پرونده:TIR01.jpg|thumb|left|سربازان امریکایی را‌ه‌آهن سراسری ایران را برای ترابر ابزار جنگ به شوروی استفاده می‌کنند]] | |
'''بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۲۳''' | '''بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۲۳''' | ||
| − | * '''مجلس چهاردهم میدان کشمکشهای سیاسی گردید.'''<ref>[[مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم]]</ref> <ref>[[مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری چهاردهم]]</ref> | + | * '''مجلس چهاردهم میدان کشمکشهای سیاسی گردید.'''<ref>[[مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم]]</ref> <ref>[[مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری چهاردهم]]</ref> <ref>[[نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم]]</ref> <ref>[[اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی#نخست‌وزیر مرتضی بیات (خواهرزاده محمد مصدق)|اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی کارشکنی های محمد مصدق در مجلس شورای ملی]]</ref> |
| − | <ref>[[نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم]]</ref> <ref>[[اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی#نخست‌وزیر مرتضی بیات (خواهرزاده محمد مصدق)|اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی کارشکنی های محمد مصدق در مجلس شورای ملی]]</ref> | ||
* نپذیرفتن پیشنهاد امتیاز نفت شمال سبب افزایش انگیزه‌های سیاسی و فروپاشی دولت آن هنگام شد. | * نپذیرفتن پیشنهاد امتیاز نفت شمال سبب افزایش انگیزه‌های سیاسی و فروپاشی دولت آن هنگام شد. | ||
| − | «عظمت و شکوه مقام سلطنت مرتبط و وابسته به قدرت و عظمت ملت است، هر قدر ملت توانا و مقتدر باشد، به همان اندازه مقام سلطنت نیز که نماینده قدرت ملت است، قوی و معظم خواهدبود.» | + | :::«عظمت و شکوه مقام سلطنت مرتبط و وابسته به قدرت و عظمت ملت است، هر قدر ملت توانا و مقتدر باشد، به همان اندازه مقام سلطنت نیز که نماینده قدرت ملت است، قوی و معظم خواهدبود.» |
| − | (از پیام نوروزی شاهنشاه به مناسبت آغاز سال ۱۳۲۳) | + | :::(از پیام نوروزی شاهنشاه به مناسبت آغاز سال ۱۳۲۳) |
| − | سال چهارم شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی، سال ۱۳۲۳، سال ناآرامی‌های پارلمانی و آشفتگی‌های سیاسی بود. مجلس چهاردهم که انتخابات آن در کابینه سهیلی انجام‌شد، در پایان سال ۱۳۲۲ گشایش یافت. ولی چون از منطقه شمال که زیر نفوذ روسها بود، هفت تن | + | سال چهارم شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی، سال ۱۳۲۳، سال ناآرامی‌های پارلمانی و آشفتگی‌های سیاسی بود. مجلس چهاردهم که انتخابات آن در کابینه علی سهیلی انجام‌شد، در پایان سال ۱۳۲۲ گشایش یافت. ولی چون از منطقه شمال که زیر نفوذ روسها بود، هفت تن نماینده حزب توده به مجلس راه یافته‌بودند، و از سویی دست‌نشانده‌های گوناگون با باورهای گوناگون در میان نمایندگان مجلس دیده‌می‌شد، از همان آغاز آشکار بود که مجلس میدان کشمکش‌ها و درگیری‌ها و تسویه حساب‌های سیاسی شود. به ویژه اینکه متفقین هنوز در ایران بودند و هر کدام گروهی را پشتیبانی می‌کردند. |
| − | انتخابات دوره چهاردهم مجلس شورای ملی زیر نظر ارتش شوروی و انگلستان انجام شد و این دو کشور استعماری نمایندگان | + | انتخابات دوره چهاردهم مجلس شورای ملی زیر نظر ارتش شوروی و انگلستان انجام شد و این دو کشور استعماری نمایندگان دستچین شده خود را به مجلس شورای ملی فرستادند. در این انتخابات ۱۳۳ تن نماینده از سراسر ایران انتخاب شدند. محمد مصدق در مجلس چهاردهم گروهی به نام اقلیت را دور خود جمع کرد. واژه اقلیت برگردان واژه روسی منشویک است. منشویک یکی از فراکسیون‌های سوسیال دموکرات حزب کارگر روسیه بود. در روز دوم گردهمایی حزب سوسیال دموکرات روسیه در لندن این حزب میان هواداران لنین و مخالفین لنین منشعب شد. هواداران لنین خود را بلشویک (Bolshevic) یا اکثریت و مخالفین خود را منشویک (Menshevik) یا اقلیت نامیدند. مصدق به وسیله گروه اقلیت در مجلس اوبستروکسیون راه انداخت، بدین معنا که هر گاه قانونی می باید تصویب می شد و یا نخست‌وزیری می باید رای اعتماد می گرفت، این گروه از نشست بیرون می رفتند و نشست را از اکثریت می انداختند. محمد مصدق برای ابستروکسیون به ۳۰ نفر نیاز داشت. نمایندگان اقلیت به سرکردگی محمد مصدق دست در دست نمایندگان حزب توده مجلس چهاردهم را به آشوب کشیدند. نام نمایندگان اقلیت به قرار زیر است: |
