بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران هنگام باریابی نمایندگان مجلس سنا ۱۰ دی ماه ۱۳۳۶

برنامه عمرانی دوم

اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر بزرگ ارتشتاران سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سال ۱۳۳۶ خورشیدی تازی

بیست و پنجمین سال شاهنشاهی اعلیحضرت محمدرضا شاه پهلوی آریامهر/ سال ۱۳۳۶

بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران هنگام باریابی نمایندگان مجلس سنا ۱۰ دی ماه ۱۳۳۶

خوشوقتم که انجمن‌های خیریه و مأمورین دولت صمیمانه و با همکاری‌هایی که لازمه تخفیف آلام این گونه مصائب است، توفیق حاصل نمودند و به وظایف خود به خوبی عمل کردند.

ضمن گزارشاتی که به من رسیده، شنیده‌ام اهالی همدان هم خیلی همت به خرج دادند و بعضی از مالکین محل به وظایف خویش رفتار نموده و در مقام کمک به آسیب‌دیدگان برآمدند، مثلاً در فارسینج که رفتم، پیرمردی را دیدم که پایش معیوب بود و توانایی حرکت نداشت. این شخص از مالکین این دهکدۀ آسیب‌دیده بود و با این حالت که چهار دقیقه هم نمی‌توانست روی پای خود بایستد، آمده بود آنجا مقیم شده‌بود تا به وضع مردم رسیدگی کند. اسم این مالک خوب فارسینج را فراموش کرده‌ام. در هر حال مرد خوبی بود. یکی دو نفر از مالکین دیگر هم خوب فعالیت کرده‌بودند، اما متأسفانه باید بگویم که اکثریت مالکین امتحان بد داده‌اند. دهات آسیب‌دیده خود را گذاشته و رفته‌بودند و رسیدگی و توجهی که لازمه این موارد است، نکرده‌بودند. دستور دادم اسامی این قبیل مالکین را یادداشت نموده، برای من بفرستند که آنها را بشناسم. اینها وظیفه خود را نمی‌دانند و با کمال تأسف باید بگویم که به ضرر خودشان قیام می‌کنند، زیرا در دنیای امروز با تمدن و ترقی و پیشرفت‌هایی که در دنیا پیدا شده، دیگر نمی‌توان با این طرز فکر جلو رفت و این رویه قابل تحمل نیست.

تا چند سال دیگر کار تقسیم و فروش اراضی املاک اختصاصی پایان خواهد یافت و با تقسیم و فروش املاک خالصه بین رعایا تحولی به وجود خواهدآمد که اگر احیاناً اجحافاتی نسبت به سهم و بهره رعایا می‌شده، از بین برود و سطح کشت و زرع روی علاقه و دلسوزی رعایا بیشتر شود و باید ترتیبی به وجود آید که از این پس مالک بیشتر شود و باید ترتیبی به وجود آید که از این پس مالک دلسوز رعیت خود شود و سعادت و بهبود زندگی او را طالب باشد. این گونه مالکین مسلماً توفیق بیشتری خواهند داشت. پس از پایان تقسیم املاک اختصاصی و تقسیم املاک و دهات خالصه، موضوع محدودیت مالکیت پیش خواهدآمد. این مسئله به آن ترتیبی که بعضی تصور می‌کنند، نیست. محدودیت مالکیت از این نظر باید مورد توجه قرار گیرد که مالکیت تقویت شود و در حقیقت مالک بتواند در حدود توانایی خود آبادانی دهات و املاکی را که در تصرف دارد، عهده‌دار گردد. این محدودیت در مناطق مختلف فرق می‌کند.

در آینده با مکانیزه شدن کشاورزی نمی‌توان اراضی کوچک را زیر ماشین‌های عظیم قرار داد. البته باید اراضی وسیع باشد که مالکین بتوانند دایره فعالیت ماشین را در زمین‌های خود توسعه دهند. اینها مسائلی است که در آینده خودبه‌خود پیش خواهدآمد و ترقیات اجتماع آن را حل خواهدکرد. به هر حال منظورم این است که مالکین عمده باید در طرز کار خود اصولاً تجدید نظر نمایند و به رعیت رسیدگی کامل کنند. اگر اجحافاتی در بعضی از نقاط و بین پاره‌ای از مالکین وجود دارد، از میان برود. همین دیروز که رئیس دولت گزارش می‌داد، معلوم شد این قبیل اجحافات در مناطق کرمان متأسفانه دیده شده‌است و شاید این قسمت از مملکت از هر نقطه نظر بدتر باشد. بدیهی است نمی‌توان وضع را به آن کیفیت نگاه داشت و در مقام اصلاح نبود. حالا در بعضی صفحات از جمله در مازندران و نقاط شمال وضع رعایا بهتر است و رعایا سهم خوب می‌برند، شنیده‌ام در این نقاط رعایا درحدود ۹ دهم سهم برمی‌دارند.

اینها مباحث اجتماعی است که هر جا نقص و عیبی دیده می‌شود، باید در صدد رفع آن بود، ولی آنچه قابل ملاحظه و توجه است، این است که به طور کلی باید فکری برای پیشرفت و ترقی کشاورزی ایران کرد. در حال حاضر هم درآمد مالک و هم درآمد رعیت هر دو ناچیز است، برای اینکه از زمین خوب استفاده نمی‌شود. در دنیای امروز، کشاورزی با ادوات قدیم و گاوآهن و الاغ و اسب هرگز نمی‌تواند در برابر کشاورزی مکانیزه رقابت کند. در خارجه گندم‌کار اگر از یک تخم تا پنجاه تخم برندارد، اصلاً دنبال گندم‌کاری نمی‌رود، برای اینکه با ماشین شخم می‌کند، خوب آب می‌دهد، از کود شیمیایی استفاده می‌کند و چنین موقعیتی را در پیش دارد. اما در مملکت ما اگر زارع گندم‌کار از یک تخم ده تخم برداشت کند، خیلی راضی و خوشحال است. این وضع البته قابل رقابت نیست و بهره‌ای به مالک و زارع نمی‌رساند. ما باید به تدریج در مقام رفع نواقص برآییم.

