بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در باریابی نمایندگان مجلس شورای ملی ۱۰ شهریور ماه ۱۳۲۷

تصمیم‌های مجلس شورای ملی ۱۲۸۵-۱۳۵۷

اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی آریامهر سخنرانی‌های محمدرضا شاه پهلوی بر پایه تاریخ

اشغال ایران به وسیله ارتش بریتانیا و شوروی

بیانات اعلیحضرت همایون محمدرضا شاه پهلوی شاهنشاه ایران در باریابی نمایندگان مجلس شورای ملی ۱۰ شهریور ماه ۱۳۲۷

ملاقات آقایان نمایندگان برای من مایه کمال خوشوقتی است و لازم می‌دانم هم مراتب خشنودی خود را از دیدار آقایان اظهار دارم، و هم از مراقبتی که آقایان در مدت غیبت من در نگاهداری و اداره امور کشور داشتند اظهار رضایت نمایم.

برای من شنیدن این مطالب در خارج از کشور که توجه و مراقبت آقایان را حکایت می‌کرد باعث دلگرمی و خوشوقتی بود، و این رویه به طور قطع برای استحکام بیشتری در ملاقات‌ها و صحبت‌ها کمک مؤثر می‌کرد و باعث سربلندی کشور بود.

اما درخصوص مسافرت خود، برای اطلاع آقایان از جریان این مسافرت باید بگویم که مطالعات من به چند جنبه تقسیم می‌شود: یکی به اصطلاح جنبه اجتماعی ممالکی است که دیدن کردم و یکی هم جنبه‌های سیاسی و اقتصادی است.

درباره مطالعاتی که در قسمت اجتماعی ممالک شده، همانطور که لابد کم و بیش در اخبار و جراید خوانده‌اید، می‌دانید که بعد از این جنگ مهیب جهانی خرابکاری‌های زیادی در پاره‌ای کشورها به وجود آمد و زیان‌های بسیاری به مردم وارد شد. بعد از خاموش‌شدن نائره جنگ، اغلب ممالک اروپایی در مقام جبران و مقابله با ویرانی‌ها و بدبختی‌ها برآمدند و تصمیمات جدی و قاطعی در این باره گرفتند که اوضاع و احوال مردم را تحت مراقبت دقیق قرار دهند و زندگی ملت‌های خودشان را تعدیل کنند و وسایل بهبود و رفاه مردم را فراهم آورند. این کارها را با سرعت و دقت شروع کرده و به موفقیت‌های خوب نائل شده‌اند. این را هم بگویم که هدف اصلاحی در این کشورها فرق نمی‌کند که به دست چه حکومت و چه حزبی انجام شود. هر حزب و دسته‌ای که روی کار آید، روش اصلی یکی است و آن تأمین احتیاجات مردم از لحاظ خوراک و پوشاک و فرهنگ و بهداشت و مسکن است. این چیزها را خیلی پیش ما هم مکرر گفتیم و می‌گوییم، منتها در اینجا غالباً به حرف می‌گذرد، ولی آنها عمل می‌کنند. در این مسافرت خیلی‌ها را دیدم که می‌گفتند در نتیجه تحولات بزرگ جنگ فقیر شده‌ایم و درآمدمان خیلی کم است، اما برای ادامه حیات و سربلندی به این فقر و تهیدستی تن می‌دهیم که پیروز باشیم.

همه در زندگانی قانع و صرفه‌جو هستند و برای رفاه عمومی کمک می‌کنند. این خلاصه‌ای از مشاهدات اجتماعی من در این کشورها بود که باز تکرار می‌کنم از مرحله حرف خارج است و عمل می‌کنند. حتی بعضی از کشورها به قدری در تعدیل زندگی و برای اصلاح حال طبقات مردم جلو رفته‌اند، که شاید بعدها مجبور شوند به عقب برگردند، یعنی اینقدر احتیاط و پیش‌بینی کرده‌اند.