۱- محمد مصدق، تهران ۲- ابراهیم افخمی، زنجان ۳- غلامعلی فریور، تهران ۴- محمدرضا تهرانچی، تهران ۵- امیرنصرت اسکندری، تبریز ۶ – ابوالحسن صادقی، تبریز ۷ – فتحعلی ایپکچیان، تبریز ۸ – رضا حکمت (سردار فاخر)، شیراز ۹ – عزت‌الله بیات، اراک ۱۰ – موسی فتوحی، مراغه ۱۱ – میرصالح مظفرزاده، رشت ۱۲ – عبدالله معظمی، گلپایگان ۱۳ – غلامحسین رحیمیان، قوچان ۱۴ – جواد عامری، سمنان ۱۵ – حبیب‌الله درّی، درجز ۱۶ – محمد بهادری، اهر ۱۷ – محسن افشارصادقی، رضائیه ۱۸ – محمدولی فرمانفرمائیان، سراب ۱۹ – ابوالقاسم صدر قاضی، مهاباد ۲۰ – ابراهیم آشتیانی، ایوانکی ۲۱ – حمدالله ذکائی، خلخال ۲۲- مهدی عدل، مشکین‌شهر ۲۳- رضا رفیع (قائم‌مقام)، گرگان‌رود ۲۴- حسن اکبر، فومنات ۲۵- داود طوسی، بجنورد ۲۶- محمد گرگانی، گنبد کاوس ۲۷ – اصغر پناهی، تبریز ۲۸ – منوچهر تیمورتاش، کاشمر ۲۹ – عباس تیموری، خوی ۳۰ – عبدالحمید زنگنه، کرمانشاه ۳۱ – خلیل فلسفی، گرگان ۳۲ - محسن افشارصادقی، رضائیه ۳۳ – اصغر سرتیپ‌زاده، تبریز (این شخص پس از چندی از اقلیت بیرون رفت) | ۱- محمد مصدق، تهران ۲- ابراهیم افخمی، زنجان ۳- غلامعلی فریور، تهران ۴- محمدرضا تهرانچی، تهران ۵- امیرنصرت اسکندری، تبریز ۶ – ابوالحسن صادقی، تبریز ۷ – فتحعلی ایپکچیان، تبریز ۸ – رضا حکمت (سردار فاخر)، شیراز ۹ – عزت‌الله بیات، اراک ۱۰ – موسی فتوحی، مراغه ۱۱ – میرصالح مظفرزاده، رشت ۱۲ – عبدالله معظمی، گلپایگان ۱۳ – غلامحسین رحیمیان، قوچان ۱۴ – جواد عامری، سمنان ۱۵ – حبیب‌الله درّی، درجز ۱۶ – محمد بهادری، اهر ۱۷ – محسن افشارصادقی، رضائیه ۱۸ – محمدولی فرمانفرمائیان، سراب ۱۹ – ابوالقاسم صدر قاضی، مهاباد ۲۰ – ابراهیم آشتیانی، ایوانکی ۲۱ – حمدالله ذکائی، خلخال ۲۲- مهدی عدل، مشکین‌شهر ۲۳- رضا رفیع (قائم‌مقام)، گرگان‌رود ۲۴- حسن اکبر، فومنات ۲۵- داود طوسی، بجنورد ۲۶- محمد گرگانی، گنبد کاوس ۲۷ – اصغر پناهی، تبریز ۲۸ – منوچهر تیمورتاش، کاشمر ۲۹ – عباس تیموری، خوی ۳۰ – عبدالحمید زنگنه، کرمانشاه ۳۱ – خلیل فلسفی، گرگان ۳۲ - محسن افشارصادقی، رضائیه ۳۳ – اصغر سرتیپ‌زاده، تبریز (این شخص پس از چندی از اقلیت بیرون رفت) | ||
| خط ۳۱: | خط ۴۱: | ||
حزب توده بيست نامزد داشت و از اين بيست نفر با پشتیبانی شوروی هشت نفر به مجلس راه يافتند و فراکسيون حزب توده را تشکيل دادند. نمايندگان حزب توده در شمال ايران، در شهرهایی که در اشغال ارتش شوروی بود بيشترين آراء را به دست آوردند. نام هشت نفر نمایندگان حزب توده بدین قرار است :۱- اردشير آوانسيان نماينده ارامنه شمال، ۲- محمد پروين گنابادي نماينده سبزوار، ۳- عبدالصمد کامبخش نماينده قزوين، ۴- ايرج اسکندری نماينده ساری و تنکابن، ۵- رضا رادمنش نماينده لنگرود و لاهيجان، ۶- ولی‌الله شهاب فردوس نماينده فردوس، تون و طبس، ۷- فريدون کشاورز نماينده بندرپهلوی و ۸- تقی فداکار نماينده اصفهان بودند. | حزب توده بيست نامزد داشت و از اين بيست نفر با پشتیبانی شوروی هشت نفر به مجلس راه يافتند و فراکسيون حزب توده را تشکيل دادند. نمايندگان حزب توده در شمال ايران، در شهرهایی که در اشغال ارتش شوروی بود بيشترين آراء را به دست آوردند. نام هشت نفر نمایندگان حزب توده بدین قرار است :۱- اردشير آوانسيان نماينده ارامنه شمال، ۲- محمد پروين گنابادي نماينده سبزوار، ۳- عبدالصمد کامبخش نماينده قزوين، ۴- ايرج اسکندری نماينده ساری و تنکابن، ۵- رضا رادمنش نماينده لنگرود و لاهيجان، ۶- ولی‌الله شهاب فردوس نماينده فردوس، تون و طبس، ۷- فريدون کشاورز نماينده بندرپهلوی و ۸- تقی فداکار نماينده اصفهان بودند. | ||
| − | با پیش‌کشیدن اعتبارنامه نمایندگان در نخستین نشست‌های مجلس شورای ملی، محمد مصدق که با اعتبارنامه سیدضیاءالدین مخالفت کرده‌بود، به گفتن سخنان تندی در دشمنی با سید پرداخت و سیدضیاءالدین نخست‌وزیر پیشین <ref>[[پروگرام کابینه سیدضیاالدین طباطبایی]]</ref> نیز در پاسخگویی کوتاه نیامد و کار بدانجا کشید که چندین نشست مجلس شورای ملی به ردوبدل اتهامات و شکافتن مشکلات گذشته سپری گشت. <ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۳۲۲ نشست ۴]]</ref> سیدضیا همان کسی که در رکاب رضا خان میرپنج در شب سوم اسفند راهی تهران شدند<ref>[[کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹]]</ref> و کشور ایران را که قاجاریان تجزیه آن را دستینه کرده بودند <ref>[[قرارداد ۱۹۱۹ ایران و انگلیس]]</ref> را از نابودی و چنگال مغولان قاجار که بیش از | + | با پیش‌کشیدن اعتبارنامه نمایندگان در نخستین نشست‌های مجلس شورای ملی، محمد مصدق <ref>[[مالکان بزرگ ایران]]</ref> که با اعتبارنامه سیدضیاءالدین مخالفت کرده‌بود، به گفتن سخنان تندی در دشمنی با سید پرداخت و سیدضیاءالدین نخست‌وزیر پیشین <ref>[[پروگرام کابینه سیدضیاالدین طباطبایی]]</ref> نیز در پاسخگویی کوتاه نیامد و کار بدانجا کشید که چندین نشست مجلس شورای ملی به ردوبدل اتهامات و شکافتن مشکلات گذشته سپری گشت. <ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۳۲۲ نشست ۴]]</ref> سیدضیا همان کسی که در رکاب رضا خان میرپنج در شب سوم اسفند راهی تهران شدند<ref>[[کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹]]</ref> و کشور ایران را که قاجاریان تجزیه آن را دستینه کرده بودند <ref>[[قرارداد ۱۹۱۹ ایران و انگلیس]]</ref> را از نابودی و چنگال مغولان قاجار که بیش از ۱۳۰ سال بر ایران چیره شده بودند رهایی بخشیدند. تا به امروز مغولان قاجار که ایران را چپاول کردند و مردم ایران را گرسنه و بیسواد و غارت شده در شپش و بسیاری از بیماری‌های واگیردار گذاشتند، تا به امروز دست از ویران ساختن ایران و دشمنی با سامانه پهلوی برنداشته‌اند. |
