مذاکرات مجلس شورای ملی ۸ دی (جدی) ۱۳۰۱ نشست ۱۹۹
| مجلس شورای ملی مجموعه قوانین دوره قانونگذاری چهارم | تصمیم‌های مجلس | تصمیم‌های مجلس شورای ملی درباره نفت و گاز |
| نمایندگان مجلس شورای ملی دوره قانونگذاری چهارم |
جلسه ۱۹۹
صورت مشروح مجلس یوم شنبه هشتم جدی ۱۳۰۱ مطابق یازدهم جمادی‌الاولی ۱۳۴۱
مجلس دو ساعت قبل از ظهر به ریاست آقای مؤتمن‌الملک تشکیل گردید.
صورت جلسه یوم پنجشنبه ششم جدی را آقای امر ناصر قرائت نمودند.
رئیس- صورت مجلس ایرادی ندارد؟
بودجه عدلیه مطرح است.
آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- چون بنا بود ماده دوم بودجه عدلیه در کمیسیون اصلاح شود و مجدداً به مجلس بیاید و تا اندازه‌ای هم اصلاح شده است ولی هنوز راپُرت آن تقدیم نشده است خوب است بماند برای جلسه بعد تا راپُرت آن تقدیم شود.
رئیس- اصلاحی لازم نداشت فقط بنا بود جمعش زده شود و جمعش هم زده شده صد و هشتاد و دو هزار و هفتصد و دوازده تومان است موادی که این جا رأی داده نشد بنا شد در کمیسیون اصلاح شود.
سهام‌السلطان - بلی دو ماه بود که ماند و بنا شد در کمیسیون اصلاح شود.
رئیس- پس می‌ماند برای جلسه فردا. (راپُرت کمیسیون بودجه راجع به انستیتو پاستور به مضمون ذیل قرائت شد)
کمیسیون بودجه لایحه ۶۰۰۰ وزارت فوائد عامه را راجع به تأسیس شعبه مخصوص به اسم شعبه حفظ الصحه حیوان و نبات در انستیتو پاستور تحت مطالعه در آورده و نظر به اهمیت موضوع دو ماده ذیل را برای تصویب به مجلس شورای ملی پیشنهاد می‌نماید.
- ماده ۱- مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید که مبلغ و هزار و پنجاه تومان برای مخارج مقدماتی شعبه حفظ الصحه حیوان و نبات موافق ریزی که در پیشنهاد وزارت فوائد عامه ۶۰۰۰ درج شده است وزارت مالیه فواید عامه پرداخت نماید.
- ماده ۲- مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید که برای مخارج جاریه شعبه مذکور در ابتدای تأسیس ماهی یک هزار و شصت تومان وزارت مالیه از آنقدر وجوه به وزارت فواید عامه علاوه بر بودجه آن وزارتخانه پرداخت نماید.
رئیس- مذاکرات راجع به کلیات است.
آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- بنده با اصل این مسئله که اداره تأسیس شود و برای حیوانات سرُم تهیه کند مخالف نیستم زیرا از گاومیری و سایر امراض مثل سیاه زخم و غیره که به انسان هم سرایت می‌کند جلوگیری می‌شود ولی مخالفتم از این جهت است که دولت یک عشر از عواید نواقل را که به جهت آبله کوبی تخصیص داده است چند وقت است نپرداخته و خیلی اطفال دچار آبله شده و ابله تلفات زیادی وارد آورده است و بعلاوه تمام مسائل باید در تحت قاعده و قانون صحیحی مرتب شده و ترتیب ملوک الطوایفی از بین برود. یک مجلس حفظ الصحه قبل از مشروطیت در زمان مظفرالدین شاه در این مملکت تأسیس شده است که یک روابطی هم با سایر ممالک دارد و اداره مستقلی است حالا وزارت فواید عامه هم می‌خواهد یک اداره حفظ الصحه برای خودش تأسیس کند و هر وزارتخانه یک اداره حفظ الصحه مخصوصی به خودش داشته باشد چنانچه می‌بینیم وزارت داخله چون مجبور است حفظ الصحه بلدی را اداره کند یک اداره حفظ الصحه تشکیل داده است وزارت معارف یک اداره حفظ الصحه تشکیل داده است برای آبله کوبی و قرنطین گذاردن و غیره یک اداره حفظ الصحه جدید هم امروز می‌خواهند به جهت ساختن سرُم برای حیوانات برای وزارت فواید عامه تأسیس کند و وقتی که درست دقت کنیم می‌بینیم مبالغ زیادی خرج میز و صندلی شده است و بالاخره مقصود هم که حفظ الصحه حیوانات و انسان است بعمل نیامده و یک عده ارباب حقوق درست کرده‌ایم که اگر فردا بخواهیم به اداره حفظ الصحه هم مرکزیت بدهیم این عده اشخاص بر بیکاری‌های مملکت علاوه می‌شوند و عقیده بنده این است مخارجی که برای حفظ الصحه هم مرکزیت بدهیم این عده اشخاص بر بیکاری‌های مملکت علاوه می‌شوند و عقیده بنده این است مخارجی که برای حفظ الصحه می‌شود عموماً در تحت نظر مجلس حفظ الصحه که سوابق دارد و اداره مستقلی است و دفاتر دارد باشد و چون راجع به حیوانات می‌خواهند سرُم تهیه کنند وزارت فواید عامه هم نظارت داشته باشد نه اینکه یک اداره حفظ الصحه مستقلی برای وزارت فواید عامه تأسیس شود و عاقبت‌الامر ببینیم چند اداره حفظ الصحه داریم ولی همه ناقص و این چیز ناصحیحی است.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- آن مجلس حفظ الصحه که در وزارت معارف دائر است ظاهراً حفظ الصحه راجع به انسان است و این مجلس حفظ الصحه که جدیداً پیشنهاد شده است راجع به حیوانات و نباتات می‌باشد و فلسفه اینکه وزارت فواید عامه پیشنهاد کرده است این است که چون زراعت و فلاحت با وزارت فواید عامه است و این مسئله هم راجع به زراعت است از این نقطه نظر وزارت فواید عامه پیشنهاد نموده است و این مجلس حفظ الصحه ابداً مربوط به مجلس حفظ الصحه وزارت معارف نیست و از قراری که بنده از ارج شنیده‌ام مجلس حفظ الصحه وزارت معارف شعب آبله کوبی در مرکز و سایر ولایات نموده است علی ای حال این مجلس حفظ الصحه که جدیداً پیشنهاد شده است چون برای رفع آفات حیوانات و زراعت و فلاحت است خیلی مفید و لازم است که در وزارت فواید عامه باشد. آقای حائری‌زاده هم اساساً موافق بودند فقط حرفشان راجع به محل این حفظ الصحه بود و چون این مسئله راجع به حیوانات و زراعت و فلاحت است به این جهت محل آن در وزارت فواید عامه معین شده است و برای جلوگیری از آفت حیوانات و تکثیر فلاحت و زراعت هم خیلی مفید است.
