از سقوط دولت آقای بیات تا تشکیل دولت آقای حکیمی
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهاردهم | تصمیم‌های مجلس | مجلس شورای ملی مذاکرات دوره قانونگذاری چهاردهم |
از سقوط دولت آقای بیات تا تشکیل دولت آقای حکیمی[۱]
در جلسه سه شنبه ۲۸ فروردین ماه ۱۳۲۴ مجلس شورای ملی دولت آقای مرتضی قلی بیات ساقط گردید روز چهارشنبه ۲۹ فروردین ۲۴ عدهای از نمایندگان در اتاق خصوصی مجلس جمع شدند و مدتی با هم مذاکرات غیر رسمی راجع به دولت آینده نمودند و از همان روز فراکسیون‌ها برای منظور مذکور تشکیل گردید طولی نکشید که اکثر فراکسیون‌ها نمایدگانی معین کردند که با توافق نظر نماینده فراکسیون‌ها و شرکت منفردین بلکه رئیس دولت آینده حل گردد
در ساعت یازده صبح اول اردیبهشت ماه ۲۴ جلسه خصوصی در مجلس منعقد گردید آقای طباطبائی رئیس مجلس پیام اعلیحضرت همایونی را راجع به استعلام از نظریه و تمایل مجلس نسبت به شخصی که باید نخست وزیر آینده شود و همچنین تاکید در تسریع امر به نمایندگان رسانیدند – موضوع مورد بحث واقع گردید. آقایان فرمند – لنکرانی- دکتر زنگنه – دکتر مصدق – طوسی – ملک مدنی – قبادیان – اظهارات و بیاناتی نمودند و پنجاه دقیقه بعد از ظهر بدون آنکه از آن جلسه یک نتیجه قطعی گرفته شود جلسه خصوصی به پایان رسید.
یکشنبه دوم اردیبهشت ۲۴ بعضی فراکسیون‌ها در مجلس راجع به مشاوره در کار دولت آینده منعقد بود و در این چند روز نام اشخاصی از کاندیدای نخست وزیری برده می‌شد و هر یک طبعا موافقین و مخالفینی داشتند در خلال این روزها (در روز سه شنبه ۴ اردیبهشت ماه ۲۴) عده از نمایندگان چند فراکسیون در جلسه خود راجع به نخست وزیر آینده رای گرفتند آقای محمود بدر در درجه اول و آقای احمد قوام در درجه دوم دارای آرائی بودند این رای منشاء اثری نگردید زیرا که نمایندگان فراکسیون‌ها چنین اختیاری را نداشتند و خود هم متوجه بودند که بایستی موضوع را در فراکسیون‌های خود با حضور دیگر افراد مطرح و حل نمایند.
روز چهارشنبه ۵ اردی بهشت ماه ۲۴ باز بعضی فراکسیون‌ها در مجلس تشکیل بود اکثر منفردین هم در مجلس حضور می‌یافتند –
بیش از ظهر شنبه هشتم اردیبهشت ماه ۲۴ چون هنوز اختلاف نظر در میان فراکسیون‌ها بود باز جلسه خصوصی در مجلس منعقد گردید و عده از نمایندگان راجع به موضوع مبتلا به مجلس بیاناتی کردند و یک ساعت و ده دقیقه بعد از ظهر جلسه خصوصی بدون آنکه بنتیجه قطعی برسد ازا اکثریت افتاد – در همین روز آقای طباطبائی رئیس مجلس باز پیام اعلیحضرت همایونی را به نمایندگان رسانیدند که هر چه زود تر نظر به اهمیت موقع تمایل خود را راجع به کسی که باید دولت را تشکیل دهد ابراز نماید مخصوصا نسبت به تسریع در این امر تاکید فرموده بودند –
یکشنبه ۹ اردیبهشت ماه ۲۴ فراکسیون‌ها منعقد ومشغول فعالیت بودند از امروز نام آقای ابراهیم حکیمی (حکیم الملک) بیشتر از آقای صادقی صادق (مستشار الدوله) و آاقای محمود بدر و دیگران در مجلس شنیده می‌شد و چنان به نظر می‌آمد که شاید تا اندازه راجع به ایشان توافقی حاصل گردد از صبح دوشنبه دهم اردیبهشت ماه ۲۴ در میانه نمایندگان فعالیتی مشاهده می‌شد و بیشتر طول بحران اظهار دلتنگی می‌نمودند و عناوین گوناگونی برای حل قضیه می‌شد
روز سه شنبه ۱۱ اردیبهشت ماه ۲۴ باز وکلا در مجلس جمع بودند و بعضی فراکسیون‌ها نیز منعقد بود عصر همان روز فراکسیون ملی صریحا به آقای حکیمی اظهار تمایل کرده و در این باب تصمیم خود را قطعی نمود –
روز چهارشنبه دوازدهم اردیبهشت ماه ۲۴ چند فراکسیون با هم در موضوع آقای حکیمی توافق نموده و مقارن ظهر جلسه سری در سالن رسمی مجلس (بدون حضور تماشا چی) منعقد گردید در نتیجه تفکیک آراء (با اوراق)آقای ابراهیم حکیمی دارای ۶۳ رای گردیدند و پس از ایشان آقای صادق صادق بیش از سایر کاندیداهای نخست وزیری دارای رای بودند پس خاتمه این جلسه که تمایل اکثریت مجلس به وضوح پیوست موضوع توسط ریاست مجلس شورای ملی به حضور اعلیحضرت هایونی عرض گردید فرمان ملوکانه به نام آقای حکیمی برای تشکیل دولت صادر شد
روز شنبه ۱۵ اردیبهشت ماه ۲۴ آقای حکیمی به مجلس آمد و در اتاق آقای رئیس مجلس جلسه با حضور نمایندگان فراکسیون‌ها و بعضی منفردین تشکیل گردید. آقای نخست وزیر نسبت به تشکیل دولت بیان مختصری نمودند به طور خلاصه از نظریه فراکسیون‌ها و مجلس استعلام کردند که آیا راجع به اشخاص و وزراء نظری دارند یا آنکه رئیس دولت در انتخاب اشخاص برای وزارت آزاد است مدتی در این موضوع بحث و مذاکراتی در کلیات شد پس از دو سه روز مذاکره در فراکسیون‌ها بالاخره از مجموع نظریات چنان مستفاد شد که مجلس در انتخاب وزرا نظریه مخصوصی ندارد وآقای نخست وزیر به نحوی که در این شماره مذکور است وزرای خود را انتخاب و روز ۵ شنبه بیستم اردیبهشت ماه بحضور اعلیحضرت همایونی معرفی کردند.