با وجود این، تنها اعتبارنامه سیدجعفر پیشه‌وری سرسپرده شوروی و استالینیست، مدیر روزنامه "آژیر" که از تبریز به نمایندگی برگزیده شده‌بود، از سوی مجلس چهاردهم پذیرفته نشد ولی دیگر اعتبارنامه‌ها با جنجال‌های فراوان پذیرفته شدند. | با وجود این، تنها اعتبارنامه سیدجعفر پیشه‌وری سرسپرده شوروی و استالینیست، مدیر روزنامه "آژیر" که از تبریز به نمایندگی برگزیده شده‌بود، از سوی مجلس چهاردهم پذیرفته نشد ولی دیگر اعتبارنامه‌ها با جنجال‌های فراوان پذیرفته شدند. | ||
| + | |||
| + | در جشن چهارم آبان‌ماه سال ۱۳۲۳، پس از مراسم باشکوهی که به مناسبت زادروز اعلیحضرت همایونی در استادیوم امجدیه برگزارشد، شاهنشاه آقای جعفر سلماسی، قهرمان وزنه‌برداری جهان، را به حضور خواستند و او را نزد خود نشانده، مورد توجه قراردادند. با تشویق شاهنشاه، رفته‌رفته قهرمانان ایران در میدانهای بین‌المللی می‌درخشیدند و سلماسی نخستین قهرمانی بود که به افتخار وی پرچم ایران در میدان المپیک بین‌المللی لندن، برافراشته‌گردید. | ||
| + | |||
| + | روز یکشنبه نهم مهرماه، شاهنشاه به همراه خواهر نیکوکار خود، والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی، از بیمارستان نیکوکاران بازدید فرمودند و تیمسار سپهبد یزدان‌پناه، گزارش یک ساله بیمارستان را به آگاهی رسانیدند.(فرتور) | ||
'''بازخواست و اعلام جرم''' | '''بازخواست و اعلام جرم''' | ||
| − | از همان تاریخ پیدابود که در دو سال آینده، مجلس شورای ملی کارزار برخورد سیاست‌های گوناگون خواهدبود. چنانکه در سه ماهه نخست مجلس، دو بار دولت بازخواست شد و از سوی | + | |
| + | از همان تاریخ پیدابود که در دو سال آینده، مجلس شورای ملی کارزار برخورد سیاست‌های گوناگون خواهدبود. چنانکه در سه ماهه نخست مجلس، دو بار دولت بازخواست شد و از سوی فرخ نماینده مجلس اعلام جرمی بر ضد علی سهیلی نخست‌وزیر و تدین وزیر کشور، به سبب سواستفاده در انتخابات دوره چهاردهم به مجلس داده شد که مجلس این درباره علی سهیلی را بیگناه شناخت ولی تدین را به دادگستری واگذار نمود. | ||
| خط ۴۸: | خط ۶۳: | ||
ولی در این هنگام که سایر کشورها در اندیشه روزگار صلح و بهره‌برداری از پیروزی بودند، بدبختانه کشور ایران دستخوش ناآرامی‌ها و کشمکش‌ها و آشفتگی‌های سیاسی قرارداشت. در منطقه کردستان پاره‌ای عشایر از سوی بیگانگان برانگیخته شده و سر به یاغیگری بلند کرده‌بودند، در آذربایجان پاره‌ای تحریکات دیده‌می‌شد، در مرکز نیز کارشکنی‌های محمد مصدق در مجلس شورای ملی، همه کار را فلج کرده‌بود. | ولی در این هنگام که سایر کشورها در اندیشه روزگار صلح و بهره‌برداری از پیروزی بودند، بدبختانه کشور ایران دستخوش ناآرامی‌ها و کشمکش‌ها و آشفتگی‌های سیاسی قرارداشت. در منطقه کردستان پاره‌ای عشایر از سوی بیگانگان برانگیخته شده و سر به یاغیگری بلند کرده‌بودند، در آذربایجان پاره‌ای تحریکات دیده‌می‌شد، در مرکز نیز کارشکنی‌های محمد مصدق در مجلس شورای ملی، همه کار را فلج کرده‌بود. | ||
| − | از جمله دشواری‌هایی که در آن روزها مورد گفتگو قرارداشت، جریان اختیارات دکتر میلسپو، رییس کل دارایی و همکاران امریکایی وی بود. میلسپو که برای دومین بار به خدمت دولت ایران فراخوانده شده‌بود، نخست وظیفه داشت مالیه ایران را سر و صورت دهد اما کم‌کم اختیارات وی گسترش یافت و حل و فصل امور اقتصادی و تهیه خواربار و نان و غیره به وظایف او اضافه شد. | + | از جمله دشواری‌هایی که در آن روزها مورد گفتگو قرارداشت، جریان اختیارات دکتر میلسپو، رییس کل دارایی و همکاران امریکایی وی بود. میلسپو که برای دومین بار به خدمت دولت ایران فراخوانده شده‌بود، نخست وظیفه داشت مالیه ایران را سر و صورت دهد اما کم‌کم اختیارات وی گسترش یافت و حل و فصل امور اقتصادی و تهیه خواربار و نان و غیره به وظایف او اضافه شد.<ref>[[قانون الغای اختیارات اقتصادی آقای دکتر میلیسپو رییس کل دارایی]]</ref> <ref>[[قانون اختیارات آقای دکتر میلیسپو در مورد تنزل و تثبیت بهای اجناس]]</ref> <ref>[[قانون اجازه استخدام و حدود اختیارات دکتر میلیسپو رییس کل دارایی]] </ref> |
| + | |||
| − | تحریکات رقبای سیاسی میلسپو از یک سو، گسترش اختیارات او از سوی دیگر، | + | تحریکات رقبای سیاسی میلسپو از یک سو، گسترش اختیارات او از سوی دیگر، سبب ناآرامی‌هایی گشته‌بود که سرانجام در کابینه بیات با لغو اختیارات وی، این ماجرا به پایان رسید. |
| − | |||
| − | '''درگذشت اعلیحضرت رضاشاه''' | + | '''درگذشت اعلیحضرت همایون رضاشاه پهلوی''' |
در تاریخ چهارم امردادماه، دربار شاهنشاهی در یک آگهی درگذشت اعلیحضرت رضاشاه را به آگاهی مردم رسانید: | در تاریخ چهارم امردادماه، دربار شاهنشاهی در یک آگهی درگذشت اعلیحضرت رضاشاه را به آگاهی مردم رسانید: | ||
| − | :::«دربار شاهنشاهی با نهایت تأسف به استحضار عموم می‌رساند که طبق خبر واصله از | + | :::«دربار شاهنشاهی با نهایت تأسف به استحضار عموم می‌رساند که طبق خبر واصله از ژوهانسبورگ، اعلیحضرت رضاشاه پهلوی قدری قبل از طلوع آفتاب روز چهارشنبه چهارم امردادماه به علت مرض قلبی بدرود زندگانی گفته‌اند. |