برای آبیاری کشور نقشه‌های وسیع داشته‌باشیم و هر جا ممکن است مخازن آب بسازیم، سدسازی را عملی کنیم و در مقام تعمیر قنوات و استفاده از آب‌های زیرزمینی باشیم. دو سال است درباره حفر چاه‌های عمیق طرحی مورد توجه قرار گرفته و در دنیا به آن عمل می‌کنند که چاه را در عمق چهل پنجاه متر حفر می‌کنند، ولی مخزن آن را وسیع می‌سازند و بعد تونل‌های متعدد و طویل بر آن می‌افزایند و به این ترتیب تمام آب‌های زیرزمینی را در این مخزن جمع‌آوری می‌کنند و چهل پنجاه سنگ آب از آن بیرون می‌آوردند. البته حفر تونل‌های متعدد و طولانی گران تمام می‌شود، ولی جای چندین چاه عمیق را خواهد گرفت.

بعد از مسئله آبیاری موضوع استفاده از کود شیمیایی پیش می‌آید. خوشبختانه خداوند آنقدر به ما نعمت داده که ما را خیلی مستغنی می‌سازد. ما به قدری گاز طبیعی داریم که اگر بتوانیم از تمام آنها استفاده کنیم، نه فقط تمام کشور بهره‌مند خواهدشد، بلکه مقدار معتنابهی می‌توانیم از این بابت صادرات داشته باشیم. تا کنون مالکین و کشاورزان ما به استعمال کود شیمیایی عادت نکرده‌اند و با این زمین‌های سنگلاخ و مشکلات کنونی مواجه هستند. مصرف کود شیمیایی هزار تن بوده و حالا سعی می‌کنند که مصرف آن را تا ده دوازده هزار تن برسانند و مردم را به استفاده از کود شیمیایی عادت بدهند.

بدیهی است وقتی مسئله آبیاری و کود شیمیایی حل شد، خودبه‌خود متداول کردن ماشین‌های کشاورزی و مکانیزه کردن تمام سطح زراعتی ایران مورد توجه قرار می‌گیرد. برای از بین بردن مشکلات کشاورزی، توجه ما معطوف به تشویق و تعمیم آموزشگاه‌های حرفه‌ای است که به موازات مکانیزه‌شدن، افراد متخصص و کارآزموده برای استفاده از ماشین‌ها در تمام مملکت به وجود آید.

در تابستان گذشته که شهردار نقشه بزرگ را نشان می‌داد، رعایت کلیه نکات شهرسازی را به وسیله متخصصین خاطرنشان ساختم، به خصوص اینکه تهران در آینده وسعتی پیدا خواهدکرد که در آن پارک‌های بزرگ برای گردش مردم باید به وجود آید. بدون شک آب‌های زیرزمینی فعلی و سد کرج کفاف آب مشروب آینده تهران را نخواهدداد و ما امیدواریم با ساختمان سد لار که هم‌سطح دربند و منظریه آب سوار خواهدشد، مقدار کافی آب در اختیار داشته‌باشیم. همچنین در نظر گرفته شده پارک بزرگی در اراضی اوین ساخته شود که پنج شش میلیون مترمربع باشد. ایجاد باغ‌ها و خیابان‌های خارج از شهر تهران نیز باید طبق اصول شهرسازی و روی احتیاجات آینده تأمین گردد.

دستور داده شد به نیازمندی‌های آسیب‌دیدگان توجه مخصوص بشود که زندگی روستایی خود را آغاز کنند. متأسفانه در بعضی نقاط دیده‌شد که خانه‌های دهقانان عرصه‌اش متعلق به رعیت نیست و در این صورت رعیت علاقه به خانه و زندگی پیدا نمی‌کند. حالا خوشبختانه استقبال از این فکر شده‌است که زمین به قدر احتیاج از طرف مالکین در اختیار آسیب‌دیدگان گذارده‌شود که متعلق به خود آنها باشد وخانه‌هایی که می‌سازند و به آنها داده می‌شود، مورد علاقه کامل آنها باشد.

متأسفانه فقط یک‌ پنجم آنچه فروش می‌رود عاید تولیدکننده و آن زارع و کشاورزی که زحمت کشیده است می‌گردد، و این مشکل باید با ایجاد فروشگاه‌های بزرگ مرتفع شود که اقلاً رعیت به حق خود برسد و به مصرف‌ کننده هم اینقدر تحمیل نشود.

اجناس گران است، باید ارزان‌تر شود. به علاوه باید فروشگاه‌های بزرگ تشویق شوند تا در نتیجه قیمت‌ها تثبیت گردد. وجود این فروشگاه‌ها در صورتی که خوب عمل شود، خود یک کنترل روی قیمت اجناس خواهدبود و در نتیجه مصرف‌کننده رفاهیت پیدا می‌کند.

کار در مملکت زیاده از حد شروع شده و احتیاج به آن نیز کاملاً محسوس می‌باشد، زیرا به واسطه عقب‌ماندگی از ترقیات غرب ما ناچاریم به سرعت پیش برویم و توقع زیاد هم داریم. خوشبختانه موجبات فراهم است. من مطمئن هستم که مملکت ما به پیشرفت‌های بزرگی نائل خواهدشد و بسیاری از نواقص و مشکلات کنونی مردم از میان خواهدرفت.