اما جنبه‌های سیاسی و مملکتی که در این مسافرت مطالعه کردم: اولین کشوری که دیدم انگلستان بود که آقایان کم و بیش از وضع آن اطلاع دارند و می‌دانند که در این کشور نظم و ترتیب و انضباط در بین مردم به قدری است که توجه هر تازه‌واردی را جلب می‌کند، و چیزی که بیشتر جلب توجه مرا کرد، سرعت عملی بود که خود حائز نهایت اهمیت است.

روزی در مجلس مبعوثان آن کشور حضور یافته‌بودم. سرعت کار و احتزاز از اتلاف وقت فوق‌العاده مورد توجه بود. سؤال و جواب‌ها در آن جلسه مطرح بود، هر سؤال و جواب چند ثانیه بیشتر طول نمی‌کشید. در مدت ۳۵ تا ۴۰ دقیقه که آنجا بودم ۳۶ سؤال و جواب شد که یکی از آنها مسئله سیاسی مهمی بود. از ۶۴۰ نفر نمایندگان انگلستان در آن جلسه در حدود یکصد و پنجاه نفر بیشتر حاضر نبودند، و طبق آیین‌نامه این کشور هر قدر از نمایندگان حاضر باشند کار جریان دارد.

همانطور مجلس لردها، در آنجا هم پیشرفت کارها سریع بود و مسائل یکی پس از دیگری مطرح می‌شد و مورد بحث قرار می‌گرفت. اقلیت و دستجات مختلف در این مجالس با هم مباحثه می‌کنند و اختلاف سلیقه دارند، اما روحاً غرض ندارند و معلوم بود همه یکی هستند و دارای هدف معینی می‌باشند. همین طور مردم آزادی را در حفظ و نگاهداری و اجرای قانون و مقررات می‌دانند. هر قانون و نظام‌نامه‌ای را به طیب خاطر اجرا می‌کنند و محال است کسی بر خلاف قانون و نظامات کشور قدمی بردارد، چون تشخیص داده‌اند که سعادت و آزادی و رفاهیت جامعه منوط به اجرای قانون و رعایت آن از طرف افراد کشور است. اما از لحاظ نظامی و قوای بری و بحری و هوایی، این کشور خیلی مرتب بود. در اغلب نقاط که دیدن کردم نظم و ترتیب حکمفرما و معلوم بود همه مردم هدف دارند و دنبال هدف می‌روند و وقت تلف نمی‌کنند.

اما فرانسه، تفاوت محسوسی در این کشور دیده می‌شود که ارتباط با احزاب دارد. چندی پیش کابینه فرانسه مستعفی شد و همچنین چند روز پیش هم این موضوع تکرار شد. اما یک نکته مورد کمال توجه می‌باشد، و آن این است که با وجود احزاب مختلف و اقلیت‌های قوی، معهذا دولت تا آن ثانیه که سر کار است با قدرت کار می‌کند و وظایف خود را متکی به حزب و دسته‌هایی که هست انجام می‌دهد، و بالاخره هدف اصلی را از نظر دور نمی‌دارد. همین طور روزنامه‌های مختلف آنجا هم در پیشرفت نظر انتقادی خود عمل می‌کنند، ولی از نزاکت و ادب دور نمی‌شوند و یک هدف را از لحاظ مملکتی تعقیب می‌نمایند.

این کشور در جنگ صدمات فراوانی متحمل گردید و اکنون هم نقش مهمی در سیاست دنیا دارد و یکی از کشورهای معظمی است که رل سیاست جهانی را در دست دارد.

وضع فرانسه مسلماً رو به بهبودی است. صنایع و کارخانجات فرانسه حیات جدیدی پیدا کرده و رو به پیشرفت هستند. در قسمت‌های نظامی هم مطالعات بسیار کردم. کشور فرانسه از حیث ارتش سعی دارد همان عظمت تاریخی خود را به دست آورد و سنن خویش را حفظ کند و در این راه کمال اهتمام به عمل می‌آید.

اما سوئیس، شاید خیلی از آقایان با این کشور آشنا بوده و سوئیس را دیده باشند. این کشور به قدری منظم است که می‌خواهم به شوخی بگویم انسان از نظم و ترتیب آن خسته می‌شود.

وضعیت غذا، لباس، طریقه کار، انضباط، در همه موارد جلب توجه می‌کند، و می‌توانم بگویم بعد از انگلستان که دارای چهل‌میلیون نفوس است، این کشور کوچک چهارمیلیونی توجه انسان را به خود معطوف می‌دارد.