:::بدین جهت دربار شاهنشاهی از تاریخ فوت تا سه ماه عزادار خواهدبود که چهل روز آن عزای کامل می‌باشد. | :::بدین جهت دربار شاهنشاهی از تاریخ فوت تا سه ماه عزادار خواهدبود که چهل روز آن عزای کامل می‌باشد. | ||
:::وزیر دربار شاهنشاهی – حسین علاء» | :::وزیر دربار شاهنشاهی – حسین علاء» | ||
| − | + | ۲ آبان ۱۳۲۳ تابوت اعلیحضرت رضا شاه بزرگ از ژوهانسبورگ به بندر دوریان در افریقای حنوبی ترابر شد تا از آنجا به اسکندریه برده شود. ۶ آبان جنازه اعلیحضرت رضا شاه بزرگ از بندر سوئز به قاهره برده شد و با تشریفات با شکوهی از سوی دولت مصر و تشییع هزاران تن از اهالی قاهره به مسجد رفاعی سپرده شد. | |
| + | |||
| − | + | '''پندهای شاهنشاه ...''' | |
| + | |||
| + | |||
| + | شاهنشاه جوان کشور که از پیامدهای ناآرامی‌های سیاسی مملکت بیمناک و از نتایج بد آن آگاه بودند، در فرصتهای گوناگون به نمایندگان مجلس و هیات دولت و سایر گروهها درباره چند و چونی خطرناک کشور هشدار می‌دادند. شاهنشاه از اینکه در زمانی که کشور ایران در اشغال سه ارتش نیرومند دنیاست گروه اقلیت با ابستروکسیون از دادن رای‌اعتماد به نخست‌وزیر و هیات دولت جلوگیری می کنند تا اداره کشور به سامان نرسد بسیار نگران بودند. بدین روی در افطاریه‌ای که روز یکشنبه بیست‌وششم شهریورماه به مناسبت ماه رمضان از سوی وزارت دربار برگزار شده‌بود، شاهنشاه چنین فرمودند: | ||
:::«جای کمال تأسف است در چنین موقعی که کشور ما مراحل دقیقی طی می‌کند، ما مواجه با اختلافات عقیده‌ای و مسلکی هستیم و اوقات گرانبهای کشور صرف مبارزات شخصی و داخلی می‌گردد و حال آنکه هر کشور و ملتی وقتی با مصائبی روبه‌رو گردید و موقعیت مهمی را واجد شد جدالهای خانگی را کنار می‌گذارد، اختلاف‌نظرها را دور می‌ریزد و برای رسیدن به مقاصد عالی‌تری که رفاهیت و سعادت ملت را تأمین کند، همه دست مودت به یکدیگر می‌دهند و در سایه وحدت و اتفاق کلمه به فعالیت می‌پردازند و این مبارزات را برای روزگار مناسبی می‌گذارند ...» | :::«جای کمال تأسف است در چنین موقعی که کشور ما مراحل دقیقی طی می‌کند، ما مواجه با اختلافات عقیده‌ای و مسلکی هستیم و اوقات گرانبهای کشور صرف مبارزات شخصی و داخلی می‌گردد و حال آنکه هر کشور و ملتی وقتی با مصائبی روبه‌رو گردید و موقعیت مهمی را واجد شد جدالهای خانگی را کنار می‌گذارد، اختلاف‌نظرها را دور می‌ریزد و برای رسیدن به مقاصد عالی‌تری که رفاهیت و سعادت ملت را تأمین کند، همه دست مودت به یکدیگر می‌دهند و در سایه وحدت و اتفاق کلمه به فعالیت می‌پردازند و این مبارزات را برای روزگار مناسبی می‌گذارند ...» | ||
| − | ''' | + | '''دست‌اندازی شوروی بر روی نفت شمال''' |
| + | |||
| + | |||
| + | در مهرماه ۱۳۲۳ "کافتارادزه"، معاون کمیسر امور خارجه شوروی، به عنوان سرپرست گروهی به تهران آمد و به زودی آشکار شد که این گروه برآن است که با دولت ایران برای به دست آوردن امتیاز نفت شمال، "خوشتاریا" گفتگو کند. اما پس از آنکه پیشنهادات کافتارادزه از سوی سفارت شوروی به دولت ایران داده‌شد، دولت موضوع را به تصمیم مجلس واگذارکرد و مجلس نیز تصمیم گرفت که تا پایان جنگ درباره نفت با هیچ دولتی گفتگو نشود. <ref>[[قانون ممنوعیت دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها]]</ref> این اقدام منجر به رنجیدن روسها شد و از آن پس رزمایش‌های سربازان سرخ و نشست‌های پیاپی حزب توده برای ناتوان‌سازی و ترساندن دولت ایران آغازشد. | ||
| − | در | + | ۲۹ آذر ۱۳۲۳ سیدضیا در روزنامه رعد مقاله‌ای نوشت که در آن شوروی را متهم کرد که برآن است در شمال ایران یک کمربند اشغالی <ref>Buffer Zone </ref> بوجود آورد. هم چنین سیدضیا نوشت که این قانون ممنوعیت دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها تا زمانی که ارتش‌های خارجی در ایران هستند باقی خواهد ماند. <ref>روزنامه رعد ۲۹ آذر ۱۳۲۳ </ref> |
هم زمان با همین اوضاع بود که در کردستان نیز محمد رشید دست به شورش مسلحانه زد و پس از فرستادن نیرو، عشایر مسلح، مریوان و بانه را آتش زدند و غارت کردند و به سوی عراق عقب نشستند. | هم زمان با همین اوضاع بود که در کردستان نیز محمد رشید دست به شورش مسلحانه زد و پس از فرستادن نیرو، عشایر مسلح، مریوان و بانه را آتش زدند و غارت کردند و به سوی عراق عقب نشستند. | ||
| − | نپذیرفتن پیشنهاد امتیاز نفت، تحریکات سیاسی را دامن زد و کابینه ساعد که در آن روزها بر سر کار بود، روزبه‌روز ناتوان‌تر می‌شد تا سرانجام | + | نپذیرفتن پیشنهاد امتیاز نفت، تحریکات سیاسی را دامن زد و کابینه ساعد که در آن روزها بر سر کار بود، روزبه‌روز ناتوان‌تر می‌شد تا سرانجام سرنگون شد و آشفتگی تازه‌ای برای تشکیل دولت جدید به وجودآمد. |
| − | |||
| + | ۱۱ آبان ۱۳۲۳ در نشستی از نمایندگان فراکسیون‌ها و شماری از منفردین به ریاست طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی درباره تصمیم ساعد دایر بر کناره گیری از نخست‌وزیری گفتگو شد. | ||