رئیس- آقای سدیدالملک (جازه)
سدیدالملک- بنده با اصل این لایحه مخالف نیستم ولی با اینکه اداره انستیتو پاستور بخواهد در تحت ریاست خودش اداره تأسیس کند مخالفم. چنانچه آقای حائری زاده هم فرمودند نباید یک اداره مستقلی برای این کار تأسیس کنیم البته انستیتو پاستور یک سرُمی می‌سازد و در تحت نظارت وزارت فواید عامه برای حفظ الصحه حیوانات و نباتات بکاهد می‌زنند علت مخالفت من این است و راجع به این مسئله هم پیشنهادی نموده‌ام.
رئیس- آقای آقا میرزا سید حسن (اجازه)
میرزا سید حسن کاشانی- بنده هم با اصل لایحه موافقم ولی اینکه می‌فرمایند حفظ الصحه معارف راجع به انسان و این حفظ الصحه راجع به حیوانات است خواستم عرض کنم که نباید فرقی بین حفظ الصحه حیوانات و انسان گذارد و این شعبه حفظ الصحه را هم باید در تحت نظر مجلس حفظ الصحه معارف قرار داد.
رئیس- آقای داور (اجازه)
میرزا علی اکبرخان داور- بنده هم مخالفم.
رئیس- آقای محمد ولی میرزا (اجازه)
محمد ولی میرزا- بنده با پیشنهاد موافقم ولی یک اشکالی دارم و آن این است که دیروز با رأیی که مجلس نسبت به پیشنهاد آقای ارباب کیخسرو داد به عقیده من اینطور بود که هر چه راجع به خرج پیشنهاد می‌شود به نظر مدیر کل مالیه برسد و با آن رأی چطور می‌توانیم نسبت به این مسئله رأی بدهیم.
رئیس- آقای داور (اجازه)
میرزا علی اکبرخان داور- بنده هم در اصل لایحه مخالف نیستم و گمان ندارم هیچیک از آقایان هم با اصل این مسئله مخالف باشند البته همه آقایان میدانند که مسئله حفظ الصحه حیوانات مسئله مهمی است و از چند سال قبل به اینطرف گاومیری اهمیت پیدا کرده است و ضررهائی به این مملکت وارد آورده است. بنده در مجله حفظ الصحه که در پاریس طبع می‌شود مخصوصاً این مسئله را دیدم که نوشته است مرض سیاه زخم در میان عملجات اروپائی خیلی زیاد شده است و پس از تحقیقات معلوم شده است که این مرض بواسطه پشم گوسفند که از ایران به آن جا می‌رود تولید شده و سبب نقصان قیمت پشم شده است. بنابراین باید در این باب یک اقدامات سریعی نمود و با اینکه کسی در اصل این قضیه مخالفت نکرده است در این باب به عقیده من نباید بیشتر از این صحبت کرد فقط موضوعی که در این جا محل بحث واقع شده این است که در تحت نظارت کسی این عمل انجام بگیرد. این پیشنهادی که از طرف وزارت فواید عامه شده است خیلی مفید است ولی برای اینکه به کارهای مملکت تمرکز داده شود و برای اینکه در مخارج صرفه جوئی شده باشد بهتر این است که مخارج حفظ الصحه حیوانات را هم در تحت نظر مجلس حفظ الصحه بگذارند و در این خصوص هم بنده پیشنهادی کرده‌ام که بعضی از آقایان هم امضاء کرده و تقدیم مقام ریاست نموده‌ایم اما آنچه که حضرت والا شاهزاده محمد ولی میرزا فرمودند که راجع به مخارج مجلس نباید صحبت کند و نباید حرف بزند مگر اینکه دکتر میلیسپو در آن نظر کرده باشد گمان می‌کنم آقایان نمایندگان چنین عقیده‌ای داشته باشند و نباید به این واسطه این لایحه را عقب انداخت.
رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- همان قسم که مذاکره شد در اصل اساس کسی مخالف نیست. موضوع در تشکیلات است که باید در تحت نظر کی باشد. بنده عقیده‌ام این است که اگر در اساس صحبت کنیم و این لایحه را تصویب کنیم می‌توان این تشکیلات یک جا جمع کردن شعبه‌های مختلف را در وقت تصویب کردن بودجه‌ها در کمیسیون بودجه مذاکره کرده و به تشکیلات مرکزیت بدهند که تصویب این لایحه هم عقب نیفتد زیرا قصد همه ما از این صحبت‌ها برای حفظ الصحه انسان و حیوان است. اگر به احصائیه شهر تهران مراجعه کنید معلوم می‌شود که غالب اموات از طبقه سلاخ قصاب دباغ و ای قبیل اشخاص می‌باشند که بیشتر در گوشت و پشم حیوانات کار می‌کنند و از حیوانات مرض به آن‌ها سرایت می‌کند مخصوصاً مرض سیاه زخم که ممکن است بقدری توسعه پیدا کند که علاج آن غیر ممکن باشد. عقیده بنده این است که هر چه زودتر به این مسئله رأی داده شود. بهتر است بعد در طرز تشکیلات ممکن است آقایان هر نظری دارند بفرمایند و در کمیسیون بودجه در موقع تصویب بودجه‌ها ممکن است با دولت مذاکره شده و ترتیبی برای تشکیلات داده شود. اما اینکه شاهزاده محمد ولی میرزا فرمودند که من مرادم که در این موضوع چه نظری اتخاذ کنم، بنده گمان می‌کنم موادی که در کنترات دکتر میلیسپو می‌باشد قابل تفسیر است. الآن آن مواد در دست بنده است مخصوصاً در آن قید شده است که کلیه مخارج و عواید باید به تصویب رئیس مالیه باشد به عقیده بنده این مواد را باید مجلس تفسیر کند واِلا از این تاریخ به بعد هر چه راجع به جمع و خرج بیاید همین اشکال را پیدا خواهد کرد. مثلاً راجع به امتیاز گِل سرخ جزیره هرمز که در جلسه قبل بنده تقاضا کردم جزء دستور باشد مرددم که آیا مجلس بدون جلب نظر رئیس مالیه می‌تواند در آن مذاکره کند یا نه؟ عقیده بنده این است مطابق رأی مجلس که راجع به کنترات دکتر میلیسپو داده شده است باید آن چه راجع به خرج و جمع است نظر رئیس مالیه در آن جلب شود که مخالف موادی که مجلس راجع به کنترات دکتر میلیسپو تصویب کرده است باشد.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- مخالفت بنده با این لایحه از دو حیث است یک قسمت آن راجع به موضوعی است که آقای ارباب کیخسرو و شاهزاده محمد ولی میرزا اظهار کردند مخالفت با رأیی که نسبت به کنترات دکتر میلیسپو داده‌ایم نکرده باشیم زیرا رأی داده‌ایم که بعد از ورود دکتر میلیسپو راجع به خرج باید با او مشورت کنیم و ناچار این لایحه‌ای که به مجلس آمده است وزارت مالیه باید امضاء کند و تنها پیشنهاد وزارت فواید عامه و امضاء آن وزارتخانه کافی است ولی باز باید وزیر مالیه هم امضاء کند و مخالفت بنده راجع به اساس این لایحه نیست و تقریباً در همان زمینه‌ای است که سایر آقایان عرض کردند مخالفت بنده از این راه است که حتی الامکان صرف نظر از مرکزیت اداری نکنیم و راضی نشویم که هر وزارتخانه برای خودش یک اداره و دائره تشکیل دهد و بنده مخالفم با اینکه این اداره در تحت نظر وزیر فواید عامه باشد و این دلیلی که آقای آقا سید فاضل راجع به حفظ الصحه اظهار کردند که وزارت فوائد عامه نظر خاصی راجع به حفظ الصحه اظهار کردند که وزارت فواید عامه نظر خاصی راجع حفظ الصحه حیوانات و نباتات دارد. به عقیده بنده این دلیل کافی نیست برای اینکه اگر ما از نقطه نظر نظارت وزارت فواید عامه در حدود اختیارات برآئیم بنابراین باید معتقد شویم که وزارت قواید عامه یک ادارات دیگر هم برای خودش تأسیس کند مثلاً برای حفاظت جنگل‌ها چون داخل در حدود فلاحت است باید یک اداره قشونی هم از نقطه نظر حفظ طرق و شوارع برای آن درست کرد در حالتی که اینطور نباید باشد در این جا باید معتقد شویم به مرکزیت اداره صحیه اداره صحیه بطور کلی اعم از حیوان و نبات است و این اداره صحیه هم همان اداره صحیه‌ای است که در وزارت معارف تشکیل شده است و یک بودجه هم برای آن منظور شده و بالاخره بنده معتقدم که باید این مجلس در تحت نظارت مجلس حفظ الصحه تشکیل شود و مربوط به وزارت فواید عامه نیست این بود عرایض بنده.
(جمعی گفتند مذاکرات کافی است)
رئیس- مذاکرات کافی است؟ گفتند کافی است.
رئیس- رأی می‌گیریم برای دخول در شور مواد.
آقایانی که تصویب می‌کنند قیام فرمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده در اصل ماده موافق بودم و در شور کلیات اجازه خواسته بودم نوبت به بنده نرسید از این جهت است که در ماده اول عرض می‌کنم که بهترین قدم‌ها برای ما همین مسئله است که دولت پیشنهاد کرده حالا که آقای تدین و آقای داور بیان کردند داخل نمی‌شود ولی مسئله‌ای که بخواهم عرض کنم این است که آقایان هم تصدیق می‌کنند که مملکت ما مملکت زراعت و فلاحتی است و زندگانی ما از زراعت و فلاحت می‌شود و باید بقدری هم که می‌توانیم اقدام کنیم و این مسئله را اهمیت بدهیم و تشویق کنیم که این کار انجام گیرد. مثلاً توجه بفرمائید که همین مسئله سن خوارگی و ملخ خوارگی چقدر بدبختی برای ما تهیه کرده است که تمام دهات ولایات ما به این واسطه خراب شده است و همین طور راجع به گاومیری که رب النوع زراعت است. در ایران به این واسطه در سال چقدر خسارت به مردم وارد می‌شود و چیزی که به نظر بنده در این لایحه خوب نیست و بنده مخالفم این است که انحصار این مجلس را به مرکز نباید بدهند زیرا مدت دوازده سال است در تمام جاها مخصوصاً فارس زراعتش گرفتار مخل خوارگی و سن خوارگی شده است چرا؟ برای اینکه دولت نتوانسته است یا نکرده است یا کسی نبوده که ناله‌های آن بدبخت رعایا را به مرکز برساند و چند مرتبه در این خصوص صحبت کرده فایده نبخشیده و یک روزی آقای ملک‌الشعراء در ضمن صحبت اظهار کردند که توسط این اداره می‌شود ملخ را مسموم کرد و نسل آن را برداشت و اگر این اداره در بیضاء فارس بود خوب بود زیرا وقتی که ملخ یا سن به زراعت آن جا می‌زند تمام را قاعاً صفصفاً می‌کند و بنده می‌توانم قول بدهم که اگر چنانچه این اداره در فارس تأسیس شود و در تحت نظر مجلس حفظ الصحه باشد در مدت ده سال عایدات دولت به چهار مقابل خواهد رسید. خوب است آقایان توسعه این اداره را بخواهند و آن چیزی که آقای داور و آقای تدین اظهار کردند گمان می‌کنم مقصود آقایان از این اظهار اشکال تراشی باشد زیرا ممکن است بعد از آنکه در اصل لایحه رأی دادند پیشنهاد کنند که در تحت نظر مجلس حفظ الصحه اداره شود ولی از این اشکال تراشی‌ها تصور می‌کنم نتیجه اساسی گرفته نشود.