منبع
- [[نامه احمد قوام نخست‌وزیر دولت شاهنشاهی ایران به وزارت تجارت خارجی شوروی درباره آسیب‌های جنگ، بدهی‌های شوروی به ایران و یازده تن طلای ایران ۱ اسفند ۱۳۲۴]]
- نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخست‌وزیر کشور شاهنشاهی ایران درباره آذربایجان و تخلیه ایران ۴ اسفند ۱۳۲۴
- [[نامه احمد قوام نخست‌وزیر دولت شاهنشاهی ایران به مولوتف وزیر امور خارجه شوروی درباره تخلیه ایران از ارتش اشغالی شوروی و رخدادهای آذربایجان ۴ اسفند ۱۳۲۴]]
- نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخست‌وزیر دولت شاهنشاهی ایران درباره شرکت نفت مختلط ایران و شوروی ۵ اسفند ۱۳۲۴
- نامه احمد قوام نخست‌وزیر دولت شاهنشاهی ایران به مولوتف وزیر امور خارجه شوروی درباره رخدادهای آذربایجان گیلان و مازندران ۵ اسفند ۱۳۲۴
- نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخست‌وزیر ایران درباره گیلان و آذربایجان ۶ اسفند ۱۳۲۴
- پاسخ احمد قوام نخست‌وزیر ایران به نامه ۶ اسفند ۱۳۲۴ مولوتف وزیر امور خارجه شوروی در ۷ اسفند ۱۳۲۴
- نامه مولوتف وزیر امور خارجه شوروی به احمد قوام نخست وزیر ایران درباره آذربایجان، ارتش شوروی در ایران و امتیاز نفت ۹ اسفند ۱۳۲۴
- نامه احمد قوام نحست‌وزیر دولت شاهنشاهی ایران به استالین دراعتراض به بیرون نرفتن نیروهای شوروی از پاره‌ای از ایران ۱۱ اسفند ۱۳۲۴
- نامه احمد قوام نخست‌وزیر دولت شاهنشاهی ایران به استالین درباره رویدادهای گیلان ۱۴ اسفند ۱۳۲۴
- نامه احمد قوام نخست‌وزیر دولت شاهنشاهی ایران به استالین درباره رویدادهای گیلان ۱۵ اسفند ۱۳۲۴
- نامه احمد قوام نخست‌وزیر دولت شاهنشاهی ایران به مولوتف وزیر امور خارجه درباره بدهی‌های شوروی به ایران و آسیب‌های جنگ ۱۵ اسفند ۱۳۲۴
- پیش‌نویس موافقتنامه در باب شرکت مختلط نفت ایران و شوروی میان احمد قوام نخست‌وزیر ایران و سادچیکف سفیر شوروی ۱۵ فروردین ۱۳۲۵
- ابلاغیه مشترک ایران و شوروی درباره آذربایجان و تخلیه ایران از ارتش شوروی ۱۳۲۵
- پیشنهاد قرارداد بین دولت شوروی و دولت شاهنشاهی ایران درباره ایجاد شرکت مختلط نفت ۱۵ فروردین ۱۳۲۵
- نامه احمد قوام نخست‌وزیر ایران به سفیرکبیر شوروی درباره پیشنهاد قرارداد ایجاد شرکت نفت ایران و شوروی ۲۴ نوامبر ۱۹۴۶
- نامه سادچیکف سفیر کبیر شوروی به احمد قوام نخست وزیر دولت شاهنشاهی ایران درباره قرارداد نفت شمال ۲۱ آذر ۱۳۲۵ برابر ۱۲ دسامبر ۱۹۴۶
- نامه احمد قوام نخست‌وزیر ایران به سفیر کبیر شوروی درباره قرارداد نفت شمال ۲۹ امرداد ۱۳۲۶ برابر با ۲۱ اوت ۱۹۴۷
- نامه سادچیکف سفیرکبیر شوروی به احمد قوام نخست وزیر ایران درباره قرارداد نفت شمال ۵ شهریور ۱۳۲۶ برابر با ۲۸ اوت ۱۹۴۷
- پاسخ احمد قوام نخست‌وزیر ایران به سادچیکف سفیرکبیر شوروی درباره قرارداد نفت شمال ۲۰ شهریور ۱۳۲۶ برابر با ۱۲ سپتامبر ۱۹۴۷
- نامه سادچیکف سفیرکبیر شوروی به احمد قوام نخست‌وزیر ایران درباره قرارداد نفت شمال ۲۳ شهریور ۱۳۲۶ برابر با ۱۵ سپتامبر