| − | + | ۱۸ آبان ۱۳۲۳ محمد ساعد نخست‌وزیر در کاخ سلطنتی به پیشگاه شاهنشاه باریافت شد و کناره‌گیری خود و هیات دولت را داد. شاهنشاه طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی را فراخواندند و دیدگاه مجلس را درباره نخست وزیر آینده خواستار شدند. نشست فراکسیون‌های مجلس شورای ملی برگزار شد و گفتگوهای فراوانی پیرامون نخست‌وزیر آینده آغاز شد و شانزده تن به عنوان نامزد نخست وزیری برگزیده شدند. | |
| − | + | ۲۳ آبان ۱۳۲۳ طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی به پیشگاه شاهنشاه باریافت و گرایش مجلس را نخست‌وزیری محمد مصدق بدون پذیرش پیش شرطی که مصدق گذاشته بود<ref>[[پیشنهاد محمد مصدق برای نخست‌وزیر شدنش با زیر پا گذاشتن اصل ۳۲ متمم قانون اساسی دوره چهاردهم قانونگذاری]]</ref> به آگاهی شاهنشاه رسانید. مصدق پیش شرطی گذاشته بود که وی نخست وزیری را می‌پذیرد ولی اگر وی شکست خورد و از نخست‌وزیری برکنار شد دوباره به عنوان نماینده مجلس شورای ملی بازگردد. شاهنشاه نامه مصدق را برای گفتمان در مجلس شورای ملی به رئیس مجلس برگرداند و درباره از میان برداشتن ناآرامی‌های مجلس و جلوگیری ار بلاتکلیفی دستورهایی به رییس مجلس دادند . روز پسین در نشست ویژه مجلس پس از گفتگوهایی در مجلس با پیش‌نیازهایی که در نامه مصدق آمده بود، مجلس آن را که با ماده ۳۲ متمم قانون اساسی<ref>[[قانون اساسی مشروطه#متمم قانون اساسی|متمم قانون اساسی]]</ref> ناسازگار بود رد کرد و نخست‌وزیری مصدق منتفی گشت و سهام‌السلطان بیات روی کار آمد.<ref>[[تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به کابینه آقای مرتضی بیات نخست‌وزیر]]</ref> | |
| − | |||
| + | '''رویداد روبه‌روی مجلس''' | ||
| − | |||
| − | + | در پایان سال ۱۳۲۳ که محمد مصدق از مجلس قهر کرده‌بود، شماری برای بازگرداندن وی به مجلس به منزلش رفتند و مصدق را به مجلس آوردند اما هنگامی که می‌خواستند گروهی وارد مجلس شورای ملی شوند، با ایستادگی مأمورین انتظامی روبه‌رو گشتند و زدوخورد خونینی درگرفت که و چند تیر نیز شلیک شد و چند نفر زخمی شدند و رضا خواجه‌نوری دانشجو که از روی بالکن خانه خود در ابتدای کوچه خواجه نوری (میدان بهارستان) به تماشا ایستاده بود، آماج گلوله قرارگرفت و کشته شد. فردای آن روز بازار بسته شد. فرماندار نظامی تهران از کار برکنار گشت و از سوی مجلس کمیسیونی برای بررسی پیرامون رویداد مجلس، تشکیل گردید. | |
| − | + | '''اعلان جنگ به ژاپن''' | |
| − | |||
| − | |||
| − | + | ۹ اسفند ۱۳۲۳ از سوی دولت ایران حالت جنگ میان ایران و ژاپن اعلام شد و فرمان آن از سوی شاهنشاه صادر شد. <ref>[[فرمان اعلام حالت جنگ بین ایران و ژاپن از تاریخ نهم اسفند ۱۳۲۳]]</ref> ۱۰ اسفند مجلس اعلان جنگ ایران به ژاپن را تصویب کرد <ref>[[مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۰ اسفند ۱۳۲۳ نشست ۱۱۰#- اظهارات آقای نخست وزیر راجع باعلان جنگ به ژاپن و تقاضای رأی اعتماد|اظهارات آقای نخست وزیر راجع باعلان جنگ به ژاپن و تقاضای رأی اعتماد مجلس شورای ملی ۱۰ اسفند ۱۳۲۳ نشست ۱۱۰]]</ref> <ref>[[تصمیم قانونی دایر به ابراز رای اعتماد به کابینه آقای بیات نخست‌وزیر (موضوع اعلام جنگ به ژاپن)]]</ref> | |
| − | |||
| − | + | در درازای چهارمین سال پادشاهی، شاهنشاه با اندوه فراوان به این ناآرامی‌های سیاسی می نگریستند و همه کمکهای خود را برای پایان‌دادن به این آشفتگی که در پایتخت به شکلی و در ولایات به شکل دیگر جلوه‌گر شده‌بود، به کار می‌بستند. اما افسوس، همین پیش‌آمدها سبب پیدایش رویدادهای ناگوارتری شد، که چیزی نمانده‌بود به تجزیه ایران بیانجامد. | |
== منبع == | == منبع == | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ ژوئیهٔ ۲۰۱۵، ساعت ۱۶:۱۲
| درگاه اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر | اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر |
درگاه انقلاب شاه و مردم |
بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۲۳
- نپذیرفتن پیشنهاد امتیاز نفت شمال سبب افزایش انگیزه‌های سیاسی و فروپاشی دولت آن هنگام شد.
- «عظمت و شکوه مقام سلطنت مرتبط و وابسته به قدرت و عظمت ملت است، هر قدر ملت توانا و مقتدر باشد، به همان اندازه مقام سلطنت نیز که نماینده قدرت ملت است، قوی و معظم خواهدبود.»
- (از پیام نوروزی شاهنشاه به مناسبت آغاز سال ۱۳۲۳)
سال چهارم شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی، سال ۱۳۲۳، سال ناآرامی‌های پارلمانی و آشفتگی‌های سیاسی بود. مجلس چهاردهم که انتخابات آن در کابینه علی سهیلی انجام‌شد، در پایان سال ۱۳۲۲ گشایش یافت. ولی چون از منطقه شمال که زیر نفوذ روسها بود، هفت تن نماینده حزب توده به مجلس راه یافته‌بودند، و از سویی دست‌نشانده‌های گوناگون با باورهای گوناگون در میان نمایندگان مجلس دیده‌می‌شد، از همان آغاز آشکار بود که مجلس میدان کشمکش‌ها و درگیری‌ها و تسویه حساب‌های سیاسی شود. به ویژه اینکه متفقین هنوز در ایران بودند و هر کدام گروهی را پشتیبانی می‌کردند.