رئیس- آقای داور (اجازه)
داور- گمان می‌کنم آقای آقا سید فاضل اشتباه کرده‌اند زیرا نه بنده و نه آقای تدین قصدمان اشکال تراشی نبود بلکه نهایت عجله را داریم که این لایحه بگذرد. مقصود بنده و سایر آقایان این بود که این عبارت خیلی کوچکی بر این لایحه اضافه شود و نوشته شود توسط مجلس حفظ الصحه اعتبار داده می‌شود و به توسط مجلس حفظ الصحه به مصرف برسانند در این صورت دیگر نمی‌شود گفت ما می‌خواهیم لایحه را به تأخیر بیندازیم مقصود از این اقدامات چند قسم است یکی راجع است به مطالعه احوال سن و ملخ که در آن دقت شود با چه مرضی می‌شود آن‌ها را از بین برد یا چه حیوان موذی را می‌شود پیدا کرد و به جان آن‌ها انداخت که آن‌ها را از میان ببرد همینقدر این مسئله وقتی که معلوم شد و سن اطراف تهران از بین رفت سن خراسان و فارس و آذربایجان هم به همان طریق از بین می‌رود. پس بنابراین تفاوت نمی‌کند دیگر راجع است به ساختن سرُم مخصوصاً برای گاومیری. البته تصدیق می فرمائید که وقتی در مرکز انستیتو پاستور باشد و وسائلش فراهم باشد بس است نمی‌شود در هر گوشه مملکت یک دستگاه‌ها و لابراتوارها فراهم آورد و دستگاه‌های متعدد ساخت. این جا یک سرُمی می‌سازند و به هر جا لازم است می‌فرستند. قسم سوم طبی است که اطباء به ولایات می‌فرستند که در آن جا به امراض حیوانات رسیدگی کنند و بفهمند این حیوان دارای چه مرضی است. مثلاً مرض سیاه زخم قابل علاج نیست همینقدر که در یک قریه این مرض در بین حیوانات پیدا شد باید حیوانات سالم را به آن‌ها یک ماده‌ای هست تزریق کنند. مجلس حفظ الصحه و اداره صحیه نماینده هائی در غالب نقاط دارند و اگر با این نظر آقایان موافقت کنند که یک بودجه برای حفظ الصحه تصویب نمایند که بتوانند بیشتر به ولایات مأمور بفرستند آنوقت گاوهای فارس آقای آقا سید یعقوب هم می‌توانند از این مرض خلاص شوند. اما در باب اینکه آن جا را از نقطه نظر گاومیری در نظر گرفتند بده خواستم یادآور شوم که در چند سال قبل مسئله گاومیری در اطراف تهران شدت کرد که در ۳۷ قریه خالصه ورامین ۱۸۰۰ گاو و گوساله مرد. بنابراین، این مسئله از هر نقطه نظر که ملاحظه کنیم اهمیت دارد و تصدیق می‌کنند که با بودن انستیتو پاستور در این جا بهتر می‌شود سرُم آن را درست کرد و با سهولت می‌شود به ولایات حمل و نقل نمود. مقصود این است که آیا باید مجلس حفظ الصحه مشغول کار و ساختن سرُم بشود یا خیر؟ اگر آقایان موافقند خوب است بیش از این مذاکره نشود و این پیشنهادی که بنده کرده‌ام خوانده شود و اگر موافقت دارند نتیجه مذاکرات معلوم شود.
رئیس- مذاکرات کافی است؟
(گفتند کافی است)
رئیس- پیشنهادات قرائت می‌شود.
ماده ۱- مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید که مبلغ دو هزار و پنجاه تومان به وزارت فواید عامه اعتبار داده شود که توسط مجلس حفظ الصحه به مصرف مخارج مقدماتی شعبه حفظ الصحه حیوان و نبات برسد. (محمد هاشم میرزا- داور- ابراهیم- محمد دانش- عبدالله- معتمدالسلطنه)
ماده ۱- مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید که مبلغ دو هزار و پنجاه تومان برای مخارج مقدماتی شعبه حفظ الصحه حیوان و نبات در تحت نظر مجلس حفظ الصحه الی آخر.
سدیدالملک- بنده پیشنهاد می‌کنم که برای وجه خرج شعبه حفظ الصحه حیوان و نبات دو ماده یکی شده و به ترتیب ذیل تصویب شود:
ماده واحده- مجلس شورای ملی تصویب می‌نماید که مبلغ دو هزار و پنجاه تومان برای مخارج مقدماتی تأسیس شعبه حفظ الصحه حیوان و نبات و پس از تأسیس آن ماهی یک هزار و شصت تومان وزارت مالیه به اداره حفظ الصحه بپردازد تا در تحت نظارت آن اداره این شعبه دائر گردد.
بنده پیشنهاد می‌کنم که این شعبه حفظ الصحه در تحت نظر اداره خالصه و وزارت مالیه اداره شود. (ابراهیم قمی)
کلیه راپُرت‌ها که در کمیسیون بودجه قدیم و جدید هست باید بعد از این با موافقت نظریه دکتر میلیسپو از طرف دولت پیشنهاد شود. (سلیمان محسن)
رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا- بنده نمی دانم کدام یک از پیشنهادات مقدم است. معلوم می‌شود که قانون محتاج به رأی مجلس نیست واِلا در پیشنهاد آقای ارباب کیخسرو رأی داده شد معلوم می‌شود این مطب در قانون متذکر نبود یا ایکه عقیده نداشت که این قانون شامل بشود. علی ای حال بنده توضیح در پیشنهاد خودم می‌دهم اشکالی که آقای قمی فرمودند راجع به خالصه نیست و این اشکالی را که بعضی آقایان راجع به اعتبار کردند که باید کدام یک از وزارتخانه اعتبار بدهد، بنده عقیده‌ام این است که در اعتبار دادن فرقی نمی‌کند. ولی چنانچه در قانون محاسبات عمومی پیش بینی شده است در پرداخت آن وزارت مالیه باید نظارت کند علاوه همانطور که آقای حائری‌زاده فرمودند که اگر بنا بشود این اعتبار به وزارت فواید عامه داده شود و این حفظ الصحه یک شعبه جزء فواید عامه بشود عده بی جهت بر ادارات اضافه خواهد شد اینکه آقایان فرمودند چون ارتباطی با زراعت و فلاحت دارد از این جهت جزء فواید عامه باشد، خیر اینطور نیست. مثلاً اگر به مجرد اینکه چون گاو در زراعت دخالت دارد باید جزء فواید عامه باشد ممکن است در آبله کوبی و غیره هم همین حرف را بزنند و این صحیح نیست پس در این موقع هم وقتی فواید عامه لزوم چنین امری را دانست باید به اداره حفظ الصحه پیشنهاد کنند و خودش هم در آن جا نماینده دارد چنانچه اگر نظامنامه حفظ الصحه را ملاحظه بفرمائید می‌بینید وزارت مالیه و وزارت داخله و فواید عامه هر کدام در آن جا یک عضو دارند و در مواردی که برای حیوان یا نبات سرُم یا آمپولی لازم است تهیه می‌کنند و هر چه لازم است ساخته می‌شود ولی خودش یک شعبه مستقلی می‌تواند بشود زیرا همه جا حفظ الصحه آبله کوبی دارد و در ولایات همانطور که آبله کوبی تعلیم می‌دهد. ممکن است انژکسیون و غیره را تعلیم بدهد و اگر بخواهیم اداره حفظ الصحه یک اداره مستقلی باشد البته خیلی خوب خواهد بود ولی آن نظر تمرکزی هم که فرمودند باید مراعات بکنند و چون باید توسط اداره حفظ الصحه سرُم و غیره به صحیه حیوانات و نباتات برسد از این جهت این پیشنهاد را امضاء کرده‌ام.