سوئیس از حیث ارتش و نظام خیلی قوی است. بعضی می‌گویند کشور بی‌طرف سوئیس چه احتیاج به قوای نظامی دارد؟ درست است که این کشور بی‌طرف است، ولی بی‌طرفی خود را در سایه قوای ارتش نگاهداری نموده و گفته‌است من بی‌طرفم ولی اگر کسی بخواهد به خاطر ما وارد شود و به ما دست بزند، می‌جنگیم.

وقتی پرسیده می‌شود که یک کشور بی‌طرف چرا این قدر خود را مسلح می‌کند و الان که صلح است لزوم ندارد تمام کوهستان‌های سوئیس به صورت قلاع جنگی درآید، جواب می‌دهند می‌خواهیم آزاد زندگی کنیم. این ملت آزادی و حفظ بی‌طرفی خود را در تکمیل قوای خود تشخیص داده‌است، و هم اکنون نصف بودجه کشور سوئیس خرج نظام می‌شود.

این مملکت کوچک نه بندر دریایی دارد و نه ذغال سنگ و از بسیاری از منابع طبیعی محروم است، ولی مردمان آن همه ثروتمند، همه خوشبختند و اغلب برای تفریح به کشورهای دیگر مسافرت می‌کنند.

اما ایتالیا، وضعیت این کشور خیلی بهتر از آن است که قبل از حرکت خود فرض می‌کردم. بهبود و ترقیات صنعتی در این کشور شروع شده‌است. راه‌آهن و کارخانجات رو به اصلاح و ترقی گذارده و نهضت اصلاحی آغاز گردیده‌است. تنها خطری که در این کشور وجود دارد موضوع جمعیت زیادی است که در این شبه جزیره جمع شده‌است. ایتالیا ۴۸میلیون نفوس دارد و همه با روحیه قوی فعالیت ملی خود را بعد از جنگ و تحمل خرابی‌های زیاد شروع کرده‌اند.

خلاصه در اغلب این نقاط که دیدن کردم و شرح آن مفصل است یک روشنایی کامل در تعقیب خط مشی سیاسی ملی و مملکت آنها مشاهده نمودم.

هماهنگی در قوای مختلف این کشورها وجود دارد و تصمیماتی که هیأت مقننه و حاکمه می‌گیرند صحیح یا غلط مردم دنبال آن می‌روند و تخطی و تجاوز از قوانین کشوری را خطای بزرگ می‌دانند.

اما راجع به ایران، همانطور که هنگام مراجعت گفتم، این طور نیست که ایران را نشناسند و ارزش مقام و موقعیت آن را ندانند، و مخصوصاً فداکاری‌های گذشته ایران را متوجه شده‌اند و اوضاع و احوال و پیشامدها به ضرر و بدنامی ملت ایران نبوده، بلکه باعث سربلندی و افتخار ماست، و همه این کشورها راغب هستند بهترین روابط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی را با ما داشته‌باشند و به خصوص در قسمت بازرگانی تمایل زیادی ابراز می‌شود که این موضوع بستگی به تولیدات ما دارد که بتوانیم تولیدات خود را به جایی برسانیم که روابط تجاری خود را وسعت دهیم و در این‌باره مطالعات بسیاری دارم که بعد هم فرصت گفتگو به دست خواهدآمد.

اما این کشورها همه سعی دارند توازن و تعادل بین قوای مملکت را حفظ کنند و قوا با یکدیگر پیش بروند و هماهنگ باشند که البته در موقع دیگر با جزئیات بیشتر توضیح می‌دهم.

چیز دیگری که می‌تواند جالب توجه باشد این است که با صحبت‌ها و مذاکراتی که کردم ظاهراً خطر فوری جنگ در بین نیست، مگر اینکه اتفاقات غیر مترقبه پیش آید، و به هر حال الان چیزی که بر سر آن جنگ شود نیست. این کلیاتی است که به اطلاع آقایان نمایندگان از مسافرت خود رسانیدم. ضمناً آماده هستم که هر یک از آقایان سؤال مخصوص داشته‌باشند که در محیط اطلاع من باشد، اظهاردارند تا جواب بدهم.