انتخابات دوره چهاردهم مجلس شورای ملی زیر نظر ارتش شوروی و انگلستان انجام شد و این دو کشور استعماری نمایندگان دستچین شده خود را به مجلس شورای ملی فرستادند. در این انتخابات ۱۳۳ تن نماینده از سراسر ایران انتخاب شدند. محمد مصدق در مجلس چهاردهم گروهی به نام اقلیت را دور خود جمع کرد. واژه اقلیت برگردان واژه روسی منشویک است. منشویک یکی از فراکسیون‌های سوسیال دموکرات حزب کارگر روسیه بود. در روز دوم گردهمایی حزب سوسیال دموکرات روسیه در لندن این حزب میان هواداران لنین و مخالفین لنین منشعب شد. هواداران لنین خود را بلشویک (Bolshevic) یا اکثریت و مخالفین خود را منشویک (Menshevik) یا اقلیت نامیدند. مصدق به وسیله گروه اقلیت در مجلس اوبستروکسیون راه انداخت، بدین معنا که هر گاه قانونی می باید تصویب می شد و یا نخست‌وزیری می باید رای اعتماد می گرفت، این گروه از نشست بیرون می رفتند و نشست را از اکثریت می انداختند. محمد مصدق برای ابستروکسیون به ۳۰ نفر نیاز داشت. نمایندگان اقلیت به سرکردگی محمد مصدق دست در دست نمایندگان حزب توده مجلس چهاردهم را به آشوب کشیدند. نام نمایندگان اقلیت به قرار زیر است:
۱- محمد مصدق، تهران ۲- ابراهیم افخمی، زنجان ۳- غلامعلی فریور، تهران ۴- محمدرضا تهرانچی، تهران ۵- امیرنصرت اسکندری، تبریز ۶ – ابوالحسن صادقی، تبریز ۷ – فتحعلی ایپکچیان، تبریز ۸ – رضا حکمت (سردار فاخر)، شیراز ۹ – عزت‌الله بیات، اراک ۱۰ – موسی فتوحی، مراغه ۱۱ – میرصالح مظفرزاده، رشت ۱۲ – عبدالله معظمی، گلپایگان ۱۳ – غلامحسین رحیمیان، قوچان ۱۴ – جواد عامری، سمنان ۱۵ – حبیب‌الله درّی، درجز ۱۶ – محمد بهادری، اهر ۱۷ – محسن افشارصادقی، رضائیه ۱۸ – محمدولی فرمانفرمائیان، سراب ۱۹ – ابوالقاسم صدر قاضی، مهاباد ۲۰ – ابراهیم آشتیانی، ایوانکی ۲۱ – حمدالله ذکائی، خلخال ۲۲- مهدی عدل، مشکین‌شهر ۲۳- رضا رفیع (قائم‌مقام)، گرگان‌رود ۲۴- حسن اکبر، فومنات ۲۵- داود طوسی، بجنورد ۲۶- محمد گرگانی، گنبد کاوس ۲۷ – اصغر پناهی، تبریز ۲۸ – منوچهر تیمورتاش، کاشمر ۲۹ – عباس تیموری، خوی ۳۰ – عبدالحمید زنگنه، کرمانشاه ۳۱ – خلیل فلسفی، گرگان ۳۲ - محسن افشارصادقی، رضائیه ۳۳ – اصغر سرتیپ‌زاده، تبریز (این شخص پس از چندی از اقلیت بیرون رفت)
حزب توده بيست نامزد داشت و از اين بيست نفر با پشتیبانی شوروی هشت نفر به مجلس راه يافتند و فراکسيون حزب توده را تشکيل دادند. نمايندگان حزب توده در شمال ايران، در شهرهایی که در اشغال ارتش شوروی بود بيشترين آراء را به دست آوردند. نام هشت نفر نمایندگان حزب توده بدین قرار است :۱- اردشير آوانسيان نماينده ارامنه شمال، ۲- محمد پروين گنابادي نماينده سبزوار، ۳- عبدالصمد کامبخش نماينده قزوين، ۴- ايرج اسکندری نماينده ساری و تنکابن، ۵- رضا رادمنش نماينده لنگرود و لاهيجان، ۶- ولی‌الله شهاب فردوس نماينده فردوس، تون و طبس، ۷- فريدون کشاورز نماينده بندرپهلوی و ۸- تقی فداکار نماينده اصفهان بودند.
با پیش‌کشیدن اعتبارنامه نمایندگان در نخستین نشست‌های مجلس شورای ملی، محمد مصدق [۵] که با اعتبارنامه سیدضیاءالدین مخالفت کرده‌بود، به گفتن سخنان تندی در دشمنی با سید پرداخت و سیدضیاءالدین نخست‌وزیر پیشین [۶] نیز در پاسخگویی کوتاه نیامد و کار بدانجا کشید که چندین نشست مجلس شورای ملی به ردوبدل اتهامات و شکافتن مشکلات گذشته سپری گشت. [۷] سیدضیا همان کسی که در رکاب رضا خان میرپنج در شب سوم اسفند راهی تهران شدند[۸] و کشور ایران را که قاجاریان تجزیه آن را دستینه کرده بودند [۹] را از نابودی و چنگال مغولان قاجار که بیش از ۱۳۰ سال بر ایران چیره شده بودند رهایی بخشیدند. تا به امروز مغولان قاجار که ایران را چپاول کردند و مردم ایران را گرسنه و بیسواد و غارت شده در شپش و بسیاری از بیماری‌های واگیردار گذاشتند، تا به امروز دست از ویران ساختن ایران و دشمنی با سامانه پهلوی برنداشته‌اند.
با وجود این، تنها اعتبارنامه سیدجعفر پیشه‌وری سرسپرده شوروی و استالینیست، مدیر روزنامه "آژیر" که از تبریز به نمایندگی برگزیده شده‌بود، از سوی مجلس چهاردهم پذیرفته نشد ولی دیگر اعتبارنامه‌ها با جنجال‌های فراوان پذیرفته شدند.
در جشن چهارم آبان‌ماه سال ۱۳۲۳، پس از مراسم باشکوهی که به مناسبت زادروز اعلیحضرت همایونی در استادیوم امجدیه برگزارشد، شاهنشاه آقای جعفر سلماسی، قهرمان وزنه‌برداری جهان، را به حضور خواستند و او را نزد خود نشانده، مورد توجه قراردادند. با تشویق شاهنشاه، رفته‌رفته قهرمانان ایران در میدانهای بین‌المللی می‌درخشیدند و سلماسی نخستین قهرمانی بود که به افتخار وی پرچم ایران در میدان المپیک بین‌المللی لندن، برافراشته‌گردید.