رئیس- آقای سهام‌السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- اگر این پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا صورتی پیدا کند گمان می‌کنم تمام مذاکرات بی فایده باشد.
رئیس- این در موقعی بود که پیش از شور در مواد باشد. (پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا مجدداً به مضمون فوق قرائت شد.)
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- مطابق این ماده که بنده عرض کردم به عقیده من نه تنها این لایحه کلیه عموم لوایحی که راجع به جمع و خرج است بلافاصله ما باید به دولت تذکر بدهیم که به موجب مواد قانونی که راجع به دکتر میلیسپو از مجلس گذشته نظریات رئیس مالیه باید در هر کدام از آن‌ها مراعات و تصدیق شده باشد و هر کدام را که مشار تصویب کرده دولت می‌تواند به مجلس پیشنهاد کرده و ما هم در او حرف بزنیم زیرا بالاخره اگر می‌خواهیم این لوایحی را که رأی می‌دهید پرداخته شود باید رئیس مالیه در آن نظر کند تا ما بتوانیم به مالیه خودمان مرکزیت داده و آن را اداره کنیم واِلا اگر غیر از این باشد به همان حالت هرج و مرج سابق بر می‌گردد. حالا بنده آن مواد راجعه به اختیارات نظریات رئیس مالیه را که عرض کردم برای تذکر می‌خوانم و گمان می‌کنم صریح هم هست و به موجب این مواد باید تمام لوایحی که در مجلس است در ظرف یکی دو هفته به نظر رئیس مالیه رساند و پس از جانب نظریات او آورد تا مذاکره کنیم. زیرا ما که اول ناظر قانون هستیم باید به وظیفه خود عمل کنیم تا دیگران هم تکلیف خود را بدانند.
ماده ۶- رئیس کل مالیه تحت تعلیمات قانونی و نظارت وزیر مالیه و با مراعات اصول مسئول وزراء کلیه امور مالیه ایران را عهده خواهد داشت مشارالیه تحت هدایت قانونی و تصویب وزیر مالیه اختیار تام خواهد داشت که بودجه را تهیه کرده و ...
ارباب کیخسرو- در آخر ماده هم شرحی نوشته شده و صریح تر است.
سلیمان میرزا- آیا این لوایحی که امروز در مجلس است با مشورت او بوده یا نه؟
اگر با مشورت او بوده برخلاف قانون است.
ماده ۸- دولت ایران بدون تصویب کتبی وزیر مالیه و رئیس کل مالیه مطلقاً تعهد مالی نخواهد کرد و همچنین تعهد می‌کند که هیچ مخارج دولتی یا انتقال وجوه عمومی نخواهد شد مگر به امضای وزیر مالیه و تصدیق رئیس کل مالیه. خوب فرض بفرمائید از این طرف قانون به او حق داده است که دولت بهیچوجه بدون تصویب او اجازه خرج ندارد و اگر این لایحه را ما بدون مراجعه به او رأی بدهیم در موقع عمل چه صورت پیدا خواهد کرد از یک طرف این ماده حاکی بر این است که دولت حق ندارد هیچ مخارجی دولتی و انتقال مالی بکند مگر به امضاء و تصویب او باشد. از این طرف هم یک قانونی گذرانده‌ایم که تولید اشکال برای رئیس مالیه در موقع عمل و تطبیق خواهد کرد. و اگر ما بخواهیم رعایت این مواد را بکنیم به لایحه‌ای که او تصدیق و امضاءنکرده نمی‌توان رأی بدهیم از این طرف اگر ما به این لایحه رأی بدهیم چون رأی مجلس قطعی است با آن رأی راجع به اختیارات و نظریات رئیس مالیه منافات پیدا خواهد کرد و در نتیجه اسباب اشکال و زحمت خواهد بود. حالا ماده هفدهم را هم به عرض می رسانم.
(مواد شش و هشت و یازده پس از ورود رئیس کل مالیه به تهران به موقع اجرا گذارده خواهد شد مگر اینکه دولت لازم بداند در مسائلی که مشمول مواد مزبوره است قبلاً به مشارالیه مراجعه نماید)
پس ما وقتی که به این قانون رأی دادیم قائل شدیم که اگر او هم در این جا نیست تا ورود او به تهران دولت تلگرافاً با او مشورت کند با این ترتیب در این مطالبی که ما این جا صحبت می‌کنیم اول باید ببینیم مراتب به او مراجعه شده یا نه؟ پس اگر می‌خواهیم قوانین خودمان را محترم بشماریم و رئیس کل مالیه هم موفق به اداره کردن و مرکزیت دادن مالیه مملکت بشود باید لوایحی که در کمیسیون سابق و جدید بوده است حتی آن مواجب بیست تومانی هم باید به نظر رئیس مالیه برسد پس با این ترتیب مقتضی است که هر چه لوایح در کمیسیون هست ولو اینکه ده هفته هم به عهده تعویق افتد به نظر او برسد واِلا اگر غیر از این ترتیب باشد بحران سابق اعاده خواهد شد و همه روز دچار کسر محل خواهیم بود.
رئیس- آقای آقا سید یعقوب (اجازه)
آقا سید یعقوب- بنده می‌خواستم عرض کنم مخالف با فرمایشات شاهزاده سلیمان میرزا نیستم ولی این نظریه یک نظریه اجتماعی است. این موادی را که خواندند صحیح است ولی این یک تعهداتی نسبت به دولت است و او در این مواد اختیارات متعهد است نه مجلس البته دولت باید لوایح خرج را به نظر او برساند ولی اگر مجلس یک مسئله‌ای را عام المنفعه دانست و لزوم او را واجب دید و نمایندگان ملت در یک امری نظر کردند و دیدند اجرای آن بر خیر عامه است و مجلس به اتفاق به یک مسئله رأی داد دیگر مستلزم نظریه دکتر میلیسپو نیست. من در اساس فرمایشات حضرت والا مخالفتی ندارم ولی غرضم این است که این مواد تعهدآمیز نسبت به دولت است نه به مجلس و باید در آن موقع این قدم برداشته شود و این خرج به یک چنین مصرف مهمی برسد واِلا اگر مجلس بخواهد در این موضوع به رئیس کل مالیه مراجعه کند آنوقت دست مجلس بکلی از بودجه خرج کشیده خواهد شد و در صورتی که آن حقی را که بالذات مجلس داراست و اصولاً در دست او است همان بودجه و نظارت در جمع و خرج مملکت ا ست و نظر کردن در بودجه مملکت از خصائص وظائف او است و مخصوصاً وقتی که یک چیزی را عام المنفعه دانست می‌تواند رأی بدهد و مواد تعهد درباره او صدق نمی‌کند.