در قسمت وام، البته سوئیس کشور متمولی است و در این کشور هر وقت دولت وام بخواهد تقاضای قرضه داخلی می‌نماید و مردم به طیب خاطر قرض می‌دهند و دولت هم سر موعد معینی پول مردم را با نفع می‌پردازد، ولی اگر احتیاج به قرضه داشته‌باشند، امروز در حال حاضر سهل‌ترین کارها است که کشوری جلب سرمایه خارجی نماید و این امر پیش پا افتاده است، مگر همانطور که گفتم کشوری پابند استقلال و علاقمند به حفظ حاکمیت خویش نباشد، و خوشبختانه میهن‌پرستی و استقلال‌طلبی ایرانی‌ها مورد کمال تحسین و تمجید است.

این مطلب البته صحیح است و باید مورد توجه آقایان قرار گیرد، و به خصوص برای کارگران و کارمندان دولت و کشاورزان و رعایا بیمه‌های اجتماعی و وسایل رفاه و تشویق فراهم گردد. اما در باب عدالت اجتماعی و امنیت قضایی، می‌خواهم بگویم اگر یکی از بستگان ما را در دادگستری دنبال کنند، مگر ما اقدام نمی‌کنیم؟ بسیار خوب، پس ما خودمان باید بخواهیم تا بشود. باید در وضع و اجرای قوانین اهتمام نمایید. باید بگوییم و سعی در انجام آن داشته‌باشیم.

من چند سال پیش روزی گفتم در این کشور باید به یک تحولی که از بالا شروع شود دست بزنیم و اگر نکنیم ممکن است به یک تحول از پایین دچار شویم. منظور من شروع به اصلاحات اساسی در کشور بود، ولی طور دیگر تعبیر کردند. حالا هم همان عقیده را دارم و باید به هر وسیله اصلاحات لازم به وسیله وضع قوانین اجتماعی و شناختن حقوق همه افراد مملکت و دقت و نظارت کامل در اجرای قوانین مفید که در بهبود حال مردم مؤثر باشد شروع گردد، والا اگر بنا شود ما دست به استخراج منابع ثروت خود بزنیم و کارهای مولد ثروت انجام بشود اما قوانین اجتماعی ما مفید به حال مردم نباشد باز نتیجه همان است که ثروت در دست یک عده تمرکز پیدا می‌کند و این نتیجه اصلاحی نیست. خطری که هست این است که توازن از دست برود. ما باید سعی کنیم توازن در همه چیز و به خصوص در قوای اصلی مملکت برقرار باشد و تمام قوا یکدیگر را کنترل کنند.

این توازن در حال حاضر در مملکت ما نیست و نتیجه وخیم این عدم توازن قوا که یکی از این قوا بر دیگری غلبه کند و توازن و هماهنگی نباشد یا هرج و مرج و یا پیدایش حکومت مطلقه است که باید از هر دو اجتناب کرد. وقتی حسن نیت و توجه کامل بود هیچ مسئله‌ای نه لاینحل است و نه مشکل، و من اطمینان دارم که این حسن نیت و علاقمندی در آقایان هست، فقط باید سعی نمایید راه عملی آن را در آینده خیلی زودتر و سریع پیدا کنید، چون ما نباید از قافله تمدن دنیا دور بمانیم. ما مثل زنجیر به دنیا اتصال یافته‌ایم و نباید بگذاریم آن زنجیری که ما را به قافله تمدن جهان وصل کرده‌است، پاره شود.

امروز دیگر زندگی قرون وسطایی نمی‌توان کرد، زیرا ما از جهات مختلف با دنیا ارتباط و نزدیکی داریم و باید با آن پیش برویم.

به هیچ وجه گمان نمی‌کنم اشکالی در این امر وجود داشته‌باشد، زیرا یقین دارم همه آقایان صمیمی و علاقمند هستند و قطعاً متوجه مسئولیت و وظایف خویش می‌باشند و انتظار دارم از این امور کشور با مراقبت بیشتر آقایان جریان سریع و منظم خود را طی کند.