روز یکشنبه نهم مهرماه، شاهنشاه به همراه خواهر نیکوکار خود، والاحضرت شاهدخت شمس پهلوی، از بیمارستان نیکوکاران بازدید فرمودند و تیمسار سپهبد یزدان‌پناه، گزارش یک ساله بیمارستان را به آگاهی رسانیدند.(فرتور)
بازخواست و اعلام جرم
از همان تاریخ پیدابود که در دو سال آینده، مجلس شورای ملی کارزار برخورد سیاست‌های گوناگون خواهدبود. چنانکه در سه ماهه نخست مجلس، دو بار دولت بازخواست شد و از سوی فرخ نماینده مجلس اعلام جرمی بر ضد علی سهیلی نخست‌وزیر و تدین وزیر کشور، به سبب سواستفاده در انتخابات دوره چهاردهم به مجلس داده شد که مجلس این درباره علی سهیلی را بیگناه شناخت ولی تدین را به دادگستری واگذار نمود.
میلسپو و اختیارات او ...
در این زمان رفته‌رفته نشان‌های پیروزی متفقین پدیدارمی‌گشت. پروژه حمله بزرگ متفقین در پایان خردادماه سال ۱۳۲۳ به انجام رسید و ده‌ها هزار سرباز انگلیسی و امریکایی زیر پشتیبانی بزرگترین نیروهای دریایی و هوایی تاریخ، از راه نرماندی به اروپا واردشدند و به ارتش آلمان شبیخون زدند.
ولی در این هنگام که سایر کشورها در اندیشه روزگار صلح و بهره‌برداری از پیروزی بودند، بدبختانه کشور ایران دستخوش ناآرامی‌ها و کشمکش‌ها و آشفتگی‌های سیاسی قرارداشت. در منطقه کردستان پاره‌ای عشایر از سوی بیگانگان برانگیخته شده و سر به یاغیگری بلند کرده‌بودند، در آذربایجان پاره‌ای تحریکات دیده‌می‌شد، در مرکز نیز کارشکنی‌های محمد مصدق در مجلس شورای ملی، همه کار را فلج کرده‌بود.
از جمله دشواری‌هایی که در آن روزها مورد گفتگو قرارداشت، جریان اختیارات دکتر میلسپو، رییس کل دارایی و همکاران امریکایی وی بود. میلسپو که برای دومین بار به خدمت دولت ایران فراخوانده شده‌بود، نخست وظیفه داشت مالیه ایران را سر و صورت دهد اما کم‌کم اختیارات وی گسترش یافت و حل و فصل امور اقتصادی و تهیه خواربار و نان و غیره به وظایف او اضافه شد.[۱۰] [۱۱] [۱۲]
تحریکات رقبای سیاسی میلسپو از یک سو، گسترش اختیارات او از سوی دیگر، سبب ناآرامی‌هایی گشته‌بود که سرانجام در کابینه بیات با لغو اختیارات وی، این ماجرا به پایان رسید.
درگذشت اعلیحضرت همایون رضاشاه پهلوی
در تاریخ چهارم امردادماه، دربار شاهنشاهی در یک آگهی درگذشت اعلیحضرت رضاشاه را به آگاهی مردم رسانید:
- «دربار شاهنشاهی با نهایت تأسف به استحضار عموم می‌رساند که طبق خبر واصله از ژوهانسبورگ، اعلیحضرت رضاشاه پهلوی قدری قبل از طلوع آفتاب روز چهارشنبه چهارم امردادماه به علت مرض قلبی بدرود زندگانی گفته‌اند.
- بدین جهت دربار شاهنشاهی از تاریخ فوت تا سه ماه عزادار خواهدبود که چهل روز آن عزای کامل می‌باشد.
- وزیر دربار شاهنشاهی – حسین علاء»
۲ آبان ۱۳۲۳ تابوت اعلیحضرت رضا شاه بزرگ از ژوهانسبورگ به بندر دوریان در افریقای حنوبی ترابر شد تا از آنجا به اسکندریه برده شود. ۶ آبان جنازه اعلیحضرت رضا شاه بزرگ از بندر سوئز به قاهره برده شد و با تشریفات با شکوهی از سوی دولت مصر و تشییع هزاران تن از اهالی قاهره به مسجد رفاعی سپرده شد.
پندهای شاهنشاه ...
شاهنشاه جوان کشور که از پیامدهای ناآرامی‌های سیاسی مملکت بیمناک و از نتایج بد آن آگاه بودند، در فرصتهای گوناگون به نمایندگان مجلس و هیات دولت و سایر گروهها درباره چند و چونی خطرناک کشور هشدار می‌دادند. شاهنشاه از اینکه در زمانی که کشور ایران در اشغال سه ارتش نیرومند دنیاست گروه اقلیت با ابستروکسیون از دادن رای‌اعتماد به نخست‌وزیر و هیات دولت جلوگیری می کنند تا اداره کشور به سامان نرسد بسیار نگران بودند. بدین روی در افطاریه‌ای که روز یکشنبه بیست‌وششم شهریورماه به مناسبت ماه رمضان از سوی وزارت دربار برگزار شده‌بود، شاهنشاه چنین فرمودند:
- «جای کمال تأسف است در چنین موقعی که کشور ما مراحل دقیقی طی می‌کند، ما مواجه با اختلافات عقیده‌ای و مسلکی هستیم و اوقات گرانبهای کشور صرف مبارزات شخصی و داخلی می‌گردد و حال آنکه هر کشور و ملتی وقتی با مصائبی روبه‌رو گردید و موقعیت مهمی را واجد شد جدالهای خانگی را کنار می‌گذارد، اختلاف‌نظرها را دور می‌ریزد و برای رسیدن به مقاصد عالی‌تری که رفاهیت و سعادت ملت را تأمین کند، همه دست مودت به یکدیگر می‌دهند و در سایه وحدت و اتفاق کلمه به فعالیت می‌پردازند و این مبارزات را برای روزگار مناسبی می‌گذارند ...»
دست‌اندازی شوروی بر روی نفت شمال
در مهرماه ۱۳۲۳ "کافتارادزه"، معاون کمیسر امور خارجه شوروی، به عنوان سرپرست گروهی به تهران آمد و به زودی آشکار شد که این گروه برآن است که با دولت ایران برای به دست آوردن امتیاز نفت شمال، "خوشتاریا" گفتگو کند. اما پس از آنکه پیشنهادات کافتارادزه از سوی سفارت شوروی به دولت ایران داده‌شد، دولت موضوع را به تصمیم مجلس واگذارکرد و مجلس نیز تصمیم گرفت که تا پایان جنگ درباره نفت با هیچ دولتی گفتگو نشود. [۱۳] این اقدام منجر به رنجیدن روسها شد و از آن پس رزمایش‌های سربازان سرخ و نشست‌های پیاپی حزب توده برای ناتوان‌سازی و ترساندن دولت ایران آغازشد.