رئیس- رأی می‌گیریم به پیشنهاد آقای سلیمان میرزا.
آقایانی که ....
محمد هاشم میرزا- این لایحه قابل ملاحظه است و باید در او مذاکره شود.
سلیمان میرزا- ممکن است چند دقیقه تنفس داده شود؟
رئیس (خطاب به شاهزاده سلیمان میرزا)- تنفس می‌خواهید؟
سلیمان میرزا- بلی
در این موقع جلسه برای تنفس تعطیل و پس از نیم ساعت مجدداً تشکیل گردید.
رئیس- آقای محمد هاشم میرزا (اجازه)
محمد هاشم میرزا- موادی که آقای سلیمان میرزا اظهار داشتند مخصوصاً ماده هفده که عبارت از این بود که ماده شش و هشت حالی است که لوایح بعد از ورود مستشار مالیه باید به نظر او برسد و ایشان بیست و ششم عقرب آمده‌اند در صورتی که تصمیم دولت راجع به این نظریه قبل از ورود او بوده است البته تصمیماتی که دولت بعد خواهد گرفت باید با کسب نظریه و مراعات این قانون اختیارات رئیس مالیه باشد ولی در این موضوع چون او مدتی بعد از تصمیم دولت آمد جلب نظریه و مراجعه به او چندان ضرری نیست و در خصوص این پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا هم باید در خارج مذاکره شود و اگر مطلب لازمی باشد البته مذاکره خواهد شد.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- عرض بنده گفته شد و این قانون هم به هیچوجه با قانون مستشار مالیه منافات ندارد ولی پریروز بود که لایحه شهریه را دولت پیشنهاد کرد و حالا آن را باید رد کرد به نظر رئیس مالیه برسد و بعد به مجلس بیاید.
رئیس- آقای سهام السلطان (اجازه)
سهام‌السلطان- عرضی ندارم.
رئیس- آقای آقا سید فاضل (اجازه)
آقا سید فاضل- چون آقایان مذاکراتی کردند خصوصاً در ماده هفده بنده می‌خواهم مواد شش و هشت و هفده را بخوانم تا بدانند نظریه دکتر میلیسپو در لوایحی که دولت داده بعد از ورود او اعتبار دارد. آقای حائری زاده فرمودند لوایحی که بعد از ورود او دولت داده باید رد شود. بنده عرض می‌کنم اگر دولت با او مشورت نکرده باشد باید رد شود ممکن است دولت جلب نظر او را کرده باشد و دولت به وظیفه خودش عمل کرده است لوایحی که بعد از این داده می‌شود باید به نظر مستشار برسد و علی ای حال آن ماده شامل این مطالب نمی‌شود.
رئیس- به پیشنهاد شاهزاده سلیمان میرزا رأی بگیریم یا خیر؟
شاهزاده سلیمان میرزا (اجازه)
شاهزاده سلیمان میرزا- راجع به کارهای گذشته که صحبت فرمودند آن هیچ موضوع مذاکره نبود و راجع به اینکه مجلس چه می‌تواند بکند البته مجلس اولین قوه عالی مملکت است و هر چه مصلحت دانست می‌تواند انجام دهد. در این موضوع هم صحبت نیست. فقط این مجلس که قوه مقننه است این قانون را گذرانده و این مجلس تقریباً به اتفاق آراء این اختیارات را به رئیس کل مالیه داده است برای خیر و صلاح مملکت بود که مالیه مملکت اداره شود و هر قدر هم برای مخارج مسافرت پیشنهاد کردند به همین نظر تصدیق کردیم که به مقصود برسیم و فعلاً بحمدالله نائل به مقصود شدیم و حالا داخل این قضیه نمی‌شوم که این مسئله قبل بوده یا بعد فقط چیزی که هست یادآوری می‌کنم و تصور می‌کنم کسی نباشد که با این مسئله مخالف باشد که ما می‌خواهیم مالیه مملکت اداره بشود و یک نفری را که فنش این است با هزاران اشتیاق و با مخارج زیادی او را دعوت کرده‌ایم که مملکت مان اداره شود حالا از برای اداره شدن مالیه ملکت باید جمع و خرج مان را به نظر او برسانیم. بنابراین چون آقای رئیس می‌فرمایند که در این لایحه‌ای که به کلیاتش رأی داده شده و داخل در شور وارد شدیم و خیلی مهم است و باید بگذرد، بنده پیشنهاد خودم را به اینطور اصلاح می‌کنم و خواهشمندم آقایان هم موافقت کنند سایر لوایحی که در کمیسیون بودجه قدیم و جدید است به رئیس کل مالیه مراجعه شود که با نظریات او مطرح شود و گمان نمی‌کنم در این مسئله اشکالی باشد و تصور می‌کنم اگر این قانون هم تفسیری لازم داشته باشد همان پیشنهاد بنده تفسیری برای آن خواهد بود و البته اگر می‌خواهیم برای آتیه بودجه صحیح کاملی داشته باشیم و هر چه رأی دادیم محل او معین باشد باید این مطلب را رعایت کنیم. بنده حسب‌الوظیفه نظریات خودم را عرض کردم دیگر بسته به نظریات مجلس است. هر طور می‌خواهند رأی بدهند و بنده پیشنهاد خودم را به این ترتیب اصلاح می‌کنم که کلیه لوایحی که در کمیسیون بودجه قدیم و کمیسیون بودجه جدید هست بعد از به دست آوردن نظریات رئیس کل مالیه مطرح شود.
رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- آقای میرزا علی (اجازه)
آقا میرزا علی کازرونی- بنده تصور می‌کنم به اندازه کفایت در این موضوع مذاکره شده و عرض بنده هم بی مورد است و گمان دارم لوایحی که دولت قبل از ورود دکتر میلیسپو پیشنهاد کرده است محتاج به مراجعه رئیس کل مالیه بوده و ممکن هم نبوده مراجعه کند و هر لایحه‌ای که دولت بعد از ورود ایشان تقدیم به مجلس می‌کند باید بر طبق آن قانون مراجعه به ایشان بشود. دیگر عرضی ندارم.