۲۹ آذر ۱۳۲۳ سیدضیا در روزنامه رعد مقاله‌ای نوشت که در آن شوروی را متهم کرد که برآن است در شمال ایران یک کمربند اشغالی [۱۴] بوجود آورد. هم چنین سیدضیا نوشت که این قانون ممنوعیت دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها تا زمانی که ارتش‌های خارجی در ایران هستند باقی خواهد ماند. [۱۵]
هم زمان با همین اوضاع بود که در کردستان نیز محمد رشید دست به شورش مسلحانه زد و پس از فرستادن نیرو، عشایر مسلح، مریوان و بانه را آتش زدند و غارت کردند و به سوی عراق عقب نشستند.
نپذیرفتن پیشنهاد امتیاز نفت، تحریکات سیاسی را دامن زد و کابینه ساعد که در آن روزها بر سر کار بود، روزبه‌روز ناتوان‌تر می‌شد تا سرانجام سرنگون شد و آشفتگی تازه‌ای برای تشکیل دولت جدید به وجودآمد.
۱۱ آبان ۱۳۲۳ در نشستی از نمایندگان فراکسیون‌ها و شماری از منفردین به ریاست طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی درباره تصمیم ساعد دایر بر کناره گیری از نخست‌وزیری گفتگو شد.
۱۸ آبان ۱۳۲۳ محمد ساعد نخست‌وزیر در کاخ سلطنتی به پیشگاه شاهنشاه باریافت شد و کناره‌گیری خود و هیات دولت را داد. شاهنشاه طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی را فراخواندند و دیدگاه مجلس را درباره نخست وزیر آینده خواستار شدند. نشست فراکسیون‌های مجلس شورای ملی برگزار شد و گفتگوهای فراوانی پیرامون نخست‌وزیر آینده آغاز شد و شانزده تن به عنوان نامزد نخست وزیری برگزیده شدند.
۲۳ آبان ۱۳۲۳ طباطبایی رئیس مجلس شورای ملی به پیشگاه شاهنشاه باریافت و گرایش مجلس را نخست‌وزیری محمد مصدق بدون پذیرش پیش شرطی که مصدق گذاشته بود[۱۶] به آگاهی شاهنشاه رسانید. مصدق پیش شرطی گذاشته بود که وی نخست وزیری را می‌پذیرد ولی اگر وی شکست خورد و از نخست‌وزیری برکنار شد دوباره به عنوان نماینده مجلس شورای ملی بازگردد. شاهنشاه نامه مصدق را برای گفتمان در مجلس شورای ملی به رئیس مجلس برگرداند و درباره از میان برداشتن ناآرامی‌های مجلس و جلوگیری ار بلاتکلیفی دستورهایی به رییس مجلس دادند . روز پسین در نشست ویژه مجلس پس از گفتگوهایی در مجلس با پیش‌نیازهایی که در نامه مصدق آمده بود، مجلس آن را که با ماده ۳۲ متمم قانون اساسی[۱۷] ناسازگار بود رد کرد و نخست‌وزیری مصدق منتفی گشت و سهام‌السلطان بیات روی کار آمد.[۱۸]
رویداد روبه‌روی مجلس
در پایان سال ۱۳۲۳ که محمد مصدق از مجلس قهر کرده‌بود، شماری برای بازگرداندن وی به مجلس به منزلش رفتند و مصدق را به مجلس آوردند اما هنگامی که می‌خواستند گروهی وارد مجلس شورای ملی شوند، با ایستادگی مأمورین انتظامی روبه‌رو گشتند و زدوخورد خونینی درگرفت که و چند تیر نیز شلیک شد و چند نفر زخمی شدند و رضا خواجه‌نوری دانشجو که از روی بالکن خانه خود در ابتدای کوچه خواجه نوری (میدان بهارستان) به تماشا ایستاده بود، آماج گلوله قرارگرفت و کشته شد. فردای آن روز بازار بسته شد. فرماندار نظامی تهران از کار برکنار گشت و از سوی مجلس کمیسیونی برای بررسی پیرامون رویداد مجلس، تشکیل گردید.
اعلان جنگ به ژاپن
۹ اسفند ۱۳۲۳ از سوی دولت ایران حالت جنگ میان ایران و ژاپن اعلام شد و فرمان آن از سوی شاهنشاه صادر شد. [۱۹] ۱۰ اسفند مجلس اعلان جنگ ایران به ژاپن را تصویب کرد [۲۰] [۲۱]
در درازای چهارمین سال پادشاهی، شاهنشاه با اندوه فراوان به این ناآرامی‌های سیاسی می نگریستند و همه کمکهای خود را برای پایان‌دادن به این آشفتگی که در پایتخت به شکلی و در ولایات به شکل دیگر جلوه‌گر شده‌بود، به کار می‌بستند. اما افسوس، همین پیش‌آمدها سبب پیدایش رویدادهای ناگوارتری شد، که چیزی نمانده‌بود به تجزیه ایران بیانجامد.
منبع
- ↑ مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم
- ↑ مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری چهاردهم
- ↑ نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهاردهم
- ↑ اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی کارشکنی های محمد مصدق در مجلس شورای ملی
- ↑ مالکان بزرگ ایران
- ↑ پروگرام کابینه سیدضیاالدین طباطبایی
- ↑ مذاکرات مجلس شورای ملی ۱۷ اسفند ۱۳۲۲ نشست ۴
- ↑ کودتای ۳ اسفند ۱۲۹۹
- ↑ قرارداد ۱۹۱۹ ایران و انگلیس
- ↑ قانون الغای اختیارات اقتصادی آقای دکتر میلیسپو رییس کل دارایی
- ↑ قانون اختیارات آقای دکتر میلیسپو در مورد تنزل و تثبیت بهای اجناس
- ↑ قانون اجازه استخدام و حدود اختیارات دکتر میلیسپو رییس کل دارایی
- ↑ قانون ممنوعیت دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها
- ↑ Buffer Zone
- ↑ روزنامه رعد ۲۹ آذر ۱۳۲۳
- ↑ پیشنهاد محمد مصدق برای نخست‌وزیر شدنش با زیر پا گذاشتن اصل ۳۲ متمم قانون اساسی دوره چهاردهم قانونگذاری
- ↑ متمم قانون اساسی
- ↑ تصمیم قانونی دایر به‌ابراز رای‌اعتماد به کابینه آقای مرتضی بیات نخست‌وزیر
- ↑ فرمان اعلام حالت جنگ بین ایران و ژاپن از تاریخ نهم اسفند ۱۳۲۳
- ↑ اظهارات آقای نخست وزیر راجع باعلان جنگ به ژاپن و تقاضای رأی اعتماد مجلس شورای ملی ۱۰ اسفند ۱۳۲۳ نشست ۱۱۰
- ↑ تصمیم قانونی دایر به ابراز رای اعتماد به کابینه آقای بیات نخست‌وزیر (موضوع اعلام جنگ به ژاپن)