رئیس- شاهزاده سلیمان میرزا پیشنهاد اولی خود را پس می‌گیرند. باید ماده اول مطرح شود ولی چون ظهر است جلسه ختم می‌شود. دستور جلسه آتیه فردا ۳ ساعت و ربع قبل از ظهر موضوع مذاکرات اولاً بقیه شور در لایحه حفظ الصحه حیوانات و نباتات دویم امتیاز نفت، سوم لایحه گِل سرخ.
آقای آشتیانی (اجازه)
آقا میرزا هاشم آشتیانی- بنده استدعا می‌کنم لایحه راجع به مخارج روشنائی بقاع متبرکه مقرر فرمایند جزء دستور شود.
رئیس- از قرار معلوم حاضر برای دستور نیست.
رئیس‌الوزراء- به عقیده دولت از تمام مسائل لازم تر لایحه امتیاز نفت شمال است که در دستور مقدم باشد. استدعا می‌کنم این لایحه را مقدم بر سایر لوایح بدارند.
رئیس- در این باب مخالفتی نیست؟
آقای سلیمان میرزا (اجازه)
سلیمان میرزا- لایحه نفت که مطرح بود علت عقب افتادنش بنا بر شرحی که آقای ارباب کیخسرو اظهار نمودند بود برای اینکه نظریات دکتر میلیسپو در این موضوع جلب شود و گمان می‌کنم تاکنون آن نظریه نیامده. حرف‌هایی در این زمینه می‌زنیم وقت مجلس را چندان بخوبی مصرف نکرده باشیم زیرا ممکن است آن اشکالات هم رفع شود و اگر هم دکتر میلیسپو نظریات خود را اظهار داشته است که آن را طبع و توزیع کنند که همه ببینیم چیست تا مذاکرات مان کمتر بشود واِلا مطرح شدنش ضرری ندارد ولی گمان می‌کنم طول بکشد و علاوه بر مسئله دیگری که آقای آقا میرزا هاشم آشتیانی فرمودند که راجع است به روشنائی اماکن مقدسه یک چیزی است که البته از نظر دیانتی بر همه چیز مقدم است و آن قدر هم اشکالی ندارد و در چند دقیقه لایحه می‌گذرد و همچنین لایحه حفظ الصحه حیوانات هم چون اهمیت دارد و در آن هم صحبت شده است او را هم مقدم می دانم بعد از آن که این دو لایحه گذشت اگر نظریات دکتر میلیسپو آمده باشد اشکالی ندارم.
رئیس- آقای ارباب کیخسرو (اجازه)
ارباب کیخسرو- بنده استحضاراً عرض می‌کنم نظریه میلیسپو مخصوصاً پریشب در کمیسیون امتیاز از اول تا آخر مطرح شد و در نظریه مشارالیه هیچگونه اختلاف اساسی نبود مگر دو موضوع که هر دو موضوع در لوایح پیش بینی شده بود یکی در موقعی که آن پیشنهادات خود کمپانی‌ها آمده بود به کمیسیون اولی و یک نظریات مخالف و موافقی پیدا شد که بالاخره آن پیشنهادها ماند یکی هم پیشنهادات دولت بود که دولت پیش بینی کرده بود در همین قانون و کمیسیون با آن موافقت نکرد و آن مسئله صد شانزده از عایدات خالص یا صد ده از عین بود فقط تفاوتی که در نظریه دولت دیده شد همین بود دیگر شکل مواد را قدری پس و پیش کرده بودند و یک تغییرات اساسی نداشت که بتوان گفت یک اختلاف کلی حاصل می‌شود. محض اطلاع این مطلب را عرض کردم.
رئیس- رأی می‌گیریم که لایحه امتیاز نفت مقدم باشد یا به همان ترتیبی که بدواً دستور معین شد.
آقایانی که تصویب می‌نمایند لایحه امتیاز نفت مقدم باشد قیام نمایند.
(اغلب قیام نمودند)
رئیس- تصویب شد.
لایحه راجع به اماکن متبرکه را رئیس کمیسیون بودجه پس گرفته است بالفعل حاضر نیست.
آقای شیخ‌الاسلام (اجازه)
شیخ‌الاسلام اصفهانی- از وزیر پست و تلگراف سئوالی کرده‌ام تشریف نمی‌آورند که جواب بدهند. استدعا دارم مقرر فرمایند که در جلسه فردا تشریف بیاورند و جواب بیاورند و جواب بدهند. کلیتاً آقای رئیس الوزراء به آقایان وزراء توصیه بفرمایند که بهتر از این برای جواب سئوالات حاضر شوند بنده می‌بینم که غالب نمایندگان شکایت دارند از اینکه مدت‌ها سئوال کردیم برای جواب حاضر نشده‌اند.
رئیس- آقای تدین (اجازه)
تدین- لایحه قانون شورای دولتی را مدتی است که کمیسیون راپُرتش را داده است و طبع و توزیع هم شده و البته تصدیق می‌فرمایند قانون شورای دولتی و مملکتی خیلی قابل اهمیت و جالب توجه است بنده می‌خواستم تذکر بدهم که اگر ممکن باشد در جزء دستور فردا یا جلسه‌های بعد بشود.
رئیس- فردا که دستورتان سنگین است.
تدین- عرضم تذکر بود.
رئیس- آقای داور (اجازه)
داور- عرضی ندارم.
رئیس- آقای سدیدالملک (اجازه)
سدیدالملک- یک شکایاتی از عراق رسیده در شماره ۵ شنبه روزنامه ایران نوشته است عین آن را می‌خوانم. (به مضمون ذیل قرائت شد)
مکتوبی به امضاء و مُهر ۲۰ نفر از آژان‌های نظمیه عراق به اداره رسیده و شرح مفصلی از اقدامات و عملیات رئیس نظمیه عراق نوشته و اظهار می‌دارند که در این مدت قلیل متجاوز از یک هزار تومان از نسوان بدعمل و غیره دریافت و روزی مقداری عایدی غیر مشروع برای خویش تهیه نموده است و حقوق ۴ برج آژان‌ها را گرفته و نفری ده تومان به آن‌ها داده و برای بقیه وعده کرده است هر کس اظهاری بکند صد شلاق خواهد خورد و از نظمیه اخراج خواهد شد و مفتش هم که آمد برای تفتیش از ماها ابداً سئوالی ننمود که چه به روز شما می‌گذرد گویا می‌دانست که نتیجه ندارد در هر حال رفتار مشارالیه در عراق تاریخی است که بطور اختصار نوشته است. خواستم عرض کنم مملکت مشروطه شد که رؤسای مافوق به زیردستان خودشان نتوانند تعدی کنند و اسباب زحمت فراهم بیاورند و اگر دولت واقعاً از این مظالم اطلاع دارد چرا رفع نمی‌کند و اگر اطلاع ندارد چرا نباید اطلاع داشته باشد. خوب است یک کاری کند که از عراق تا تهران که سی فرسخ است رؤسای مافوق نسبت به زیردستان خودشان اینطور رفتار نکنند.
رئیس- آقای سلیمان میرزا (اجازه)
شاهزاده سلیمان میرزا- همان طوری که آقای شیخ‌الاسلام فرمودند از بسکه دولت برای جواب سئوالات حاضر نمی‌شود همین قدر بده می دانم قریب ۶ هفت سئوال بنده در ۲ سه ماه قبل نوشته‌ام شاید موضوع آن سئوال‌ها هم از بین رفته باشد و هنوز برای جواب حاضر نشده‌اند و از بس فریاد زدیم خسته شدیم و ما که خودمان را ناظر قانون می دانیم غیر از یادآوری کردن ماده قانون که خودمان را در انظار عامه بری‌الذمه کنیم کار دیگری نداریم. ما که ناظر قانون هستیم می گوئیم ولی آن‌ها برای جواب حاضر نمی‌شوند بنابراین از ما که وکلای شما هستیم بیش از این بر نمی‌آید دیگر خودتان می دانید فی‌الحقیقه حالا اگر از من سئوال شود که سئوالات خودت را تکرار بکن یقین دارم که یادم رفته است و آن اسنادی را هم که راجع به سئوالات در جیبم بود و هر روز می‌آورم مندرس و پوسیده شده چیزی در دست نخواهم داشت!! این است اوضاع امروزه مملکت! رعایت احترام قوانین مملکت اینطور می‌شود با این ترتیب بنده مجبور هستم یک مسئله دیگری را یادآوری کنم و آن مسئله اهالی بدبخت لشته نشاء است که به تمام مملکت شکایت کرده‌اند و یک حرف مشروعی هم دارند و آن این است که یک نفر نایب‌الحکومه می‌خواهند ولو اینکه هر کس هم باشد اگر از آن نایب‌های قدیمی فراشخانه باشد چون بنده شنیده‌ام آن‌ها نوشته‌اند که ما راضی هستیم یکی از آن نایب فراشخانه‌های قدیم را با چوب و فلک بفرستند که به عرض ما رسیدگی کند. بنده می‌خواستم عرض کنم این مسئله تا کی باید بماند. این‌ها یک نایب‌الحکومه می‌خواهند این چه وقت انجام می‌یابد در صورتی که روز ۵۰ حکم برای هر محلی که می‌خواهند می‌نویسند. پریروز که این جا سئوال شد آقای منصورالملک اظهار داشتند که اگر بخواهیم به این نقاط مأمور بفرستیم بودجه مملکت سنگین می‌شود پس خوب است به آن نقاطی هم که حاکم نمی‌فرستند و مسئولیت امنیت آن جا را عهده دار نمی‌شوند اصلاً از آن جا هم مالیات نگیرند. این‌ها مالیات برای چه می‌دهند؟ مالیات می‌دهند که دولت هم در مقابل آن‌ها را حفظ کند و این حرف منطقی نیست که چون بودجه کافی نیست نمی‌توانیم نایب‌الحکومه بفرستیم.
محمد هاشم میرزا- پیشنهاد کنید.
سلیمان میرزا- به فرمایش شاهزاده محمد هاشم میرزا پیشنهاد کنند اشخاصی که مالیات می‌دهند امنیت می‌خواهند، مأمور دولت می‌خواهند که حافظ امنیت آن‌ها باشد که به همدیگر تعدی نکنند واِلا در نقطه‌ای که مأمور نباشد هر کس که زورش بیشتر شد دیگران را می‌چاپد و تصور نمی‌کنم ما به اندازه سهم وکالت مان بتوانیم قبول کنیم که به یک قسمت اهالی مملکت خواه لشته نشاء باشد و خواه جای دیگر این طور رفتار شود و خودشان کار خود را اداره کنند و هر چه بخواهند بکنند و این ترتیب دولت نیست خواه مشروطه خواه مستبد بنده این را تذکر می‌دهم که نمی‌شود به اهالی لشته نشاء بعد از اینکه به مجلس و تمام مقامات رسمی تظلم می‌کنند که نایب‌الحکومه برای ما بفرستید بگویند پول نداریم. این است که بنده با حضور رئیس دولت سئوال می‌کنم که تا چه وقت دیگر برای این بیچاره‌ها نایب‌الحکومه خواهید فرستاد؟ خوب است اگر میل داشته باشند جواب بدهند واِلا مثل سایر سئوالات بماند برای جلسه بعد و فراموش شود. دیگر بسته به نظریه مجلس و جواب دادن رئیس دولت است.
رئیس- آقای حائری‌زاده (اجازه)
حائری‌زاده- خیلی متعجبم که آقای قوام‌السلطنه این جا می‌نشینند و این حرف‌ها را می‌شنوند و هیچ جواب نمی‌دهند. من به گمانم سئوالی را که می‌نویسیم و می‌فرستیم سیر اداری را می‌کند و به نظر ایشان نمی‌رسد و مسبوق نمی‌شوند زیرا چهار ماه قبل از این بنده سئوالی راجع به توقیف جرائد کردم که چرا بعضی جرائد را توقیف و چرا آزاد کردند اگر توقیفش جهت داشت چرا آزاد کردند و اگر جهتی نداشت چرا توقیف کردند هیچ جواب نرسید و تشریف هم نیاوردند جواب بدهند. این جلسه هم که تشریف آورده‌اند در موضوع سئوالی که بنده در چند روز قبل و حضرت والا شاهزاده سلیمان میرزا کردند هیچ جواب نمی‌دهند. خوب است تکلیف ما را با دولت امروز مجلس معین کند.
(جوابی از طرف آقای رئیس‌الوزراء داده نشد)
رئیس- دیگر کسی اجازه نخواسته است؟
(اظهاری نشد)
مجلس سه ربع ساعت بعد از ظهر ختم شد.
رئیس مجلس- مؤتمن‌الملک